VI. ZASADY SKOKU SPADOCHRONOWEGO Szkolenie teoretyczne, ma za zadanie przygotować uczniów-skoczków i skoczków spadochronowych do zadań praktycznych w powietrzu. Każdy skok to określone zadanie do wykonania. Im skoczek bardziej doświadczony, tym są one trudniejsze, pierwszym zadaniem przy skokach na linę jest przyjęcie odpowiedniej sylwetki podczas wyskoku, kontrola czaszy spadochronu po otwarciu i jej sterowności, oraz manewrowanie spadochronem tak by lądowanie nastąpiło w wyznaczonym miejscu. Podobnie ma się sprawa przy szkoleniu AFF pierwsze zadanie polega na przyjęciu prawidłowej sylwetki oraz wykonaniu kilku symulacji otwarcia w trakcie swobodnego spadania, kontroli wysokości, sprawdzeniu czaszy i lądowaniu w wyznaczonym miejscu. W miarę zaliczania kolejnych zadań przechodzi się do trudniejszych elementów szkolenia. Bardzo ważną rzeczą jest odpowiednie przygotowanie się i zaplanowanie swojego skoku, o czym często skoczkowie zapominają. Każdy skok powinien być poprzedzony przygotowaniem naziemnym i omówieniem poszczególnych części skoku, dopiero wtedy możemy ruszyć do samolotu. Po skoku następuje debryfing czyli omówienie całego skoku, (co należy poprawić, co było źle itp.) takie omówienie znacząco wpływa na podnoszenie umiejętności i bezpieczeństwa w trakcie szkolenia. Przygotowanie skoczka do skoku obejmuje; Szkolenie naziemne ( ćwiczenie sylwetki zadania wykonywanego w powietrzu, zajęcie pozycji w drzwiach, przetrenowanie wyjścia z samolotu) Ustawienie kolejności wyrzutu poszczególnych skoczków Omówienie zasad lądowania, budowania rundy (lewa) i kierunku lądowania Przygotowanie i sprawdzenie spadochronu oraz osprzętu do skoku; Spadochron główny, zapasowy nóż spadochronowy kask gogle wysokościomierz radio przy pierwszych skokach Kontrola gotowości przez instruktora nadzorującego ucznia skoczka ZASADY STEROWANIA SPADOCHRONEM Regulowanie prędkości postępowej oraz sterowanie odbywa się przy użyciu linek sterowniczych. Skoczek ma możliwość płynnego regulowania zarówno prędkości postępowej jak i opadania. Przy pełnym zahamowaniu prędkość opadania i postępowa maleje, co umożliwia skoczkowi prawie pionowe schodzenie do celu. Dalsze ściągnięcie linek sterowniczych powoduje tzw. "przeciągnięcie". Czasza traci swoje właściwości nośne, staje się niestabilna, silnie wzrasta prędkość opadania. Przeciągnięcie spadochronu szybującego jest bardzo niebezpieczne przy lądowaniu. Dlatego też, skoczek ma za zadanie sprawdzić przy jakim zhamowaniu spadochronu, występują zjawiska poprzedzające przeciągnięcie. Należy wykonywać ten manewr na bezpiecznej wysokości 700-800 m lub wyżej, aby zapamiętać do jakiego momentu można ściągnąć linki sterownicze, żeby nie przeciągnąć spadochronu. Spadochron szkolny jest tak skonfigurowany by uczeń nie mógł go przeciągnąć w trakcie hamowania. ZAKRĘTY Do wykonania zakrętu, używamy linek sterowniczych tak by jedna z nich była ściągnięta bardziej niż druga. Ściągnięcie prawego uchwytu sterowniczego w dół powoduje załamanie krawędzi spływu i zwiększenie oporu powietrza z prawej strony, w związku z czym następuje obrót czaszy w prawo, analogicznie wykonujemy zakręt w lewo. 1
Przy wykonywaniu zakrętów następuje o wiele szybsze opadanie czaszy! PAMIĘTAJ! Zawsze przed wykonaniem zakrętu sprawdź czy swoim manewrem nie spowodujesz kolizji z innym skoczkiem! Można wyróżnić dwa rodzaje wykonywania zakrętów: Zakręt typu "semafor" Zakręt taki wykonuje się z pełnego szybowania ściągając jeden z uchwytów maksymalnie w dół. Podczas takiego zakrętu czasza zostaje gwałtownie i maksymalnie zahamowana z jednej strony, gdy w tym czasie druga połowa posiada maksymalną prędkość. Siła odśrodkowa wyrzuca skoczka poza oś pionową i spadochron przechyla się w stronę zakrętu. Tego typu zakrętu charakteryzują się znaczną utratą wysokości. Wykonywanie tego typu zakrętów nisko nad ziemią (< 50m) jest niebezpieczne. Czasza potrzebuje stosunkowo dużo wysokości aby wyjść z takiego zakrętu. Zakręt typu: "25% / 50%" Zakręt tego typu charakteryzuje się spokojem, stabilnością i mniejszą utratą wysokości. Nadaje się najbardziej do precyzyjnego podejścia do lądowania, manewrowania podczas latania w dużej grupie skoczków, ominięcia przeszkody w trakcie lądowania nisko nad ziemią. Aby zakręcić w ten sposób ustawiamy uchwyty sterownicze na 25% hamowania (na wysokości oczu) po czym jeden z uchwytów, ten w którą stronę chcemy wykonać zakręt, ściągamy bardziej na około 50% hamowania (wysokość klatki piersiowej) czasza wykonuje spokojny zakręt bez dużej utraty wysokości. Do sterowania można użyć jeszcze taśm nośnych (przednich lub tylnych), nie stosuje się tych technik podczas pierwszych skoków a szczególnie podczas lądowania. Jeśli będziesz chciał sterować na taśmach zapytaj swojego instruktora on wytłumaczy Ci jak to robić. Naukę sterowania spadochronem za pomocą taśm nośnych rozpoczynamy po opanowaniu podstawowych umiejętności, na bezpiecznej wysokości powyżej 500 m nad ziemią. Sterownie taśmami szczególnie przednimi powoduje znaczne zwiększenie prędkość opadania, co może narazić niedoświadczonego skoczka na niebezpieczeństwo przyziemienia z dużą prędkością w trakcie lądowania a w efekcie poważnym urazem. Umiejętność sterowania taśmami niezbędna jest w dalszym etapie szkolenia, może okazać się przydatna w przypadku zerwanych linek sterowniczych lub w sytuacji gdy manewrowanie rozpocząć będziemy musieli w trakcie otwarcia czaszy gdy układ hamowania jest wciąż zabezpieczony, a znajdziemy się na kierunku kolizyjnym z innym skoczkiem. Wtedy używamy do bezpośredniego sterowania tylnych taśm. Pociągnięcie za lewą tylną taśmę spowoduje zakręt w lewo, jeśli zakręt ma być wykonany w prawo ciągniemy prawą tylną taśmę. Spokojnie takie sytuacje będą mogły się zdarzyć gdy rozpoczniemy skoki opuszczając samolot w większych grupach. Jak już wyżej omówiono wykorzystanie przednich taśm nośnych do sterowania znacznie zwiększa prędkość opadania i szybkość wykonania manewru co pozwala między innymi zwiększać efektywniej separację pionową pomiędzy skoczkami. Umożliwia bezpieczne lądowanie na mniejszych czaszach poprzez napędzanie spadochronu do lądowania. Taki zakręt na przedniej taśmie zwiększa ciśnienie wewnątrz czaszy i wytwarza większą siłę nośną, ale to już dalszy etap szkolenia. 2
HAMOWANIE skydive.olsztyn.pl Ściągając symetrycznie obydwa uchwyty sterownicze powodujemy załamanie krawędzi spływu, zwiększenie oporu powietrza na czaszy, a w rezultacie hamowanie zmniejszenie prędkości postępowej spadochronu. Oczywiście hamować możemy w różnym stopniu - od hamowania 0% ręce z kołkami uniesione wysoko na wysokości mocowania kołków sterowniczych (pełna prędkość) do 100% ręce opuszczone poniżej bioder (minimalna lub zerowa prędkość). HAMOWANIE 0% - pełny ślizg Przy podniesionych uchwytach sterowniczych spadochron będzie miał pełną prędkość postępową i prędkością opadania. Będzie poruszał się stabilnie i prosto. Szerokie powolne zakręty mogą być wykonywane poprzez przechylanie się w uprzęży. HAMOWANIE 25% - 50% Hamowanie 25% wytwarza się przez zmianę opływu powietrza wokół czaszy. Ściągając powoli uchwyty do poziomu oczu. Takie hamowanie zapewnia najlepszy kąt ślizgu w warunkach bezwietrznych i pod wiatr. Hamowanie 50% uchwyty znajdują się na poziomie barków. Prędkość postępowa będzie o połowę mniejsza. Prędkość opadania także zmniejszy się niż podczas pełnego ślizgu. HAMOWANIE 75% Uchwyty sterownicze na poziomie brzucha. Spadochron będzie miał małą prędkość postępową i minimalne opadanie. 3
HAMOWANIE 100% skydive.olsztyn.pl Ręce z uchwytami są opuszczone. Minimalna prędkość postępowa oraz minimalne opadanie. UWAGA: Przy takim hamowaniu istnieje możliwość przeciągnięcia spadochronu. PRZECIĄGNIĘCIE - STAN BEZRUCHU Stan bezruchu można osiągnąć poprzez powolne ściągnięcie uchwytów o 8-10 cm za pozycję pełnego hamowania. W tej sytuacji spadochron traci swoje możliwości nośne. Prędkość postępowa spada do zera, czasza tonie, a następnie cofa się. Spadochron może mieć tendencje lotu do tyłu lub obrotu w jedną stronę. Zrównoważyć takie zachowanie można poprzez podniesienie uchwytów 20-30 cm do pozycji hamowania 75-80%. Spadochron powoli nabierze prędkości. UWAGA: Nigdy w takiej sytuacji nie puszczaj całkowicie uchwytów ani nie podnoś ich gwałtownie w górę, gdyż powoduje to gwałtowny skok czaszy do przodu oraz dużą utratę wysokości. PRZECIĄGNIĘCIE DYNAMICZNE Przeciągnięcie dynamiczne rozpoczyna się z pełnego ślizgu, poprzez gwałtowne przemieszczenie uchwytów w dół, co powoduje duży opór na czaszy. Czasza gwałtownie zwalnia, podczas gdy skoczek, z powodu bezwładności, reagujący o wiele wolniej, wychyla się do przodu. Skoczek przechylający się do przodu, powoduje sztuczny i krótkotrwały wzrost kąta natarcia. Ten nowy kąt daje duże wznoszenie na bardzo krótki okres, a następnie gwałtowną utratę wznoszenia z powodu utraty prędkości i siły aerodynamicznej. Ponieważ krawędź spływu została odkształcona pod spód, czasza teraz ma tendencję do lotu w tył, jeśli nie dokonamy poprawek. Prawidłowe wyjście z dynamicznego przeciągnięcia polega na delikatnym podniesieniu uchwytów do pozycji 75-80% hamowania. UWAGA: Nie podnoś gwałtownie uchwytów sterowniczych do góry, w przeciwnym wypadku czasza gwałtownie skoczy do przodu i straci dużo wysokości. Jest to niebezpieczne podczas lądowania lub latania na małej wysokości. 4
ZAJMOWANIE MIEJSCA W STATKU POWIETRZNYM W zależności od typu samolotu, z jakiego będą wykonywane skoki, osoba odpowiedzialna za zrzut wskazuje skoczkom miejsca na pokładzie. Osoby niezwiązane bezpośrednio z wykonywaniem skoków spadochronowych mogą być zabierane na pokład statku powietrznego, jeżeli wyposażenie tego statku pozwala na zapewnienie im bezpieczeństwa podczas skoków i otrzymają odpowiednie przeszkolenie. Kierownik skoków lub instruktor prowadzący wyznacza kolejność wyskoku skoczków, biorąc pod uwagę zadania jakie mają do wykonania, ciężar ciała skoczka, powierzchnię spadochronu, wysokość wyskoku. Skoczkowie zostają ustawieni tak, aby do samolotu wchodzili w odwrotnej kolejności niż będą wyskakiwać. Przy wyrzucie uczniów skoczków szkolących się metodą na linę skok odbywa się z tej samej wysokości, pierwsi wyskakują ciężsi, a na końcu najlżejsi. Taka kolejność zrzutu zapewnia separację wysokości na otwartych spadochronach. Najczęstsza kolejność opuszczania samolotu przy skokach wysokich pod wiatr, duże formacje płaskie (RW), pojedynczy płascy, duże formacje free, pojedynczy free, AFF, Tandem, wingsuit. Wstając, siadając, przemieszczając się przed skokiem i w samolocie chronimy uchwyty spadochronu uważając by o coś nie zaczepić i spowodować przedwczesne otwarcie spadochronu lub inną awarię. ODDZIELANIE SIĘ OD STATKU POWIETRZNEGO Gdy samolot osiągnie ustaloną wysokość i znajdzie się nad punktem zrzutu, wyrzucający podaje pierwszemu skoczkowi komendę "POWSTAŃ" (przygotowanie do oddzielenia) i komendę "SKOK", po której skoczek opuszcza statek powietrzny. W przypadku, gdy statek powietrzny wyposażony jest w sygnalizację świetlną lub świetlną i dźwiękową, opuszczanie statku odbywa się na następujących zasadach: żółta lampka przygotować się zielona lampka + sygnał dźwiękowy skok czerwona lampka zakaz skoku Przed opuszczeniem statku powietrznego sprawdź; Prawidłowość położenia uchwytu wypięcia czaszy głównej Prawidłowość położenia uchwytu otwarcia czaszy zapasowej Prawidłowość położenia uchwytu (tuleja, piłeczka) pilocika Sposób oddzielenia się od statku powietrznego uzależniony jest od; usytuowania drzwi w statku powietrznym, od wykonywanego zadania od sposobu otwarcia spadochronu Jednym z ważniejszych elementów powodzenia wykonania zaplanowanego zadania podczas skoku jest przetrenowanie i omówienie wyjścia z samolotu szczególnie podczas szkolenia podstawowego, a także za każdym razem gdy skaczemy z nowego typu statku powietrznego, zmieniamy zadanie, zmieniamy pozycję w formacji czy zmienia się skład naszej formacji. Nie zależnie od poziomu wyszkolenia skoczka, chcąc dobrze i bezpiecznie zrealizować zaplanowany skok powinniśmy za każdym razem przećwiczyć i omówić wyjście z samolotu. 5
Podstawowymi pozycjami do opuszczenia statku powietrznego w trakcie szkolenia są; Pozycja floater - skoczek opuszczający samolot głową do góry w kierunku odlatującego samolotu, ustawiony przodem do wiatru relatywnego. (podstawowa pozycja do opanowania w trakcie szkolenia) Pozycja diver skoczek tyłem do kierunku lotu Kierunek lotu statku powietrznego który w trakcie opuszczania samolotu nurkuje głową w dół, samolotu (zastosowanie w późniejszym etapie szkolenia) Kierunek lotu statku powietrznego Stabilna sylwetka Wiemy już że na ciało skoczka podczas swobodnego spadania działają strugi powietrza, dzięki czemu skoczek ma możliwość ułożenia i sterowania położeniem swojego ciała. Z boku Z przodu Z góry Podczas podstawowego szkolenia spadochronowego Static Line lub AFF pożądaną sylwetką skoczka jest neutralna pozycja (boxman), która zapewnia największą stabilność w czasie swobodnego spadania. Pozycja ta będzie stabilna i łatwiejsza do opanowania jeśli skoczek przećwiczy ją na ziemi w celu wytrenowania pamięci mięśniowej oraz będzie pamiętał o kilku podstawowych zasadach; Należy wypchnąć jak najmocniej biodra (wygiąć się), by nasza sylwetka zbliżona była do kształtu banana - lotki badmintona której środek ciężkościi (pępek) będzie znajdował się najniżej. Cofanie bioder powoduje obrócenie skoczka na plecy w kierunku ziemi, żeby wrócić do neutralnej pozycji, należy wypychać biodra. Tułów i głowa wyprostowany w jednej linii bez skrętów podobnie jak kadłub samolotu Głowa odchylona do tyłu przy wyskoku, patrzymy na odlatujący samolot lub nad horyzont. Kierowanie wzroku na ziemię powoduje automatycznie pochylanie głowy do przodu i cofanie bioder a to skutkuje obracaniem skoczka w pozycję na plecy. Ręce ustawione symetrycznie po obu stronach zachowując kąty 90º w stawach łokciowych oraz pomiędzy ramieniem a tułowiem. Łokcie należy unieść nieco powyżej linii barków. 6
Nogi powinny być rozstawione pod kątem 45-60º ( na wysokość barków). Podudzia względem uda ustawiamy pod kątem 110-120 º tak by strugi napływającego powietrza napierały na kości piszczelowe i stopy. CZYNNOŚCI SKOCZKA PO ODDZIELENIU SIĘ OD STATKU POWIETRZNEGO Skoczek po oddzieleniu się od samolotu w trakcie swobodnego spadania wykonuje zaplanowane zadanie (spadanie w stabilnej sylwetce i kontrola wysokości, obroty, salta, strzała, skoki RW itp.) ćwiczenie kończy się na zadanej wysokości gdzie następuje rozejście lub przygotowanie do otwarcia spadochronu. Dla ucznia skoczka wysokość tą ustala instruktor biorąc pod uwagę jego doświadczenie. W trakcie szkolenia AFF do wysokości 2000 m wykonujemy ćwiczenia po czym zadaniem studenta jest poprawienie sylwetki i otwarcie spadochronu w przedziale wysokości 1700 1500 m. Podstawowe ćwiczenia do opanowania podczas swobodnego spadania; PAMIĘTAJ O KONTROLI WYSOKOŚCI KAŻDORAZOWO PO WYKONANIU ĆWICZENIA SYLWETKA DO OTWARCIA SPADOCHRONU Wypchnij biodra utrzymując stabilną sylwetkę spadania, przesuń symetrycznie ręce, tak by jedną dłonią chwycić (tuleje lub piłeczkę pilocika) a drugą rękę wysuń przed głowę podpierając się na strugach powietrza, jednocześnie pamiętając o wygięciu. Po czym zdecydowanie wyrzuć pilocik spadochronu głównego, w momencie wyprostowania ręki. Instruktor przećwiczy z tobą pozycje do otwarcia podczas szkolenia naziemnego. OBROTY W PRAWO, W LEWO Każdy ruch skoczka w celu zmiany pozycji, podczas swobodnego opadania składa się z trzech cykli; 7
Rozpędzania - inicjacji tego ruchu Bezwładności - kontynuacji tego ruch dzięki energii nadanej przy inicjacji. Hamowania - zatrzymania ruchu poprzez działanie siły przeciwstawnej. Sterowanie ciałem w płaszczyźnie poziomej odbywa się przy pomocą rąk, oś takiego obrotu znajdzie się mniej więcej na wysokości kolan, za pomocą nóg oś takiego obrotu będzie mniej więcej na wysokości głowy. Dopiero wykonanie obrotu przy użyciu jednocześnie rąk i nóg daje możliwość wykonania obrotu z osią położoną w środku ciężkości twojej sylwetki. Obroty przy użyciu tych dwóch technik zapobiegną (spływom) przesunięciu ciała skoczka podczas obrotu oraz zostają wykonane dużo szybciej umożliwiając bardziej efektywną pracę w zespołach kilku osobowych. W pierwszej fazie szkolenia skoczek inicjuje i wyhamowuje obroty w płaszczyźnie poziomej tylko przy pomocy rąk, obroty takie są znacznie wolniejsze i łatwiejsze do kontrolowania przez ucznia skoczka. W celu wykonania obrotu w lewo skoczek wkłada lewą rękę pod kątem 45º przy jednoczesnym utrzymaniu pozostałych części ciała w pozycji neutralnej (boxman), jednocześnie pamiętając o wygięciu i pozostałych zasadach. Włożenie lewej ręki powoduje zmianę kierunku, opływu strug powietrza wprowadzając ciało skoczka w ruch obrotowy skierowany w lewo. Po cyklu rozpędzania kiedy ciało skoczka zacznie się obracać w lewo następuje cykl bezwładności, po czym należy wykonać hamowanie przez włożenie ręki prawej (przeciwnej do obrotu) pod kątem 45º i powrócić do pozycji neutralnej. Hamowanie wykonujemy przed punktem w którym chcemy zatrzymać obrót, moment w którym kontrujemy obrót zależy od prędkości z jaką go wykonamy. W LEWO Analogicznie do obrotu w lewo wykonuje się obrót w prawo poprzez włożenie prawej ręki pod kątem 45º, wyhamowanie następuje przez kontrowanie obrotu lewą ręką. W PRAWO Powstrzymywanie niekontrolowanych obrotów w płaszczyźnie poziomej przez skoczka wykonuje się przez włożenie przeciwnej ręki do kierunku obrotu pod kątem 45º z zachowaniem jednocześnie neutralnej sylwetki i pamiętając o wygięciu bioder. 8
Przed wykonaniem obrotów w powietrzu, tak jak z sylwetką neutralną należy pod okiem instruktora przećwiczyć na ziemi obroty i ich powstrzymywanie do momentu wyrobienia sobie pamięci mięśniowej. RUCH PRZÓD I TYŁ Wyżej opisaliśmy jak wykonywać obroty teraz przejdziemy do tematu jak przemieszczać się przód, tyłu oraz jak zwiększyć swoją prędkość poziomą wykonując strzałę. Pozycja strzała umożliwia nam w dalszym etapie początkowego szkolenia w zespole dwóch i więcej skoczków, oddalenie się w poziomie od zespołu w celu zachowania bezpiecznej separacji poziomej przy otwarciu czaszy. Ruch w przód lub tył to nic innego jak zmiana kierunku, opływu strug powietrza przez zmianę ułożenia górnej lub dolnej część ciała. RUCH DO PRZODU W pozycji neutralnej strugi powietrza działają jednakowo na ręce skoczka i nogi, środek ciężkości znajduje się w okolicy pępka. Skoczek w prawidłowej sylwetce nie powinien się przemieszczać względem innych skoczków podczas swobodnego spadania. Gdy w neutralnej sylwetce wyprostujemy nogi zmienimy oddziaływanie strug powietrza na dolną część ciała. Nasze nogi zostają uniesione do góry względem przedniej części ciała, a efektem tego jest ruch w przód. Nogi powodują napędzanie i pchają do przodu. Ręce mogą wspomóc ten ruch lub pozostać w sylwetce neutralnej i pomóc w regulowaniu prędkości opadania. RUCH DO TYŁU Jeśli zadziałamy na strugi powietrza przez wysunięcie rąk do przodu i ugięcie nóg w kolanach tak by pięty zbliżyły się do pośladków, spowoduje to podniesienie górnej części tułowia i skoczek zacznie spływać do tyłu. W skokach rzadko stosuje się spływy do tyłu, zazwyczaj taka pozycja służy do wyhamowania prędkości poziomej przed dokowania do formacji. 9
STRZAŁA Pozycja która umożliwia rozejście grupy skoczków zwiększając separację poziomą w celu bezpiecznego otwarcia spadochronu. Początkujących skoczków uczy się strzały by po opanowaniu tej sylwetki, rozpoczęli naukę sylwetki track która jest trudniejsza ale za to pozwala szybciej i dalej przemieszczać się w poziomie jednocześnie tracąc mniej wysokości w trakcie swobodnego spadania niż przy strzale. Chcąc wykonać strzałę skoczek musi wyprostować nogi w stawach kolanowych, tak jak w przypadku przemieszczania się do przodu a ręce z pozycji neutralnej przenieść symetrycznie wzdłuż tułowia i ustawić pod kątem 45º do osi ciała, pamiętając cały czas o wygięciu. RZUT Z BOKU RZUT Z GÓRY Podczas wykonywania ćwiczeń praktycznych przemieszczania się do przodu, strzały, tracka należy pamiętać o zasadach bezpieczeństwa; Przemieszczając się w pozycji STRZAŁA, TRACK, należy zorientować się w swoim położeniu względem ziemi, tak by wykonać ćwiczenia w poprzek linii zrzutu, unikniemy w ten sposób sytuacji wpłynięcia pod innego skoczka lub grupę skoczków co grozi splątaniem spadochronów w trakcie otwarcia. Rysunek przedstawia prawidłowe rozejście poszczególnych grup w poprzek wyrzutu do otwarcia spadochronu zapewniając bezpieczną separację poziomą. Nie wykonuje się strzały lub tracka w ograniczonej widoczności (chmury) może dojść do zderzenia z innym skoczkiem, Rozejście grupy do otwarcia odbywa na ustalonej przed skokiem wysokości uwzględniając doświadczenie skoczków, podstawę i wypiętrzenie chmur (rozejście powinno nastąpić z widocznością nad lub pod chmurami). Przy ćwiczeniach przemieszczania się do przodu należy pamiętać o wyhamowaniu ruchu przed zadokowaniem do innego skoczka lub większej formacji (na 5-8 m przed) by nie uderzyć z dużą prędkością w któregoś ze skoczków znajdujących się w bazie (rys. z prawej) Dolatując strzałą trackiem z dużej odległości trzeba obrać punkt do którego się kierujemy obok formacji, to zapewni bezpieczeństwo nam i pozostałym skoczkom w formacji w sytuacji gdy źle zaplanujemy punkt wyhamowania. 10
Po zakończonym ćwiczeniu na zadanej wysokości w trakcie swobodnego spadania, skoczek poprawia sylwetkę, kontroluje wysokość i otwiera spadochron. Przy skokach na linę oddzielając się od samolotu skoczek przyjmuje symetryczną sylwetkę po czym rozpoczyna odliczania czasu 121, 122, 123 po około 3-5 s. lina desantowa otwiera spadochron.otwarcie SPADOCHRONU Po otwarciu spadochronu należy sprawdzić prawidłowość wypełnienia czaszy i jej sterowność kontrolując; Wszystkie komory czy są prawidłowo wypełnione mam prostokąt nad głową Slider czy jest na dole przy taśmach nośnych Czy nie ma żadnych splątań, węzłów, zerwanych linek, pęknięć na powierzchni czaszy Czy nie jestem na kierunku kolizyjnym z innym skoczkiem i jednocześnie lokalizuje pozostałych użytkowników przestrzeni Czy układ hamowania daje się odblokować a czasza sterować hamujemy kołki sterownicze i kontrolujemy punkt przeciągnięcia, następnie wykonujemy zakręt w lewo potem w prawo. Zawsze nim wykonamy jakikolwiek manewr kontrolujemy wzrokowo przestrzeń wokół w celu uniknięcia splątania z innym spadochronem Lokalizujemy swoje położenie względem lotniska i manewrujemy spadochronem tak by planowane lądowanie nastąpiło w wyznaczonym miejscu. Do wysokości 700 m musimy być pewni, że dolecimy do wyznaczonego punktu lądowania, jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości szukamy awaryjnego miejsca wolnego od przeszkód. Pamiętaj o kontroli wysokości w trakcie powyższych czynności! 11
POSTĘPOWANIE W SYTUACJACH AWARYJNYCH PROCEDURA AWARYJNA Otwarcie spadochronu zapasowego gdy nie rozpoczął się proces otwarcia czaszy głównej. Czasza główna w pokrowcu. Spójrz na uchwyt zapasu Chwyć uchwyt otwierający spadochron zapasowy Wyciągnij do wyprostowania rąk uchwyt zapasu Sprawdź czaszę zapasową Wypięcie czaszy głównej otwarcie spadochronu zapasowego Spójrz na uchwyt wyczepny czaszy głównej Chwyć obiema rękami uchwyt wyczepny czaszy głównej, następnie; Zlokalizuj wzrokiem uchwyt otwierający spadochron zapasowy, obserwując go; Wyciągnij w dół do wyprostowania rąk uchwyt wyczepny czaszy głównej bez odrywania wzroku od uchwytu otwierającego spadochron zapasowy. Chwyć obiema rękami uchwyt otwierający zapas Wyciągnij w dół do wyprostowania rąk uchwyt zapasu Sprawdź czaszę zapasu UWAGA!!! Jeśli podczas procedury awaryjnej ciężko jest wyrwać uchwyty (mocno trzymają rzepy), należy oderwać rzep a następnie ciągnąć za uchwyty. Instruktor omówi i przećwiczy to na szkoleniu naziemnym 12
skydive.olsztyn.pl WAŻNE WYSOKOŚCII Wysokość otwarcia czaszy głównej zależy od d rodzaju wykonywanego zadnia (AFF ( 1700 1500 m, Tandem 1800 m,, CRW zaraz po wyskoku), doświadczenia wiadczenia skoczka, odległo odległość wyrzutu od punktu lądowania. dowania. Na większości ci stref spadochronowych obowiązującą wysokością otwarcia rcia jest 1000 m. Spadochron należy otwieraćć z takim wyliczeniem by najniżej do wysokości 700 m skoczek wisiał na wypełnionej czaszy. W trakcie skoków na linę ę zawiśnięcie zawiś na wypełnionej czaszy zależy od wysokości ści wyrzutu przeważnie skok odbywa się z 1200 m a skoczek wisi na 1000 m. Nie należy otwierać spadochronu wy wyżej niż obowiązująca wysokość, gdyż stwarza to zagrożenie zagroż wpadnięcia w czaszę skoczków znajdujących cych nad nami. Za niskie otwarcie spadochronu powoduje zmniejszenie zmniejszen stożka zasięgu i możemy nie dolecieć do wyznaczonego punktu. Niskie otwarcia czaszy głównej (poniżej (poni 500 m) mogą spowodować samoczynne zadziałanie automatu AAD (tryb STUDENT) na wysokości ści 320 m i otwarcie zapasu co grozi splątaniem się ę obu czasz. By uniknąć tego poniżej 500 m otwieraj zapas nie czaszę główną. 600 m wysokość ść decyzji, do tej wysokości należy podjąć decyzję o rozpoczęciu ęciu procedury awaryjnej, jeśli je mamy sytuację awaryjną. 1000 m wysokość decyzji w przypadku szkolenia metodą metod AFF. Poniżej 600 m wysokość ratownicza, od wysokości 600 m w dół nie ma czasu na zastanawianie się si trzeba natychmiast działać i przystąpićć do procedury awaryjnej. Poniżej 1000 m wysokość ratownicza w przypadku szkolenia metodą AFF Pamiętaj jeśli jesteś poniżej wysokości ści decyzji a czasza główna jest w pokrowcu nie rozpoczął się ę proces otwarcia natychmiast otwieraj spadochron zapasowy 13
SYTUACJE AWARYJNE PRZY DUŻEJ PRĘDKOŚCI Zgubiony uchwyt Opis sytuacji; skoczek nie może odnaleźć uchwytu. Uchwyt wypadł z kieszonki, wysunął się z kieszonki lub skoczek ciągnie za inne elementy wyposażenia. Postępowanie; kontrola wysokości, jeśli mamy zapas wysokości jesteśmy powyżej wysokości decyzji można podjąć jeszcze jedną próbę, poniżej wysokości decyzji należy otwierać spadochron zapasowy. Zapobieganie; Dokładne przeszkolenie skoczka w zakresie obsługi danego sprzętu. Kontrola sprzętu przed skokiem a szczególnie kieszonek uchwytów i kieszeni pilocika. Twardy Uchwyt Opis sytuacji; skoczek ciągnie za uchwyt (piłeczka, tulejka, myszka itp.) nie może wyciągnąć i rozpocząć procesu otwarcia czaszy głównej Postępowanie; kontrola wysokości, jeśli mamy zapas wysokości jesteśmy powyżej wysokości decyzji można podjąć jeszcze jedną próbę, poniżej wysokości decyzji należy otwierać spadochron zapasowy. Zapobieganie; składanie sprzętu zgodnie z instrukcją, kontrola uchwytu przed skokiem. Przyssanie Opis sytuacji; pokrowiec spadochronu jest otwarty, pilocik został wyrzucony a proces otwarcie nie rozpoczął się. Pilocik nie opuścił strefy zawirowań za skoczkiem. Postępowanie; zmienić lekko pozycję spadania, poprzez wyciągnięcie rąk do przodu, nie próbować szukać ręką pilocika, spowodować można podkowę. 14
Zapobieganie; Szkolenie naziemne ze sprzętem na którym skaczmy obejmujące, prawidłowe wyrzucanie pilocika. Z nowym sprzętem, systemem otwarcia należy zapoznać się przed wykonaniem skoku na ziemi. Poprawnie wyrzucaj pilocik lub ciągnij "myszkę" w prawidłowej pozycji a unikniesz przyssania. Holowanie pilocika Podkowa Opis sytuacji; skoczek holuje za sobą pilocik wypełniony lub nie, proces otwarcia nie rozpoczyna się. Postępowanie; otwieramy spadochron zapasowy, nie szarpiemy za taśmę łączącą może spowodować podkowę, nie zmieniamy pozycji zwiększa szansę na splątanie spadochronów. Zapobieganie; Dobra znajomość spadochronu i kontrola systemu kill-line, składanie zgodnie z instrukcją. Opis sytuacji; pilocik lub taśma łącząca zaczepiła o skoczka lub jego wyposażenie. Paczka wyszła z pokrowca, linki mogły się częściowo wypleść. Skoczek jest podczepiony w trzech punktach, ciągnąc za sobą paczkę. Postępowanie; kontrola wysokości, jeśli mamy zapas wysokości wyrzucić pilocik. Sytuacja Podkowa może zmienić się na bardziej klarowną sytuację Kichę wtedy wypinamy główny spadochron i otwieramy zapas. Jeśli nie możemy pozbyć się pilocika, wyciągamy uchwyt wypięcia czaszy głównej, odrzucamy taśmy nośne jeśli same nie odejdą i otwieramy spadochron zapasowy. Po odrzuceniu taśm nośnych całość ułoży się w tz. flagę za skoczkiem co zminimalizuje splątanie. W razie zbyt małego zapasu wysokości należy otwierać spadochron zapasowy, za długa walka z podkową może pozbawić skoczka czasu na prawidłowe zadziałanie czaszy zapasowej. Zapobieganie; Kontrola sprzętu i prawidłowe serwisowanie w szczególności kontrola stanu technicznego pętli zamykającej (lupa), Zwrócenie uwagi podczas zajmowania miejsca i przemieszczania się przed skokiem mające na celu 15
zapobiegnięcie przypadkowemu wysunięciu się zawleczki z pętli. Nie ciągnięcie za taśmę łączącą pilocik z paczką podczas holowania. Kicha Zamknięta osłona Opis sytuacji; czasza nie wyszła z osłony, skoczek spada pionowo stabilizowany przez osłonę i pilocik, prędkość może być większa niż podczas spadania w płaskiej sylwetce. Postępowanie; Po stwierdzeniu awarii natychmiast należy wyczepić czaszę główną i otworzyć spadochron zapasowy. Zapobieganie; Kontrola stanu technicznego, odpowiedni dobór rozmiaru gumek zabezpieczających wploty linek na paczce,. Staranne i zgodne z instrukcją składanie spadochronu Grucha Zawiązanie czaszy Opis sytuacji; czasza wyszła z osłony ale nie wypełnia się, nie widać rozpostartego slidera, czasza zawiązana jest na wysokości stabilizatorów. Postępowanie; wypiąć czaszę główną i otworzyć spadochron zapasowy. Szarpanie za linki pompowanie sterówkami nic nie pomoże, spowoduje utratę cennej wysokości zabierając czas na prawidłowe przeprowadzenie procedury awaryjnej. Zapobieganie; odpowiednie serwisowanie sprzętu, kontrola stanu technicznego czaszy, linek oraz staranne, zgodne z instrukcją składanie spadochronu 16
Zerwanie, wyczepienie taśmy nośnej Opis sytuacji; w czasie otwarcia urywa się lub wypina jedna z taśm nośnych. Postępowanie; wypięcie czaszy głównej i otwarcie spadochronu zapasowego. Zapobieganie; kontrola przed skokiem systemu wyczepnego czaszy głównej, prawidłowa obsługa i konserwacja sprzętu zgodnie z zaleceniami producenta. Przedłużające się otwarcie czaszy Opis sytuacji; czasza wyszła z osłony, widać rozłożony slider ale czasza nie wypełnia się. Postępowanie; symetryczne pociągnięcia za taśmy nośne lub zapompowanie sterówkami powinno rozwiązać sytuacje. Jeśli do wysokości decyzji, sytuacja nie wyklaruje się należy wypiąć czaszę główną i otworzyć zapas. Zapobieganie; Prawidłowe serwisowanie spadochronu, szczególnie kontrola stanu technicznego linek nośnych i kółek slidera oraz rozkręcanie sterówek przed ułożeniem. Niektóre czasze otwierają się wolno w porównaniu z innymi, należy zapoznać się z charakterystyką spadochronu i przyzwyczaić się do długich otwarć lub zmienić spadochron. 17
SYTUACJE AWARYJNE PRZY MAŁYCH PRĘDKOŚCIACH Slider w połowie linek Opis sytuacji; podczas otwarcia czaszy slider zatrzymał się w połowie linek, skrajne komory podwinięte. Postępowanie; odhamować kołki sterownicze i symetrycznie zapompować nimi. Jeśli do wysokości decyzji spadochron nie wypełni się a slider nie zejdzie do taśm nośnych wyczepić czaszę główną i otworzyć spadochron zapasowy. Zapobieganie; Prawidłowe serwisowanie spadochronu, kontrola stanu technicznego linek, kółek slidera, rozkręcanie sterówek przed ułożeniem. Kalafior przejście linek nad czaszą Opis sytuacji; po otwarciu linka lub kilka linek przechodzi przez czaszę i powoduje jej deformację. Skoczek będzie opadał w obrotach. Postępowanie; wypiąć czaszę główną otworzyć spadochron zapasowy Zapobieganie; staranne, zgodne z instrukcją składanie spadochronu. Otwieranie spadochronu w stabilnej sylwetce. Rozdarcie czaszy lub pęknięcie linek Opis sytuacji; rozdarta czasza lub pęknięte linki, najczęściej powstaje w momencie otwarcia czaszy, wtedy na spadochron działają największe obciążenia. Postępowanie; wypiąć czaszę i otworzyć spadochron zapasowy Zapobieganie; kontrola stanu technicznego czaszy, linek w pierwszej kolejności odpowiednie serwisowanie sprzętu. Używanie zgodne z ograniczeniami. 18
Zerwanie linki sterowniczej skydive.olsztyn.pl Opis sytuacji; zerwała się jedna lub dwie linki sterownicze (najczęściej podczas otwarcia) Postępowanie; wypiąć czaszę główną i otworzyć spadochron zapasowy Zapobieganie; kontrola stanu technicznego sterówek, rozkręcanie ich przed ułożeniem odpowiednie serwisowanie sprzętu. Przedwczesne odhamowanie, zwolnienie linki sterowniczej Opis sytuacji; Przy otwarciu nastąpiło odhamowanie jednego kołka sterowniczego, czasza wpada w obroty, w zależności od wielkości i rodzaju czaszy obroty mogą być szybkie przy małych czaszach lub wolniejsze przy dużych czaszach. Najczęściej dochodzi do skręcenia linek przy małych czaszach. Postępowanie; kontrola wysokości powyżej wysokości decyzji można próbować odhamować drugą sterówkę obroty powinny ustać. W sytuacji gdy mamy mocno skręcone linki, kołek sterowniczy nie daje się odblokować, mamy duże obroty i szybką utratę wysokości należy wypiąć czaszę główną i otworzyć spadochron zapasowy nie czekać zbyt długo z procedurą awaryjną można pozbawić się ostatniej szansy. Zapobieganie; staranne i zgodne z instrukcją składanie spadochronu, kontrola stanu technicznego kieszonek blokujących kołki sterownicze na taśmach nośnych, prawidłowe blokowanie kołków sterowniczych 19
Węzły na linkach skydive.olsztyn.pl Opis sytuacji; węzeł na jednej lub kilku linkach, powodują deformację czaszy spadochronu, mogą zablokować slider i uniemożliwić jego zsunięcie się na taśmy nośne, mogą powodować obroty czaszy. Postępowanie; wypiąć czaszę główną i otworzyć spadochron zapasowy Zapobieganie; odpowiednie serwisowanie sprzętu, kontrola stanu technicznego linek, rozkręcanie sterówek przed ułożeniem spadochronu. Pilocik w linkach Opis sytuacji; podczas otwarcia lub manewrowania pilocik zaczepił o linki nośne spadochronu Postępowanie; kontrola wysokości, kontrola sterowności czaszy, gdy czasza jest stabilna daje się sterować w lewo w prawo można zaciągnąć ją do lądowania nie powodując utraty stabilności można lądować na niej bez gwałtownych manewrów. Jeśli czasza nie jest stabilna, bądź są jakiekolwiek wątpliwości co do bezpiecznego lądowania na niej, należy wypiąć czaszę główną i otworzyć zapas (Pamiętaj o kontroli wysokości. Podejmując procedurę awaryjną poniżej 200 m spadochron zapasowy może nie zdążyć się prawidłowo wypełnić i umożliwić bezpieczne lądowanie) Zapobieganie; sytuacja która czasami przydarza się bez konkretnej przyczyny Line twist Skręcenie linek Opis sytuacji; Po wypełnieniu czaszy linki są skręcone, skręcenie może powodować dodatkowo kręcenie się skoczka pod czaszą. Postępowanie; kontrola wysokości, w przypadku dużych szkolnych czasz rozkręcamy linki poprzez wymachy nogami (należy przećwiczyć w uprzęży pod 20
okiem instruktora) próby rozkręcenia prowadzimy maksymalnie do wysokości decyzji jeśli nie przyniosą zamierzonego efektu wypinamy czaszę główną i otwieramy zapas. W przypadku małych, szybkich czasz skręcenie linek powoduje pogłębiające się obroty czaszy, w wyniku czego będzie znaczna utrata wysokości zaleca się natychmiastowe wypięcie czaszy głównej i otwarcie zapasu. Zapobieganie; stabilna pozycja podczas otwarcia czaszy głównej, równomierne dociągnięcie taśm udowych, prawidłowe złożenie spadochronu. Skrajne komory podwinięte Opis sytuacji; po otwarciu dwie lub więcej komór pozostaje nie wypełniona Postępowanie; kontrola wysokości, zwolnić uchwyty sterownicze i zapompować (instruktor wyjaśni jak) po tej czynności komory powinny się wypełnić, jeśli spadochron nie będzie prawidłowo wypełniony lub komory będą się podwijały należy wypiąć czaszę główną i otworzyć zapas. Pompujemy spadochron do wysokości decyzji jeśli nie przyniesie pożądanego efektu podejmujemy procedurę awaryjną. Zapobieganie; prawidłowe serwisowanie sprzętu, kontrola stanu technicznego czaszy i linek. SPLĄTANIA SKOCZKÓW Opisany poniżej sposób postępowania, to tylko zalecane metody postępowania, ponieważ każde splątanie skoczków będzie różniło się od siebie. Nie jesteśmy w stanie dokładnie przewidzieć przebiegu splątania skoczków, ma na to wpływ wiele czynników.przede wszystkim trzeba nie dopuszczać do sytuacji które mogą prowokować splątanie skoczków. Trzeba trzymać się ściśle określonych zasad bezpieczeństwa; zachować bezpieczną separację podczas rozejścia skoczków do otwarcia, otwierać na zadanej wysokości, kontrolować przestrzeń z zachowaniem bezpiecznej odległości od pozostałych skoczków, lądować z obowiązującą rundą (np. lewy zakręt), kierunkiem (strzała na ziemi) i w wyznaczonym rejonie (osobno szybkie czasze, przejściowe, oddzielny rejon dla uczniów-skoczków). 21
I Owinięcie czaszą skydive.olsztyn.pl Opis sytuacji; skoczek powyżej owinięty jest czaszą skoczka znajdującego się poniżej. Postępowanie; Po pierwsze kontrola wysokości i nawiązanie wyraźnej komunikacji pomiędzy skoczkami. W zależności od wysokości podjęcie odpowiedniego postępowania. W sytuacji gdy mamy zapas wysokości skoczek znajdujący się wyżej nie może wypiąć się jako pierwszy, powinien próbować wyplątać się i zrzucić okalającą go czaszę. Jeżeli nie udaje mu się wyplątać, skoczek znajdujący się niżej rozpina RSL lub inny system zabezpieczający (jeśli wysokość pozwala) wypina się i otwiera zapas odlatując na zapasie spod owiniętego skoczka. Skoczek owinięty powinien wyplątać się, gdyż znikną naprężenia. W sytuacji gdy nie mamy zapasu wysokości (poniżej 300 m) nie powinno się wypinać lądujemy w takiej konfiguracji, skoczek znajdujący się wyżej powinien starać się trzymać czaszę skoczka poniżej. Przygotować się na twarde lądowanie. Zapobieganie; bezpieczne rozejście z zachowaniem separacji do otwarcia czaszy głównej. Ścisłe zachowanie zasad bezpieczeństwa podczas szybowania na otwartej czaszy, kontrola położenia pozostałych skoczków w przestrzeni z zachowaniem separacji do momentu wylądowania. Do lądowania trzymamy się obowiązujących zasad na danej strefie; lądujemy zgodnie z ustalonym kierunkiem i zakrętem (tz. wszyscy budują rundę z takim samym zakrętem np. lewym) każdy ląduje w wyznaczonym dla siebie sektorze. II Splątanie skoczków nie występuje owinięcie Opis sytuacji; Splątanych jest dwóch skoczków, jeden znajduje się nad drugim, a obie czasze są nad skoczkami. Postępowanie; kontrola wysokości, nawiązanie wyraźnego kontaktu w sprawie wysokości, problemu jaki zaistniał oraz tego co robimy. Ochrona uchwytów zapasu 22
i wypięcia czaszy głównej przed przypadkowym wyciągnięciem. Rozpięcie RSL lub innego systemu zabezpieczającego. Gdy jest zapas wysokości jako pierwszy wypina się skoczek znajdujący się wyżej, dolnemu skoczkowi nie wolno się wypiąć jako pierwszemu, gdyby to zrobił jego linki i taśmy mogłyby zaplątać skoczka powyżej i zabrać mu szansę na uratowanie. Jeśli splątanie nastąpiło na niskiej wysokości (poniżej 300 m) może nie być wystarczającej wysokości i czasu na wyczepienie się i otwarcie spadochronu zapasowego. Zaleca się lądowanie w takiej konfiguracji o ile któryś ze spadochronów pozwala na bezpieczne wylądowanie, w przypadku gdy czasze nie nadają się do wylądowania skoczek mniej owinięty, otwiera zapas bez wyczepienia czaszy głównej, więcej tkaniny nad głową może zwiększyć szansę skoczków.przygotować się na twarde lądowanie. Zapobieganie; bezpieczne rozejście z zachowaniem separacji do otwarcia czaszy głównej. Ścisłe zachowanie zasad bezpieczeństwa podczas szybowania na otwartej czaszy, kontrola położenia pozostałych skoczków w przestrzeni z zachowaniem separacji do momentu wylądowania. Do lądowania trzymamy się obowiązujących zasad na danej strefie; lądujemy zgodnie z ustalonym kierunkiem i zakrętem (tz. wszyscy budują rundę z takim samym zakrętem np. lewym) każdy ląduje w wyznaczonym dla siebie sektorze. SYTUACJE Z DWIEMA CZASZAMI Etażerka czasza za czaszą Opis sytuacji; czasze prawidłowo wypełnione ustawione jedna za drugą, zazwyczaj spadochron główny z przodu a zapasowy z tyłu. Lecą w tym samym kierunku stabilnie konfiguracja łatwa w pilotażu. Postępowanie; nie należy zwalniać kołków sterowniczych tylnego spadochronu sterujemy delikatnie przednim spadochronem nie robiąc gwałtownych manewrów, lokalizujemy bezpieczne miejsce do lądowania, ustawiamy spadochron pod wiatr, nie wypinamy czaszy głównej taśmy mogą spowodować splątanie obu czasz lub rozerwanie czaszy zapasu. Nie hamujemy spadochronu do lądowania, duża powierzchnia materiału nad głową znacznie zmniejszy prędkość pionową. Hamowanie przy lądowaniu spowodować może złożenie się czasz. Przygotowujemy się do mniej komfortowego lądowania. Zapobieganie; kontrola stanu technicznego pętli zamykających zapas i główny (lupa), odpowiednie serwisowanie sprzętu spadochronowego, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa w czasie skoku szczególnie związanych z wysokościami otwarcia czaszy głównej i działania AAD ( poniżej wysokości ratowniczej otwierając spadochron główny stwarzamy możliwość niezamierzonego otwarcia zapasu przez automat AAD) 23
Banan czasze obok siebie skydive.olsztyn.pl Opis sytuacji; Czasze po otwarciu ustawiły się obok siebie Postępowanie; jeśli czasze są niestabilne mają tendencje do przejścia w wariata ale nie są splątane, rozpinamy RSL bądź inny system wypinamy czaszę główną. W sytuacji gdy czasze są stabilne lądujemy w tym układzie bez hamowania żadnej z czasz. Przygotowujemy się do twardego lądowania nogi razem. Zapobieganie; kontrola stanu technicznego pętli zamykających zapas i główny (lupa), odpowiednie serwisowanie sprzętu spadochronowego, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa w czasie skoku szczególnie związanych z wysokościami otwarcia czaszy głównej i działania AAD ( poniżej wysokości ratowniczej otwierając spadochron główny stwarzamy możliwość niezamierzonego otwarcia zapasu przez automat AAD) Wariat czasze skierowane komorami w kierunku do ziemi Opis sytuacji; czasze po otwarci ustawiły się w przeciwnych kierunkach, krawędzie natarcia czasz skierowane będą w stronę ziemi. Układ taki bardzo szybko leci w dół pionizując skoczka i powodując obroty wokół jego osi. Postępowanie; Niezwłocznie rozpiąć RSL (jeśli wysokość pozwala) i od razu wypiąć czaszę główną. Zapobieganie; kontrola stanu technicznego pętli zamykających zapas i główny (lupa), odpowiednie serwisowanie sprzętu spadochronowego, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa w czasie skoku szczególnie związanych z wysokościami otwarcia czaszy głównej i działania AAD ( poniżej wysokości ratowniczej otwierając spadochron główny stwarzamy możliwość niezamierzonego otwarcia zapasu przez automat AAD) 24
Splątanie obu czasz skydive.olsztyn.pl W większości przypadków obie czasze wypełniają się prawidłowo, ale trudno przewidzieć co się stanie na pewno. Im większa wysokość tym większe szanse na wyklarowanie sytuacji można próbować ciągnąć za linki, taśmy nośne sterówki, aby rozwiązać problem. Wypięcie czaszy głównej powinno być ostatecznością, gdyż może tylko skomplikować sytuację. Nie ma jednolitego schematu działania gdyż konfiguracja będzie zmieniać się dynamicznie PRZYPADKI UŻYCIA NOŻA Podstawowe i niezbędne wyposażenie skoczka spadochronowego to nóż spadochronowy, kształtem zbliżony do haczyka który posiada ostrze z stali nierdzewnej. Nóż zazwyczaj mocowany jest na taśmie piersiowej lub taśmie udowej, zdarza się również mocowanie go pod lewym zamkiem wyczepnym. Służy do odcięcia linki lub linek w sytuacji splątania, kiedy użycie zamków wyczepnych będzie niemożliwe. Przypadki użycia noża; Splatania skoczków Zaczepienia o samolot Zaplątanie o elementy wyposażenia skoczka 25
LOT NA OTWARTYM SPADOCHRONIE Po swobodnym spadaniu i otwarciu spadochronu rozpoczyna się druga faza skoku szybowanie na otwartym spadochronie. Tu również należy przestrzegać pewnych reguł w celu zapewnienia bezpieczeństwa sobie jak i pozostałym użytkownikom przestrzeni. Głównym zagrożeniem w trakcie lotu na czaszy są kolizje i splątania chcąc uniknąć ich należy; Pilnować separacji wysokości i odległości od pozostały skoczków (chcąc wolniej opadać ustaw się pod wiatr i zahamuj swój spadochron, jeśli chcesz szybciej opadać wykonuj zakręty) Cały czas obserwuj pozostałych skoczków w przestrzeni, zawsze nim wykonasz zakręt sprawdź czy swoim manewrem nie spowodujesz kolizji i splątania. Przewiduj manewry innych, skoczek będący pod tobą zawsze ma pierwszeństwo. W sytuacji znalezienia się z innym skoczkiem na kierunku kolizyjnym znajdź najkrótszą drogę skrętu i uniknięcia kolizji. Zachowuj separację odległości nie lataj jeden za drugim szczególnie pod kątem 45 nad innym spadochronem, ponieważ za lecącą czaszą powstają zawirowania powietrza mogące spowodować zgaszenie czaszy i przepadnięcie jej. Wykonuj lądowanie zgodnie z obowiązującym na strefie (DZ) zakrętem (AWM lewa runda) tak jak pokazuje strzała w przeznaczonej dla siebie strefie lądowania (STUDENT) Wykonuj płaskie zakręty w sytuacji gdy jest ciasno, w dużej grupie skoczków na otwartych czaszach oraz w sytuacji omijania przeszkody nisko nad ziemią (leć ze sterówkami ściągniętymi na ok. 25-50% wysokości. W praktyce oznacza to trzymanie dłoni wraz z uchwytami sterowniczymi na wysokości barków. Zakręt wykonuj pociągając jedną sterówkę w dół. Kierunek wiatru 100 m STREFA WYCZEKIWANIA PRZY SILNYM WIETRZE STREFA WYCZEKIWANIA PRZY SŁABYM WIETRZE CEL 300 m 200 m Schemat rundy do lądowania przy wietrze słabym do 6 m/s i silnym powyżej 6 m/s Lot na wypełnionej czaszy; 1. Po otwarciu i sprawdzeniu spadochronu lokalizujemy pozostałych skoczków w przestrzeni, kontrolujemy wysokość, jednocześnie określamy położenie nasze względem ziemi i lotniska (rzut pionowy naszej pozycji) 2. Po zlokalizowaniu lotniska lecimy do strefy wytracania wysokości (wyczekiwania), lokalizujemy punkty kontrolne 300m, 200m, 100m oraz CEL 3. W strefie wyczekiwania wytracamy wysokość obserwując pozostałych użytkowników przestrzeni unikając kolizji. Strefa ta jest rejonem gdzie skoczek wykonuje ćwiczenia na otwartej czaszy. 4. Gdy nasza wysokość zmniejszy się poniżej 500 m przerywamy ćwiczenia i kierujemy się do punktu kontrolnego 300m. 26
PAMITAJ mając AAD automat pracujący w trybie STUDENT, poniżej 500 m nie wykonuj manewrów (spiral zakrętów 360 ) powodujących znaczną utratę wysokości, gdyż przy dużym obciążeniu czaszy (stosunek wagi skoczka do powierzchni spadochronu) automat może otworzyć spadochron zapasowy. 5. Od wysokości 300 m rozpoczynamy budowanie podejścia do lądowania, kierujemy się z wiatrem w stronę kolejnego punktu kontrolnego 200 m. Jeśli osiągniemy wysokość następnego punktu kontrolnego 200 m za wcześnie, zanim się nad nim znajdziemy to bezwzględnie robimy zakręt i mijamy ten punkt skracając naszą rundę do punktu kontrolnego 100 m. Jeśli nad kolejnym punktem kontrolnym 100 m mamy za dużo wysokości to możemy wydłużyć łukiem podejście do lądowania wytracając nadmiar wysokości. 6. Będąc nad ostatnim punktem kontrolnym 100 m odwracamy się twarzą do wiatru i rozpoczynamy prostą do lądowania. Naszym nadrzędnym priorytetem jest skierowanie spadochronu wprost w rejon, wolnej od przeszkód przestrzeni na której wylądujemy Nie leć na siłę do strefy lądowania do wysokości 700 m musisz być pewny że dolecisz na lotnisko. Jeśli jesteś dalej niż zwykle od wyznaczonego rejonu lądowania i masz jakiekolwiek wątpliwości, że dolecisz. Bezpieczniej będzie znaleźć alternatywne miejsce lądowania, dolatywanie z dużej odległości i w ostatniej chwili ustawianie się pod wiatr nisko nad ziemią najczęściej prowadzi do twardego lądowania a w efekcie do poważnej kontuzji. KIERUNEK WIATRU Prędkość 4 m/s CEL 100 m 80 m 300 m 80 m 200 m 200 m Przykładowa runda do lądowania i rejon wyczekiwania przy wietrze zachodnim (270 ) i prędkości 4 m/s na lotnisku Olsztyn-Dajtki Link do symulatora lądowań http://hr0nix.github.io/blueskies/ lub w google wyszukaj accuracy landing simulator. Ustawiamy lotnisko na którym chcemy ćwiczyć, zaznaczamy miejsce lądowania i ustawiamy parametry skoku (kierunek i średnią siłę wiatru, wysokość otwarcia czaszy) 27
LĄDOWANIE SKOCZKA Ostatni zakręt i ustawienie się pod wiatr na prostej do lądowania należy wykonać nie niżej niż 100 m. PAMIETAJ nie ma, za wysokich zakrętów są tylko za niskie które prowadzą do wypadków i w konsekwencji są przyczyną urazu. Uwaga! Lądowanie pod wiatr jest zalecanym i najczęściej stosowanym sposobem gdyż spadochron osiąga wtedy najlepsze właściwości lotne minimalizując prędkość postępową (spadochron szkolny ma prędkość postępową około 10 m/s ustawiając go pod wiatr wiejący z prędkością 4 m/s będziemy lecieli do przodu 6 m/s, gdy ustawimy spadochron z wiatrem przy tych parametrach to będziemy przemieszczali się 16 m/s. Lot pod wiatr znacznie zmniejsza prędkość postępową bez hamowania spadochronu). Mogą zdarzyć się sytuacje, gdzie lepiej będzie lądować ze względów bezpieczeństwa z wiatrem albo bokiem do wiatru np. Zła interpretacja wskazań rękawa i kierunku lądowania przez skoczka lub gdy na drodze lądowania znajduje się przeszkoda, bezpieczniej jest lądować z wiatrem lub bokiem do wiatru zamiast dokręcać spadochron nisko (<100 m) nad ziemią pod wiatr. Czynności do lądowania; Na prostej do lądowania (<100) unikamy zakrętów chyba, że jest to niezbędne ze wzglądów bezpieczeństwa Po wykonaniu ostatniego zakrętu do lądowania ręce trzymamy w górze nie hamując spadochronu, w celu uzyskania maksymalnej prędkości postępowej dzięki czemu czasza spadochronu wytworzy dużą siłę nośną. Od wysokości 60 m przygotowanie do lądowania łączymy nogi 3 punkty (kolana, kostki i palce stóp) trzymając je lekko ugięte w kolanach. Tuż przed lądowaniem zaczynamy hamowanie, na wysokości około 5 metrów symetrycznie ściągamy sterówki by tuż przed zetknięciem z ziemią około 0,5 m zaciągnąć je do końca na pełną długość. W sytuacji gdy za wysoko zaciągnęliśmy sterówki do pełnego hamowania, nie należy gwałtownie odpuszczać ich, spowoduje to raptowny skok spadochronu do przodu czego następstwem będzie twardy upadek i możliwość doznania kontuzji. Spadochrony szybujące posiadają dużą prędkość postępową (9-13 m/s). Lądowanie w zaplanowanym miejscu wymaga wprawy i doświadczenia. Aby ułatwić pracę na latającym skrzydle i pomóc w określeniu drogi do celu, w przybliżeniu wyliczono odległość od punktu lądowania na ostatniej prostej w zależności od siły wiatru,: Odległość na ostatniej prostej: V prędkość wiatru w m/s odległość w m 0 175 1 150 2 125 3 100 4 75 5 50 6 25 7 0 Twój instruktor może uczyć innej metody lądowania- należy zapytać go przed skokiem jak powinno wyglądać prawidłowe budowanie rundy i lądowanie. 28
PRZYZIEMIENIE I CZYNNOŚCI PO WYLĄDOWANIU Początkowo studenci muszą pamiętać o kilku zasadach, które pomogą uniknąć kontuzji i zamortyzować energię przy lądowaniu. Łączymy nogi razem (w kolanach i stopy) a kolana uginamy pod kątem 45 do ziemi taka pozycja zapewni amortyzację w trakcie przyziemienia. Nie powinniśmy unikać samego upadku, gdyż zgromadzona w nas energia kinetyczna musi mieć gdzieś swoje ujście. Jakiekolwiek próby siłowego zapobiegania upadkowi zwykle prowadzą do kontuzji Ręce trzymamy przed sobą, nie na bokach, Nie wolno podpierać się dłońmi podczas upadku (zwykle kończy się urazem nadgarstka, stawu łokciowego, barku) Przewracamy się w stronę, w którą poruszamy się przy lądowaniu Podczas przewracania, chronimy głowę ramionami, przyciągając podbródek do klatki piersiowej Instruktor pokarze i omówi kontrolowany upadek na szkoleniu naziemnym. Po wylądowaniu jeśli skoczek nie odniósł kontuzji powinien jak najszybciej podnieść się, co będzie oznaczało dla instruktora że wszystko jest OK po lądowaniu. W sytuacji gdy lądowanie ma miejsce na jednym z pasów startowych obowiązkiem skoczka jest jak najszybsze zebranie spadochronu i opuszczenie pasa. Sposób zwinięcia spadochronu zostanie pokazany i przećwiczony na szkoleniu naziemnym. Po wylądowaniu przy porywach wiatru, czasza spadochronu może gwałtownie wypełnić się i ciągnąć skoczka po ziemi. Należy wtedy zgasić ją ściągając do końca jedną z linek sterowniczych. W sytuacjach zagrożenia, gdy wypełniona czasza będzie ciągnęła nas w kierunku kręcącego się śmigła lub ściągała nas z dachu na którym przypadkiem wylądowaliśmy należy rozpiąć RSL i przy użyciu uchwytu wyczepnego wpiąć czaszę główną. LĄDOWANIE NA PRZESZKODY TERENOWE Co zrobić gdy skoczek znajdzie się tam gdzie nie powinien? W przypadku nieplanowanego lądowania w terenie przygodnym poza terenem lotniska najlepiej wybrać obszar niezabudowany (tereny zielone) bez widocznych przeszkód terenowych, z daleka od słupów energetycznych, akwenów wodnych, budynków, ogrodzeń, ulic, drzew itp. Lądując w terenie nieznanym (nierówne powierzchnie, kamienie, itp.) należy trzymać mocno złączone nogi razem, lekko ugięte w kolanach i być przygotowanym się na twardsze lądowanie niż zwykle. LĄDOWANIE NA DRZEWA Postępowanie; ustawiamy spadochron pod wiatr, rozpinamy RSL, szczyty drzew traktujemy jak elewację lotniska na której będziemy lądować, nogi razem ugięte w kolanach chroniąc udami głowę od dołu. Wytracenie prędkości poziomej przez zahamowanie spadochronu musi nastąpić na wysokości szczytów drzew. Po zawiśnięciu na gałęziach czekamy na pomoc, kierownik skoków zarządzi poszukiwania tych co nie wylądowali na lotnisku. Jeśli zejście z drzewa nie stanowi zagrożenia (mała wysokość 0,5 m, równy teren bez ukrytych korzeni, gruzu itp.) można ostrożnie się wyswobodzić i zejść. Oceny sytuacji dokonujemy sami na własną odpowiedzialność. 29
LĄDOWANIE NA WODZIE Postępowanie; ustawiamy spadochron pod wiatr, rozpinamy RSL, luzujemy taśmy udowe tak by sięgnąć potem kołki sterownicze. Luzujemy taśmę piersiową lub jeśli możemy to ją rozpinamy zachowując ostrożność by nie wypaść z uprzęży. Po wylądowaniu w wodzie wypinamy czaszę główną i uwalniamy się z uprzęży. Staramy się wylądować w pobliżu brzegu, ludzi którzy będą mogli nam pomóc w razie problemów. LĄDOWANIE NA ZABUDOWANIACH Postępowanie; ustawiamy spadochron pod wiatr, rozpinamy RSL, jeśli jest możliwość omijamy budynek. Jeśli nie mamy takiej możliwości wybieramy do lądowania płaski dach, zaraz po wylądowaniu wyczepić czaszę główną. Wszelkie elementy trwale zamocowane do dachu można traktować, jako pomocne przy zapobieganiu ściągnięcia przez wiatr. W sytuacji lądowania na dachu spadzistym i zaczepieni czaszą o jakieś elementy nie wypinać się czekać na pomoc. Przy lądowaniu blisko krawędzi dachu należy rozważyć możliwość odbicia się od niego i lądowania niżej. Należy liczyć się z tzw. twardym lądowaniem 30
LĄDOWANIE NA LINII ENERGETYCZNEJ Postępowanie; Podczas lądowania na liniach energetycznych konieczne jest unikanie jednoczesnego zetknięcia z dwoma przewodami. Skoczek powinien odbić się obunóż od przewodu, na zewnątrz linii. Nie wolno łapać się przewodów. Należy liczyć się z twardym lądowaniem. Po wylądowaniu na linii energetycznej nie schodzić samemu czekać na pomoc i wyłączenie napięcia przez specjalistyczne służby, nie próbować chwytać się słupa energetycznego. Zapobieganie Lądowaniom na Przeszkody Terenowe; Wczesne planowanie miejsca lądowania (do wysokości 700 m uczeń skoczek) w przypadku błędnej oceny odległości do wybranego miejsca przyziemienia lub napotkania przeszkody odpowiednio wczesny wybór alternatywnego, bezpiecznego miejsca. Dogłębne zapoznanie się z topografią lotniska i terenu przyległego oraz znajdującymi się przeszkodami terenowymi. ZASADY WYRZUTU SKOCZKÓW Jedną z ważniejszych rzeczy dla bezpieczeństwa, jaką należy zrobić na nowej strefie (DZ) to zapoznać się z zasadami wyrzutu; Kierunki zrzutu Kolejność wyjścia Separacje pomiędzy poszczególnymi grupami Obowiązująca sygnalizacja (przygotowanie do skoku, skok, zakaz skoku) Zrzut skoczków zazwyczaj odbywa się pod wiatr, ale może zdarzyć się ustawienie wyrzutu zgodnie z kierunkiem położenia pasa startowego, odwracając go w zależności od kierunku wiatru. Idealne miejsce wyrzutu powinno wszystkim skoczkom z wylotu pozwolić dolecieć z wiatrem do miejsca lądowania, a wypięta czasza powinna spaść na lotnisko. W celu określenie kiedy skoczek powinien opuścić samolot by wylądował w wyznaczonym punkcie, musimy znać kierunek i prędkość wiatru na poszczególnych wysokościach dane te znajdziemy w komunikacie GAMET na stronie http://www.imgw.pl. Komunikat przedstawia parametry wiatru na poszczególnych wysokościach; wiatr przyziemny - SFC WIND, 300 m, 600 m, 1000 m, 1500 m, 3000 m. Wysokości w komunikacie podane są w stopach (FT) chcąc zamienić tą jednostkę miary na metry należy podzielić przez 3,28. Godziny w komunikacie podane są w czasie UTC, latem do czasu lokalnego w Polsce należy dodać 2 godziny a zimą 1 godzinę. Kierunek wiatru podawany jest w stopniach (360º N wiatr północny, 90º E wschodni, 180º S południowy, 270º zachodni) a prędkość wiatru w knotach (KT) jeśli podzielimy knoty na połowę otrzymamy metry na sekundę. 31
Przykładowy komunikat; SFC WIND: 22/04 340/03KT 1000FT AMSL 340/10KT MS02 2000FT AMSL 360/15KT MS02 3300FT AMSL 360/15KT MS05 5000FT AMSL 360/15KT MS08 10000FT AMSL 360/10KT MS15 wiatr przyziemny w godz. 20/02 kierunek 340 / prędkość 1,5 m/s 300 m kierunek 340 / prędkość 7,5 m/s 600 m kierunek 360 / prędkość 7,5 m/s 1000 m kierunek 360 / prędkość 7,5 m/s 1500 m kierunek 360 /prędkość 7,5 m/s 3000 m kierunek 360 /prędkość 5 m/s Średni kierunek wiatru 350 (340-360 ) średnia prędkość 7,5 m/s Znając średni kierunek i prędkość wiatru możemy policzyć zniesienie skoczka na otwartej czaszy. W tym celu średnią prędkość wiatru mnożymy przez czas spędzony na otwartej czaszy, przyjmując że dla początkującego skoczek na dużym spadochronie, jest to około 4 minuty czyli 240 sekund. 7,5 m/s x 240 s = 1800 m Opierając się na parametrach w powyższym przykładzie, początkujący skoczek po opuszczeniu statku powietrznego lecącego pod wiatr i otwarciu spadochronu nie sterując nim został by zniesiony na odległość 1800 m z północy na południe. SEPARACJE POMIĘDZY GRUPAMI SKOCZKÓW Przed skokiem wyrzucający podaje separacje czasowe pomiędzy poszczególnymi skoczkami. W celu określenia czasu zalecanej separacji oprócz prędkość wiatru na wysokość zrzutu, należy wziąć pod uwagę ilość grup i pojedynczych skoczków w wylocie, tak by po otwarciu spadochronu zachowane były bezpieczne odległości pomiędzy nimi oraz by każdy z nich bezpiecznie doleciał do wyznaczonego rejonu. Zazwyczaj separacja wynosi od 4 do 15 sekund, im wiatr będzie silniejszy tym lecący pod wiatr samolot będzie przemieszczał się wolniej względem ziemi. W tym wypadku należy zwiększać separacje pomiędzy kolejno wyskakującymi skoczkami lub grupami skoczków, gdy wiatr będzie słabszy a prędkość samolotu względem ziemi większa separacje będą mniejsze. USTALENIE KOLEJNOŚCI WYRZUTU Ze względów bezpieczeństwa, ustawiając kolejność opuszczania statku powietrznego przez poszczególnych skoczków lub grupy skoczków należy wziąć pod uwagę wysokość otwarcia spadochronu, rodzaj skoku i liczebność grup jednocześnie opuszczającej pokład statku powietrznego. W pierwszej kolejności opuszczają samolot otwierający spadochrony najniżej (najczęstszą wysokością otwarcia jest 1000 m) po nich wyskakują ci którzy otwierają wyżej między innymi studenci AFF, Tandemy. Stopniowanie wysokości od najniżej do najwyżej otwierających spadochron, zapewni separację wysokości i zminimalizuje ryzyko splątania się skoczków w trakcie otwarcia czasz. Kolejnym elementem który trzeba wziąć pod uwagę jest pozycja w jakiej skoczek będzie swobodnie spadał a to łączy się z prędkością jaką osiągnie. W pozycji płaskiej RW spadamy z prędkością około 180-200 km/h natomiast skacząc głową w dół lub na siedząco Freefly spadamy około 240-280 km/h i więcej. Czyli skaczący na płasko RW dłużej pozostają pod wpływem wiatru w trakcie swobodnego spadania niż freefly gdyż spadają wolniej i zostają zniesieni na większe odległości. Dlatego freefly powinni opuszczać samolot po RW w trakcie zrzutu pod wiatr. Liczebność grupy opuszczającej statek powietrzny również ma wpływ na zniesienie im większa grupa tym większa powierzchnia na którą działa wiatr i większe zniesienie dlatego należy ustawić kolejność od najliczniejszej grupy do pojedynczych skoczków. 32
Podsumowując powyższe w trakcie wyrzutu pod wiatr, kolejność wyrzutu powinna przedstawiać się następująco; formacje RW płaskie od największej pojedynczy RW płascy formacje freefly od największej pojedynczy freefly studenci AFF tandemy wingsuit Droga przemieszczania się formacji RW, opuszczającej samolot jako pierwsza oraz droga skoczka lecącego Freefly wyskakującego po formacji RW w trakcie wyrzutu pod wiatr. Prawidłowa kolejność. Droga spadania skoczka Freefly opuszczającego samolot przed formacją płaską RW w trakcie wyrzutu pod wiatr. W tej konfiguracji istnieje duże prawdopodobieństwo otwierania spadochronów jednych nad drugimi i wpadnięcia skoczka w otwartą czaszę spadochronu. W trakcie zrzutu skoczków z niskiej wysokości gdzie następuje natychmiastowe otwarcie spadochronu, o kolejności opuszczania statku powietrznego decyduje waga skoczka i powierzchnia spadochronu. W pierwszej kolejności samolot opuszczają ciężcy skoczkowie i mniejsze czasze które opadają szybciej, po nich wyskakiwać będą lżejsi i duże szkolne spadochrony które opadają znacznie wolniej. 33