Polscy posłowie PE na tle innych grup narodowych w Parlamencie Europejskim Raport, 16 lipca 2014 RAFAŁ MATYJA
Rafał Matyja, Polscy posłowie PE na tle innych grup narodowych (16/07/2014) 2 Niniejszy raport potwierdza zawartą w poprzednich obserwację dotyczącą wysokiej średniej wieku polskich polityków. Wybory do PE w 2014 roku podwyższyły tę średnią z w 2009 do 56,3 roku w 2014 (wobec 51,8 dla całego PE). W Parlamencie Europejskim obecnej kadencji wyższą średnią wieku będą miały jedynie reprezentacje narodowe Estonii (57,5 roku) i Luksemburga (56,8). Średnią powyżej 55 lat odnotujemy jeszcze w przypadku Francji (55,1). Polska ma też wyższy niż w przypadku całego parlamentu odsetek posłów powyżej 65 roku życia (17,6 proc. wobec 11,7 dla całej Izby). Wyższy odsetek ma tylko pięć krajów członkowskich UE. Istotnym faktem jest także jeden z najniższych odsetków posłów poniżej 40 roku życia. Niższy mają jedynie trzy małe kraje, w których żaden poseł nie spełnia tego kryterium. Mimo wprowadzenia mechanizmu kwotowego przy układaniu list kandydatów do PE odsetek kobiet w polskiej grupie członków PE wzrósł jedynie nieznacznie z 22,0 do 23,5 proc. W tej dziedzinie pozostajemy nadal w grupie państw z niewielką reprezentacją kobiet w gronie posłów. Niższy odsetek mają jedynie trzy kraje Cypr, Litwa i Węgry. Mocną stroną polskiej reprezentacji w PE będzie natomiast doświadczenie w sprawowaniu mandatu w PE. Odsetek polskich posłów, którzy je posiadają jest bliski poziomowi całego PE i wynosi 51%. Ponadto 41,2% naszej grupy to posłowie, którzy sprawowali mandat pod koniec poprzedniej kadencji. Przeciętny czas sprawowania mandatu to 6,8 roku (średnia europejska to 7,9 roku, średnia dla krajów, które wraz z nami przystąpiły do UE 6,6 roku). Wśród 18 partii narodowych, które wprowadziły do PE więcej niż 10 posłów obie polskie partie zajmują pierwsze miejsce PO jako najstarsza wiekiem (średni wiek 57,7 lat), PiS jako partia z najmniejszym odsetkiem kobiet (15,8 proc.). Posłowie PE VIII kadencji według wieku i płci Istotną cechą wyróżniającą polską reprezentację w PE VIII kadencji jest wysoka średnia wieku (56,3 roku). Znaleźliśmy się w grupie czterech krajów ze średnią wieku powyżej 55 roku życia, a wyższą od polskiej średnią mają tylko dwa kraje z bardzo małą, sześcioosobową reprezentacją (Estonia, Luksemburg). Gdy dodamy do tego dane dotyczące odsetka posłów powyżej 65 roku życia (17,6 proc.) będziemy mogli uznać, że polska reprezentacja należy do najstarszych w PE VIII kadencji. Wyższy odsetek posłów po 65 roku życia posiadają Estonia (33,3 proc.), Słowenia (25,0), Finlandia (23,1), Hiszpania (20,4) i Francja (18,9). Warto przy tym zauważyć, ze dwa pierwsze kraje mają bardzo niewielką liczbę posłów. Równie jednoznaczny jest wskaźnik pokazujący odsetek posłów poniżej 40 roku życia w przypadku Polski jest on wyższy jedynie od krajów, w których reprezentacjach tacy posłowie w ogóle się nie znaleźli Cypru, Słowacji i Słowenii. Najmłodszą reprezentację w PE posiada Bułgaria. Średnia wieku jej posłów wynosi 43,8 roku, a blisko 30 proc. to posłowie poniżej 40 roku życia. Średnią poniżej 50 lat mają ponadto Dania (46,4), Czechy (47,4), Malta (47,7), Holandia (48,1), Rumunia (48,2), Chorwacja i Portugalia (49,2). Gdy chodzi o odsetek posłów poniżej 40 roku życia największy posiadają Czechy (38,1 proc.), Malta (33,3), Rumunia (31,3), Bułgaria (29,4), Portugalia (28,6) i Holandia (26,9). Odsetek ten znacznie przewyższa średnią unijną, która wynosi 15,4 proc.
Rafał Matyja, Polscy posłowie PE na tle innych grup narodowych (16/07/2014) 3 Tabela 1. Podstawowe dane o posłach na początku kadencji Kraj Średnia wieku Odsetek kobiet Odsetek posłów poniżej 40 roku Odsetek posłów powyżej 65 roku POLSKA 56,3 23,5% 2,0% 17,6% Austria 52,0 44,4% 5,6% - Belgia 53,2 28,6% 14,3% 14,3% Bułgaria 43,8 29,4% 29,4% 5,9% Chorwacja 49,2 45,5% 9,1% - Cypr 55,0 16,7% - - Czechy 47,4 23,8% 38,1% 4,8% Dania 46,4 38,5% 23,1% 7,7% Estonia 57,5 50,0% 16,7% 33,3% Finlandia 52,8 53,8% 15,4% 23,1% Francja 55,1 41,9% 5,4% 18,9% Grecja 54,9 23,8% 14,3% 9,5% Hiszpania 52,1 40,7% 22,2% 20,4% Holandia 48,1 42,3% 26,9% 7,7% Irlandia 50,1 54,5% 18,2% - Litwa 53,4 9,1% 9,1% 9,1% Luksemburg 56,8 33,3% 16,7% - Łotwa 51,4 37,5% 12,5% - Malta 47,7 66,7% 33,3% 16,7% Niemcy 53,3 36,5% 10,4% 12,5% Portugalia 49,2 38,1% 28,6% 4,8% Rumunia 48,2 31,3% 31,3% 6,3% Słowacja 54,5 30,8% - 15,4% Słowenia 53,9 37,5% - 25,0% Szwecja 52,6 55,0% 15,0% 15,0% Węgry 49,7 19,0% 23,8% 9,5% Wielka Brytania 53,1 41,1% 9,6% 12,3% Włochy 47,7 39,7% 23,3% 6,8% CAŁA UE 51,8 36,8% 15,4% 11,7% Odsetek kobiet w Parlamencie Europejskim VIII kadencji jest nieznacznie wyższy niż pięć lat temu. Wzrósł z 35,1 do 36,8 proc. Podobnie nieznacznie wzrosła (z 22,0 do 23,5 proc.) reprezentacja kobiet wśród polskich posłów do PE. Odsetek ten jest znacznie mniejszy od średniej w całym Parlamencie, a niższy poziom reprezentacji kobiet mają jedynie Litwa (9,1), Cypr (16,7) i Węgry (19,0 proc.). Ta sytuacja wyraźnie kontrastuje z faktem, iż w reprezentacjach kilku krajów kobiety znajdują się w większości. Obok krajów, które miały wysoki odsetek kobiet już poprzednio, takich jak Estonia (50,0 proc.), Finlandia (53,8) i Szwecja (55,0) znajdują się kraje z niskim dotychczas odsetkiem Irlandia (54,5) i Malta (66,7 proc.). Warto dodać, że tych dwóch ostatnich krajach, wyróżniających się na tle całej Unii Europejskiej stosowano system wyborczy STV. Doświadczenie w pracy PE Pozycję w Parlamencie Europejskim wyznaczają nie tylko formalne wpływy czy liczebność danej reprezentacji, ale także umiejętność korzystania z istniejących procedur. Istotną cechą narodowej reprezentacji jest zatem doświadczenie jej członków. W tabeli 2 przedstawiono odsetek posłów z
Rafał Matyja, Polscy posłowie PE na tle innych grup narodowych (16/07/2014) 4 danego kraju, którzy uzyskali reelekcję. W nawiasie odsetek po doliczeniu tych, którzy do PE wrócili po przerwie w sprawowaniu mandatu. Jeżeli weźmiemy pod uwagę odsetek posłów VII kadencji, sprawujących mandat pod jej koniec, którzy zdobyli mandat także w roku 2014 to najwyższy poziom reelekcji miały grupy narodowe Niemiec (67.7 proc.), Luksemburga (66,7) i Chorwacji (63,6), przy czym w tym ostatnim kraju poprzednie wybory do PE odbywały się zaledwie rok temu. Jeżeli doliczymy posłów, którzy do PE wrócili po dłuższej przerwie to liderem rankingu stanie się Luksemburg (83,3 proc.), wyprzedzając Finlandię (69,2) i Niemcy (68,8). Odsetek wyższy niż 60 proc. będą miały ponadto Chorwacja, Litwa, Łotwa i Rumunia. Najniższy odsetek posłów z doświadczeniem tym razem ma Grecja (4,8 proc.), niski także Czechy (28,6) i Włochy (31,5). Polska na tym tle nie odbiega od średniej dla całej Unii z 51 procentami posłów, którzy kiedyś już sprawowali mandat posłów PE. Tabela 2. Doświadczenie parlamentarne posłów PE (stan na 1 lipca 2014) Kraj Odsetek posłów PE wybranych ponownie* Średni okres sprawowania mandatu w PE Średnia dla całej grupy posłów Doświadczenie w parlamencie narodowym** POLSKA 41,2% (51,0%) 6,8 3,6 70,6% Austria 55,6% 7,4 4,1 27,8% Belgia 52,4% (57,1%) 10,6 6,6 33,3% Bułgaria 35,3% (41,2%) 5,1 2,1 52,9% Chorwacja 63,6% 1,0 0,6 81,8% Cypr 33,3% 5,0 1,7 50,0% Czechy 28,6% 7,5 2,1 38,1% Dania 53,8% 6,1 3,3 61,5% Estonia 33,3% 7,5 2,5 83,3% Finlandia 46,2% (69,2%) 5,7 3,9 84,6% Francja 51,4% (54,1%) 7,7 4,2 17,6% Grecja - (4,8%) 5,0 0,2 33,3% Hiszpania 42,6% (48,1%) 7,5 3,6 31,5% Holandia 46,2% 6,8 3,2 34,6% Irlandia 54,5% 10,0 5,5 45,5% Litwa 54,5% (64,6%) 4,7 2,5 72,7% Luksemburg 66,7% (83,3%) 9,4 7,8 50,0% Łotwa 50,0% (62,5%) 7,0 4,4 62,5% Malta 50,0% 4,0 2,0 16,7% Niemcy 67,7% (68,8%) 10,3 7,1 7,3% Portugalia 42,9% (47,6%) 6,9 3,3 47,6% Rumunia 56,3% (62,5%) 6,0 3,7 50,0% Słowacja 53,8% 7,9 4,2 100,0% Słowenia 50,0% 6,3 3,1 62,5% Szwecja 50,0% 6,8 3,4 30,0% Węgry 47,6% (52,4%) 6,5 3,4 47,6% Wielka Brytania 56,2% (57,5%) 11,1 6,4 5,5% Włochy 24,7% (31,5%) 6,3 2,0 27,4% CAŁA UE 47,4% (51,4%) 7,9 4,1 34,6% * w nawiasie także z tych, którzy nie byli posłami ostatniej, ale wcześniejszych kadencji (jak np. Fotyga, Kudrycka, Kuźmiuk)
Rafał Matyja, Polscy posłowie PE na tle innych grup narodowych (16/07/2014) 5 W trzeciej kolumnie podano średni czas trwania kadencji posłów, którzy sprawowali mandat. W kolumnie następnej średnią będącą swego rodzaju indeksem doświadczenia całej grupy, a zatem podsumowującą dane z drugiej i trzeciej kolumny. Średnia ta powstała przez podzielenie łącznego doświadczenia w PE mierzonego w latach przez liczbę wszystkich posłów z danego kraju (a nie, jak w kolumnie trzeciej tylko przez liczbę tych, którzy byli już posłami do PE). Średnie doświadczenie przekraczające dwie kadencje odnotowujemy w przypadku posłów z Belgii, Irlandii, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Niskie, mniejsze niż jedna kadencja tylko w przypadku Litwy i Malty (oczywiście należy pominąć Chorwację, która po raz pierwszy wybrała swych posłów PE w 2013 roku). Przeciętne doświadczenie polskich posłów mających za sobą staż w PE nie odbiega znacząco od średniej całej UE. Indeks mierzący średnią doświadczenia dla całej grupy posłów do PE z danego kraju mówi nam o pewnym potencjale doświadczenia tej reprezentacji. Najwyższą wartość przyjmuje ten indeks w przypadku Luksemburga (7,8), Niemiec (7,1), Belgii (6,6) i Wielkiej Brytanii (6,4). Najniższą w przypadku Grecji (0,2), Chorwacji (0,6) i Cypru (1,7). Polska z indeksem 3,6 jest bliska średniej dla UE (4,1). Spośród nowych członków Unii wyższy indeks mają jedynie Łotwa (4,4), Słowacja (4,2) i Rumunia (3,7). Ostatnia kolumna pozwala prześledzić związki między posłami do PE a elitą parlamentarną poszczególnych krajów. Widzimy, że obok państw takich jak Chorwacja, Estonia, Finlandia czy Słowacja, gdzie ponad 80 proc. posłów do PE było posłami w parlamentach narodowych znajdują się kraje takie jak Niemcy i Wielka Brytania, gdzie te ścieżki kariery są niemal zupełnie rozdzielone. Polska znajduje się tu wyraźnie bliżej pierwszej grupy, bo aż 70 proc. naszych posłów PE ma doświadczenie w Sejmie lub Senacie. Grupy polityczne w PE Przyjrzyjmy się jeszcze rozkładowi cech podstawowych w układzie grup politycznych. Najmłodszą reprezentację, gdy chodzi o średnią wieku ma eurosceptyczna grupa Europa Wolności i Demokracji Bezpośredniej (EFDD) 47,3 roku. Ta grupa ma również najwyższy odsetek posłów, którzy 1 lipca 2014 nie ukończyli 40 roku życia (29,2 proc.). Wysoki odsetek ludzi poniżej 40-tki spotykamy też w skrajnie lewicowej grupie Nowej Lewicy Europejskiej Nordyckiej Zielonej Lewicy (GUE-NGL) 28,8 proc. dość wysoką w grupie socjaldemokratycznej (S&D - 17,3). Najstarszą grupą jest liberalny blok ALDE (53,8 roku). W tej grupie najwyższy jest też odsetek posłów powyżej 65 roku życia (19,4 proc.). GUE- S&D Zieloni ALDE EPP ECR EFDD NI NGL EFA Średnia wieku 50,3 51,7 52,1 53,8 52,4 51,6 47,3 53,4 MEP poniżej 40 r. 28,8% 17,3% 14,0% 11,9% 13,1% 7,1% 29,2% 7,7% MEP powyżej 65 r. 5,8% 11,5% 12,0% 19,4% 12,2% 12,9% 6,3% 11,5% Odsetek kobiet 50,0% 45,5% 42,0% 38,8% 31,2% 21,4% 37,5% 26,9% Byli posłowie PE* 42,3% 49,7% 60,0% 53,7% 67,4% 52,9% 14,6% 21,1% Doświadczenie w PE 5,3 7,8 7,8 7,4 8,2 8,6 8,5 9,1 Stan na 1.07.2014** 52 191 50 67 221 70 48 52 ** Od 7 lipca grupa EPP liczy 220 członków. Do grupy ALDE przeszła Norica Nicolai (RUM/PNL).
Rafał Matyja, Polscy posłowie PE na tle innych grup narodowych (16/07/2014) 6 Najwyższy odsetek kobiet posiadają grupy lewicowe GUE-NGL (50 proc.) i S&D (45,5), najniższy konserwatywna grupa Europejskich Konserwatystów i Reformatorów (ECR 21,4 proc.). Wysoki odsetek posłów, którzy pełnili mandat w PE (tym razem podano odsetek wszystkich posłów z doświadczeniem) spotykamy w EPP (powyżej 2/3) i w grupie Zieloni-Wolny Sojusz Europejski (3/5). Niski odsetek posłów z doświadczeniem zasiada w grupie EFDD tylko 14,6 proc. Warto przyjrzeć się też uważnie największym reprezentacjom partyjnym zasiadającym w PE. Partii krajowych, które wprowadziły większą niż 10 posłów grupę do PE jest zaledwie 17, w tym dwie polskie PO i PiS. Najliczniejsze grupy partyjne w PE posiadają: 1. CDU-CSU (chrześcijańska demokracja, Niemcy) 34 posłów 2. PD (centrolewicowa, Włochy) 31 posłów 3. SPD (socjaldemokratyczna, Niemcy) 27 posłów 4. UKIP (prawica antyunijna, Wielka Brytania) 24 posłów 5. FN (prawica antyunijna, Francja) 23 posłów 6. LP (socjaldemokratyczna, Wielka Brytania) 20 posłów 7. UMP (konserwatywna, Francja) 20 posłów 8. CP (konserwatywna, Wielka Brytania) 19 posłów 9. PiS (konserwatywna, Polska) 19 posłów 10. PO (centroprawicowa, Polska) 19 posłów 17 partii narodowych posiada reprezentację większą niż 10 posłów do PE. Wśród nich najniższą średnią wieku ma włoski Ruch 5 Gwiazd (M5S) 37,5 roku. Relatywnie młode są grupy rumuńskiej socjaldemokracji (PSD) 44,3, węgierskiego Fideszu (48,2) oraz włoskiej prawicowej Forza Italia (48,4 roku). Najstarszą reprezentację posiadają Platforma Obywatelska (57,7), hiszpańska konserwatywna Partido Popular (57,1) i francuska prawicowa UMP (55,2). Gdy chodzi o odsetek kobiet najwyższy odnotowujemy w grupie brytyjskiej Labour Party (55,0), niemieckich Zielonych (54,5) i w hiszpańskiej partii socjalistycznej (PSOE-50,0 proc.). Najniższy w Prawie i Sprawiedliwości (15,8) oraz niemieckich partiach chadeckich CDU-CSU (20,6 proc.). Najwyższy odsetek posłów PE z doświadczeniem pracy w poprzednich kadencjach posiadają brytyjscy konserwatyści (89,5 proc.), niemiecka CDU-CSU (88,2), hiszpańska PP (87,5) i niemieccy Zieloni (81,8). Żaden były poseł nie zasiada w partyjnej grupie Ruchu 5 Gwiazd, niewielu doświadczonych posłów PE posiada także francuski Front Narodowy (13,0 proc.). Lewica, prawica w poszczególnych krajach Ostatnie prezentowane zestawienie dotyczy miejsca posłów PE z Polski w krajobrazie ideowopolitycznym Izby. W Polsce jako w jedynym kraju UE lewica nie posiada nawet 10 procentowego udziału w grupie posłów PE. Tabela 4 powstała na podstawie danych dotyczących afiliacji nowych posłów PE w poszczególnych grupach politycznych. Aby uzyskać bardziej klarowny układ zsumowano reprezentacje skrajnej i umiarkowanej lewicy, zielonych i liberałów oraz prawicy z ECR i centroprawicy z EPP. Dane w kolumnie prawica antyunijna powstały poprzez połączenie EFDD z tymi posłami niezależnymi, którzy weszli do parlamentu z list prawicowych (pominięto np. posłów greckiej komunistycznej KKE, którzy pozostają niezrzeszeni). Oprócz niskiej reprezentacji w grupie partii lewicowych wyraźną cechą polskiej reprezentacji jest najwyższy w Unii odsetek posłów prawicy i centroprawicy. Polska jest też jednym z pięciu krajów UE,
Rafał Matyja, Polscy posłowie PE na tle innych grup narodowych (16/07/2014) 7 który nie jest reprezentowany w grupach zielonych i liberałów pozostałe cztery to Cypr, Grecja, Malta i Włochy. Tabela 4. Odsetek posłów z poszczególnych krajów według przynależności do grup politycznych. Kraj Lewica (NGL-GUE, S&D) Zieloni i Liberałowie Prawica i centroprawica Prawica antyunijna POLSKA 9,8 0,0 82,4 7,8 Austria 27,8 22,2 27,8 22,2 Belgia 19,0 38,1 38,1 4,8 Bułgaria 23,5 23,5 52,9 0,0 Chorwacja 18,2 27,3 54,5 0,0 Cypr 66,7 0,0 33,3 0,0 Czechy 33,3 19,0 42,9 4,8 Dania 30,8 30,8 38,5 0,0 Estonia 16,7 66,7 16,7 0,0 Finlandia 23,1 38,5 38,5 0,0 Francja 23,0 17,6 27,0 32,4 Grecja 47,6 0,0 28,6 14,3 Hiszpania 46,3 22,2 31,5 0,0 Holandia 23,1 34,6 26,9 15,4 Irlandia 45,5 9,1 45,5 0,0 Litwa 18,2 36,4 27,3 18,2 Luksemburg 16,7 33,3 50,0 0,0 Łotwa 12,5 12,5 62,5 12,5 Malta 50,0 0,0 50,0 0,0 Niemcy 36,5 17,7 43,8 1,0 Portugalia 57,1 9,5 33,3 0,0 Rumunia 50,0 6,3 43,8 0,0 Słowacja 30,8 7,7 61,5 0,0 Słowenia 12,5 25,0 62,5 0,0 Szwecja 35,0 35,0 25,0 10,0 Węgry 19,0 9,5 57,1 14,3 Wielka Brytania 28,8 9,6 27,4 34,2 Włochy 46,6 0,0 23,3 30,1 CAŁA UE 32,4 15,7 38,6 13,3