I. STANOWISKO DO MONITOROWANYCH ĆWICZEŃ ELONGACYJNYCH

I. STANOWISKO DO MONITOROWANYCH ĆWICZEŃ ELONGACYJNYCH Sprzęt: 1. Elongator ELM-1 (urządzenie do monitorowanych ćwiczeń elongacyjnych). 2. Taboret korekcyjny TK-1. 3. Drabinka przyścienna lub drabinka wolnostojąca DWS-1 ze statywem do mocowania przyrządu ELM. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja wygięć przednio tylnych (zwłaszcza hiperlordozy) lub niewielkiego wygięcia bocznego, poprzez czynne osiowe wydłużanie kręgosłupa. 2. Kształtowanie poczucia prostowania kręgosłupa, nie garbienia się. Ćwiczy się w pozycji siedzącej na taborecie korekcyjnym TK z wstępnym (w razie potrzeby) zminimalizowaniem nadmiernej lordozy (pochylenie siedziska ku tyłowi). U osób bez hiperlordozy można też ćwiczyć w pozycji zwiększającej przodopochylenie miednicy (pochylenie siedziska ku przodowi), przez co eliminuje się pseudoelongację wynikającą z unoszenia w trakcie ćwiczenia tylnego brzegu miednicy. Szczyt głowy ćwiczącego dotyka ruchomego wysięgnika przyrządu ELM. Ćwiczącemu poleca się wyciągnąć się możliwie jak najwyżej, dotknąć czubkiem głowy sufitu (ale bez odrywania pośladków od siedziska i zadzierania głowy ) oraz utrzymać taką pozycję przez 10 12 sekund. Następnie dla odpoczynku, również na 10 12 sekund, ćwiczący przyjmuje pozycję swobodną (wyjściową). Ćwiczenie to jest wspomagane (monitorowane) specjalnym wskaźnikiem świetlnym, informującym ćwiczącego na bieżąco o stopniu wydłużania kręgosłupa (biofeedback). Zadaniem ćwiczącego jest spowodowanie, by poprzez wydłużanie tułowia świecący wskaźnik był możliwie jak najdłuższy. Uwaga: pozycję dobiera się indywidualnie. Można też ćwiczyć na ruchomym taborecie korekcyjnym TKR, który umożliwia wstępną minimalizację hiperlordozy (ruch siedziska w tył), lub bocznego wygięcia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym (ruch siedziska w prawo lub w lewo). Kończyny dolne powinny być zgięte pod kątem mniej więcej prostym, dlatego, w celu dostosowania wysokości siedziska do wzrostu dziecka, u mniejszych dzieci stosuje się dostawny podnóżek. Kończyny górne powinny zwisać swobodnie z boku tułowia nie powinny łączyć się z przodu.

Uwagi dodatkowe: w przypadku pleców płaskich nie należy doprowadzać do maksymalnej elongacji kręgosłupa; ostatecznym celem nie jest całkowity wyprost, lecz skorygowana pozycja z fizjologicznie ukształtowanymi krzywiznami; jeśli zniesienie krzywizn jest niekorzystne, wówczas ustala się taką wysokość świecącego słupka, przy której krzywizny przednio tylnie są prawidłowo zaznaczone; ćwiczenie to można utrudnić po uzyskaniu maksymalnej korekcji poleca się ćwiczącemu unieść się przez napięcie pośladków (ale bez ich odrywania od siedziska); korygując układ kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej i poprzecznej można dodatkowo zastosować asymetryczny uchwyt na odpowiednio ustawionych kijach i/lub klin ułożony pod jednym pośladkiem; elektem nadużywania maksymalnej elongacji ze zniesieniem krzywizn kręgosłupa mogą być dobrze umięśnione plecy płaskie; dzieci leptosomatyczne, słabo umięśnione o nadmiernej ruchomości kręgosłupa, bardzo łatwo ulegają dekorekcji, wobec czego trzeba zwracać szczególną uwagę na prawidłowe ukształtowanie krzywizn kręgosłupa. II. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ MIĘŚNI BRZUCHA I OBRĘCZY BARKOWEJ Sprzęt: 1. Ławeczka skośna ŁBB-1 z ruchomym (jezdnym) blatem do równoczesnego ćwiczenia mięśni grzbietu, obręczy barkowej i brzucha. 2. Drabinka przyścienna lub drabinka wolnostojąca DWS-1 do zamocowania skośnej ławeczki ŁBB-1. 3. Taśmy Thera-Band. Cel ćwiczeń: 1. Wzmocnienie mięśni grzbietu i mięśni obręczy barkowej oraz brzucha. 2. Korekcja układu łopatek. 3. Rozciągnięcie mięśni przykręgosłupowych. Ćwiczy się w pozycji leżącej tyłem na blacie jezdnym skośnej ławeczki ŁBB z trzymaniem się rękami (podchwyt) za uchwyty ławeczki (kończyny górne i dolne wyprostowane). Ćwiczącemu poleca się ugiąć nogi w biodrach i kolanach do kąta prostego (odciążenie odcinka lędźwiowego), a następnie podciągnąć się rękami w górę tak, by ramiona stanowiły przedłużenie linii barków oraz utrzymać tę pozycję przez 10 12 sekund. Następnie ćwiczący wolno opuszcza się do pozycji wyjściowej (również na 10 12 sekund). Ćwiczenie to można ułatwić bądź utrudnić poprzez zmianę kąta nachylenia ławeczki. W ten sam sposób zmienia się siłę ciągu grawitacyjnego.

Można też wykonywać samo ćwiczenie antylordotycznie a nawet redresujące. Ćwiczy się również w leżeniu tyłem na ławeczce skośnej. Ćwiczący zgina nogi w biodrach i kolanach (przyciąga je do brzucha). Z tej pozycji poleca się ćwiczącemu wypychać zgięte nogi ku sufitowi przeciwko elastycznemu oporowi taśmy Thera-Band. Jeśli potrzebne jest działanie redresujące (np. w przypadku wyraźnie zaznaczonej kifozy piersiowej) na wysokości szczytu kifozy piersiowej można podłożyć zrolowany ręcznik lub owinięty w ręcznik kij. W celu uzyskania większego rozluźnienia kończyny górne powinny być wyprostowane w łokciach. Ławeczkę można wykorzystać również do typowych ćwiczeń wzmacniających wytrzymałość mięśni brzucha sterowanych dołem. W pozycji wyjściowej z biodrami zgiętymi do około 90 0 ćwiczącemu poleca się bardzo wolno opuszczać nogi do momentu, w którym jeszcze potrafi wyraźnie dociskać odcinek lędźwiowy do ławeczki. w razie potrzeby uchwyt może być asymetryczny; ćwiczenie to jest jednocześnie ćwiczeniem antylordotycznym i wyciągiem grawitacyjnym; w ćwiczeniach sterowanych dołem ukierunkowanych na zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni brzucha należy pamiętać o tym, iż wzmocnieniu może ulec również mięsień biodrowo-lędźwiowy (podstawowy zginacz stawu biodrowego, o działaniu przeciwstawnym w stosunku do mięśni brzucha) oraz prosty uda, co może powodować niepożądane zwiększenie przodopochylenie miednicy; w trakcie wykonywania ćwiczeń (zwłaszcza w czasie utrzymywania napięcia koncentrycznego oraz izometrycznego) nie należy wstrzymywać oddechu. Uwagi dodatkowe: w ćwiczeniach tych należy zwrócić uwagę na tzw. czynną stabilizację klatki piersiowej. Aby nie dopuścić do ściągnięcia klatki piersiowej w dół przez napięty mięsień prosty brzucha należy wyprostować i ustabilizować odcinek piersiowy oraz obręcz barkową. Można to uzyskać poprzez przechwyt rękoma poprzecznych uchwytów ławeczki oraz zbliżenie łokci w kierunku podłoża; im większy jest wyprost nóg w kolanach, tym ćwiczenie jest bardziej wymagające dla mięśni brzucha; przez cały czas trwania ćwiczenia odcinek lędźwiowy powinien być wyraźnie dociskany do ławeczki; w przypadku konieczności utrzymania prawidłowego ustawienia lordozy lędźwiowej (np. przy plecach płaskich) należy podłożyć zrolowany ręcznik lub podkładkę o odpowiedniej wysokości pod odcinek lędźwiowy kręgosłupa; większe działanie redresyjne będzie wówczas kiedy zwiększy się kąt nachylenia ławeczki; chcąc wydłużyć czas utrzymania pozycji, a zarazem czas działania redresji, należy oprzeć nogi o krzesło, ścianę lub terapeutę; aby uniknąć odciągania głowy do tyłu należy podłożyć zrolowany ręcznik pod odcinek szyjny i ewentualnie głowę.

III. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNO - ODDECHOWYCH [1] Sprzęt: 1. Przyrząd do ćwiczeń korekcyjnooddechowych PKO-1. 2. Taboret korekcyjny TK-1. 3. Drabinka przyścienna lub drabinka wolnostojąca DWS-1 ze statywem do mocowania przyrządu PKO. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego wygięcia kręgosłupa wspomagana sterowanym oddechem. 2. Derotacja kręgosłupa, również wspomagana sterowanym oddechem. 3. Korekcja przednio tylnych wygięć kręgosłupa. Ćwiczy się w pozycji siedzącej na taborecie korekcyjnym TK z wstępnym (w razie potrzeby) zminimalizowaniem nadmiernej lordozy (pochylenie siedziska ku tyłowi). U osób bez hiperlordozy można też ćwiczyć w pozycji zwiększającej przodopochylenie miednicy (pochylenie siedziska ku przodowi), przez co eliminuje się pseudoelongację wynikającą z unoszenia w trakcie ćwiczenia tylnego brzegu miednicy. W lekkim opadzie tułowia w przód ćwiczący trzyma się uchwytu przyrządu PKO nieco ponad głową i nieco szerzej niż rozstaw barków (siad zwieszony). Ćwiczący wykonuje asymetryczny wdech tak, by po stronie wklęsłej skrzywienia klatka piersiowa kierowała się w bok, do tyłu i w górę, natomiast po stronie wypukłej do góry, do przodu i przyśrodkowo. Następnie (na szczycie wdechu) ćwiczącemu poleca się przyciągnąć mocno uchwyt przyrządu do barków, ale bez odrywania pośladków od siedziska (siad zwieszony napięty, skurcz izometryczny) i wykonać wdech. Następnie (na kilkanaście sekund) ćwiczący przyjmuje pozycję swobodną (wyjściową) i wykonuje kilka spokojnych oddechów. Pozycję dobiera się indywidualnie. Można też ćwiczyć na ruchomym taborecie korekcyjnym TKR, który umożliwia wstępną minimalizację hiperlordozy (ruch siedziska w tył), lub bocznego wygięcia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym (ruch siedziska w prawo lub w lewo). Kończyny dolne powinny być zgięte pod kątem mniej więcej prostym, dlatego, w celu dostosowania wysokości siedziska do wzrostu dziecka, u mniejszych dzieci stosuje się dostawny podnóżek. Kierunek wdechu dobiera się indywidualnie. Uwagi dodatkowe:

w zależności od zastosowanego chwytu można uzyskać różne efekty. Trzymając uchwyty przyrządu nachwytem i starając się jak gdyby zbliżyć dłonie do siebie można uzyskać kifotyzację kręgosłupa, natomiast trzymając podchwytem i starając się odsunąć dłonie od siebie jeszcze większe wypłaszczenie niż w ćwiczeniu podstawowym; po uzyskaniu korekcji globalnej można podciągnąć się rękoma tak, aby nieznacznie unieść miednicę z siedziska. Dzięki temu następuje zdecydowane zwiększenie aktywności mięśni antygrawitacyjnych, zwłaszcza najszerszego grzbietu. Ważne przy tym jest aby unoszenie to nie odbywało się poprzez odpychanie nogami od podłoża; jeśli chce się wpływać korygująco na płaszczyznę czołową i poprzeczną można dodatkowo zastosować asymetryczny uchwyt oraz zrotować obręcz barkową poprzez ustawienie uchwytu urządzenia pod odpowiednim kątem i/lub przyjmując asymetryczną wykroczno-zakroczną pozycję siedzącą na taborecie. IV. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ DŁUGICH MIĘŚNI GRZBIETU Sprzęt: 1. Wspornik korekcyjny WKG-1. 2. Stabilizator nóg SN-1. 3. Drabinka wolnostojąca DWS-1 do zamocowania stabilizatora nóg SN i wspornika WKG. 4. Materacyk, obciążniki, taśma Thera-Band Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego skrzywienia kręgosłupa. 2. Wzmocnienie długich mięśni grzbietu. Ćwiczy się w pozycji leżącej przodem na wsporniku korekcyjnym WKG z kolcami biodrowymi przednimi górnymi na wysokości przedniej krawędzi wspornika (podparta tylko miednica). Podudzia pod stabilizatorem nóg SN, tułów w opadzie (zwisa swobodnie głową w dół). Ćwiczącemu poleca się unieść tułów i ugięte w górę kończyny górne do poziomu (głowa musi być ustawiona poziomo), skorygować układ tułowia i utrzymać tę skorygowaną pozycję przez 10 12 sekund. Po tym następuje powrót do pozycji wyjściowej i odpoczynek (również 10 12 sekund). Odległość wspornika od stabilizatora nóg dobiera się indywidualnie, aby podparta była tylko miednica. Poprzez indywidualnie dobraną wysokość uniesienia tułowia, asymetryczny układ kończyn górnych i/lub rotację tułowia można uzyskać dodatkową korekcję. W przypadku nadmiernej lordozy lędźwiowej stabilizator nóg należy umieścić niżej w stosunku do wspornika. W zależności od stopnia wytrenowania ćwiczącego, ćwiczenie to można utrudnić poprzez zastosowanie obciążników na nadgarstki lub głowę, albo wykorzystanie oporu sprężystego taśmy Thera-Band.

Dla wzmocnienia korekcji można też stosować asymetryczny opór; dla ułatwienia korekcji w płaszczyźnie czołowej i poprzecznej można wykorzystać kije, stabilizując za ich pomocą obręcz barkową. W tym celu, podpierając się na kijach ustawionych prostopadle do podłoża, należy najpierw dokonać korekcji lokalnych (głowy, obręczy barkowej, łopatek, odcinka piersiowego), a następnie utrzymując skorygowany układ ciała zmniejszyć nacisk kijów na podłoże, zwiększając w ten sposób napięcie mięśni grzbietu. Nieraz dla ułatwienia utrzymania skorygowanej pozycji stosuje się wariant ćwiczenia z kijami z asymetrycznym ustawieniem kończyn górnych; zdecydowanie ułatwienie ćwiczenia uzyskać można poprzez zmianę pozycji wyjściowej na bardziej skośną. Zastosować można wariant z wysportowanymi kończynami dolanymi, w którym stabilizator nóg umieszczony jest zdecydowanie niżej w stosunku do wspornika lub z oparciem stóp na podłożu. Zmienia się również charakter oddziaływania w tym przypadku ćwiczenie ułatwia uzyskanie korekcji globalnej. Uzyskuje się tu zwiększenia aktywności całego masywu mięśniowego stabilizatorów tylnych kręgosłupa przy ustabilizowanej obręczy barkowej, ale w warunkach bardziej zbliżonych do tych, w jakich egzystuje człowiek na co dzień (z pionowym ustawieniem kręgosłupa); w wariancie z oparciem stóp na podłożu stopień ugięcia kończyn dolnych uzależniony jest od wielkości lordozy lędźwiowej im większe zgięcie tym bardziej ulega ona wypłaszczeniu, ale należy unikać kifotyzację odcinka lędźwiowego; z uwagi na pojawiające się niekiedy trudności z prawidłowym sposobem oddychania podczas trwania skurczy izometrycznego, należy najpierw nauczyć dziecko skoordynowanej pracy pomiędzy mięśniami posturalnymi i oddechowymi. Dlatego też lepiej jest utrzymywać napięcie izometryczne krócej, ale będąc pewnym, że dziecko nie wstrzymuje oddechy oraz nie ulega dekorekcji. Z tego względu ćwiczenie to z wysuniętym tułowiem poza podparcie jest jednym z trudniejszych ćwiczeń; jeśli pojawi się potrzeba wzmacniana określonego odcinka mięśni grzbietu podpór pod miednicą należy przesunąć mniej lub bardziej dogłowowo (sytuując kolce biodrowe na brzegu oparcia lub np. w jego połowie). V. STANOWISKO DO MONITOROWANYCH ĆWICZEŃ ELONGACYJNO- ANTYGRAWITACYJNYCH Sprzęt: 1. Urządzenie AGS-1 (urządzenie do ćwiczeń elongacyjno - antygrawitacyjnych z sygnalizatorem detekcji). 2. Taboret korekcyjny TK-1. 3. Drabinka przyścienna lub drabinka wolnostojąca DWS-1 ze statywem do mocowania przyrządu AGS. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego wygięcia kręgosłupa i/lub nadmiernych wygięć przednio tylnych (zwłaszcza hiperlordozy) poprzez czynne osiowe wydłużanie kręgosłupa.

2. Kształtowanie poczucia prostowania kręgosłupa oraz działającej nań siły ciążenia. 3. Wzmocnienie przykręgosłupowych mięśni antygrawitacyjnych poprzez pokonywanie osiowo działającego oporu (obciążenia). Ćwiczy się w pozycji siedzącej na taborecie korekcyjnym TK z wstępnym (w razie potrzeby) zminimalizowaniem nadmiernej lordozy (pochylenie siedziska ku tyłowi). U osób bez hiperlordozy można też ćwiczyć w pozycji zwiększającej przodopochylenie miednicy (pochylenie siedziska ku przodowi), przez co eliminuje się pseudoelongację wynikającą z unoszenia w trakcie ćwiczenia tylnego brzegu miednicy. Szczyt głowy ćwiczącego dotyka ruchomego wysięgnika przyrządu AGS. Ćwiczącemu poleca się wyciągnąć się możliwie jak najwyżej, dotknąć czubkiem głowy sufitu (ale bez odrywania pośladków od siedziska i zadzierania głowy ) oraz utrzymać taką pozycję przez 10 12 sekund. Następnie dla odpoczynku, również na 10 12 sekund, przyjmuje on pozycję swobodną (wyjściową). W trakcie elongacji ćwiczący pokonuje opór działający w osi kręgosłupa. Ćwiczenie jest wspomagane (monitorowane) wskaźnikiem dźwiękowym, informującym ćwiczącego na bieżąco o każdej dekorekcji czyli o skróceniu kręgosłupa (biofeedback). Zadaniem ćwiczącego jest utrzymywanie obciążenia w pozycji wysłużenia kręgosłupa. Pozycję dobiera się indywidualnie; Można też ćwiczyć na ruchomym taborecie korekcyjnym TKR, który umożliwia wstępną minimalizację hiperlordozy (ruch siedziska w tył), lub bocznego wygięcia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym (ruch siedziska w prawo lub w lewo). Kończyny dolne powinny być zgięte pod kątem mniej więcej prostym, dlatego, w celu dostosowania wysokości siedziska do wzrostu dziecka, u mniejszych dzieci stosuje się dostawny podnóżek; Wielkość oporu dobiera się indywidualnie, w zależności od stopnia wytrenowania ćwiczącego. VI. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ MIĘŚNI GRZBIETU I OBRĘCZY BARKOWEJ Sprzęt: 1. Ławeczka skośna ŁGB-1 z ruchomym (jezdnym) blatem do jednoczesnych ćwiczeń mięśni grzbietu i obręczy barkowej. 2. Drabinka wolnostojąca DWS-1 do zamocowania ławeczki ŁGB. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego wygięcia kręgosłupa. 2. Korekcja przednio tylnych wygięć kręgosłupa.

3. Korekcja układu łopatek. 4. Wzmocnienie mięśni grzbietu i mięśni obręczy barkowej. Ćwiczy się w pozycji leżącej przodem na blacie jezdnym skośnej ławeczki ŁGB, z trzymaniem się rękami (nachwyt) za uchwyty ławeczki (kończyny górne i dolne wyprostowane). Ćwiczącemu poleca się ugiąć nogi w kolanach do kąta prostego, a następnie podciągnąć się rękami w górę tak, by ramiona stanowiły przedłużenie linii barków oraz utrzymać tę pozycję przez 10 12 sekund. Następnie ćwiczący wolno opuszcza się do pozycji wyjściowej (również na 10 12 sekund). W razie potrzeby chwyt może być asymetryczny; ćwiczenie to jest jednocześnie wyciągiem grawitacyjnym; w trakcie wykonywania ćwiczenia (zwłaszcza w czasie utrzymywania napięcia koncentrycznego oraz izometrycznego) nie należy wstrzymywać oddechu; ćwiczenie to można ułatwić bądź utrudnić poprzez zmianę kąta nachylenia ławeczki. W ten sam sposób zmienia się siłę ciągu grawitacyjnego; chcąc uzyskać korekcję w płaszczyźnie czołowej i poprzecznej można zastosować asymetryczny uchwyt zmieniając układ rąk zarówno w jednej jak i drugiej płaszczyźnie ustawiając je na różnej wysokości i w różnej od linii środkowej ciała; w przypadku dużej deformacji klatki piersiowej można podłożyć podkładkę lub klin pod szczyt wypukłości żeber. Uwagi dodatkowe: Przed podciągnięciem się do góry na skośnej ławeczce należy napiąć mięśnie pośladkowe, co ma zapobiec pogłębianiu się lordozy lędźwiowej w trakcie wykonywania ćwiczenia (kolce biodrowe i spojenie łonowe powinny wyraźnie przylegać do ławeczki; po podciągnięciu się do góry na ławeczce należy przywieść łopatki dokręgosłupowo ( ściągnąć łopatki) oraz obniżyć barki, a jednocześnie maksymalnie wydłużyć szyję (elongacja). Głowa powinna znajdować się w przedłużeniu tułowia (bez jej odginania ku tyłowi); w przypadku utrzymywania się nadmiernej lordozy lędźwiowej pod brzuch lub kolce biodrowe przednie górne należy podłożyć wałek lub zrolowany koc.. VII. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNO-ODDECHOWYCH [2] Sprzęt: 1. Urządzenie UKO-1 do ćwiczeń korekcyjnooddechowych. 2. Podkładka pod kolana PPK-1. Cel ćwiczeń:

1. Korekcja bocznego wygięcia kręgosłupa wspomagana sterowanym oddechem. 2. Derotacja kręgosłupa, również wspomagana sterowanym oddechem. Ćwiczy się w napiętym klęku z opadem tułowia. Głowa ćwiczącego znajduje się pod blatem przyrządu UKO, natomiast ugięte kończyny górne na tym blacie (zwieszony klęk z opadem tułowia). W razie potrzeby układ kończyn górnych może być asymetryczny (dodatkowa korekcja układu kręgosłupa). Asymetryczny może być też układ kończyn dolnych (np. jedno kolano wyżej i/lub wysunięte do tyłu albo do przodu). Ćwiczący wykonuje asymetryczny wdech tak, by po stronie wklęsłej skrzywienia klatka piersiowa kierowała się w bok, do tyłu i w górę, natomiast po stronie wypukłej do góry, do przodu i przyśrodkowo. Następnie (na szczycie wdechu, po uprzednim ściągnięciu łopatek) ćwiczącemu poleca się nacisnąć mocno przedramionami blat przyrządu od góry, a głową od dołu (klęk zwieszony napięty, skurcz izometryczny) i wykonać wdech. Teraz (na 10 12 sekund) ćwiczący przyjmuje pozycję swobodną (wyjściową) i wykonuje kilka spokojnych oddechów. Pozycję i kierunek wdechu dobiera się indywidualnie. Uwagi dodatkowe: ćwiczenie to jest szczególnie korzystne w przypadku pleców okrągło-wklęsłych; w razie potrzeby (jeśli są plecy płaskie) można kifotyzować odcinek piersiowy. VIII. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ MIĘŚNI POŚLADKÓW Sprzęt: 1. Wspornik korekcyjny WKP-1. 2. Drabinka wolnostojąca DWS-1 do zamocowania wspornika WKP. 3. Obciążniki. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego skrzywienia kręgosłupa. 2. Wzmocnienie mięśni pośladków. Ćwiczy się w pozycji leżącej przodem na wsporniku korekcyjnym WKP z kolcami biodrowymi przednimi górnymi na wysokości tylnej krawędzi wspornika (podparte tylko brzuch i dolna część klatki piersiowej). Chwyt wyprostowanymi rękami za szczebel drabinki DWS na wysokości wspornika, głowa poziomo między ramionami, kończyny dolne zwisają swobodnie (lub są wsparte o podłogę).

Ćwiczącemu poleca się unieść wyprostowane kończyny dolne do poziomu, utrzymać tę pozycję przez 10 12 sekund oraz powrót do pozycji wyjściowej i odpoczynek (również 10-12 sekund). Odległość wspornika od drabinki dobiera się indywidualnie, aby podparty był tylko brzuch i dolna część klatki piersiowej; poprzez indywidualnie dobraną wysokość chwytu i/lub asymetryczny chwyt można uzyskać dodatkową korekcję; w zależności od stopnia wytrenowania ćwiczącego, ćwiczenie to można utrudnić poprzez zastosowanie obciążników na nogi (powyżej kostek). Można też wydłużyć czas trwania skurczy izometrycznego; ćwiczenie to, w zależności od sposoby jego wykonania, może mieć charakter statyczny lub dynamiczny. W pierwszym przypadku należy jedynie utrzymywać przez określony czas kończyny dolne w linii ciała. W drugim natomiast ćwiczący wykonuje serię ruchów kończynami dolnymi, polegającą na powolnym ich unoszeniu, utrzymaniu, a następnie opuszczeniu do pozycji wyjściowej; można również stopniować trudność tego ćwiczenia poprzez zmianę rodzaju pracy mięśni odpowiedzialnych za ruch. Powolne opuszczanie kończyn dolanych bazuje na skurczu ekscentrycznym, co daje utrudnienie tego ćwiczenia, w przeciwieństwie do ich opuszczania poprzez rozluźnienie mięśni pośladkowych (wariant łatwiejszy). Uwagi dodatkowe: poziom do którego unoszone są kończyny dolne uzależniony jest od wielkości lordozy lędźwiowej (oddziaływanie w płaszczyźnie strzałkowej). Nieraz wskazane jest unoszenie kończyn dolnych poniżej poziomu (linii) tułowia. Niedopuszczalne jest natomiast nadmierne ich unoszenie powyżej tej linii; jeśli ćwiczenie w opisanym powyżej wariancie jest zbyt trudne należy zmniejszyć (zredukować) obciążenie poprzez skrócenie nadmiernego ramienia dźwigni. W tym celu zaleca się, by cała miednica oparta była na wsporniku urządzenia; korekcję (lub hiperkorekcję) ustawienia miednicy w płaszczyźnie poprzecznej można uzyskać poprzez podłożenie klina w okolicy kolca biodrowego po stronie biodra, które podczas badania było wysunięte ku przodowi tzn. jeśli jest np. rotacja miednicy w prawo, to klin należy podłożyć pod prawy kolec biodrowy; modyfikację oddziaływania na odcinek lędźwiowy można uzyskać poprzez zmianę układu kończyn dolnych poprzez zgięcie jednej kończyny dolnej w stawie kolanowym i biodrowym. W ten sposób uzyskujemy korekcję ustawienia miednicy i odcinka lędźwiowego przy jednoczesnym mniejszym obciążeniu tej okolicy ciała; w przypadku skoliozy dwułukowej korekcję lokalną górnej części kręgosłupa można uzyskać poprzez zmianę uchwytu (patrz ćwiczenie VI); w zależności od kąta nachylenia tułowia, zgięcie kręgosłupa, a także dzięki stabilizacji obu obręczy, możliwa jest aktywizacja mięśni grzbietu w różnorodnych wariantach współpracy odcinkowej (oddziaływanie lordotyzujące lub kifotyzujące). * Janusz Nowotny, Olga Nowotny-Czupryna, Krzysztof Czupryna Reedukacja posturalna w systemie stacyjnym; Wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku Białej, Bialsko-Biała 2008; str. 104 106.

VIIIA. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH W SKOLIOZACH PIERWOTNIE LĘDŹWIOWYCH Sprzęt: 1. Wspornik korekcyjny WKP-1 (p. poprzednie stanowisko) lub korektor skolioz odcinka lędźwiowego KSOL (produkcji POLSPORT Bielsko-Biała), z regulacją w pionie i poziomie. 2. Podkładki redresyjne o różnych wymiarach. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja skolioz o łuku pierwotnym w odcinku lędźwiowym. 2. Korekcja skolioz wielołukowych. (ćwiczenia opracowane przez R. Haręźlaka) Ćwiczy się w pozycji leżącej przodem na wsporniku korekcyjnym WKP lub korektorze KSOL z kolcami biodrowymi przednimi górnymi na wysokości tylnej krawędzi wspornika (podparte tylko brzuch i dolna część klatki piersiowej). Chwyt wyprostowanymi rękami za szczebel drabinki na wysokości wspornika lub nieco poniżej, głowa poziomo między ramionami, kończyny dolne zwisają swobodnie (lub są wsparte o podłogę). Na wysokości szczytów łuku piersiowego i lędźwiowego pomiędzy blat przyrządu a tułów daje się podkładki redresyjne. Ćwiczącemu poleca się unieść wyprostowaną kończynę dolną aż do uzyskania korekcji (hiperkorekcji) odcinka lędźwiowego i utrzymać tę pozycję przez 8 10 sekund, a następnie wrócić do pozycji wyjściowej i odpoczynek (również ok. 8 sekund). Odległość wspornika od drabinki dobiera się indywidualnie, aby podparty był tylko brzuch i dolna część klatki piersiowej; Poprzez indywidualnie dobraną wysokość chwytu i/lub asymetryczny chwyt można uzyskać dodatkową korekcję; jeśli ćwiczenie w opisanym powyżej wariancie jest zbyt trudne należy zmniejszyć (zredukować) obciążenie poprzez skrócenie nadmiernego ramienia dźwigni. W tym celu zaleca się, by cała miednica oparta była na wsporniku urządzenia. IX. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ ANTYLORDOTYCZNYCH I MIĘŚNI BRZUCHA Sprzęt: 1. Wspornik kończyn dolnych WKD-1. 2. Mata. 3. Drabinka przyścienna do mocowania wspornika WKD. 4. Przyrząd (trenażer) do ćwiczeń mięśni brzucha TMB (opcja). Cel ćwiczeń:

1. Skorygowanie nadmiernej lordozy poprzez zmniejszenie nadmiernego przodopochylenie miednicy i wzmocnienie mięśni brzucha. Ćwiczy się w pozycji leżącej tyłem na macie z nogami ugiętymi w biodrach i kolanach pod kątem prostym (dla wyeliminowania działania zginaczy biodra), wspartymi na wsporniku WKD. Ćwiczącemu poleca się przejście do pozycji półsiedzącej (siadu z opadem tułowia do tyłu) i wytrzymanie tej pozycji przez 10 12 sekund oraz powrót do pozycji wyjściowej i odpoczynek (również 10 12 sekund). Ćwiczenie to można wykonywać jako dynamiczne np. 3 serie 5-8 przejść do pozycji półsiedzącej, przedzielone przerwami dla odpoczynku. Podczas wykonywania próby głowa powinna znajdować się w linii tułowia; ćwiczenie to może być ułatwiane bądź utrudniane układem kończyn górnych (wzdłuż tułowia, skrzyżowane na klatce piersiowej, lub uniesione w górę); łącząc skłon tułowia z rotacją w prawo lub lewo (dotykanie jednym barkiem kolan), można ćwiczyć skośne mięśnie brzucha; duża poprawność ćwiczenia zapewnia dodatkowe wykorzystanie trenażera mięśni brzucha TMB. Uwagi dodatkowe: w trakcie ćwiczeń sterowanych górą zbyt wysokie unoszenie górnej części ciała nad podłoże może dodatkowo nasilać aktywność mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Stąd też zaleca się, by w trakcie unoszenia górnej części tułowia odległość barków od podłoża nie była większa niż 10 15cm., gdyż dalszy ruch odbywa się poprzez zwiększenie aktywności mięśnia biodrowo-lędźwiowego; zmniejszenie aktywności mięśnia biodrowo-lędźwiowego uzyskuje się jeszcze przed rozpoczęciem skłonu tułowia w przód, poprzez zgięcie bioder i wyraźne dociśnięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa do podłoża, a w trakcie ćwiczenia poprzez utrzymanie tego docisku przez cały czas trwania ćwiczenia; niewłaściwe jest dodatkowe wykorzystywanie mięśni piersiowych i mięśnia najszerszego grzbietu w celu ułatwienia uniesienia tułowia nad podłoże (substytucja); błędem jest również wykorzystywanie momentu bezwładności w celu ułatwienia uniesienia tułowia poprzez uniesienie bioder nad podłoże i szybkie ich opuszczenie z jednoczesnym wykonaniem zamachy kończynami górnymi (pojawia się zwłaszcza gdy mięśnie brzucha są zbyt słabe i/lub zmęczone). X. STANOWISKO DO WYCIĄGÓW GRAWITACYJNYCH W ZWISIE ODWROTNYM Sprzęt: 1. Drążek do zwisów odwrotnych WGO-1. 2. Drabinka przyścienna. 3. Materacyk. 4. Obciążniki na głowę. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja układu kręgosłupa.

2. Rozciągnięcie mięśni przykręgosłupowych. Ćwiczący wspiera się na uchwytach drążka WGO tak, by kolce biodrowe przednie górne znajdowały się na poziomie górnej krawędzi półki: drążka. Nogi (uda) znajdują się pomiędzy tą półką a stabilizatorem nóg (do przodu od tego stabilizatora). Następnie, poprzez skłon głowy i tułowia w przód i zwolnienie (opuszczenie kończyn górnych) ćwiczący przechodzi do zwisu odwrotnego na zgiętych udach. Ćwiczący stara się rozluźnić mięśnie (zwisać swobodnie). Kończyny górne mogą być opuszczone swobodnie, lub splecione na karku. Dodatkową korekcję (działanie derotacyjne) można uzyskać poprzez rotację zwisającej części ciała przy jednoczesnej stabilizacji obręczy barkowej poprzez oparcie kończyn górnych o podłoże; u początkujących wykonuje się kilka przejść na kilkanaście sekund do zwisu odwrotnego i powrotów do pozycji wyjściowej. Zaawansowany ćwiczący przebywa w pozycji zwisu odwrotnego przez cały czas trwania ćwiczenia na tym stanowisku. Uwagi dodatkowe: W razie potrzeby, siłę wyciągu grawitacyjnego można zwiększyć zakładając obciążniki na głowę ćwiczącego; na stanowisku tym można też wykonywać ćwiczenie korekcyjno-oddechowe. Wówczas przedramiona muszą być oparte o matę (stabilizacja obręczy barkowej). XI. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ ELONGACYJNO-ANTYGRAWITACYJNYCH I MIĘŚNI OBRĘCZY BARKOWEJ Sprzęt: 1. Wspornik korekcyjny WKE-1 do ćwiczeń mięśni antygrawitacyjnych i mięśni obręczy barkowej. 2. Podpórka kończyn dolnych PKD-1. 3. Drabinka przyścienna. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego skrzywienia kręgosłupa. 2. Korekcja układu łopatek. 3. Wzmacnianie mięśni antygrawitacyjnych i mięśni obręczy barkowej. Ćwiczy się w zwisie w podporze na przedramionach. Ćwiczący stoi na podpórce PKD i opiera się przedramionami o wysięgniki przyrządu WKE. Ćwiczącemu

poleca się zdjąć nogi z podpórki (przejść do zwisu w podporze na przedramionach), wyciągnąć się możliwie jak najwyżej i próbować dotknąć czubkiem głowy sufitu unosząc całe ciało ku górze ( wyciągnąć głowę spomiędzy barków ) oraz utrzymać taką pozycję przez 10 12 sekund. Następnie (również na 10 12 sekund) ćwiczący opuszcza się w dół, lub powraca nogami na wspornik (odpoczynek). Ćwiczenie to jest jednocześnie wyciągiem antygrawitacyjnym. Ćwiczenie to można utrudnić poprzez ćwiczenie z nogami zgiętymi w biodrach i kolanach do kąta prostego. W tej sytuacji jest to jednocześnie ćwiczenie mięśni brzucha; ćwiczenie to można też wykonywać jako dynamiczne wykonując np. 3 serie 5-8 ruchów pionowego opuszczania i unoszenia całego ciała w zwisie w podporze na przedramionach; ćwiczenie w wersji podstawowej (z wyprostowanymi kończynami dolnymi) stwarza ryzyko pogłębienia lordozy lędźwiowej. Aby tego uniknąć można zastosować dodatkowy punkt podparcia pod stopami o wysokości uzależnionej od stopnia zgięcia w stawach biodrowych potrzebnego do wyrównania lordozy lędźwiowej. Ułożenie stóp na podpórce w tak zmodyfikowanej pozycji daje też możliwość działania derotacyjnego; dodatkowe działanie korekcyjne w płaszczyźnie czołowej w odcinku lędźwiowym uzyskać można poprzez wprowadzenie dodatkowego punktu podparcia pod jedną kończynę dolną (zgiętą w stawach biodrowym i kolanowym), przy jednoczesnym wyproście drugiej kończyny dolnej po stronie wklęsłości skrzywienia. Wyprostowana kończyna dolna powinna być rozluźniona i poddana wyłącznie działaniu siły ciążenia.; intensyfikację ćwiczenia można uzyskać poprzez zwiększenie pracy mięśni obręczy barkowej wprowadzając dodatkowy ruch w osi długiej ciała (unoszenie i opuszczanie barków). XII. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ W ZWISIE PROSTYM I W PODPORZE Sprzęt: 1. Podwójny drążek do zwisów i podporów DZP-1. 2. Podkładka korekcyjna PK-1. 3. Drabinka przyścienna. 4. Materacyk. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja układu kręgosłupa. 2. Rozciągnięcie mięśni obręczy barkowej i przykręgosłupowych. 3. Wzmacnianie mięśni obręczy barkowej. Na drążku dalszym od drabinki można wykonywać typowe ćwiczenia w zwisach i podporach - np. rozciągać przykurczone mięśnie

obręczy barkowej w zwisie prostym lub skulnym, wzmacniać mięśnie kończyn górnych i obręczy barkowej (np. podciąganie się), albo wykonywać ćwiczenia w podporze przodem. Na drążku bliższym od drabinki można wykonywać typowe ćwiczenia w zwisie tyłem (jak na drabince przyściennej). Istotnym elementem jest tutaj asymetryczna podkładka PK, dzięki której można uzyskać dodatkowe rozciągnięcie (korekcję) przykurczonych mięśni obręczy barkowej i/lub hiperkifozy, albo derotację tułowia. Sposób zawieszenia podkładki PK i zakres zgięcia bioder dobiera się indywidualnie; stanowisko to stwarza możliwości wykonywania ćwiczeń o charakterze zbliżonym do opisanych wariantów ćwiczenia nr XI, z tą tylko różnicą, że nie ma tu tak dogodnych warunków o uzyskania korekcji w płaszczyźnie poprzecznej zwłaszcza w odniesieniu do dwukołowych skolioz znacznego stopnia (zwiększenie rotacji w obrębie wygięcia niżej położonego); kolejną możliwością tego stanowiska jest wykorzystanie go do ćwiczenia wzmacniającego mięśnie antygrawitacyjne w napiętym siadzie zwieszonym. W tym celu poleca się ćwiczącemu podciągnięcie na drążku z pozycji siadu zwieszonego do pozycji z równoległym do podłoża ustawieniem ramion. Zgięcie bioder ułatwia korekcję ustawienia miednicy i odcinka lędźwiowego kręgosłupa. XIII. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ ROTACYJNYCH [1] Sprzęt: 1. Przyrząd TW-1 ( twister ) do ćwiczeń rotacyjnych. 2. Drabinka przyścienna. Cel ćwiczeń: 1. Rozluźnienie mięśni przykręgosłupowych. 2. Zwiększenie zakresu rotacji kręgosłupa. 3. Hiperkorekcja rotacyjnej składowej wady. Ćwiczący stoi na twisterze TW twarzą do drabinki, trzymając szczebel drabinki na wysokości barków i wykonuje rytmiczne ruchy skrętne tułowia i miednicy. Wysokość chwytu, rozstaw ramion i zakres ruchów skrętnych dobiera się indywidualnie; w razie potrzeby chwyt może być asymetryczny; asymetryczny może być też zakres ruchów skrętnych (np. większy w prawo, a mniejszy w lewo); można też ćwiczyć z pionowym uniesieniem ramion, trzymając się dalszego drążka DZP; ważne jest zablokowanie stawów łokciowych oraz barków w trakcji wykonywania ruchów dolną częścią ciała (nieruchoma głowa i obręcz barkowa);

w przypadku znacznych skolioz, w związku ze skierowaniem wyrostków kolczystych w stronę wklęsłą skrzywienia, ruch skrętny wykonywać należy w stronę wklęsłą w celu odrotowania tych wyrostków. * Janusz Nowotny, Olga Nowotny-Czupryna, Krzysztof Czupryna Reedukacja posturalna w systemie stacyjnym; Wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku Białej, Bialsko-Biała 2008; str. 119 120. XIV. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNO-ODDECHOWYCH [3] Sprzęt: 1. Drążki pionowe DKO-1 do ćwiczeń korekcyjno-oddechowych. 2. Siedzisko SK-1 do ćwiczeń. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego wygięcia kręgosłupa wspomagana sterowanym oddechem. 2. Derotacja kręgosłupa, również wspomagana sterowanym oddechem. Ćwiczy się w siadzie skrzyżnym na ruchomym siedzisku SK. Ćwiczący trzyma się drążków DKO nieco szerzej niż rozstaw barków (siad zwieszony). W razie potrzeby chwyt lub pozycja ciała względem drążków mogą być asymetryczne. Ćwiczący wykonuje asymetryczny wdech tak, by po stronie wklęsłej skrzywienia klatka piersiowa kierowała się w bok, do tyłu i w górę, natomiast po stronie wypukłej do góry, do przodu i przyśrodkowo. Następnie ćwiczącemu poleca się przyciągnąć mocno uchwyt przyrządu do barków, ale bez odrywania pośladków od siedziska (siad zwieszony napięty, skurcz izometryczny) i wykonać wydech. Następnie (na kilkanaście sekund) ćwiczący przyjmuje pozycję swobodną (wyjściową) i wykonuje kilka spokojnych oddechów. Usytuowanie siedziska, pozycję i chwyt dobiera się indywidualnie; kierunek wdechu dobiera się indywidualnie; ćwiczenie to można wykonywać np. pod kontrolą telewizji przewodowej (monitorowanie korekcji).

XV. STANOWISKO DO MONITOROWNYCH ĆWICZEŃ KIFOTYZUJĄCYCH, DEROTACYJNYCH ORAZ KOREKCYJNO-ODDECHOWYCH [4] Sprzęt: 1. Urządzenie UKD-1 do monitorowanych ćwiczeń kifotyzujących i derotacyjnych oraz ćwiczeń korekcyjno-oddechowych. 2. Podkładka pod kolana PPK-1. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego wygięcia kręgosłupa wspomagana sterowanym oddechem. 2. Derotacja kręgosłupa, również wspomagana sterowanym oddechem. 3. Kifotyzacja piersiowego odcinka kręgosłupa. Ćwiczy się w klęku podpartym. Tułów ćwiczącego (szczyt bocznego wygięcia kręgosłupa) znajduje się pod wysięgnikiem przyrządu UKD. Kończyny dolne są zgięte w kolanach pod kątem prostym. W zależności od lokalizacji skrzywienia, kończyny górne są na wysokości barków, albo wysunięte w górę (tworzą z tułowiem kąt rozwarty), albo też są w linii barków, ale zgięte w łokciach (podpór na przedramionach). W razie potrzeby (dla wstępnej korekcji układu kręgosłupa) układ kończyn górnych i/lub dolnych może być asymetryczny (np. jedna ręka czy kolano wyżej i/lub wysunięte do tyłu albo do przodu). Ćwiczący wykonuje asymetryczny wdech tak, by po stronie wklęsłej skrzywienia klatka piersiowa kierowała się w bok, do tyłu i w górę, natomiast po stronie wypukłej do góry, do przodu i przyśrodkowo. Równocześnie (na szczycie wdechu) ćwiczącemu poleca się próbować wykonać koci grzbiet przeciwko oporowi wysięgnika przyrządu (skurcz izometryczny) i wykonać wydech. Następnie (na kilkanaście sekund) ćwiczący przyjmuje pozycję swobodną (wyjściową) i wykonuje kilka spokojnych oddechów. Pozycję i kierunek wdechu dobiera się indywidualnie; przyrząd wyposażony jest we wskaźnik informujący ćwiczącego na bieżąco o układzie tułowia w płaszczyźnie poprzecznej (o równomiernym docisku plecami do przyrządu), czyli o ewentualnej rotacji tułowia (feedback); w przypadku konieczności wyraźnie asymetrycznego ustawienia kończyn dolnych i/lub górnych (w celu korekcji lub hiperkorekcji kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej) dochodzić może do niekorzystnego obniżenia strony wklęsłej skrzywienia, wynikającego z powyższego ustawienia kończyn. Nasilać to może rotację kręgosłupa w płaszczyźnie poprzecznej. Aby zapobiec temu niekorzystnemu zjawisku pod kolano kończyny dolnej i/lub rękę kończyny górnej podłożyć należy podkładkę powodującą wstępne wyrównanie ( wypoziomowanie ) obu obręczy.

* Janusz Nowotny, Olga Nowotny-Czupryna, Krzysztof Czupryna Reedukacja posturalna w systemie stacyjnym; Wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku Białej, Bialsko-Biała 2008; str. 123 125. XVI. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNO - ODDECHOWYCH [5] Sprzęt: 1. Ławeczka korekcyjna ŁK-1. 2. Drążki pionowe. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego skrzywienia kręgosłupa wspomagana sterowanym oddechem. 2. Derotacja kręgosłupa, również wspomagana sterowanym oddechem. Ćwiczy się w pozycji siedzącej (w zawieszonym siadzie wykrocznym) na ławeczce korekcyjne ŁK, która umożliwia wstępną korekcję ustawienia lędźwiowego odcinka kręgosłupa (wykrok lewą lub prawą nogą, co powoduje rotację miednicy i uniesienie jednej jej strony). Kończyna wykroczna powinna być wsparta całą stopą o podłoże. Ćwiczący trzyma się pionowych drążków nieco szerzej niż rozstaw barków (siad wykroczny zwieszony). W razie potrzeby chwyt lub pozycja ciała względem drążków mogą być asymetryczne. Następnie (na kilkanaście sekund) ćwiczący przyjmuje pozycję swobodną (wyjściową) i wykonuje kilka spokojnych oddechów. Usytuowanie siedziska, pozycję i chwyt dobiera się indywidualnie; kierunek wdechu dobiera się indywidualnie; ćwiczenie to można wykonywać np. pod kontrolą telewizji przewodowej (monitorowanie korekcji); powyższe ćwiczenie można modyfikować w podobny sposób, jaki przedstawiono w opisie ćwiczenia nr I i III; stanowisko to można wykorzystać do ćwiczeń rozciągających mięśnie kulszowo goleniowe z jednoczesną korekcją odcinka piersiowego kręgosłupa. Jest to istotne z uwagi na występującą zazwyczaj w przypadku pleców okrągłych i okrągło wklęsłych tendencją do nadmiernej kifotyzacji tego odcinka w trakcie rozciągania wspominanej grupy mięśniowej.

XVII. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ ROTACYJNYCH [2] Sprzęt: 1. Urządzenie RGT-1 do ćwiczeń rotacyjnych górnej części tułowia. 2. Taboret korekcyjny TK, lub ruchomy taboret korekcyjny TKR. Cel ćwiczeń: 1. Rozluźnienie mięśni przykręgosłupowych. 2. Zwiększenie zakresu rotacji kręgosłupa. 3. Hiperkorekcja rotacyjnej składowej wady. Ćwiczy się w pozycji siedzącej na taborecie korekcyjnym TK, pozwalającym na wstępną korekcję układu kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej (pochylenie siedziska w przód lub w tył), albo na ruchomym taborecie korekcyjnym TKR, pozwalającym na wstępną korekcję bocznego wygięcia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym (ruch siedziska w lewo lub w prawo). Uniesione w bok wyprostowane kończyny górne wsparte są na drążkach przyrządu RGT (chwyt dłońmi za drążki). Ćwiczący wykonuje ruchy rotacyjne w lewo i w prawo (bez odrywania pośladków od podłoża). Pozycję dobiera się indywidualnie; kończyny dolne powinny być oparte o podłoże, zgięte pod kątem mniej więcej prostym. Dlatego, ćwicząc na taborecie TKR, w celu dostosowania wysokości siedziska do wzrostu dziecka, u mniejszych dzieci stosuje się dostawny podnóżek; w razie potrzeby zakres ruchów skrętnych może być asymetryczny (np. większy w prawo, a mniejszy w lewo). XVIII. STANOWISKO DO KOREKCJI UKŁADU ŁOPATEK Sprzęt: 1. Przyrząd PKŁ-1 do korekcji układu łopatek. 2. Taśmy Thera-Band. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja układu łopatek. 2. Korekcja układu kręgosłupa. 3. Wzmacnianie mięśni obręczy barkowej. Ćwiczy się w pozycji siedzącej z wstępną korekcją układu

kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej (pochylenie siedziska w przód lub w tył). Tułów lekko pochylony w przód, przyparty do pionowego blatu przyrządu PKŁ. Ćwiczący wykonuje ruch cofania (prostowania) ramion (kończyny górne są zgięte w łokciach) przeciwko elastycznemu oporowi taśmy Thera-Band do momentu, kiedy łopatki będą najbardziej przylegały do ściany klatki piersiowej. Następnie poleca się utrzymać tę pozycję przez 8 12 sekund (skurcz izometryczny) i powrót do pozycji wyjściowej oraz odpoczynek (kilkanaście sekund). Pozycję dobiera się indywidualnie; w razie potrzeby opór może być asymetryczny (różne kolory taśm Thera-Band); ćwiczenie to można też przeprowadzać (monitorować) pod kontrolą telewizji przewodowej; w celu wzmocnienia całego pasa obręczy barkowej należy stosować różne warianty ustawienia kończyn górnych. W trakcie wykonywania ćwiczenia głowa powinna być ustawiona w przedłużeniu tułowia (bez pochylania do przodu), a układ kręgosłupa powinien być skorygowany. XIX. STANOWISKO DO KONTROLOWANIA KOREKCJI UKŁADU CAŁEGO CIAŁA Sprzęt: 1. Rama korekcyjna RK-1 ułatwiająca przestrzenną orientację położenia różnych punktów ciała. 2. Sprzęt do monitorowania układu całego ciała (zestaw telewizji przewodowej). 3. Lustro korekcyjne LK-1 (opcja). Cel ćwiczeń: 1. Globalna korekcja układu ciała. 2. Kształtowanie poczucia prawidłowego układu ciała. Ćwiczy się w pozycji stojącej, tyłem do ramy korekcyjnej RK.

Ćwiczący z zamkniętymi oczyma przyjmuje poprawną (skorygowaną wg jego odczucia) postawę. Następnie otwiera oczy i sprawdza na monitorze układ ciała, dokonując niezbędnych korekt (feedback) oraz utrzymuje taką (skorygowaną) pozycję przez kilka sekund. Ćwiczący wykonuje np. przysiad lub skrętoskłon, zamyka oczy i ponownie usiłuje przyjąć poprawną postawę. Można też ćwiczyć bez ramy korekcyjnej, ale wówczas na monitor musi być nałożona przeźroczysta maskownica z poziomymi i pionowymi liniami, ułatwiająca orientację odnośnie przestrzennego układu różnych segmentów ciała; można też ćwiczyć przed lustrem korekcyjnym LK (przodem do lustra), ale wtedy możliwe jest tylko korygowanie układu części ciała widocznych od przodu (bez możliwości korygowania np. układu kręgosłupa czy łopatek). XX. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH W POZCYCJI LEŻĄCEJ Sprzęt: 1. Ława korekcyjna ŁAWA-1 z wspornikami. 2. Taśmy Tera-Band. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja bocznego wygięcia kręgosłupa. 2. Korekcja rotacyjnej składowej wady. Ćwiczy się w leżeniu przodem na ławie korekcyjnej ŁAWA, w pozycji wyjściowej do tzw. odruchowego pełzania (głowa skierowana w stronę wklęsłości skrzywienia, kończyny po stronie twarzy zgięte, a po przeciwnej wyprostowane, kończyna górna wzdłuż tułowia). Szczyt głowy oparty o odpowiedni wspornik. Ćwiczący stara się docisnąć głowę do wspornika (elongacja), a jednocześnie przeciwstawnie naciska łokciem i kolanem na wsporniki ławy (skurcz izometryczny). Ćwiczenie to można też wykonywać na zwykłej kozetce, a nawet na materacu, stosując ręczny opór na łokieć i kolano po stronie twarzy (podobnie jak w odruchowym pełzaniu wg V. Vojty), aczkolwiek absorbuje to osobę prowadzącą ćwiczenia. Pozycję dobiera się indywidualnie w zależności od lokalizacji skrzywienia pierwotnego; sposób wykonywania ćwiczenia dobiera się indywidualnie; można też ćwiczyć z wykorzystaniem ruchu kończyn po stronie potylicy przeciwko elastycznemu oporowi taśmy Thera-Band.

XXI. STANOWISKO DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH W POZYCJI LEŻĄCEJ (wg koncepcji R. Haręźlaka, z wykorzystaniem sprzętu produkcji POLSPORT Bielsko- Biała) Sprzęt: 1. Trójpłaszczyznowy korektor skolioz TKS z regulacją w pionie i poziomie. 2. Komplet trzech różnej długości gum ekspanderowych. 3. Podkładki redresyjne o różnych wymiarach. Cel ćwiczeń: 1. Korekcja skolioz o łuku pierwotnym w piersiowym odcinku kręgosłupa. 2. Korekcja skolioz wielołukowych. Ćwiczy się w klęku obunóż z opadem tułowia w przód (z wsparciem klatki piersiowej i brzucha na wsporniku). Ćwiczący trzyma w rękach uchwyty ekspadnerów o różnej długości gum po obu stronach. Poprzez ugięcie kończyn górnych ćwiczący naciąga obie gumy tak, by nastąpiła korekcja (lub w razie potrzeby hiperkorekcja) wygięć. Pozycję napiętą (skurcz izometryczny) utrzymuje się przez 8 10 sekund, a następnie a ok. 6 sekund wraca się do pozycji wyjściowej (rozluźnienie). Pozycję dobiera się indywidualnie w zależności od lokalizacji skrzywienia pierwotnego; w razie potrzeby skorygowania (lub hiperkorekcji) odcinka lędźwiowego ćwiczy się w klęku jednonóż z wyprostem drugiej kończyny dolnej (po wklęsłej stronie skrzywienia); siłę ciągu (długość gum po obu stronach oraz odległość wspornika od zaczepów gum) dobiera się indywidualnie: - np: w przypadku piersiowej jednołukowej skoliozy lewostronnej, w ręce wyprostowanej prawej kończyny górnej trzyma się uchwyt gumy krótszej, w takiej odległości od wspornika, aby nastąpiło bierne rozciągnięcie strony wklęsłej. Po lewej stronie natomiast wykonuje się naciąg gumy dłuższej aż do uzyskania korekcji (hiperkorekcji) całego łuku; - w przypadku skoliozy dwułukowej np. piersiowej prawostronnej i lędźwiowej lewostronnej w ręce wyprostowanej lewej kończyny górnej trzyma się uchwyt gumy krótszej w takiej odległości od wspornika, by nastąpiło rozciągnięcie wklęsłej strony wygięcia piersiowego, natomiast po stronie prawej wykonuje się naciąg gumy dłuższej, aż do uzyskania korekcji (hiperkorekcji); - podobne zasady obowiązują w skrzywieniach trójłukowych. Najważniejsza jest zawsze korekcja skrzywienia pierwotnego; działanie derotacyjne uzyskuje się poprzez zastosowanie podkładek redresyjnych po wklęsłej stronie skrzywienia oraz niższe umocowanie gumy ekspanderowej po stronie rotacji.

XXII. ZASOBNIK NA PRZYRZĄDY DO ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH Zasobnik: Mobilny pojemnik PWP-1 zawierający standardowe wyposażenie dodatkowe stanowisk oraz zestaw przyborów do ćwiczeń korekcyjnych. Wyposażenie to może być dowolne uzupełnione wg potrzeb i uznania prowadzącego. Wyposażenie dodatkowe stanowisk: Zegar sygnałowy ułatwiający kontrolowanie czasu ćwiczeń na poszczególnych stanowiskach. Na zegarze tym nastawia się czas trwania poszczególnych części jednostki lekcyjnej oraz liczbę stanowisk, na których odbywają się ćwiczenia, dzięki czemu czas przeznaczony na część główną jest automatycznie podzielony na odpowiednią liczbę części. Po wystartowaniu zegara, sygnalizuje on koniec części wstępnej, a następnie koniec ćwiczenia na danym stanowisku (konieczność dokonania zmiany stanowiska). Po przejściu wszystkich stanowisk (sygnalizacja zakończenia części głównej), koniec pozostałego czasu (przeznaczonego na część końcową) jest również sygnalizowany. Na zegarze tym wyświetla się także numer kolejnego stanowiska, co daje prowadzącemu pełny przegląd i zwalnia go z konieczności ciągłego kontrolowania czasu. Różnokolorowe taśmy Thera-Band (o różnym stopniu elastyczności) umożliwiające stosowanie dodatkowego oporu o różnej sile. Wielkość tej siły może być dodatkowo regulowana długością taśmy, co ułatwiają odpowiednie zaczepy przymocowane do różnych stanowisk. Obciążniki (o różnym ciężarze) umożliwiające również stosowanie dodatkowego oporu (obciążenia) podczas niektórych ćwiczeń (utrudnienie zależne od stopnia wytrenowania ćwiczącego). Przybory do ćwiczeń korekcyjnych: W zasobniku znajdują się dwa rodzaje przyborów przydatne do ćwiczeń wykonywanych w części wstępnej (np. laski i maczugi gimnastyczne, piłki lekarskie lżejsze, krążki ringo, woreczki itp., w ilości odpowiedniej do liczebności grupy) oraz pojedyncze przybory do ćwiczeń dodatkowych, wykonywanych w razie potrzeby u określonych członków grupy (np. piłki lekarskie cięższe, piłki i maty jeż itp.). www.azpfundacja.org e-mail: generalny@o2.pl www.rehmedan.pl * Janusz Nowotny, Olga Nowotny-Czupryna, Krzysztof Czupryna Reedukacja posturalna w systemie stacyjnym; Wydawnictwo Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku Białej, Bialsko-Biała 2008; str. 138 139.