MONITORING KORNIKA ZROSŁOZĘBNEGO (Ips duplicatus Sahlb.) W SAKSONII, SUDETACH I NA DOLNYM ŚLĄSKU Lutz-Florian Otto 1, Kerstin Rödiger 1, Franz Matschula 1, Jarosław Góral 2, Katarzyna Nowik 2, Katarzyna Skałecka 2, Grzegorz Rogowski 2, Radosław Witkowski 3 i Andrzej Mazur 3
Kornik zrosłozębny Ips duplicatus Gatunek związany głównie z północną części Europy i Syberią, gdzie występuje od Szwecji poprzez Finlandię, Syberię po Sachalin. Pojedyncze stanowiska opisano także z Alp. Na początku XX stulecia zaczęto obserwować proces ekspansji tego gatunku do Europy Środkowej. W latach 30. znane już były stanowiska z południowej Polski, m. in. z Dolnego i Górnego Śląska, Wyżyny Krakowskiej i Małopolskiej. Jednocześnie nastąpiło poszerzenie alpejskiego centrum występowania, obejmując tereny południowych Czech. Obecnie uważa się, że doszło do połączenia obu zasięgów na obszarze Czech i Moraw, gdzie obserwowano nasilenie występowania w latach 90. XX wieku. Gatunek przystosowany do surowego, północnego klimatu, co wyraża się: -zwiększania liczby pokoleń w zależności od warunków termicznych, - szybkim rozwojem larwalnym: rozwój I generacji trwał 8-10 tygodni, II 4-5 tygodni, - preferuje stanowiska nasłonecznione, - zimuje jako chrząszcz Rozmieszczenie Ips duplicatus w Polsce wg Grodzkiego 1997
Kornik zrosłozębny w Polsce Grodzki W. 2003. Zasięg występowania kornika zrosłozębnego ( ) w obszarach górskich południowej Polski. Sylwan 8: 29-36. Lokalizacja stanowisk monitoringu kornika zrosłozębnego na terenie Karpat wg Grodzkiego (2003) w latach 2001-2002
Kornik zrosłozębny w Polsce Obszar występowania od Gór Opawskich (N-ctwo Prudnik) po Gorce, głównie N-ctwa Andrychów, Myślenice, Bielsko, Jeleśnia, Ujsoły oraz Babiogórski PN. Lokalizacja stanowisk monitoringu kornika zrosłozębnego na terenie Sudetów wg Grodzkiego (2003) w latach 2001-2002 Liczebność 240 osobników/stanowisku
Założenia monitoringu - metodyka Nadleśnictwo Miękinia Nadleśnictwo Milicz Nadleśnictwo Żmigród Nadleśnictwo Bardo Śląskie Nadleśnictwo Bystrzyca Kłodzka Nadleśnictwo Henryków Nadleśnictwo Jawor Nadleśnictwo Jugów Nadleśnictwo Kamienna Góra Nadleśnictwo Lądek Zdrój Nadleśnictwo Lwówek Śląski Nadleśnictwo Międzylesie Nadleśnictwo Szklarska Poręba Nadleśnictwo Śnieżka Nadleśnictwo Świdnica Nadleśnictwo Świeradów Nadleśnictwo Wałbrzych Nadleśnictwo Zdroje Nadleśnictwo Złotoryja Park Narodowy Gór Stołowych Karkonoski Park Narodowy
Założenia monitoringu - metodyka Pułapki feromonowe barierowe Typu Theysohna Po 2 (lub 1) w nadleśnictwie feromon ID Ecolure produkcji słowackiej okres kontroli: koniec kwietnia do połowy września wymiana dyspensora w połowie sezonu okres monitoringu 2014-2015-2016 (PL) oraz 2015-2016 (D)
Wyniki monitoringu w 2014 Nadleśnictwo Leśnictwo/ Obwód ochr. Liczebność Ips duplicatus w miesiącach IV V VI VII VIII IX Henryków Muszkowice 2 9 11 Jawor Kaczorów 2 24 30 33 1 90 Jawor Mięcinka 30 4 1 35 Kamienna Góra Krzeszów 5 30 11 87 17 150 KPN Chojnik 143 20 163 KPN Chojnik 62 22 9 93 Nowy Lądek Zdrój 1 11 1 13 Gierałtów Lądek Zdrój Orłowiec 78 11 89 Milicz Dziewiętlin 12 26 13 77 1 129 PN Gór Stołowych Szczeliniec 21 18 6 45 Zdroje Wolany 1 1012 67 12 1092 Bardo Śląskie Jemna 0 1 21 20 42 Bardo Śląskie Wojciechowice 15 68 6 155 3 247 Jugów Świerki 1 1 Jugów Ścinawka 0 Żmigród Łąki 32 753 2 2 1 790 Suma Suma 67 2250 205 432 34 2 2990
Wyniki monitoringu w 2014 Liczebności kornika zrosłozębnego w drzewostanach położonych na różnej wysokości nad poziomem morza w sezonie 2014 (wg ZAŁUSKIEJ 2015)
Wyniki monitoringu w 2014 Schematyczna mapa obszaru badań ze średnią liczbą chrząszczy Ips duplicatus odłowionych w przeliczeniu na pułapkę dla poszczególnych obszarów geograficznych (wg ZAŁUSKIEJ 2015)
Wyniki monitoringu w 2015 Liczebność Ips duplicatus w miesiącach Nadleśnictwo Leśnictwo IV V VI VII VIII IX Suma Bardo Śląskie Wojciechowice 247 7 254 Bardo Śląskie Jemna 2 21 13 36 Henryków Muszkowice 161 10 527 698 Jawor Męcinka 4 2 6 Jawor Kaczorów 485 37 522 Jugów Świerki 63 28 91 Jugów Ścinawka 86 86 Kamienna Góra Krzeszów 34 2 28 1 65 Kamienna Góra Grzędy 3 3 KPN Przełęcz 41 5 2 48 Lądek Zdrój Orłowiec 60 7 67 Lądek Zdrój Nowy Gierałtów 3 3 Lwówek Siedlęcin 16 12 28 Międzylesie Jawornica 43 2 8 53 Miękinia Tąpadło 96 22 18 136 Milicz Dziewiętlin 194 45 69 1 309 PN Gór Stołowych Szczeliniec 16 24 40 Szklarska Poręba Szklarska Poręba 158 19 177
Wyniki monitoringu w 2015 ciąg dalszy Liczebność Ips duplicatus w miesiącach Nadleśnictwo Leśnictwo IV V VI VII VIII IX Suma Szklarska Poręba Michałowice 25 30 22 77 Szklarska Poręba Szklarska Poręba 17 17 Śnieżka Maciejowa 2 2 Świdnica Witoszów 127 35 162 Wałbrzych Biały Kamień 39 12 51 Zdroje Wolany 1596 1596 Złotoryja Wojcieszów 14 94 3 111 Żmigród Łąki 60 6 66 Razem 0 3257 514 827 106 0 4704
Wyniki monitoringu w 2015 ciąg dalszy Ogólna liczebności kornika zrosłozębnego w sezonie 2015
Wyniki monitoringu w 2015 w Saksonii Nie stwierdzono kornika zrosłozębnego w punktach monitoringowych
Wnioski Stwierdzono wysoką frekwencję kornika zrosłozębnego w górskich i wybranych nizinnych nadleśnictwach RDLP we Wrocławiu. W sytuacji, gdy nie odnotowywano tego gatunku w poprzednim monitoringu, jest to sytuacja wyjątkowa. Obserwacje z dwóch kolejnych lat potwierdzają tendencje do szybkiego (wykładniczego) wzrostu liczebności populacji tego gatunku kornika w lasach dolnośląskich i sudeckich. Wzrost liczebności kornika zrosłozębnego może być efektem rozprzestrzeniania się lokalnej populacji lub zapowiadać gradacje kornika drukarza i innych korników świerkowych. Należy podkreślić, że ten gatunek kornika, poprzez zasiedlanie górnych partii drzew, jest jednym z najbardziej niewygodnych dla leśnika gatunków korników świerkowych.
Podziękowania Pragniemy podziękować Leśnikom za ogromną pomoc w formie obsługi pułapek feromonowych. Bez Ich pracy nie uzyskalibyśmy powyższych wyników