Załącznik do Uchwały nr XXVIII/233/2017 Rady Gminy Krościenko nad Dunajcem z dnia 30 marca 2017 roku (tekst jednolity)

Załącznik do Uchwały nr XXVIII/233/2017 Rady Gminy Krościenko nad Dunajcem z dnia 30 marca 2017 roku (tekst jednolity) Gminny Program Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023 Krościenko nad Dunajcem, marzec 2017

SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 6 2. Charakterystyka gminy w aspektach społecznym, gospodarczym, środowiskowym, przestrzennym i technicznym... 8 2.1. Zjawiska społeczne... 9 2.2. Zjawiska gospodarcze... 16 2.3. Zjawiska środowiskowe... 17 2.4. Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne... 18 2.5. Zjawiska techniczne... 19 2.6. Pozycja rozwojowa gminy Krościenko nad Dunajcem na tle powiatu i województwa... 19 3. Metodologia wyboru obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji... 21 4. Uwarunkowania społeczne, gospodarcze, przestrzenne, środowiskowe i infrastrukturalne jednostek urbanistycznych... 23 4.1. Diagnoza zjawisk społecznych... 23 4.1.1. Czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym... 23 4.1.2. Czynniki bezpieczeństwa... 28 4.1.3. Czynniki demograficzne... 28 4.1.4. Aktywność mieszkańców... 29 4.2. Diagnoza zjawisk techniczno-środowiskowych... 31 4.2.1. Czynniki gospodarcze... 31 4.2.2. Czynniki przestrzenne... 32 4.2.3. Czynniki techniczno-środowiskowe... 32 4.3. Jakość życia i dostępność usług... 35 4.4. Wybór obszaru zdegradowanego wraz z uzasadnieniem... 36 5. Charakter potrzeb rewitalizacyjnych... 38 5.1. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem... 38 5.1.1. Podobszar 1: Krościenko Centrum i Zawodzie... 40 5.1.2. Podobszar 2: Grywałd Centrum... 44 5.1.3. Podobszar 3: Krośnica Centrum... 47 5.2. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji... 50 5.3. Wskazanie kluczowych potrzeb rewitalizacyjnych... 52 6. Wizja obszaru po rewitalizacji... 54 7. Cele rewitalizacji oraz kierunki interwencji... 55 7.1. Cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych... 55 7.2. Cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej... 56 7.3. Cel strategiczny 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy... 57 7.4. Cel strategiczny 4. Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko. 59 8. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne... 60 8.1. Lista podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 60 8.1.1. Rewitalizacja XIX wiecznego ratusza wraz z odtworzeniem historycznych funkcji rynku w Krościenku nad Dunajcem... 61 8.1.2. Rewitalizacja centrum miejscowości Grywałd... 64 8.1.3. Rewitalizacja centrum miejscowości Krośnica... 65 8.1.4. Pozyskanie i modernizacja obiektu z dostosowaniem go do funkcji mieszkań treningowych i klubu terapeutycznego... 66 8.1.5. Otwarta biblioteka... 67 8.1.6. W stronę kultury... 68 8.1.7. Daj sobie szansę!... 70 8.1.8. Założenie Centrum Integracji w Krościenku nad Dunajcem, Grywałdzie i Krośnicy... 71 8.1.9. Budowa Centrum Kultury OAZA... 72 8.2. Charakterystyka uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 77 8.3. Charakterystyka pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 85 8.4. Plan finansowy... 86 9. Kompleksowość i komplementarność Gminnego Programu Rewitalizacji... 88 9.1. Mechanizmy zapewnienia komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi... 88 9.1.1. Komplementarność przestrzenna... 88 9.1.2. Komplementarność problemowa... 89 9.1.3. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna... 89 2 S t r o n a

9.1.4. Komplementarność międzyokresowa... 89 9.1.5. Komplementarność źródeł finansowania... 90 9.2. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym... 90 10. System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji... 97 10.1. Harmonogram realizacji procesu rewitalizacji... 97 10.2. Struktura zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji... 98 10.3. System obiegu informacji w instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie programem... 99 10.4. Promocja i informacja... 99 10.5. System monitoringu i oceny skuteczności działań... 100 10.6. Rodzaje monitoringu i wskaźniki monitoringu... 101 10.6.1. Monitoring rzeczowy... 101 10.6.2. Monitoring finansowy... 102 10.6.3. Sprawozdawczość... 102 10.7. Zasady pomiaru i doboru wskaźników monitorowania... 103 10.8. Ocena Gminnego Programu Rewitalizacji... 104 10.8.1. Ocena przed realizacją programu (ocena ex-ante)... 104 10.8.2. Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term)... 104 10.8.3. Ocena na zakończenie Programu (ocena ex-post)... 104 10.8.4. Ocena bieżąca (ocena on-going)... 105 10.8.5. Kryteria oceny... 105 10.9. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach... 105 10.9.1. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 15 ust 1 pkt 10).. 105 10.9.2. Określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7, ust. 3... 105 10.9.3. Specjalna Strefa Rewitalizacji... 106 10.9.4. Zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego... 106 10.9.5. Niezbędne zmiany w Wieloletniej Prognozie Finansowej... 106 11. Partycypacja społeczna... 107 11.1. Partycypacja społeczna na etapie przygotowywania Gminnego Programu Rewitalizacji... 107 11.1.1. Diagnozowanie obszaru zdegradowanego... 107 11.1.2. Wyznaczanie obszaru rewitalizacji... 109 11.1.3. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji... 110 11.1.4. Tworzenie Gminnego Programu Rewitalizacji... 110 11.2. Partycypacja społeczna na etapie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji... 111 11.2.1. Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji... 111 11.2.2. Komitet Rewitalizacji... 112 11.2.3. Partnerstwo zasady współpracy pomiędzy sektorem publicznym, społecznym i gospodarczym... 112 11.2.4. Instrumenty wsparcia beneficjentów działań rewitalizacyjnych... 113 11.2.5. Instrumenty włączające społeczność lokalną w działania rewitalizacyjne... 114 11.3. Partycypacja społeczna na etapie oceny efektów Gminnego Programu Rewitalizacji... 114 12. Załącznik... 116 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku... 8 Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku... 10 Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku... 11 Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku. 15 Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób fizycznych w 2014 roku... 17 Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku... 18 Rysunek 7. Frekwencja wyborcza w 2014 roku... 30 Rysunek 8. Liczba aktywnych czytelników na 1 000 mieszkańców... 31 Rysunek 9. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc ludności w 2014 roku... 32 Rysunek 10. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 kryterium ochrony zdrowia... 33 3 S t r o n a

Rysunek 11. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 kryterium ochrony zdrowia... 33 Rysunek 12. Zagrożenie azbestem... 34 Rysunek 13. Liczba zabytków na 1 km 2 w 2014 roku... 34 Rysunek 14. Dostępność komunikacyjna, podstawowej infrastruktury, miejsc spotkań i instytucji kultury w opinii mieszkańców... 35 Rysunek 15. Obszar zdegradowany w Gminie Krościenko nad Dunajcem... 37 Rysunek 16. Mapa koncentracji problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzennotechnicznych na obszarze gminy Krościenko nad Dunajcem badanie fokusowe... 39 Rysunek 17. Podobszar rewitalizacji Krościenko Centrum i Zawodzie z uwzględnieniem działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 41 Rysunek 18. Dymiące kominy w Rynku zdjęcie wykonane wiosną i w środku letniego okresu wakacyjnego na obszarze rewitalizacji w Krościenku nad Dunajcem... 42 Rysunek 19. Zabytkowe budynki na obszarze rewitalizacji w centrum Krościenka nad Dunajcem przy ul. Jagiellońskiej wymagające renowacji... 43 Rysunek 20. Nieład architektoniczny zabytkowego Rynku brak jednolitych wytycznych w zakresie wyglądu punktów handlowych i gastronomicznych, a także szyldów reklamowych... 43 Rysunek 21. Nieład architektoniczny zabytkowego Rynku brak jednolitych wytycznych (zaleceń) w zakresie wyglądu elewacji w zabytkowej przestrzeni stylowym elewacjom drewnianym towarzyszy siding oraz różnego rodzaju i koloru tynki oraz bardzo różne w zakresie materiału i kolorystyki pokrycia dachowe... 43 Rysunek 22. Dominująca funkcja parkingowa Rynku i duże natężenie ruchu kołowego spowodowane brakiem ograniczeń wjazdu do zabytkowej przestrzeni... 44 Rysunek 23. Zabudowania na obszarze rewitalizacji w ścisłym centrum Krościenka nad Dunajcem... 44 Rysunek 24. Podobszar rewitalizacji Grywałd Centrum z uwzględnieniem działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru... 45 Rysunek 25. Centrum Grywałdu budynek dawnego ośrodka zdrowia i budynek dawnej szkoły powszechnej... 46 Rysunek 26. Budynek Szkoły Podstawowej w Grywałdzie... 47 Rysunek 27. Remiza OSP w Grywałdzie i zagospodarowanie ścisłego centrum miejscowości... 47 Rysunek 28. Podobszar rewitalizacji Krośnica Centrum z uwzględnieniem działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru (działki 543, 568)... 48 Rysunek 29. Centrum Krośnicy słabo zagospodarowany teren wokół remizy... 49 Rysunek 30. Osada romska w Krośnicy... 49 Rysunek 31. Ogłoszenia dot. zbierana kart zadań do Gminnego Program Rewitalizacji... 60 Rysunek 32. Budynek dawnego Kina Sokolica (lata 80. XX w.) oraz obraz dzisiejszy (budynek w głębi)... 63 Rysunek 33. Oddziaływanie podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 89 Rysunek 34. Prezentacja diagnozy społeczno-gospodarczej na warsztatach rewitalizacyjnych... 108 Rysunek 35. Ćwiczenie dot. jakości życia w poszczególnych jednostkach urbanistycznych... 108 Rysunek 36. Ogłoszenia dot. konsultacji umieszczone na stronach BIP Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem i stronie internetowej Krościenka nad Dunajcem... 110 Rysunek 37. Praca warsztatowa w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych 12 maja 2016 roku... 111 Rysunek 38. Prezentacja wypracowanych funkcji Gminnego Centrum Kultury w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych 12 maja 2016 roku... 111 SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Piramida wieku w 2014 roku... 9 Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego: gmina, powiat, województwo... 10 Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności: gmina, powiat, województwo... 11 Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych: gmina, powiat, województwo... 12 Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych: gmina, powiat, województwo... 13 Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo... 14 Wykres 7. Zasięg korzystania z pomocy społecznej... 14 Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku: gmina, powiat, województwo... 15 Wykres 9. Podmioty wpisane do rej. REGON na 10 tys. ludności: gmina, powiat, województwo... 16 Wykres 10. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo... 17 4 S t r o n a

Wykres 11. Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie ludności: gmina, powiat, województwo... 19 Wykres 12. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców... 24 Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców... 24 Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej i ciężkiej choroby na 100 mieszkańców... 25 Wykres 15. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców... 25 Wykres 16. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym... 26 Wykres 17. Liczba wykroczeń na 1 tys. ludności... 28 Wykres 18. Wskaźnik obciążenia demograficznego... 29 Wykres 19. Liczba NGO wg rejestru powiatowego na 1 000 mieszkańców w 2014 roku... 30 Wykres 20. Procent pokrycia planami miejscowymi... 32 SPIS TABEL Tabela 1. Porównanie wskaźników charakteryzujących analizowane zjawiska w 2014 roku... 19 Tabela 2. Wskaźniki dotyczące ubóstwa i wykluczenia społecznego... 27 Tabela 3. Wskaźniki z zakresu czynników bezpieczeństwa... 28 Tabela 4. Wskaźniki z zakresu czynników demograficznych... 29 Tabela 5. Wskaźniki z zakresu aktywności mieszkańców... 31 Tabela 6. Wskaźniki z zakresu zjawisk techniczno-środowiskowych... 35 Tabela 7. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych... 36 Tabela 8. Wartości wskaźnika degradacji... 36 Tabela 9. Kluczowe wskaźniki obrazujące stan kryzysu obszaru rewitalizacji z powodu koncentracji problemów... 39 Tabela 10. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Krościenka Centrum i Zawodzie... 40 Tabela 11. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Krościenko Centrum... 41 Tabela 12. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Grywałd Centrum... 45 Tabela 13. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Grywałd Centrum... 45 Tabela 14. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Krośnica Centrum... 47 Tabela 15. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Krośnica Centrum... 48 Tabela 16. Kluczowe problemy poszczególnych podobszarów rewitalizacji wraz z ich hierarchizacją... 51 Tabela 17. Kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji... 52 Tabela 18. Cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych... 56 Tabela 19. Cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej... 57 Tabela 20. Cel strategiczny 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy... 58 Tabela 21. Cel strategiczny 4. Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko. 59 Tabela 22. Kryteria oceny projektów rewitalizacyjnych... 60 Tabela 23. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Gminnego Programu Rewitalizacji... 75 Tabela 24. Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023... 76 Tabela 25. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne zadania inwestycyjne umieszczono w polu białym, zadania miękkie umieszczono w polach zaciemnionych... 77 Tabela 26. Harmonogram rzeczowo finansowy przedsięwzięć planowanych do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023... 86 Tabela 27. Podsumowanie uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych w odniesieniu do celów Gminnego Programu Rewitalizacji... 87 Tabela 28. Powiązanie celów Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023 do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno-społecznogospodarczego gminy, regionu i kraju... 91 Tabela 29. Ramowy program realizacji procesu rewitalizacji w latach 2016-2023... 98 Tabela 30. Częstotliwość sprawozdawczości z uwzględnieniem pomiaru wskaźników... 103 Pro Regio Consulting Kraków, ul. Śliwkowa 14/3 tel./fax (12) 686 15 62, biuro@proregio.pl Barbara Łączna +48 695 600 690 Grzegorz Godziek +48 601 961 5 499 S t r o n a

1. WSTĘP Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza wywołane procesem globalizacji oraz transformacją ustrojową i wyzwaniami gospodarki wolnorynkowej spowodowały szereg niekorzystnych zjawisk i procesów na obszarach jednostek samorządu, takich jak degradacja tkanki materialnej oraz narastające problemy w sferze społeczno-gospodarczej. W takiej sytuacji szczególnego znaczenia zaczęło nabierać planowanie oraz realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych, obejmujących sferę przestrzenną, społeczną, gospodarczą, środowiskową i kulturową, a tym samym odpowiadających na indywidualny zestaw zidentyfikowanych problemów danego obszaru. Rewitalizację należy rozumieć jako wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencje na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji. Udział w takim procesie jest ważny dla wielu osób i podmiotów z obszaru objętego działaniami rewitalizacyjnymi w tym dla samorządu gminy, mieszkańców tego miejsca, organizacji społecznych, przedsiębiorców, zaś w szczególny sposób dla wszystkich grup społecznych zagrożonych kryzysem na obszarze objętym procesami rewitalizacyjnymi. Opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji zostało, w pierwszej kolejności, poprzedzone szczegółową diagnozą w szeroko rozumianym obszarze zagadnień społecznych, a w drugiej kolejności także gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych (diagnoza została opracowana zgodnie z Ustawą o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku [Dziennik Ustaw 2015, poz. 1777, tom 1] oraz Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 opracowanymi przez Ministra Infrastruktury i rozwoju [MIiR/H 2014-2020/20(01)/07/2015] w lipcu 2015 roku). Dopiero tak przeprowadzona analiza pozwoliła dokonać pełnej diagnozy problemów i zagrożeń, wskazać obszary o największej koncentracji zjawisk kryzysowych, a w konsekwencji wyznaczyć obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji. To na nich ostatecznie zdefiniowano katalog działań, które konsekwentnie wdrażane i realizowane będą prowadziły do sukcesywnego wydźwignięcia się z sytuacji kryzysowej lub przynajmniej minimalizowania jej skutków. W programie ujęto działania, które w najbliższych latach winny być realizowane z wykorzystaniem środków unijnych (EFRR, EFS, EFRROW), ale co równie ważne także działania, które finansowane będą z innych środków publicznych oraz prywatnych. Połączenie aktywności wielu osób i instytucji, także różnych środków, w tym właśnie zarówno publicznych, jak i prywatnych pozwoli w sposób kompleksowy rozwiązać wszystkie zdiagnozowane w dokumencie problemy. Nadrzędnym celem dla koordynatorów procesu były szeroka partycypacja społeczna i współdecydowanie mieszkańców o kształcie Gminnego Programu Rewitalizacji. To właśnie mieszkańcy mają największą wiedzę na temat potrzeb i problemów swojego otoczenia, a zatem to oni są najlepszym źródłem informacji dla lokalnych władz o tym co trzeba zrobić, aby stworzyć lepsze warunki życia w gminie. Do udziału w opracowywaniu Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023 zaproszono osoby i instytucje, które są odpowiedzialne za rozwiązywanie problemów na obszarze gminy Krościenko nad Dunajcem, a także osoby i instytucje, które chcą w tym procesie uczestniczyć i czują się za niego odpowiedzialne. Zaproszenie do udziału w procesie wypracowywania programu było otwarte i dostępne dla wszystkich, m.in. poprzez zaproszenia publikowane na stronie internetowej gminy, ale też zaproszenia docierające za pośrednictwem instytucji zaufania społecznego. Bezpośrednie włączenie społeczności lokalnej w proces rewitalizacji stwarzało możliwość dyskusji na otwartym forum, wymianę poglądów, czy zaproponowanie innowacyjnych i nieszablonowych rozwiązań dla obszarów kryzysowych. Warunkiem dobrej dyskusji jest jednak świadomość społeczeństwa o procesie rewitalizacji, o jego znaczeniu i skutkach, jakie za sobą niesie. Z tego względu dużą wagę przykładano do przekazania, jak największej liczbie mieszkańców, informacji o rewitalizacji w sposób zrozumiały i wyczerpujący. Uruchomiono podstronę na stronie internetowej gminy dot. rewitalizacji, wyznaczono osobę odpowiedzialną za 6 S t r o n a

informowanie mieszkańców o zachodzących procesach i ich konsekwencjach, informacje o prowadzonych pracach pojawiały się w lokalnych gazetach, na urzędowych tablicach ogłoszeń, a także na spotkaniach organizowanych przez urząd (m.in. spotkania sołeckie), a także inne organizacje i instytucje w gminie. Istotnym elementem partycypacyjnego tworzenia Programu był cykl spotkań i warsztatów począwszy od tych wstępnych prowadzonych dla całej gminy, aż po kolejne przybliżenia czyli warsztaty poświęcone obszarowi zdegradowanemu i obszarowi rewitalizacji, których zwieńczeniem była praca nad konkretnymi przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi. Mieszkańcy także szeroko wypowiadali swoją opinię za pośrednictwem realizowanych ankiet, które dotyczyły jakości życia i problemów na terenie jednostek urbanistycznych, konkretnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych i ich hierarchizacji. Na każdym etapie i w wielu różnych formach umożliwiono szerokiej grupie mieszkańców i zainteresowanym podmiotom włączenie się w proces, a całość działań, które doprowadziły do opracowania dokumentu miała głęboko partycypacyjny charakter. Analizując cały proces należy podkreślić, iż w sposób kompleksowy dotykał on w równej mierze zarówno zagadnień społecznych, jak i ekonomicznych, przestrzennych, technicznych, środowiskowych i kulturowych. Tak prowadzony proces tworzenia Programu pozwolił wybrać te obszary i działania rewitalizacyjne, które koncentrują się na najbardziej zdegradowanych obszarach w gminie, tj. tych, w których skala problemów i zjawisk kryzysowych jest największa. Co więcej, takie podejście do całości problemów zagwarantowało w ostatecznym rozrachunku pełną komplementarność w stosunku do postawionych na początku kwestii i to zarówno w wymiarze przestrzennym, jak i problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, a także w zakresie różnych źródeł finansowania (zarówno od strony dostępnych środków, jak i zaangażowanych stron). 7 S t r o n a

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY W ASPEKTACH SPOŁECZNYM, GOSPODARCZYM, ŚRODOWISKOWYM, PRZESTRZENNYM I TECHNICZNYM Na potrzeby Gminnego Programu Rewitalizacji (GPR) charakterystyka gminy Krościenko nad Dunajcem została przygotowana w sześcioletnim horyzoncie czasowym, dla lat 2009-2014. Ponadto, w celu lepszego zobrazowania zjawisk tło analiz stanowią analogiczne wskaźniki dla powiatu nowotarskiego oraz województwa małopolskiego, w tym samym okresie. Charakterystyka gminy składa się z analizy pięciu obszarów wyróżnionych zgodnie z definicją zawartą w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 i Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 przygotowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Obejmują one kwestie społeczne, gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne i środowiskowe. Całościowe spojrzenie na gminę, a także odniesienie się do wartości średnich z poziomu powiatu i województwa pozwoliło w dalszej części prac nad dokumentem lepiej rozumieć i diagnozować procesy zachodzące wewnątrz gminy, a także ich skalę i na tej podstawie wyciągać wnioski co do istotności zdarzeń zachodzących w poszczególnych jednostkach urbanistycznych zdefiniowanych na poziomie gminy Krościenko nad Dunajcem. Pomimo, iż dokument odnosi się do sytuacji wewnętrznej gminy w prowadzonej analizie zjawisk nie można abstrahować od wartości średnich dla porównywalnych jednostek, bowiem tylko wtedy możliwe jest rzetelne wskazywanie czy dane zjawisko rzeczywiście jest, czy nie jest, problemem i przesądza o obiektywnych czynnikach obniżających jakość życia mieszkańców danej jednostki urbanistycznej. Gmina Krościenko nad Dunajcem położona jest we wschodniej części powiatu nowotarskiego. Otoczona jest masywami górskimi od południowego zachodu Pieninami, od północy Gorcami, zaś od wschodu Beskidem Sądeckim. Przez gminę mającą powierzchnię 57,1 km 2 przebiega droga wojewódzka 969. Czas połączenia drogowego z Krakowem wynosi ok. 94 minut zaś z Nowym Targiem ok. 36 minut 1. Krościenko nad Dunajcem zamieszkuje obecnie 6,7 tys. mieszkańców, a ich liczba rosła od 2009 roku, aby w ostatnim roku spaść o 1 osobę. Przełożyło się to także na rosnącą gęstość zaludnienia, która w ostatnich dwóch latach wynosiła 118 osób na km 2. Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 1 Na podstawie Bazy Informacji Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. 8 S t r o n a

W gminie Krościenko nad Dunajcem liczba kobiet przeważała nad liczbą mężczyzn (106 kobiet na 100 mężczyzn). Zmiany demograficzne mające miejsce w całym kraju można było również zauważyć w gminie Krościenko nad Dunajcem; wykres przedstawiający piramidę wieku zwraca uwagę na niekorzystne jej zwężanie się w dolnej części, co jest związane z systematycznie malejącym udziałem ludności w wieku przedprodukcyjnym w roku 2009 było to 21,9%, a w roku 2014 spadło do 21,5% (proces ten przebiega mniej dynamicznie niż w całym województwie). Wykres 1. Piramida wieku w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.1. Zjawiska społeczne Najbardziej istotnymi w kontekście GPR zgodnie z Ustawą o rewitalizacji i ministerialnymi wytycznymi są zjawiska społeczne, a w szczególności takie kwestie jak bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niski poziom edukacji lub kapitału społecznego oraz niewystarczający poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Ponadto do obszaru społecznego zostały przypisane również zagadnienia z zakresu demografii. Poniżej zaprezentowano syntetyczny przegląd podstawowych danych: Podobnie jak w województwie małopolskim i powiecie nowotarskim, w gminie Krościenko nad Dunajcem w ostatnich latach liczba mieszkańców systematycznie rosła (wyjątek stanowił rok 2014). Ma to związek z utrzymującym się, dodatnim przyrostem naturalnym, którego wartość w latach 2009-2014 była wyższa od wartości tego wskaźnika dla Małopolski. Relacja pomiędzy przyrostem naturalnym dla gminy Krościenko nad Dunajcem i dla powiatu nowotarskiego w tym czasie była zmienna. W 2013 roku wartości te wynosiły odpowiednio 3,3 i 2,3, natomiast w 2014 roku 2,2 i 2,7. 9 S t r o n a

Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Odwrotnie niż w powiecie, w gminie w latach 2009-2014 odnotowano wzrost wskaźnika obciążenia demograficznego, czyli liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. W przypadku Małopolski wskaźnik ten systematycznie wzrastał. Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W latach 2009-2014 saldo migracji, czyli różnica pomiędzy liczbą osób przyjeżdżających i wyjeżdżających na stałe z Krościenka nad Dunajcem, wahało się pomiędzy wartościami dodatnimi i ujemnymi największy odpływ ludności miał miejsce w roku 2012. 10 S t r o n a

Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Na obszarze gminy funkcjonuje obecnie 5 placówek wychowania przedszkolnego: 2 punkty przedszkolne i 3 oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych. W analizowanym okresie: liczba punktów przedszkolnych wzrosła o jedną placówkę. Liczba dzieci w wieku 3-5 lat przypadająca na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego od roku 2011 spadała. W 2014 roku wyniosła 3,6 dziecka na jedno miejsce i była najkorzystniejsza w porównaniu do poprzednich lat, lecz ciągle na wyższym poziomie niż średnia liczba dostępnych miejsc dla całego województwa oraz powiatu. Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Od 2009 roku liczba szkół podstawowych w gminie Krościenko nad Dunajcem utrzymuje się na stałym poziomie 3 placówek, w tym okresie liczba szkół w województwie wahała się, a w powiecie spadła w 2012 roku (w następnych latach bez zmian). W 2012 roku do użytku uczniów szkół podstawowych przeznaczonych było 58 komputerów, wszystkie z dostępem do Internetu. Na jeden komputer z dostępem 11 S t r o n a

do Internetu przypadało średnio 7,86 ucznia, czyli o 1,36 mniej w porównaniu do Małopolski i 0,19 mniej niż w powiecie. W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto 2 dla szkół podstawowych wyniósł 93,08% i spadł o 1,93 punktu procentowego w porównaniu z rokiem poprzednim. W tym czasie spadek odnotowano również w porównywanych jednostkach terytorialnych i wynosił on odpowiednio 4,08 punktu procentowego dla Małopolski i 3,09 punktu procentowego dla powiatu. W okresie od 2010 do 2013 roku współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych w gminie Krościenko nad Dunajcem przyjmował wartości niższe niż w województwie i powiecie. Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Średni wynik sprawdzianu w szkołach podstawowych w gminie Krościenko nad Dunajcem w 2014 roku wyniósł 68,6%, a w 2013 roku 64,4%. W obu przypadkach wyniki te były wyższe niż średni procentowy wynik dla całego województwa małopolskiego oraz powiatu. Od 2011 roku liczba szkół gimnazjalnych utrzymywała się na stałym poziomie (2 placówki), natomiast w Małopolsce oraz powiecie nowotarskim w tym okresie odnotowano wzrost liczby szkół tego typu. W 2012 roku do użytku uczniów szkół gimnazjalnych przeznaczonych było 28 komputerów, wszystkie z dostępem do Internetu. Na jeden komputer z dostępem do Internetu przypadało średnio 9 uczniów, czyli o blisko 2 osoby mniej w porównaniu ze średnią dla Małopolski i tyle samo, co w powiecie. W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych wyniósł 106,49% i wzrósł o 2,25 punktu procentowego w stosunku do roku poprzedniego. Spadek o niecały punkt procentowy odnotowano natomiast w porównywanych jednostkach terytorialnych. Do roku 2011 współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych w gminie Krościenko nad Dunajcem przyjmował wyraźnie niższe wartości niż w województwie i powiecie, potem wyższe od porównywanych jednostek. Zmiana spowodowana jest uruchomieniem prywatnego gimnazjum na terenie Krościenka nad Dunajcem. 2 Udział wszystkich osób uczących się na danym poziomie do ogółu osób będących w wieku przypisanym temu poziomowi kształcenia. 12 S t r o n a

Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wyniki egzaminu gimnazjalnego w gminie Krościenko nad Dunajcem były wyższe od średniej dla powiatu, we wszystkich zakresach przedmiotowych, w przypadku województw średnie wyniki w gminie Krościenko nad Dunajem były niższe w przypadku matematyki i języka angielskiego. o język polski: Krościenko nad Dunajcem 71,8%, powiat 67,7%, województwo 70,3%, o matematyka: Krościenko nad Dunajcem 49,8%, powiat 45,1%, województwo 50,33%, o historia i wiedza o społeczeństwie: Krościenko nad Dunajcem 63,6%, powiat 58,9%, województwo 61,1%, o przedmioty przyrodnicze: Krościenko nad Dunajcem 56,2%, powiat 51,4%, województwo 54,5%, o język angielski poziom podstawowy: Krościenko nad Dunajcem 66,3%, powiat 63,3%, województwo 67,9%. W 2013 roku średnie procentowe wyniki egzaminu gimnazjalnego były wyższe niż wyniki powiecie (wyjątek stanowił język polski). W gminie Krościenko nad Dunajcem w 2014 roku wg danych GUS działały 3 kluby sportowe (spadek o 1 w porównaniu z rokiem 2013), w których liczba ćwiczących spadła ze 179 osób do 126 osób. Na terenie gminy wg danych GUS działają 3 poradnie lekarskie (Zespół Opieki Ambulatoryjnej Poradnie Krościenko, Centrum Zdrowia Intermed Poradnia lekarza POZ nocna i świąteczna opieka lekarska i pielęgniarska, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej), w których udzielono łącznie 39,7 tys. porad medycznych spadek o 4,0 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim. Nie odnotowano natomiast żadnych funkcjonujących praktyk lekarskich finansowanych ze źródeł publicznych. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca oscylowała od 3,4 do 4,1 i była nieznacznie mniejsza od liczby porad udzielonych na jednego mieszkańca województwa (wyjątek w 2013 roku), ale większa od liczby porad na jednego mieszkańca powiatu. 13 S t r o n a

Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Od 2011 roku mieszkańcy gminy mieli do dyspozycji 3 apteki, a ich obciążenie liczbą osób w 2014 roku wynosiło 2,2 tys. osób i było niższe o około 1 tys. osób w odniesieniu do województwa i powiatu. W gminie funkcjonowała 1 placówka stacjonarnej pomocy społecznej. W 2014 roku wzrosła liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej i liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej, natomiast spadła liczba gospodarstw poniżej kryterium dochodowego. W przypadku województwa sytuacja kształtowała się odmiennie wszystkie trzy wartości spadły, a w powiecie, odnotowano analogiczną sytuację, co w gminie Krościenko nad Dunajcem. W gminie Krościenko nad Dunajcem po wysokim piku w 2010 roku (11%) udział osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem, utrzymywał się na zbliżonym poziomie, co w powiecie i województwie. Wykres 7. Zasięg korzystania 3 z pomocy społecznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W przypadku wszystkich trzech analizowanych jednostek terytorialnych nastąpił spadek liczby rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci do lat 17 oraz spadek 3 Zasięg korzystania z pomocy społecznej to udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem. 14 S t r o n a

udziału dzieci w wieku do lat 17, które otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku. Udział ten, dla gminy Krościenko nad Dunajcem w latach 2009-2014, był zawsze wyższy od kilku do kilkunastu punktów procentowych od średniej dla województwa, ale niższy od średniej dla powiatu. Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku spadła liczba zarejestrowanych bezrobotnych mieszkańców gminy oraz ich udział w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym, z poziomu 431 do poziomu 391 bezrobotnych (tj. udział bezrobotnych z 10,5% do 9,5%). Podobnie prezentowała się sytuacja w województwie małopolskim oraz powiecie nowotarskim. Podobnie jak w powiecie nowotarskim i odwrotnie niż w Małopolsce, mężczyźni stanowili nieznacznie liczniejszą grupę wśród zarejestrowanych bezrobotnych. Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku w gminie Krościenko nad Dunajcem działały 2 biblioteki (spadek o 1 placówkę), z czego żadna nie była przystosowana dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. W ciągu ostatnich lat liczba czytelników spadała, natomiast 15 S t r o n a

wielkość księgozbioru rosła, co oznacza większą liczbę książek dostępnych dla jednego czytelnika biblioteki. Jednocześnie mieszkańcy gminy Krościenko nad Dunajcem mieli lepszy dostęp do księgozbioru od przeciętnego mieszkańca województwa czy też powiatu na przestrzeni analizowanych lat liczba woluminów przypadających na 1 tys. ludności była wyższa o około 2 tys. książek. Biblioteki w gminie dysponowały 7 komputerami, z czego 3 były udostępnione do użytku czytelników, wszystkie komputery były podłączone do Internetu. 2.2. Zjawiska gospodarcze Kolejnym obszarem, który został wytypowany zgodnie z Ustawą do analizy jest obszar gospodarczy. Koncentruje się on na zjawiskach związanych z przedsiębiorczością oraz kondycją lokalnych przedsiębiorstw. Sytuacja gminy Krościenko nad Dunajcem przedstawia się w tym zakresie w sposób następujący: W 2014 roku na terenie gminy do rejestru REGON były wpisane 572 podmioty gospodarcze nastąpił wzrost w porównaniu z 2009 rokiem. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych było w sekcji G, w dziale 47 sprzedaż detaliczna (77 podmiotów), a następnie w sekcji F, w dziale 43 roboty budowalne specjalistyczne (75 podmiotów). Pod względem wielkości dominowały mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające od 0-9 osób. Podobnie prezentowała się sytuacja w województwie i powiecie, tzn.: liczba podmiotów systematycznie rosła, przeważały podmioty z sekcji G w dziale 47 oraz o wielkości zatrudnienia 0-9 osób. W całym badanym okresie, w porównaniu z województwem i powiatem, w gminie Krościenko nad Dunajcem wskaźnik przedsiębiorczości przyjmował niższe wartości. Wykres 9. Podmioty wpisane do rej. REGON na 10 tys. ludności: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Ze względu na brak dostępnych danych przedstawiających wprost kondycję finansową mieszkańców gminy, do analizy wykorzystana została informacja o podatku dochodowym od osób fizycznych 4, która jest pochodną wynagrodzeń mieszkańców. 4 Pozycja z dochodów własnych gmin udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT). 16 S t r o n a

Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób fizycznych w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku pozycja ta w dochodach własnych gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiła 298,26 zł, średnia dla gmin w powiecie jest 1,1 razy większa, natomiast przeciętna dla gmin w Małopolsce 5 jest 2,4 razy większa. Zwrot do budżetu gminy z tytułu podatku CIT w gminie Krościenko nad Dunajcem na jednego mieszkańca zmalał z poziomu 9,02 zł w 2013 roku do poziomu 6,09 zł w 2014 roku. Wykres 10. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych na jednego mieszkańca: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.3. Zjawiska środowiskowe Kolejnym obszarem zdefiniowanym w Ustawie i Wytycznych, w którym należy badać zjawiska kryzysowe, są kwestie związane z jakością środowiska. Obszar ten powiązany jest ze standardami środowiska, w tym z gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. Podstawowe dane dotyczące tego obszaru są następujące: 5 z miastami na prawach powiatów. 17 S t r o n a

Cały obszar gminy to obszary chronione Pieński Park Narodowy zajmuje 20,3% powierzchni Gminy Krościenko nad Dunajcem, park krajobrazowy 7,3% powierzchni, zaś obszar chronionego krajobrazu 72% gminy. Na terenie gminy znajdują się dwa obszary Natura 2000: Pieniny PLH120013 oraz Środkowy Dunajec z dopływami (PLH120088). W gminie działała 1 oczyszczalnia ścieków, która obsługuje 63,2% ludności, czyli 3,9 punktu procentowego więcej niż w przypadku tego udziału dla powiatu i 0,5 punktu procentowego więcej niż odsetek ten wynosi w województwie. W 2014 roku 49,2% powierzchni gminy zajmowały lasy, dla województwa wskaźnik ten wynosił 28,7%, a dla powiatu 37,2%. 2.4. Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne Czwartym z wytypowanych obszarów są zjawiska przestrzenno-funkcjonalne, które charakteryzują: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury, dostęp i jakość podstawowych usług, dostępność komunikacyjna: W 2014 roku udział osób korzystających z wodociągu w ogólnej liczbie ludności wynosił 68,9%, natomiast wartość tego wskaźnika dla Małopolski wynosiła 80,5%, a dla powiatu nowotarskiego 48,5%. Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na 100 km 2 od roku 2009 systematycznie rosła do poziomu 50,9 km na 100 km 2. W województwie wartość tego wskaźnika wynosiła 89,0, a w powiecie 72,1, również rosnąc od 2009 roku. Udział mieszkańców gminy korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosił 58,0% (59,8% województwo, 58,7% powiat) i wzrósł w porównaniu z 2009 rokiem o 13,7 punktu procentowego. W tym samym czasie w powiecie odnotowano wzrost o 13,6 punktów procentowych, a w województwie o 7,9 punktów procentowych. 18 S t r o n a

Wykres 11. Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie ludności: gmina, powiat, województwo Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.5. Zjawiska techniczne W gminie było 2 067 mieszkań w 1 853 budynkach mieszkalnych (wzrosty od 2009 roku). Na jedno mieszkanie przypadały ponad 3 osoby. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła 95,2 m 2, czyli 29,3 m 2 na osobę. W październiku 2015 roku do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego wpisane były następujące obiekty: o Grywałd kościół drewniany pod wezwaniem św. Marcina; o Krościenko nad Dunajcem kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych; o Krościenko nad Dunajcem zespół plebański: dom, spichrz, stodoła, z 21.05.1984; o Krościenko nad Dunajcem zamek Pieniny; o Krościenko nad Dunajcem Stara poczta; o Krościenko nad Dunajcem zagroda; o Krościenko nad Dunajcem dom Rynek 13; o Krościenko nad Dunajcem dom Rynek 24; o Krościenko nad Dunajcem dom Rynek 25; o Krościenko nad Dunajcem dom Rynek 26; o Krościenko nad Dunajcem dom Rynek 27; o Krościenko nad Dunajcem dom ul. Zdrojowa 68. 2.6. Pozycja rozwojowa gminy Krościenko nad Dunajcem na tle powiatu i województwa Tabela 1. Porównanie wskaźników charakteryzujących analizowane zjawiska w 2014 roku Krościenko woj. powiat Wskaźnik na małopolskie nowotarski Dunajcem Gęstość zaludnienia 118 222 129 Współczynnik obciążenia demograficznego 63,9 59,2 59,1 Kobiety na 100 mężczyzn 106 106 104 Przyrost naturalny na 1 tys. ludności 2,2 1,4 2,7 19 S t r o n a

Saldo migracji na pobyt stały na 1 tys. ludności -2,5 0,9 0,6 Współczynnik skolaryzacji brutto - szkoły podstawowe 93,08 93,89 93,03 Współczynnik skolaryzacji brutto - szkoły gimnazjalne 106,49 96,87 93,57 Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego 3,64 1,17 1,66 Porady lekarskie ogółem na 1 mieszkańca 3,5 3,9 3,1 Ludność na 1 aptekę (w tys.) 2,2 3,0 3,5 Zasięg korzystania z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego (%) 6 Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku 6,9 6,4 6,3 42,3 30,7 45,6 Ludność na 1 placówkę biblioteczną (w tys.) 3,4 4,4 3,3 Księgozbiór bibliotek na 1 000 ludności 5 435,1 3 252,4 3 582,4 Czytelnicy bibliotek publicznych na 1 000 ludności 256 195 152 Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 29,7 15,6 15,2 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym 9,5 6,6 7,3 Udział pracujących mężczyzn na terenie gminy 7 33,2 51,1 46,9 Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 851 1059 799 Lesistość 8 49,2 28,7 37,2 Udział ludność korzystająca z oczyszczalni w ludności ogółem 64,0 62,8 59,3 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności - wodociąg 68,9 80,5 48,5 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności - kanalizacja 58,0 59,8 58,7 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na 100 km2 59,9 89,0 72,1 Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (m2) 95,2 77,6 91,4 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę 29,3 26,1 25,0 Mieszkania na 1 000 mieszkańców 307,5 336,1 273,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Jeżeli wskaźnik negatywnie odbiega od średniej dla województwa małopolskiego jest zaznaczany kolorem czerwonym. 6 Zasięg korzystania z pomocy społecznej to udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem. 7 Dane dla roku 2013. 8 Wskaźnik lesistości (lesistość) - stosunek procentowy powierzchni lasów do ogólnej powierzchni geograficznej kraju (danej jednostki terytorialnej: województwa, powiatu, gminy). 20 S t r o n a

3. METODOLOGIA WYBORU OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU REWITALIZACJI W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opracowano diagnozę, która została przeprowadzona na podstawie wiarygodnych i mierzalnych danych pozyskanych z: Urzędu Gminy Krościenko Nad Dunajcem i jednostek organizacyjnych m.in. Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem, Gminnej Biblioteki Publicznej w Krościenku nad Dunajcem oraz Komendy Powiatowej Policji, Głównego Urzędu Statystycznego, Starostwa Powiatowego w Nowym Targu. Ponadto w Diagnozie wykorzystano wyniki badań ankietowych mieszkańców i liderów lokalnych dotyczących oceny jakości życia i kluczowych problemów, postrzeganych przez mieszkańców, wyniki badania fokusowego i warsztatów rewitalizacyjnych z kluczowymi interesariuszami w Gminie Krościenko nad Dunajcem. Dla przestrzennego określenia problemów i potencjałów gminę podzielono zgodnie ze strukturą jednostek pomocniczych na sołectwa. Jest to podział naturalny dla mieszkańców gminy, a także umożliwia przeprowadzenie analizy zróżnicowania wewnątrzgminnego. Biorąc pod uwagę, że rewitalizacja ma w pierwszej kolejności służyć poprawie jakości życia mieszkańców, uznano, że kwestie społeczne mają kluczowe i nadrzędne znaczenie dla wyznaczania obszaru zdegradowanego. Dla wyznaczonych obszarów przeprowadzono diagnozę wskaźników opisujących negatywne zjawiska społeczne takie jak: zakres korzystania z pomocy społecznej, ubóstwo, przestępczość, niski poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, niewielka dostępność podstawowych usług w dziedzinie oświaty, zdrowia, kultury. W celu wskazania obszaru rewitalizacji, na podstawie szeregu wskaźników opisujących problemy społeczne zbudowano tak zwany wskaźnik syntetyczny. Pierwszym etapem budowy wskaźnika syntetycznego jest normalizacja zmiennych w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali tzw. skali niemianowanej, czyli nie związanej z jednostką miary. Jest to zabieg konieczny z punktu widzenia poprawności obliczeń, ponieważ dzięki niemu różne rozpiętości zmiennych nie będą sztucznie nadawały wagi czynnikom przyjmującym wartość z wyższych przedziałów. W trakcie normalizacji zmiennych przekształcono również destymulanty w stymulanty. Jako stymulanty, na potrzeby wskazania podobszarów zdegradowanych, przyjęte zostały zmienne, których wyższa wartość wstępowała w obszarach gminy kwalifikujących się jako obszar zdegradowany (np. liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 100 mieszkańców). Natomiast destymulantami były zmienne, których niższa wartość oznaczała bardziej problemowy obszar (np. liczba przedsiębiorstw na 1 000 mieszkańców). Obliczeń dokonano wg następujących wzorów: z ij = z ij = x ij min{x ij } i max{x ij } min{x ij } i i max {x ij } x ij i {x ij } min max i i {x ij } gdzie: Xij to wartość i-tego obszaru (np. sołectwo) dla j-tej zmiennej, Zij to zmienna po normalizacji. dla stymulant dla destymulant Syntetyczną miarę, odzwierciedlającą sytuację obszarów w poszczególnych zakresach, utworzono przy użyciu metody sum standaryzowanych. Metoda sum standaryzowanych należy do grupy metod bezwzorcowych porządkowania liniowego, zgodnego ze wzorem: k S i = j=1 Z ij i = 1,, n Wskaźnik sum standaryzowanych został skonstruowany na bazie wskaźników cząstkowych zaprezentowanych w rozdziale 4. Wskaźniki cząstkowe zsumowano, uznając większe znaczenie niektórych wskaźników cząstkowych poprzez nadanie im wag różnych od 1. Wartość jaką przyjmowała waga dla konkretnego wskaźnika była wynikiem analizy ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców gminy oraz wskazań z warsztatów rewitalizacyjnych. Za szczególnie uciążliwe 21 S t r o n a

w Gminie Krościenko nad Dunajcem uznano problemy związane z niekorzystnymi wskaźnikami demograficznymi udział osób starszych w ludności ogółem. Wskaźnikowi przyznano wagę 3. Dla każdego obliczonego dla sołectwa wskaźnika syntetycznego, zasadniczo daną referencyjną jest średni wskaźniki sum standaryzowanych dla całej gminy, obliczony jako średnia arytmetyczna wskaźników syntetycznych dla sołectw. W analizie wzięto również pod uwagę rozrzut wskaźników syntetycznych, biorąc jako wielkość porównawczą 50% wartości maksymalnej wskaźnika syntetycznego. Najwyższe wartości obliczonego wskaźnika sumarycznego oznaczają największą koncentrację negatywnych zjawisk społecznych na tych obszarach. Za obszar objęty kryzysem społecznym uznano wszystkie jednostki, w których wartość wskaźnika sumarycznego była wyższa niż zmienna referencyjna tym przypadku 50% wartości maksymalnej wskaźnika syntetycznego dla zjawisk społecznych. Jednostki urbanistyczne, dla których społeczny wskaźnik syntetyczny będzie wyższy niż 50% wartości maksymalnego wskaźnika mogą być potencjalnie uznane za zdegradowane, pod warunkiem występowania w nich dodatkowo co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk techniczno-środowiskowych: gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw; środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska; przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych; technicznych w szczególności złego stanu obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym oraz braku rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, przede wszystkim w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Analizy zjawisk techniczno-środowiskowych dokonano w oparciu o: czynniki techniczne, środowisko gospodarcze, przestrzenne i przyrodnicze. Analogicznie, jak w przypadku zjawisk społecznych, został skonstruowany wskaźnik syntetyczny, a wskaźniki cząstkowe, poddano standaryzacji. Otrzymano sumaryczny wskaźnik czynników techniczno-środowiskowych, który określał koncentrację zjawisk negatywnych. Ostatnim etapem diagnozy było wskazanie obszaru zdegradowanego, który wykazuje kumulację negatywnych zjawisk społecznych, a dodatkowo w analizowanych czynnikach techniczno-środowiskowych wykazują nagromadzenie negatywnych cech. Na bazie wcześniej obliczonych wskaźników sum standaryzowanych skonstruowano wskaźnik degradacji obszaru, wyliczony jako suma dwóch wcześniej uzyskanych wskaźników. 22 S t r o n a

4. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE, GOSPODARCZE, PRZESTRZENNE, ŚRODOWISKOWE I INFRASTRUKTURALNE JEDNOSTEK URBANISTYCZNYCH Przedmiotem niniejszego rozdziału jest analiza czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych i techniczno-środowiskowych gminy Krościenko nad Dunajcem i wskazanie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na obszarze gminy. Analizy dokonano zgodnie z zaleceniami wynikającymi z Ustawy rewitalizacyjnej, to znaczy w pierwszej kolejności dokonano pogłębionej analizy zjawisk społecznych, w tym w szczególności związanych z poziomem bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji, niskiego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym czy kulturalnym. Ponadto przeanalizowano pozostałe zjawiska (gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne i techniczno-środowiskowe). Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych z jednoczesnym występowaniem jednego lub więcej negatywnych zjawisk w pozostałych obszarach pozwoliła wskazać i wyznaczyć obszary o największej kumulacji zjawisk kryzysowych. 4.1. Diagnoza zjawisk społecznych Diagnoza uwarunkowań społecznych w gminie Krościenko nad Dunajcem opierała się na zestawie wskaźników dotyczących: czynników związanych z ubóstwem i wykluczeniem społecznym; czynników bezpieczeństwa; czynników demograficznych; aktywności mieszkańców. 4.1.1. Czynniki związane z ubóstwem i wykluczeniem społecznym W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego wytypowano listę 10 wskaźników (9 wskaźników pochodzi z informacji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem), które poddano analizie w wymiarze terytorialnym i czasowym. Diagnoza uwzględniała wpływ wszystkich zmiennych, natomiast komentarz analityczny koncentruje się na kluczowych wskaźnikach. W latach 2011-2014 liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców wahała się od 3,8 do 16,4. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej przeliczona na jednego mieszkańca, mówi o skali tego zjawiska i obrazuje sytuację materialnobytową ludności danego sołectwa. W całym badanym okresie negatywnie pod względem omawianego wskaźnika wyróżniały się sołectwa: Kąty-Niwki, Hałuszowa i Grywałd. 23 S t r o n a

Wykres 12. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem Jednocześnie należy podkreślić, iż w odniesieniu do całej gminy najczęstszymi powodami korzystania z pomocy społecznej jest ubóstwo, długotrwała i ciężka choroba, niepełnosprawność. Natomiast najrzadziej powodem korzystania ze świadczeń pomocy społecznej w gminie Krościenko nad Dunajcem wśród badanych wskaźników jest przemoc i alkoholizm. Ubóstwo jest pojęciem związanym z niemożliwością zaspokojenia podstawowych potrzeb egzystencjalnych. W przypadkach skrajnego ubóstwa może wystąpić biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychofizycznego człowieka latach 2011-2014 liczba korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców przyjmowała wartości od 1,5 do 12,4. W całym badanym okresie najwyższe wartości tego wskaźnika wystąpiły w sołectwach: Kąty-Niwki, Hałuszowa i Grywałd. Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem Długotrwała i ciężka choroba członka gospodarstwa domowego dezorganizuje życie rodziny. Niejednokrotnie w związku z podjęciem opieki nad taką osobą, członek rodziny zmuszony jest częściowo lub w całości zrezygnować z pracy zarobkowej. Ponadto osoby przewlekle chore mogą wymagać dodatkowo specjalistycznych zabiegów medycznych oraz drogich lekarstw, które istotnie obciążają budżet gospodarstwa domowego. W latach 2011-2014 liczba osób korzystających z tego powodu ze środków pomocy społecznej na 100 mieszkańców wahała się od 0,0 do 10,4. W całym badanym okresie negatywnie pod względem omawianego wskaźnika wyróżniała się Hałuszowa, a do 2013 roku także sołectwa: Grywałd i Kąty-Niwki. 24 S t r o n a

Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej i ciężkiej choroby na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem Osoby mające status niepełnosprawnych są to ludzie, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy powoduje trwałe lub okresowe utrudnienia, ograniczenia, bądź uniemożliwia samodzielną egzystencje. Osoby te mogą mieć problem z podejmowaniem normalnej pracy zarobkowej, często też należą do grup objętych wykluczeniem społecznym. W przypadku liczby korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców, w całym badanym okresie najwięcej beneficjentów było w sołectwie Hałuszowa oraz Krośnica, a w ostatnim roku również w Grywałdzie. Natomiast w badanym okresie dla całego obszaru wiejskiego wskaźnik przyjmował wartości od 0,5 do 9,1. Wykres 15. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem Osoby mające status bezrobotnych nie są w stanie zapewnić gospodarstwu stałego źródła dochodu z pracy zarobkowej, co może przekładać się na kondycję finansową wszystkich członków danego gospodarstwa domowego. W przypadku liczby korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym w roku 2014 największą wartość tego wskaźnika odnotowano w rejonach: Krośnica i Hałuszowa. Natomiast w badanym okresie dla całego obszaru wskaźnik przyjmował wartości od 0,3 do 24,8. 25 S t r o n a

Wykres 16. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem Ostatnim wskaźnikiem z zakresu czynników społecznych pochodzącym spoza źródeł Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem jest wskaźnik określający liczbę osób oczekujących na mieszkanie socjalne na 100 mieszkańców. W przypadku przyznania przez sąd mieszkańcowi gminy, który znajduje się w trudnej sytuacji materialnej i mieszkaniowej, mieszkania socjalnego, obowiązek zapewnienia lokalu mieszkaniowego spoczywa na gminie, którą zamieszkuje ta osoba. Mieszkanie socjalne jest lokalem wynajmowanym po przystępnej cenie głównie przez urzędy gmin. Czynsz za takie lokum jest kilkukrotnie mniejszy niż za mieszkanie o podobnej wielkości wynajmowane przez agencję mieszkaniową lub od prywatnego właściciela. Wysokość czynszu uzależniona jest od tego, ile właściciel musi wydać, by dostarczyć mieszkańcom wszystkich niezbędnych usług. Utrzymywanie przez gminę mieszkań socjalnych jest dodatkowym obciążeniem budżetu. W roku 2014 jedynie w sołectwach Tylka-Biały Potok i Krościenko-Zawodzie odnotowano osoby oczekujące na tego typu lokale. 26 S t r o n a

Tabela 2. Wskaźniki dotyczące ubóstwa i wykluczenia społecznego Jednostka urbanistyczna Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu alkoholizmu na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Dziadowe Kąty 10,37 7,53 5,77 7,7 1,34 1,37 0,00 0,00 0,00 1,03 0,96 0,00 1,63 1,55 0,52 1,6 Grywałd 13,39 11,92 10,60 10,9 1,45 1,76 1,07 0,47 1,93 4,54 3,69 0,60 1,16 1,46 1,54 1,0 Hałuszowa 15,05 10,53 10,80 11,0 0,36 1,75 1,74 0,00 1,43 1,05 0,70 0,00 1,71 4,37 4,79 1,6 Kąty-Niwki 16,40 15,87 12,40 12,2 0,00 0,00 0,41 0,41 9,60 9,52 4,13 2,04 1,32 1,32 0,68 0,7 Krościenko Centrum 5,82 4,92 5,09 5,7 1,34 0,64 0,59 0,24 2,62 1,99 2,01 2,54 0,95 1,31 0,98 1,0 Krościenko Zawodzie 5,22 4,39 4,20 6,3 0,09 0,43 0,94 0,95 0,34 0,43 0,77 0,78 0,76 0,90 1,13 1,2 Krośnica 8,62 7,74 6,96 8,6 1,65 0,09 0,09 0,09 0,82 2,09 2,98 2,82 2,42 2,26 2,26 2,8 Tylka Biały Potok 3,38 4,09 5,00 7,1 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3,18 3,35 0,33 0,33 0,66 0,0 Jednostka urbanistyczna Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu długotrwałej bądź ciężkiej choroby na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu przemocy na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców Liczba oczekujących na mieszkania socjalne na 100 mieszkańców 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2014 Dziadowe Kąty 2,34 2,40 1,28 1,3 4,35 5,14 3,85 3,5 0,00 0,68 0,64 0,64 4,01 5,14 5,45 6,1 4,01 4,11 3,53 1,9 0,00 Grywałd 6,49 6,30 4,69 4,5 7,52 8,81 7,98 6,9 0,00 0,41 0,00 0,00 8,07 9,28 8,72 8,0 5,11 6,17 6,04 5,6 0,00 Hałuszowa 6,45 9,12 8,71 6,8 8,96 8,77 8,36 9,3 0,00 1,05 1,05 1,07 5,73 8,42 8,01 8,9 2,15 2,11 2,09 4,6 0,00 Kąty-Niwki 6,80 4,37 5,37 2,9 10,40 9,13 8,26 6,9 0,00 0,00 0,00 0,00 12,40 7,94 9,92 9,8 6,80 5,56 7,44 7,3 0,00 Krościenko Centrum 2,56 1,99 2,13 1,7 3,03 3,69 3,43 3,7 0,41 0,82 1,12 1,42 3,44 3,93 4,38 4,4 2,68 3,28 2,01 1,3 0,00 Krościenko Zawodzie 2,14 2,07 2,23 2,7 2,31 2,24 2,32 4,1 0,00 0,00 0,00 0,00 1,45 1,89 3,86 4,1 1,20 1,21 1,11 0,6 0,09 Krośnica 4,86 5,74 5,70 6,3 5,41 6,65 6,33 6,8 1,47 0,82 0,00 0,00 7,06 5,83 6,51 6,9 3,39 2,64 2,44 3,3 0,00 Tylka Biały Potok 0,45 1,59 1,82 1,3 0,00 1,59 2,73 1,8 0,00 0,45 1,14 0,45 1,80 1,82 4,77 4,7 0,00 0,00 0,00 1,3 0,22 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krościenku nad Dunajcem 27 S t r o n a

4.1.2. Czynniki bezpieczeństwa Poczucie bezpieczeństwa jest jednym z podstawowych kryteriów oceny obszaru, w którym się żyje, pracuje i spędza czas. Przestępczość stanowi ważny czynnik wpływający na jakość życia mieszkańców. W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego wykorzystano 1 wskaźniki z zakresu statystyk policyjnych: liczba wykroczeń na 1 tys. ludności. Wykroczeniem jest czyn, którego popełnienie zagrożone jest karą aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do wysokości 5 tysięcy złotych lub nagany. Liczba wykroczeń na 1 tys. mieszkańców pokazuje zagrożenie przestępczością w układzie terytorialnym. Najniższe poczucie bezpieczeństwa w całym analizowanym okresie mogli mieć mieszkańcy sołectwa Krościenko- Centrum, a w ostatnim roku również sołectwa Tylka-Biały Potok. Wykres 17. Liczba wykroczeń na 1 tys. ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Powiatowej Policji w Nowym Targu Tabela 3. Wskaźniki z zakresu czynników bezpieczeństwa Jednostka urbanistyczna Liczba wykroczeń na 1 tys. ludności 2011 2012 2013 2014 Dziadowe Kąty 0,00 0,00 0,00 0,0 Grywałd 2,76 4,74 2,01 5,3 Hałuszowa 0,00 3,51 17,42 0,0 Kąty-Niwki 0,00 0,00 4,13 0,0 Krościenko-Centrum 4,66 11,72 11,24 10,6 Krościenko-Zawodzie 0,86 1,72 1,72 5,2 Krośnica 0,92 7,29 8,14 1,8 Tylka-Biały Potok 0,00 4,55 0,00 11,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem 4.1.3. Czynniki demograficzne Ze względu na szeroko dyskutowane problemy demograficzne związane ze starzeniem się społeczeństwa, w analizie zjawisk społecznych uwzględniono również dwa wskaźniki z tej dziedziny: wskaźnik obciążenia demograficznego oraz udziału osób starszych. Pierwszy z nich wskazuje na niekorzystną tendencję nadmiernego obciążenia ludności w wieku produkcyjnym najbardziej niepokojące wskaźniki w tym aspekcie są w sołectwach: Kąty-Niwki (2011-2014) oraz Dziadowe Kąty. 28 S t r o n a

Wykres 18. Wskaźnik obciążenia demograficznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem Drugi wskaźnik, tj. zwiększający się udział osób starszych, które w przyszłości mogą wymagać odpowiednio dostosowanych placówek do swoich potrzeb, najwyższe wartości przyjmuje w rejonie Krościenko-Zawodzie oraz Krościenko-Centrum. Tabela 4. Wskaźniki z zakresu czynników demograficznych Jednostka urbanistyczna Wskaźnik obciążenia demograficznego Udział osób starszych w ogóle ludności 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Dziadowe Kąty 62,50 51,3 60,8 65,1 9,7 9,2 9,9 11,5 Grywałd 52,37 53,8 52,9 53,6 9,9 10,1 10,6 11,4 Hałuszowa 59,43 55,7 52,7 53,6 10,8 10,5 9,8 10,3 Kąty-Niwki 65,56 66,9 63,5 65,5 12,0 11,9 12,0 10,6 Krościenko-Centrum 48,53 48,7 50,2 49,5 13,7 14,2 14,6 14,5 Krościenko-Zawodzie 47,79 49,0 47,0 48,9 15,1 15,1 14,9 16,1 Krośnica 55,19 54,9 56,0 56,0 10,3 10,3 10,7 10,8 Tylka-Biały Potok 46,05 45,7 45,7 51,4 11,7 11,1 11,1 11,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem 4.1.4. Aktywność mieszkańców Aktywność społeczności lokalnej może mieć istotny wpływ na zmiany zachodzące w jej otoczeniu. Jednym z przejawów aktywności mieszkańców jest liczba organizacji pozarządowych działających na terenie gminy, reprezentowana przez wskaźnik liczby NGO na 1 000 mieszkańców. Wskaźnik ten można interpretować jako współczynnik aktywności społeczeństwa obywatelskiego im większa liczba organizacji tego rodzaju, tym bardziej aktywna jest lokalna społeczność. Ze względu na cele analizy (wytypowanie obszaru wymagającego rewitalizacji) istotne jest wskazanie sołectw o najniższych wartościach omawianego wskaźnika są nimi Dziadowe Kąty (brak organizacji pozarządowych) oraz Krościenko-Zawodzie i Grywałd. S t r o n a 29

Wykres 19. Liczba NGO wg rejestru powiatowego na 1 000 mieszkańców w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem Jedną z podstawowych form uczestnictwa obywatela w życiu publicznym, dostępną dla każdego uprawnionego, jest głosowanie w wyborach. Analiza rozkładu przestrzennego frekwencji w wyborach samorządowych, które miały miejsce w 2014 roku w poszczególnych sołectwach pozwoliła wskazać obszary gminy z najmniejszą aktywnością mieszkańców w tym zakresie są to sołectwa: Grywałd i Hałuszowa. Rysunek 7. Frekwencja wyborcza w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem Ostatnim ze wskaźników opisujących aktywność mieszkańców jest liczba aktywnych czytelników korzystających z bibliotek publicznych z danego obszaru. Analizując ten wskaźnik można stwierdzić, że najmniej aktywni są mieszkańcy sołectw: Kąty-Niwki i Hałuszowa. 30 S t r o n a

Rysunek 8. Liczba aktywnych czytelników na 1 000 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem Tabela 5. Wskaźniki z zakresu aktywności mieszkańców Jednostka urbanistyczna Frekwencja wyborcza Liczba NGO na 1000 mieszkańców Liczba zapisanych czytelników do bibliotek na 1000 mieszkańców 2014 2014 2014 Dziadowe Kąty 60,26 0,00 13,5 Grywałd 49,38 1,33 26,2 Hałuszowa 55,25 3,56 11,7 Kąty-Niwki 60,26 4,08 9,8 Krościenko-Centrum 60,24 5,90 25,5 Krościenko-Zawodzie 58,77 0,87 21,1 Krośnica 56,67 1,82 13,1 Tylka-Biały Potok 60,26 2,23 15,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem 4.2. Diagnoza zjawisk techniczno-środowiskowych Analizy zjawisk dokonano w oparciu o czynniki gospodarcze, przestrzenne, techniczne i środowiskowe. 4.2.1. Czynniki gospodarcze Zgodnie ze wskaźnikami uwzględnionymi w Ustawie o rewitalizacji, sytuacja kryzysowa w danym obszarze może być również związana z niskim poziomem przedsiębiorczości na analizowanym terenie. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej jest wypadkową wielu czynników: począwszy od kapitału ludzkiego, przez położenie gminy, na wsparciu władz lokalnych kończąc. Poziom przedsiębiorczości jest mierzony liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc mieszkańców. Wskaźnik przedsiębiorczości w sołectwach w 2014 roku wahał się od blisko 36 podmiotów do ponad 147 podmiotów na 1 tysiąc mieszkańców. S t r o n a 31

Rysunek 9. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem W gminie Krościenko nad Dunajcem najniższy poziom przedsiębiorczości odnotowano w sołectwach: Dziadowe Kąty i Hałuszowa. 4.2.2. Czynniki przestrzenne Czynniki przestrzenno-funkcjonalne charakteryzowane są poprzez: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury w danym obszarze. W dalszej analizie wykorzystano jeden wskaźnik z tego zakresu: procent pokrycia planami miejscowymi. Czynniki przestrzenne są reprezentowane przez plany miejscowego zagospodarowania, które ustalają przeznaczenie gruntów w gminie, określają sposób ich zagospodarowania i zabudowy. Stanowią informację dla mieszkańców i potencjalnych inwestorów o przeznaczeniu konkretnych terenów w gminie. W 2014 roku najgorsza sytuacja w tym zakresie była w sołectwie Kąty-Niwki, które w żadnym procencie nie były pokryte miejscowymi planami zagospodarowania. Wykres 20. Procent pokrycia planami miejscowymi Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko 32 S t r o n a 4.2.3. Czynniki techniczno-środowiskowe Kolejną badaną grupą czynników, o której mowa w Wytycznych Ministerstwa są czynniki związane ze stanem technicznym zabudowy znajdującej się na terenie gminy oraz ze standardami

środowiska, w tym gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. W dalszej analizie wykorzystano trzy wskaźniki z tego zakresu: poziom zanieczyszczenia pyłami z palenisk domowych; zagrożenie azbestem; liczba zabytków wpisana do gminnego rejestru zabytków na 1 km 2. Dodatkowo diagnozę wzbogacono o analizę treści raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie pod tytułem Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku. Wskazuje on na przekroczenie emisji PM10 oraz PM2,5 (emisja pyłu zawieszonego o najdrobniejszych frakcjach mogących łatwo przedostać się do dróg oddechowych) z palenisk lokalnych. Rysunek 10. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 kryterium ochrony zdrowia Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Rysunek 11. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 kryterium ochrony zdrowia Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Mieszkańcy całej gminy Krościenko nad Dunajcem są równomiernie narażeni na emisję pyłów zawieszonych PM10 oraz PM2.5. Wysokie stężenie pyłów zawieszonych ma wpływ na S t r o n a 33

zachorowalność mieszkańców na choroby układu oddechowego, alergie oraz choroby nowotworowe. Częstsze zapadanie na choroby układu oddechowego wiąże się z większą liczbą porad udzielanych przez lekarzy oraz istotnym zagrożeniem dla życia i zdrowia mieszkańców. Kolejnym wskaźnikiem z analizowanych czynników jest wskaźnik związany z narażeniem mieszkańców na szkodliwe działanie budynków zawierających wyroby z azbestu. Dowiedziono, że azbest ma oddziaływania rakotwórcze, dlatego powinien być niezwłocznie usuwany z budynków, jednakże usuwanie azbestu jest czynnością skomplikowaną i generującą znaczne koszty. W 2014 roku najwięcej osób było wystawionych na niekorzystne działanie azbestu w Hałuszowej i Dziadowych Kątach. Rysunek 12. Zagrożenie azbestem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem Ostatnim wskaźnikiem z zakresu czynników techniczno-środowiskowych jest liczba zabytków na 1 km 2. W 2014 roku najwięcej zabytków ujętych w gminnej ewidencji było w sołectwach Krościenko-Zawodzie i Krościenko-Centrum. Obiekty te często o funkcjach mieszkaniowych są bardzo często w złym stanie technicznym, co przekłada się na obraz stanu zasobu mieszkaniowego na obszarze tych części gminy. Rysunek 13. Liczba zabytków na 1 km 2 w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem 34 S t r o n a

Tabela 6. Wskaźniki z zakresu zjawisk techniczno-środowiskowych Jednostka urbanistyczna Zjawiska gospodarcze Liczba przedsiębiorstw na 1 tys. ludności Zjawiska przestrzenne Procent (%) pokrycia planami miejscowymi Zjawiska techniczne Liczba zabytków wpisana do gminnego rejestru zabytków na 1 km 2 Zjawiska środowiskowe Zagrożenie azbestem na liczbę osób 2014 2014 2014 2014 Dziadowe Kąty 38,5 5 0,00 0,09 Grywałd 61,8 80 1,36 0,04 Hałuszowa 35,6 25 1,78 0,16 Kąty-Niwki 49,0 0 0,67 0,05 Krościenko Centrum 121,0 10 4,37 0,04 Krościenko Zawodzie 147,3 15 9,90 0,03 Krośnica 46,4 60 3,38 0,07 Tylka-Biały Potok 42,4 25 2,86 0,02 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem 4.3. Jakość życia i dostępność usług W trakcie analiz badano dostępność usług społecznych i technicznych oraz subiektywne odczucie mieszkańców dot. jakości życia w poszczególnych jednostkach urbanistycznych. Ponad połowa mieszkańców uważa, że jakość życia w gminie jest raczej dobra, źle i bardzo źle ocenia 13% ankietowanych. Najgorzej oceniana jest w Krośnicy, Grywałdzie o Hałuszowej. Mieszkańcy podkreślali brak dostępności komunikacyjnej i niezbyt dobry stan dróg oraz brak chodników. Kolejnym problemem był słaby dostęp do podstawowej infrastruktury, przede wszystkim kanalizacyjnej. Często wymieniana była niewystarczającą dostępność miejsc do wspólnego spędzania wolnego czasu, co powoduje rozluźnianie się więzi społecznych. Respondenci wymieniali, że bardzo dojmujący jest brak dostępności zróżnicowanej oferty kulturalnej, szczególnie dla dzieci i młodzieży. Rysunek 14. Dostępność komunikacyjna, podstawowej infrastruktury, miejsc spotkań i instytucji kultury w opinii mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie opinii mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem S t r o n a 35

4.4. Wybór obszaru zdegradowanego wraz z uzasadnieniem Ostatnim etapem diagnozy jest wskazanie obszaru zdegradowanego, który wykazuje kumulację negatywnych zjawisk społecznych oraz dodatkowo w pozostałych analizowanych zjawiskach wykazuje nagromadzenie negatywnych cech. Na podstawie uzyskanego wskaźnika sum standaryzowanych dla zakresu społecznego, jako obszary o szczególnej koncentracji problemów w tym obszarze można wytypować następujące rejony: Katy-Niwki, Hałuszowa, Grywałd, Krościenko-Centrum, Krośnica, Krościenko- Zawodzie. W wymienionych jednostkach na uwagę zasługiwały problemy związane z ogólnym korzystaniem ze środków pomocy społecznej oraz z powodu ubóstwa, długotrwałej lub ciężkiej choroby i niepełnosprawności. Również bezpieczeństwo było na niezadowalającym poziomie. Niepokojąca jest również kwestia związana z niekorzystnymi zmianami demograficznymi, a w szczególności udziału osób starszych, który najwyższy był w Krościenku: Centrum i Zawodziu. Tabela 7. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych Jednostka urbanistyczna Zjawiska społeczne Zjawiska techniczno-środowiskowe Kąty-Niwki 32,52 2,2 Hałuszowa 29,45 2,9 Grywałd 27,14 1,1 Krościenko Centrum 24,45 1,9 Krośnica 23,91 1,9 Krościenko Zawodzie 20,06 1,7 Dziadowe Kąty 15,88 2,5 Tylka Biały Potok 11,53 1,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych Opierając się na tak przeprowadzonym postępowaniu badawczym możliwe było wyznaczenie sześciu sołectw, które charakteryzują się koncentracją negatywnych zjawisk, tj. noszą znamiona obszaru zdegradowanego w pierwszej kolejności w oparciu o czynniki społeczne, a następnie pozostałe. Tabela 8. Wartości wskaźnika degradacji Jednostka urbanistyczna Wskaźnik degradacji Wskaźnik degradacji Zdiagnozowane problemy w poszczególnych aspektach rewitalizacji społeczny gospodarczy przestrzennofunkcjonalny środowiskowy Kąty-Niwki 34,7 x x bardzo zła Hałuszowa 32,3 x x x x Grywałd 28,2 Krościenko Centrum 26,1 x x x zła Krośnica 25,8 x x x Krościenko Zawodzie 22,0 x x Dziadowe Kąty 18,4 dobra Tylka Biały Potok 13,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych x x techniczny x x x x x 36 S t r o n a

Rysunek 15. Obszar zdegradowany w Gminie Krościenko nad Dunajcem Źródło: Opracowanie własne S t r o n a 37

5. CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH 5.1. Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy oraz badań ilościowych i jakościowych obecnej sytuacji w gminie Krościenko nad Dunajcem, a także oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności wyrażone podczas warsztatów rewitalizacyjnych, doprowadziły do wyodrębnienia obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów. Specyfika pracy w mniejszych gminach sprawia, iż przy określaniu obszaru rewitalizacji najistotniejszym czynnikiem są indywidualne opinie mieszkańców. W procesie tworzenia dokumentu najistotniejsze dla wspólnoty samorządowej było uwzględnienie wewnętrznej różnorodności obszarów wiejskich, bowiem specyfika problemów jest inna w przysiółku obejmującym kilka domów, inna w centrum dużej wsi. Różnice w wielkości i gęstości zaludnienia jednostek urbanistycznych są niezmiernie ważne, gdyż szczególnie na terenach wiejskich gęstość zamieszkania zupełnie zmienia relacje społeczne i dlatego przy wyznaczaniu obszaru rewitalizacji kluczowe znaczenie miały opinie wyrażone przez mieszkańców. Poglądy te zostały wyrażone w trakcie badań fokusowych, szerokiej ankietyzacji oraz spotkań z mieszkańcami. Opinie zebrane w czasie badań, wskazujące koncentrację i charakterystykę problemów, były podstawą do ostatecznego definiowania granic podobszarów rewitalizacji, a najistotniejsze z nich znalazły się w opisie każdego z podobszarów rewitalizacji z podziałem na problemy społeczne i pozostałe (por. tabela Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji). Analiza danych zastanych (desk reaserch), która opierała się na analizie danych i wskaźników w aspektach społecznym, gospodarczym, środowiskowym, przestrzennym i technicznym jako czynników obrazujących jakość życia na terenie jednostek urbanistycznych stanowiła punkt odniesienia do badań jakościowych i ilościowych. Wybór powyższych metod i technik badawczych podyktowany został specyfiką problematyki rewitalizacji, a jednocześnie pozwalał na skuteczne wyznaczenie obszaru rewitalizacji. Badania ilościowe obejmowały: badania metodą CAWI mieszkańców dotyczące jakości życia w gminie Krościenko nad Dunajcem i poszczególnych sołectwach (liczba wypełnionych ankiet: 73 ankiety, czas badania: 2015.12.30-2016.02.15); badania metodą CAWI liderów lokalnych dot. problemów i potencjałów sołectwa w Gminie Krościenko nad Dunajcem (liczba wypełnionych ankiet: 16 ankiet, czas badania: 2016.01.11-2016.02.15). Do wyrażenia swoich opinii w badaniach zaproszono osoby mieszkające lub pracujące na obszarze gminy Krościenko nad Dunajcem, które pełnią znaczące funkcje w różnych organizacjach i instytucjach zlokalizowanych na terenie gminy Badania jakościowe przeprowadzono z wykorzystaniem techniki zogniskowanych wywiadów grupowych. Na potrzeby wyznaczenia obszaru rewitalizacji przeprowadzono 1 wywiad grupowy, w którym uczestniczyło łącznie 6 osób członkowie organizacji pozarządowych, pracownik socjalny, urzędnicy. Szeroki udział mieszkańców na każdym etapie wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji gwarantuje, że wybrane obszary są odpowiedzią na rzeczywiste zapotrzebowanie mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem. Trafne dopasowanie do dostrzeganych i wskazywanych przez mieszkańców problemów pozwoli na podjęcie działań naprawczych, które dadzą oczekiwane przez społeczeństwo efekty. 38 S t r o n a

Rysunek 16. Mapa koncentracji problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-technicznych na obszarze gminy Krościenko nad Dunajcem badanie fokusowe Źródło: Mapa z badania fokusowego w Urzędzie Gminy w Krościenku nad Dunajcem Proces badawczy pozwolił określić lokalizację kluczowych problemów, a w konsekwencji wyznaczyć obszar rewitalizacji, tylko tam gdzie na obszarze zdegradowanym była kumulacja problemów społecznych i minimum jeden kluczowy czynnik gospodarczy, środowiskowy, przestrzenny lub techniczny. Tabela 9. Kluczowe wskaźniki obrazujące stan kryzysu obszaru rewitalizacji z powodu koncentracji problemów Wskazany Problematyka Wskaźnik Gmina obszar rewitalizacji Ubóstwo Bezrobocie Przestępczość Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców Liczba osób objętych pomocą społeczną z powodu bezrobocia na 100 mieszkańców wieku produkcyjnym Liczba wykroczeń na 100 mieszkańców 6,61 7,85 1,24 1,49 4,27 5,74 Niski poziom kapitału społecznego Liczba NGO na 1 000 mieszkańców 2,47 1,88 Poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym Kluczowy czynnik (gospodarczy, środowiskowy, przestrzenny, techniczny) z kategorii pozostałych zjawisk negatywnych decydujący o wskazaniu obszaru Frekwencja wyborcza 57,64 49,03 9 Jako kluczowe zjawisko negatywne dla obszaru wskazano zanieczyszczenie środowiska, głównie spowodowane niską emisją, które we wskazanym obszarze jest szczególnie duże z racji koncentracji zabudowy i ruchu komunikacyjnego. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Krościenku nad Dunajcem 9 Wg deklaracji badanych mieszkańców S t r o n a 39

Szeroki udział mieszkańców na każdym etapie wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji gwarantuje, że wybrane obszary są odpowiedzią na rzeczywiste zapotrzebowanie mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem. Trafne dopasowanie do postrzeganych i wskazywanych przez mieszkańców problemów pozwoli na podjęcie działań naprawczych, które dadzą oczekiwane przez społeczeństwo efekty. Wyznaczono obszar rewitalizacji o łącznej powierzchni 111,70 ha (tj. 1,96% powierzchni gminy), zamieszkały przez 1 365 osób (tj. 20,31% populacji gminy). Składa się on z 3 podobszarów: 40 S t r o n a podobszar 1. Krościenko Centrum i Zawodzie; podobszar 2. Grywałd Centrum; podobszar 3. Krośnica Centrum. Jednocześnie odstępuje się od wyznaczania podobszarów rewitalizacji na obszarze sołectw Kąty-Niwki oraz Hałuszowa, co wynika ze specyfiki tych terenów, i jest podyktowane głównie bardzo małą liczbą mieszkańców obszaru (głównych beneficjentów potencjalnych działań rewitalizacyjnych). Ponadto - z punktu widzenia zdolności tych dwóch obszarów do generowania działań prorozwojowych i wdrażania na miejscu rozwiązań, które przeciwdziałać będą zjawiskom kryzysowym - jest ona marginalna, co wynika z faktu, iż w obu tych miejscowościach występuje przede wszystkim zabudowa mieszkaniowa, bez publicznej infrastruktury społecznej, a z kolei jej budowa dla tak niewielkiej społeczności jest ekonomicznie nieuzasadniona, w sytuacji, w której występuje ona w niewielkiej odległości od tych obszarów. Stąd zarówno analiza dokumentów strategicznych wskazujących pożądane kierunki rozwoju gminy, jak i szereg analiz urbanistycznych, potwierdziła brak uzasadnienia dla wskazania podobszaru rewitalizacji na terenie miejscowości Kąty-Niwki oraz Hałuszowa. Jednocześnie zwraca się uwagę, iż cały obszar zdegradowany a nie tylko obszar rewitalizacji - musi być obszarem szczególnej troski władz publicznych, aby nie dopuścić do sytuacji gdy nierozwiązane problemy społeczne szybko doprowadzą do większego kryzysu, obejmującego coraz większą liczbę mieszkańców. Ważnym jest zatem, aby działania naprawcze miały charakter systemowy i były kierowane do osób potrzebujących wsparcia we wszystkich podobszarach uznanych za zdegradowane, a także aby rozbudowywana infrastruktura i oferta społeczna, kulturalna, edukacyjna i zawodowa obejmowała osoby i rodziny wymagające interwencji ze wszystkich podobszarów zdegradowanych na terenie gminy Krościenko nad Dunajcem. 5.1.1. Podobszar 1: Krościenko Centrum i Zawodzie Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 10. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Krościenka Centrum i Zawodzie Kluczowe Negatywne Potencjały zjawiska Społeczne Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Relatywnie duża liczba rodzin objęta pomocą w uwagi na przemoc domową. 2. Największa w skali gminy liczba wykroczeń. 3. Relatywnie wysoki wskaźnik obciążenia demograficznego. 1. Niewielki poziom pokrycia sołectwa planami miejscowymi. 2. Duża liczba starszych budynków mieszkalnych. 3. Najgorsza jakość powietrza spowodowana dużą gęstością zabudowy. 1. Relatywnie niskie bezrobocie. 2. Mała liczba osób niepełnosprawnych. 3. Relatywnie niski wskaźnik ubóstwa. 4. Lepszy dostęp do kultury. 5. Największa w skali gminy aktywność społeczna (udział w wyborach, liczba zarejestrowanych NGO). 6. Kultywowanie tradycji i bogaty folklor. 1. Najlepiej w gminie rozwinięta przedsiębiorczość. 2. Dostępność podstawowej infrastruktury komunalnej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty)

Jednocześnie podobszar Krościenko Centrum i Zawodzie wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na dwóch obszarach zdegradowanych: sołectwo Krościenko Centrum oraz sołectwo Krościenko - Zawodzie, na których się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 17. Podobszar rewitalizacji Krościenko Centrum i Zawodzie z uwzględnieniem działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Krościenko geoportal.gov.pl KROŚCIENKO Centrum i Zawodzie Tabela 11. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Krościenko Centrum Aspekty społeczne Aspekty pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne) 1. Niskie poczcie bezpieczeństwa mieszkańców (bardzo duża koncentracja wykroczeń i przestępstw na tym obszarze). 2. Duża koncentracja problemów społecznych z racji obecności dużej liczby punktów handlowych i gastronomicznych oferujących alkohol. 3. Duża liczba starszych osób potrzebujących wsparcia. (brak dziennego miejsca opieki dla osób starszych). 4. Coraz więcej młodych ludzi chce wyjechać z Krościenka (rosnąca liczba samotnych rodziców, których dzieci wyjechały). 5. Brak oferty i infrastruktury kultury. 6. Niewystraczająca opieka nad dziećmi w wieku przedszkolnym zbyt krótko czynne przedszkola. 7. Brak miejsc spotkań dla młodzieży. 8. Brak poczucia bezpieczeństwa dzieci w wyniku dużego ruchu samochodowego w centrum Krościenka nad Dunajcem. 9. Stwarzanie zagrożenia przez parkowanie samochodów w niewłaściwych miejscach, np. zastawianie chodników, przejść. 10. Występowanie Hot spotów 777 (automaty do gry). 11. Brak wydarzeń rozwijających aktywność mieszkańców (np. nocne seanse starych filmów). 12. Brak widocznych służb mundurowych w Centrum Krościenka, skutkujący brakiem dostatecznego poczucia bezpieczeństwa mieszkańców i turystów. 13. W kontekście działań prewencyjnych eliminacja osób nietrzeźwych z publicznych miejsc publicznych psujących wizerunek miejscowości. 14. Brak różnorodnej oferty instytucji kulturalnych, 1. Duża liczba starszych budynków mieszkalnych. 2. Nieład architektoniczny. 3. Brak uporządkowania wystroju rynku. 4. Brak wytycznych dotyczących elewacji budynków. 5. Brak rozwiązań w zakresie ujednolicenia małej architektury i wyglądu punktów handlowych i gastronomicznych. 6. Bardzo duża koncentracja budynków na relatywnie niewielkim obszarze. 7. Duża presja ruchu kołowego zarówno tranzytowego, jak i presja samochodów na obszarze Rynku, w tym dominująca funkcja parkingowa Rynku. 8. Zły stan techniczny wielu budynków wynikający z ich wieku oraz ograniczonych środków na ich remont i modernizację. 9. Zły stan w zakresie instalacji grzewczych oraz instalacji do C.W.U. ok. 77% kotłów służących do zimowego ogrzewania w budynkach mieszkalnych to kotły zasypowe na węgiel i drewno, kolejne 10% to piece kaflowe. 10. Nieuporządkowany, często przypadkowy, handel na obszarze rynku. 11. Brak wiat na przystankach autobusowych. 12. Brak instytucji zajmujących się opieką nad dziećmi do lat 3 (żłobki). 13. Brak dofinansowania do instalacji solarów i fotowoltaiki. 14. Brak toalet 24h. 15. Zanieczyszczenie powietrza spalinami. S t r o n a 41

dostosowanej do różnych grup wiekowych, dostosowanie godzin pracy instytucji do potrzeb turystów. 15. Świetlica powinna być czynna w szkole od 7.00 do 16.00 również dla kl. 0. 16. Brak miejsca świetlicy dla osób oczekujących na autobusy, busy. 17. Brak w rynku całorocznej kawiarni. 16. Brak sklepu spożywczego. 17. Problemy z dostępnością komunikacji publicznej konieczna aktualizacja rozkładów jazdy busów, autobusów szczególnie w soboty, niedziele i święta. 18. Niewystarczające wykorzystanie bulwarów nad Dunajcem do celów rekreacyjnych. 19. Brak targowiska. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: Obszar obejmujący dużą część Krościenka, szczególnie sołectwa Centrum i Zawodzie. Obszar położony p wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 969 (Nowy Targ Nowy Sącz) oraz na prawym brzegu Dunajca, na północ od drogi powiatowej w kierunku Szczawnicy. Początek w rejonie siedziby dyrekcji Pienińskiego Parku Narodowego obejmuje obszar zwartej zabudowy w odległości 50 do 250 metrów od śladu drogi w każdą ze stron, wraz z zabytkowym rynkiem i terenami rekreacyjnymi nad brzegiem Dunajca. Od strony północnej granice obszaru stanowi Potok Krośniczanka i ul. Kościuszki, południową granicę wyznacza linia zabudowy ulic: Jagiellońskiej, Gumowskiego, Esperanto, Rynek wraz zabudową. Następnie obszar - wyznaczony linia drogi wojewódzkiej w kierunku Nowego Sącza - obejmuje Dunajec i zwartą zabudowę dzielnicy Zawodzie na prawym brzegu Dunajca. Powierzchnia podobszaru: 79,33 ha. Ludność podobszaru: 900 osób. Opis podobszaru: Obszar obejmuje ścisłe centrum miejscowości Krościenko oraz zabudowę dzielnicy Zawodzie. Charakteryzuje go zwarta zabudowa, przeważają budynki jedno- i dwupiętrowe. Pierzeje raczej zwarte bez dużej liczby niezabudowanych działek. Zwraca uwagę wiek budynków na całym obszarze jest to teren szczególnej koncentracji budynków starszych (często wpisanych do gminnej ewidencji zabytków obiekty takie stanowią blisko ¼ wszystkich budynków na obszarze rewitalizowanym). Ich stan techniczny jest często zły, elewacje niejednorodne. Problemem jest także brak wyposażenia w nowoczesne instalacje, w tym grzewcze oraz do przygotowywania c.w.u. co sprawia ogromne problemy z jakością powietrza na obszarze rewitalizowanym (77% obiektów w tym obszarze opalanych jest węglem nierzadko złej lub bardzo złej jakości i drewnem, zaś aż 48% budynków mieszkalnych do podgrzewania ciepłej wody użytkowej także używa pieców węglowych, co sprawia iż problem utrzymuje się także w okresie letnim). Rysunek 18. Dymiące kominy w Rynku zdjęcie wykonane wiosną i w środku letniego okresu wakacyjnego na obszarze rewitalizacji w Krościenku nad Dunajcem Źródło: Pro Regio Consulting Dobre jest wyposażenie tego obszaru w podstawową infrastrukturę techniczną (w tym wodno-ściekową) oraz społeczną (w tym edukacyjną, kulturalną i z zakresu ochrony zdrowia). Najgorsza sytuacja spośród wszystkich miejscowości gminy w miejscowości Krościenko nad Dunajcem związana jest z bezpieczeństwem publicznym, a także stanem przestrzenno-funkcjonalnym, w tym w szczególności niską jakością rozwiązań urbanistycznych i niedostosowaniem do zabytkowego charakteru miejscowości dotyczy to w szczególności centrum, w tym samego Rynku. Problemem jest też deficyt oraz niska jakość szczególnie w kontekście zabytkowego układu urbanistycznego terenów publicznych w obszarze rynku oraz duża presja komunikacyjna na obszar zabytkowy. Ponadto z racji wieku substancji budowlanej 42 S t r o n a

należy podkreślić znaczącą degradację stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym mieszkaniowych. Rysunek 19. Zabytkowe budynki na obszarze rewitalizacji w centrum Krościenka nad Dunajcem przy ul. Jagiellońskiej wymagające renowacji Źródło: Pro Regio Consulting Na obszarze tym zidentyfikowano następujące problemy, których koncentracja potwierdza potrzebę wskazania właśnie tego obszaru, jako miejsca o największej skali zjawisk negatywnych, są to przede wszystkim: bardzo duża koncentracja budynków na relatywnie niewielkim obszarze 1/4 zasobu całej gminy znajduje się na 7% jej powierzchni; nieład architektoniczny brak uporządkowania wystroju rynku, brak wytycznych dotyczących elewacji budynków, brak rozwiązań w zakresie ujednolicenia małej architektury i wyglądu punktów handlowych i gastronomicznych; Rysunek 20. Nieład architektoniczny zabytkowego Rynku brak jednolitych wytycznych w zakresie wyglądu punktów handlowych i gastronomicznych, a także szyldów reklamowych Źródło: Pro Regio Consulting Rysunek 21. Nieład architektoniczny zabytkowego Rynku brak jednolitych wytycznych (zaleceń) w zakresie wyglądu elewacji w zabytkowej przestrzeni stylowym elewacjom drewnianym towarzyszy siding oraz różnego rodzaju i koloru tynki oraz bardzo różne w zakresie materiału i kolorystyki pokrycia dachowe Źródło: Pro Regio Consulting duża presja ruchu kołowego zarówno tranzytowego, jak i presja samochodów na obszarze Rynku, w tym dominująca funkcja parkingowa Rynku. Ponadto Rynek pełni funkcję największego przystanku autobusowego w całej gminie, zwiększając liczbę pojazdów i spalin w zabytkowym centrum; S t r o n a 43

Rysunek 22. Dominująca funkcja parkingowa Rynku i duże natężenie ruchu kołowego spowodowane brakiem ograniczeń wjazdu do zabytkowej przestrzeni Źródło: Pro Regio Consulting zły stan techniczny wielu budynków wynikający z ich wieku oraz ograniczonych środków na ich remont i modernizację. Bardzo wiele obiektów w tej części Krościenka budowanych było jeszcze przed i Wojną Światową oraz w okresie międzywojennym. Dotyczy to także dzielnicy Zawodzie, w której np. przy ul. Zdrojowej blisko 2/3 wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków; część budynków ma dalej nieuregulowany stan prawny; zły stan w zakresie instalacji grzewczych oraz instalacji do c.w.u. ok. 77% kotłów służących do zimowego ogrzewania w budynkach mieszkalnych to kotły zasypowe na węgiel i drewno, kolejne 10% to piece kaflowe. Problem zanieczyszczenia powietrza w tym rejonie nie znika także w okresie letnim, jako że 48% budynków mieszkalnych do podgrzewania c.w.u także używa pieców węglowych. Wiele pozostawia do życzenia także poziom termomodernizacji obiektów 35% budynków w tym obszarze nie jest w żaden sposób ocieplonych; na obszarze także tereny czynnej oczyszczalni ścieków i teren byłego dzikiego wysypiska śmieci (konieczna rekultywacja), a obecnie prowizorycznie urządzone nabrzeże Dunajca z funkcja parkingową; bardzo duża koncentracja wykroczeń i przestępstw na obszarze rewitalizacji, szczególnie w rejonie rynku; nieuporządkowany, często przypadkowy, handel na obszarze rynku i jego okolic; duża koncentracja problemów społecznych z racji obecności dużej liczby punktów handlowych i gastronomicznych oferujących alkohol. Rysunek 23. Zabudowania na obszarze rewitalizacji w ścisłym centrum Krościenka nad Dunajcem Źródło: Pro Regio Consulting 5.1.2. Podobszar 2: Grywałd Centrum Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia. 44 S t r o n a

Tabela 12. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Grywałd Centrum Kluczowe Negatywne Potencjały zjawiska Społeczne Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Relatywnie duża liczba osób korzystająca z pomocy społecznej. 2. Zauważalny problem alkoholizmu; 3. Duża liczba osób długotrwale chorych i niepełnosprawnych. 4. Wysoki wskaźnik ubóstwa. 5. Relatywnie wysoki wskaźnik obciążenia demograficznego. 6. Niski poziom aktywności społecznej mieszkańców. 7. Słaba dostępność do oferty kulturalnej. 1. Najgorsza jakość powietrza spowodowana dużą gęstością zabudowy. 2. Niezadowalająca dostępność handlu i usług. 1. Wyższa od przeciętnej aktywność w zakresie kultury (analizując czytelnictwo na terenie miejscowości). 2. Relatywnie mniejsza liczba ludzi starszych w stosunku do ludności ogółem. 3. Dobra dostępność oferty edukacyjnej. 1. Dobrze działające rolnictwo. 2. Dogodne i atrakcyjne położenie. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszar Grywałd Centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: sołectwo Grywał, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 24. Podobszar rewitalizacji Grywałd Centrum z uwzględnieniem działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Krościenko oraz geoportal.gov.pl oraz www.google.pl/maps GRYWAŁD Centrum Tabela 13. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Grywałd Centrum Aspekty społeczne Aspekty pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne) 1. Rosnąca liczba osób ubogich. 2. Zjawisko dziedziczenie biedy. 3. Dużo ludzi korzysta z pomocy społecznej. 4. Gromadzenie się w przestrzeni centrum osób z problemem alkoholowym. 5. Niewystarczające wykorzystanie budynków publicznych na cele społeczne i kulturalne w stosunku do potrzeb mieszkańców. 6. Brak miejsc spotkań dla młodzieży, seniorów. 7. W kontekście działań prewencyjnych eliminacja osób nietrzeźwych z publicznych miejsc publicznych psujących wizerunek miejscowości. 8. Brak oferty i infrastruktury kultury. 1. Niedostateczna estetyka i funkcjonalność przestrzeni publicznej. 2. Zły stan techniczny budynków w tym publicznych. 3. Brak małej architektury. 4. Brak toalet publicznych. 5. Brak kawiarni. 6. Znaki drogowe określające m.in. drogę z pierwszeństwem przejazdu. 7. Wykonanie chodnika od Centrum w dół w stronę Kapliczki, w kierunku ul. Lubań. 8. Niezadowalająca komunikacja publiczna, rzadkie połączenia z Centrum Grywałdu w kierunku Szczawnicy, Nowego Targu (wymusza to korzystanie z przystanku S t r o n a 45

9. Konieczność wydłużenia czasu pracy oddziału przedszkolnego. 10. Duża liczba osób starszych potrzebujących wsparcia. znajdującego się ok. 1,5 km. od Centrum Grywałdu, przy głównej drodze, droga do niego bez chodnika). 9. Nie wykorzystanie budynku starego Ośrodka Zdrowia (Ośrodek Zdrowia, świetlica, punkt rehabilitacyjny). 10. Brak toalet 24h. 11. Zrobienie wiaty przystankowej w Centrum Grywałdu. 12. Brak miejsc handlu. 13. Braki w kanalizacji sanitarnej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty, badania fokusowe) Położenie podobszaru: obszar zlokalizowany w ścisłym centrum Grywałdu ograniczony terenem Szkoły Podstawowej, rowem melioracyjnym od szkoły do ulicy Pienińskiej, fragmentem ulicy Pienińskiej i Zakopie, terenem parafialnym przy ulicy Kościelnej, ulicą Rzeczną i ulicą Lubań od północy, terenem działki gminnej przy ulicy Żarnowieckiej oraz rowem melioracyjnym do zabudowań Hospicjum, terenem Hospicjum, ulicą Dworską do skrzyżowania z ulicą Szkolną i dalej ulicą Szkolna do budynku szkoły podstawowej. Powierzchnia podobszaru: 18,96 ha. Ludność podobszaru: 156 osób. Opis podobszaru: obszar stanowi ścisłe centrum miejscowości Grywałd. W rejonie tym zabudowa jest raczej zwarta o charakterze mieszkaniowo-zagrodowym. Stan budynków zróżnicowany, w części wymagający prac remontowych. Także estetyka budynków bardzo zróżnicowania, bez jednolitej, uporządkowanej formy architektonicznej, nie prezentuje jednolitego stylu regionalnego. Pośród ważniejszych obiektów o charakterze publicznym, znajdujących się na obszarze należy wymienić Szkołę Podstawową im. Bohaterów Warszawy. Budynek z lat 60. ubiegłego wieku. Szkoła dysponuje wystarczającym w stosunku do potrzeb zapleczem sportowo-rekreacyjnym (zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz obiektu). Obiekt wymaga jednak termomodernizacji. Także jedno ze skrzydeł budynku w najstarszej części obiektu nie odpowiada współczesnym standardom funkcjonalno-użytkowym. Ta część budynku wymaga pilnej nadbudowy i pozyskania w ten sposób nowych, potrzebnych pomieszczeń dydaktycznych. Ważnym obiektem na obszarze rewitalizacji jest zabytkowy, drewniany kościół pw. św. Marcina, pochodzący z II połowy XV wieku, w kolejnych wiekach przebudowywany i remontowany oraz znajdujący się nieopodal cmentarz z grobowcami pochodzącymi jeszcze z XIX wieku. Wiele z nich wymaga podjęcia prac konserwatorskich. W centralnej części obszaru rewitalizacji znajduje się budynek dawnego ośrodka zdrowia, przekształcony obecnie na mieszkania komunalne, a także budynek dawnej szkoły powszechnej przekształcony obecnie na sklep oraz remiza OSP. Budynek byłego ośrodka zdrowia wybudowany w latach 70. ubiegłego wieku, utracił swoje funkcje ponad 10 lat temu, następnie zaadoptowany na potrzeby mieszkań komunalnych. Budynek czterokondygnacyjny, murowany, kryty blachą, wymagający termomodernizacji oraz dostosowania do obecnie obowiązujących standardów funkcjonalno-użytkowych. W budynku znajdują się obecnie 3 mieszkania, dwa z nich zamieszkałe, trzecie jest obecnie pustostanem. W budynku mieszkają obecnie dwie rodziny. Rysunek 25. Centrum Grywałdu budynek dawnego ośrodka zdrowia i budynek dawnej szkoły powszechnej Źródło: Pro Regio Consulting 46 S t r o n a

Budynek dawnej szkoły powszechnej pochodzi z okresu powojennego, konstrukcji drewniano-murowanej, kryty eternitem. Obecnie w budynku mieści się sklep. Budynek stanowi własność gminy. Jego stan techniczny predestynuje go do generalnego remontu, bądź wyburzenia. Rysunek 26. Budynek Szkoły Podstawowej w Grywałdzie Źródło: Urząd Gminy Krościenko nad Dunajcem i SP w Grywałdzie Trzeci obiekt na obszarze to remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Grywałdzie budynek trzykondygnacyjny, wybudowany na miejscu drewnianego budynku w latach 80. ubiegłego wieku i rozbudowanym 20 lat później. Obiekt murowany, kryty blachą, wymagający termomodernizacji, pilnej wymiany instalacji grzewczej (ogrzewany węglem i koksem) oraz dostosowania do obecnie obowiązujących standardów funkcjonalno-użytkowych. Jest to jedyny obiekt w całej miejscowości pełniący funkcje społeczne (w budynku odbywają się zebrania wiejskie, spotkania itp.). Teren wokół obiektów słabo zagospodarowany, nie stanowi wizytówki miejscowości, a także nie pełni naturalnych dla tego typu miejsc funkcji centrotwórczych (skwer, miejsce spotkań mieszkańców itp.). Rysunek 27. Remiza OSP w Grywałdzie i zagospodarowanie ścisłego centrum miejscowości Źródło: Pro Regio Consulting 5.1.3. Podobszar 3: Krośnica Centrum Diagnoza przeprowadzona w rozdziale 4, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 14. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Krośnica Centrum Kluczowe Negatywne Potencjały zjawiska Społeczne Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Bezrobocie. 2. Relatywnie duża liczba osób niepełnosprawnych. 3. Relatywnie duża liczba wykroczeń. 4. Rosnący wskaźnik obciążenia demograficznego. 5. Brak oferty i miejsc rekreacji. 6. Brak infrastruktury umożliwiającej wspólne spędzanie czasu wolnego dla mieszkańców. 7. Mniejsza od średniej dla gminy aktywność społeczna (udział wyborach, liczba NGO). 1. Relatywnie duża liczba starszych budynków mieszkalnych. 2. Relatywnie duże zagrożenie azbestem. 3. Słaba dostępność komunikacyjna (w opinii 1. Relatywnie mało osób starszych i chorych korzystających ze wsparcia. 2. Niski wskaźnik ubóstwa na obszarze. 1. Atrakcyjne położenie. 2. Plany budowy stacji narciarskiej na terenie miejscowości. S t r o n a 47

mieszkańców). 4. Brak chodników. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszar Krośnica Centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: sołectwo Krośnica, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 28. Podobszar rewitalizacji Krośnica Centrum z uwzględnieniem działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru (działki 543, 568) Źródło: Urząd Gminy Krościenko oraz geoportal.gov.pl oraz www.google.pl/maps KROŚNICA Centrum Tabela 15. Przesłanki wyboru podobszaru rewitalizacji Krośnica Centrum Aspekty społeczne Aspekty pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzenno-funkcjonalne) 1. Duża liczba osób pozostająca bez pracy (część z nich nie chce podjąć pracy). 2. Znacząca grupa mieszkańców podobszaru utrzymuje się z pomocy społecznej. 3. Rośnie liczba seniorów (także samotnych, starszych osób, które potrzebują pomocy i wsparcia). 4. Niska aktywność społeczna (coraz większy marazm). 5. Gromadzenie się w przestrzeni centrum osób z problemem alkoholowym. 6. Niewystarczające wykorzystanie.budynków publicznych na cele społeczne i kulturalne w stosunku do potrzeb mieszkańców. Młodzież przesiaduje na przystanku znajdującym się w kierunku Czorsztyna. 7. Niedostateczna liczba miejsc w przestrzeni publicznej centrum, które spełniałyby funkcje integrujące mieszkańców. 8. Brak widocznych służb mundurowych w Centrum Krośnicy, skutkujący brakiem dostatecznego poczucia bezpieczeństwa mieszkańców i turystów. 9. W kontekście działań prewencyjnych eliminacja osób nietrzeźwych z publicznych miejsc publicznych psujących wizerunek miejscowości. 10. Niewystarczająca oferta zajęć, a także udostępnienie remizy dla społeczności lokalnej. 11. Brak oferty i infrastruktury kultury. 48 S t r o n a 1. Brak zagospodarowanego centrum miejscowości. 2. Niedostateczna estetyka i funkcjonalność przestrzeni publicznej. 3. Brak terenów zieleni. 4. Zły stan techniczny budynków w tym publicznych. 5. Brak infrastruktury służącej rekreacji mieszkańców. 6. Duża presja ruchu kołowego, w tym tranzytowego, jak i presja samochodów na drodze powiatowej, brak infrastruktury drogowej zapewniającej bezpieczeństwo na drodze (np. wysepka, spowalniacze, radar). 7. Brak toalet. 8. Zaniedbana remiza. 9. Brak chodników. Położenie podobszaru: obszar obejmuje fragment zwartej zabudowy przy ul. Ojca Leona wraz z kościołem św. Józefa Robotnika, następnie obejmuje budynek szkoły i biegnie w dół wzdłuż drogi wojewódzkiej 969. W rejonie ul. Flisackiej poszerza się i obejmuje budynek OSP wraz z

przylegającymi terenami rekreacyjnymi, a następnie obejmuje zabudowę po prawej stronie drogi wojewódzkiej i dochodzi aż do terenów osady romskiej przy granicy z Hałuszową. Powierzchnia podobszaru: 13,41 ha. Ludność podobszaru: 309 osób. Opis podobszaru: Obszar położony w rejonie ul. Ojca Leona obejmuje kilka działek zabudowanych budynkami o charakterze willowym. W rejonie tym dostępna jest jeszcze rezerwa terenu pod dalszą zabudowę o charakterze mieszkaniowym. Następnie obszar obejmuje ścisłe centrum Krośnicy zlokalizowane przy skrzyżowaniu ul. Nowotarskiej (droga wojewódzka) z ul. Flisacką. Teren ten zabudowany jest budynkiem remizy OSP. Obiekt wybudowany w latach 90. ubiegłego wieku, częściowo stermomodernizowany, ogrzewany węglem i koksem (pilna konieczność wymiany instalacji grzewczej) oraz dostosowania do obecnie obowiązujących standardów funkcjonalno-użytkowych. W obiekcie sale stanowiące miejsce spotkań miejscowej ludności. Cały teren wokół obiektów słabo zagospodarowany, nie stanowi wizytówki miejscowości, a także nie pełni naturalnych dla tego typu miejsc funkcji centrotwórczych (skwer, miejsce spotkań mieszkańców itp.). Rysunek 29. Centrum Krośnicy słabo zagospodarowany teren wokół remizy Źródło: Pro Regio Consulting Następnie teren obejmuje zwartą zabudowę pomiędzy ul. Nowotarską, a ul. Flisacką. Jest to zabudowa o charakterze mieszkaniowym i częściowo także zagrodowym. Stan budynków zróżnicowany, część to jeszcze domy drewniane. Obszar kończy osada romska. Są to typowe romskie domostwa zlokalizowane poniżej drogi wojewódzkiej, zbudowane wzdłuż przepływającego tam potoku. W rozpadających się domach mieszka ponad 60 Romów z najbiedniejszej i najniższej cygańskiej kasty Bergitka Roma. Osada romska stanowi przykład chaosu urbanistycznoarchitektonicznego. Nowe obiekty są odpowiedzią na zapotrzebowania mieszkaniowe i stanowią inicjatywę samych zainteresowanych, ale nie mają nic wspólnego z planowaniem i honorowaniem przepisów. Zaniedbane, nieestetyczne posesje, położone bezpośrednio przy drodze wojewódzkiej źle wpływają na wizerunek Gminy. Nikt w osadzie nie ma stałej pracy. Główne źródło utrzymania to renty, emerytury, zasiłki i zapomogi. W lecie można liczyć na organizowane przez gminę prace sezonowe. Młodzi zbierają złom, kobiety dostają czasem ubrania i jedzenie od polskich sąsiadów. Dobre są natomiast relacje z polskimi sąsiadami, co podkreślają sami Romowie. W dużej mierze ludność zamieszkująca osadę jest niepiśmienna. Społecznością romską opiekuje asystent romskim, odpowiedzialny m.in. za to żeby dzieci z osady chodziły do szkoły. Rysunek 30. Osada romska w Krośnicy Fotografie: Jacek Pomykalski, http://wiadomosci.onet.pl/kraj/romowie-z-krosnicy/7xdey S t r o n a 49

5.2. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji Po wyznaczeniu i przyjęciu uchwałą Rady Gminy granic obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji dokonano pogłębionej diagnozy obszaru rewitalizacji. Najważniejszym celem pogłębionej analizy obszaru rewitalizacji było osadzenie procesu budowy programu rewitalizacji w lokalnym środowisku, bo tylko to gwarantuje trafność sformułowania celów rewitalizacji oraz adekwatność przedsięwzięć rewitalizacyjnych. To właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji określili hierarchię zdiagnozowanych problemów, wskazując w ten sposób swoje priorytety w zakresie jakości życia. Co więcej, to właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji, na kolejnych etapach procesu rewitalizacji, wskazywali swoje dążenia, pragnienia, aspiracje i potrzeby, które znalazły odzwierciedlenie w wizji i celach programu rewitalizacji. Pogłębionej diagnoza obszaru rewitalizacji dokonano na podstawie analizy desk research zgromadzonych danych statystycznych i dwóch technik badań jakościowych: zogniskowanych wywiadów grupowych wywiadów z liderami lokalnymi z obszaru rewitalizacji. Dane pierwotne, tj. pochodzących z indywidualnych rozmów z mieszkańcami oraz z badań fokusowych, zestawiono z danymi ilościowymi, zgromadzonymi podczas analizy desk research dokonanej w trakcie analizy sytuacji społeczno-gospodarczej. Pozwoliło to przeanalizować relację między skalą opisywanych zjawisk na obszarze rewitalizacji, a odczuciami mieszkańców. Analiza została dokonana w dwóch zasadniczych obszarach: społecznym i gospodarczym. Wynika to z faktu, że obecne pojmowanie procesów rewitalizacji zasadnicze cele interwencji Programu sytuuje głównie w sferach społecznej i gospodarczej, zaś działania techniczne i planistyczne są uzupełniające (narzędziowe) wobec celów społeczno-gospodarczych. Szczegółowa analiza potwierdziła trafność wytyczenia obszaru rewitalizacji. Respondenci zgodzili się, iż zdiagnozowane obszary kryzysowe i obszary rewitalizacji mają istotne znaczenie dla gminy Krościenko nad Dunajcem, a równocześnie są obszarami, które koncentrują w sobie negatywne zjawiska społeczne i gospodarcze. Obszar rewitalizacji został zdiagnozowany jako objęty w całości koncentracją powiązanych ze sobą problemów ubóstwa, niskiego poczucia bezpieczeństwa, trudności w dostępie do atrakcyjnego rynku pracy, rosnących problemów demograficznych (rosnąca liczba osób starszych wymagających wsparcia i opieki) i niskiego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Na tę koncentrację nakłada się szczególna skala problemów związanych ze słabym dostępem do podstawowej infrastruktury komunalnej, wiekiem substancji mieszkaniowej i niedostateczną estetyką oraz funkcjonalnością przestrzeni publicznej. Na obszarze rewitalizacji (szczególnie na peryferyjnych podobszarach) mocno wybrzmiewa problem niskiej aktywności gospodarczej, a także relatywnie słabej kondycji funkcjonujących tu przedsiębiorstw. W wielu miejscach widoczne jest zjawisko prowadzenia drobnej działalności handlowej i usługowej na minimalnym poziomie rentowności, bez inwestowania w rozwój. Na obszarze rewitalizacji stwierdzono także problem ekologiczny związane ze znacznymi przekroczeniami poziomu emisji CO 2 oraz pyłów pochodzących głównie z niskiej emisji (spalanie w paleniskach domowy). Problem ten jest szczególnie dojmujący w okresach jesienno-zimowych, ale obecny także w pozostałych porach roku. Kryzys w obszarze rewitalizacji ma więc charakter społeczny oraz gospodarczy, ekologiczny, techniczny i funkcjonalno-przestrzenny. Kolejnym etapem pogłębionej analizy było dokonanie hierarchizacji zidentyfikowanych problemów. Na podstawie wyników prowadzonych wywiadów nadano wagi poszczególnym problemom, co pozwoliło określić kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji, a w przyszłości pozwoli zwrócić szczególną uwagę na te problemy które w odczuciu lokalnej społeczności wymagają podjęcia najpilniejszych interwencji, ale tym samym dają największą szansę na dokonanie realnej zmiany. 50 S t r o n a

Tabela 16. Kluczowe problemy poszczególnych podobszarów rewitalizacji wraz z ich hierarchizacją Podobszar 1 Podobszar 2 Podobszar 3 Krościenko Grywałd Krośnica Centrum i Centrum Centrum Problem Wskaźnik Zawodzie Ubóstwo Bezrobocie Rosnąca liczba osób chorych i niepełnosprawn ych potrzebujących wsparcia Niska aktywność społeczna Brak poczucia bezpieczeństwa Słaba dostępność i jakość oferty kulturalnorekreacyjnej Słaba dostępność usług społecznych Słaba dostępność komunikacyjna Słaba dostępność infrastruktury komunalnej - kanalizacja Zanieczyszczeni e powietrza Liczba osób zagrożonych ubóstwem na podobszarze rewitalizacji w odniesieniu do osób zagrożonych ubóstwem z obszaru zdegradowanego Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia w odniesieniu do osób korzystających ze wsparcia z obszaru zdegradowanego Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności, choroby w odniesieniu do osób korzystających ze wsparcia z podobszaru zdegradowanego Liczba NGO na 1 000 mieszkańców (średnia dla gminy - 2,47) Liczba przestępstw i wykroczeń na podobszarze rewitalizacji w odniesieniu do podobszaru zdegradowanego Procent osób z podobszaru rewitalizacji, które uważają, że jest słaba dostępność i jakość oferty kulturalno-rekreacyjnej (w badaniach ankietowych zaznaczono odpowiedź: przeciętna, słaba, bardzo słaba) Procent osób z podobszaru rewitalizacji, które uważają, że jest słaba dostępność usług społecznych (w badaniach ankietowych zaznaczono odpowiedź: przeciętna, słaba, bardzo słaba) Procent osób z podobszaru rewitalizacji, które uważają, że jest słaba dostępność komunikacyjna - zarówno słaba jakość dróg jak i problem z komunikacją publiczna (w badaniach ankietowych zaznaczono odpowiedź: przeciętna, słaba, bardzo słaba) Procent mieszkańców mających dostęp do infrastruktury komunalnej - kanalizacji Procent gospodarstw domowych wyposażonych w piece starego typu Wartość wskaźnika Waga problemu (skala 1-10) Wartość wskaźnika Waga problemu (skala 1-10) Wartość wskaźnika Waga problemu (skala 1-10) 82% 8 51% 7 79% 8 73% 4 75% 9 88% 9 83% 7 66% 8 74% 7 2,49 3 1,33 2 1,82 1 85% 10 74% 3 75% 3 52% 6 79% 10 82% 4 67% 5 73% 6 84% 10 54% 2 69% 1 76% 2 80% 1 55% 4 47% 5 73% 9 83% 5 86% 6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników pogłębionej diagnoz obszaru rewitalizacji (badania fokusowe i indywidualne wywiady pogłębione) Badania z udziałem osób z obszaru rewitalizacji lokalnych pracodawców, liderów lokalnych, mieszkańców obszaru rewitalizacji pozwoliły zatem zidentyfikować wiodące bariery rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru rewitalizacji. S t r o n a 51

Tabela 17. Kluczowe problemy społeczno-gospodarcze obszaru rewitalizacji Podobszar Problem gospodarczy Problem społeczny rewitalizacji Podobszar 1. Krościenko Centrum i Zawodzie Podobszar 2. Grywałd Centrum Podobszar 3. Krośnica Centrum Koncentracja problemów społecznych związanych ze słabnącymi relacjami wewnątrz wspólnoty lokalnej, przemocą domową, niskim poczuciem bezpieczeństwa oraz szybko starzejącym się społeczeństwem. Niski poziom uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym. Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy na rynku pracy i zła sytuacja finansowa części rodzin, problemy zdrowotne, nałogi przede wszystkim alkoholizm, zadłużenie). Niski poziom aktywności społecznej. Nagromadzenie problemów społecznych wzajemnie powiązanych (problemy na rynku pracy i zła sytuacja finansowa części rodzin, problemy zdrowotne, nałogi przede wszystkim alkoholizm, zadłużenie). Wysokie wskaźniki obciążenia demograficznego. Wyalienowanie części wspólnoty na podobszarze rewitalizacji. Niski poziom aktywności społecznej. Podobszar rewitalizacji w ujęciu statystycznym jest raczej obszarem aktywności, a nie problemów jednak inny obraz wynika z analizy jakościowej sfery gospodarczej. Zanikają tradycyjne rzemiosła, które są ważne nie tylko w sensie gospodarczym, lecz także jako elementy krajobrazu kulturowego tych terenów. Brak także umiejętności współpracy w celu skutecznego budowania oferty np. w ważnym dla obszaru sektorze turystyczno-usługowym. Utrwalanie się, a nawet pogłębianie problemów osób trwale wykluczonych z rynku pracy (długotrwale bezrobotni). Utrwalanie się, a nawet pogłębianie problemów osób trwale wykluczonych z rynku pracy (długotrwale bezrobotni i nie zamierzający podjąć pracy). Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników pogłębionej diagnoz obszaru rewitalizacji (badania fokusowe i indywidualne wywiady pogłębione) Ostatnim etapem pogłębionych badań było wskazanie potencjałów, na których można się oprzeć przeciwdziałając zdefiniowanemu kryzysowi. Unikatowe walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe (atrakcyjność położenia, zabytki, lokalna tradycja) mogą zostać wykorzystane w celu aktywizacji gospodarczej obszaru rewitalizacji, szczególnie w branżach turystycznych, gastronomicznych, kreatywnych, tradycyjnych rzemiosł itp. Potencjał społeczny obszaru, w szczególności poczucie dumy z miejsca zamieszkania może być istotnym czynnikiem przywrócenia energii i aktywności na obszarze objętym kryzysem i przeciwdziałania trwałej emigracji (przede wszystkim) młodych ludzi. Pomimo trudności na rynku pracy obszar rewitalizacji zamieszkiwany jest przez przedsiębiorczych mieszkańców, którzy nie obawiają się podejmowania nowych wyzwań, także gospodarczych co będzie wspierało zachodzące procesy społeczno-gospodarcze. 5.3. Wskazanie kluczowych potrzeb rewitalizacyjnych W trakcie procesu tworzenia Programu Rewitalizacji - w toku licznych spotkań, warsztatów, ankiet i badań definiowano szereg problemów oraz poszukiwano optymalnych dróg ich rozwiązywania. W sposób oczywisty ciągle jeszcze niezaspokojone są podstawowe potrzeby mieszkańców zarówno ścisłego centrum, jak i peryferyjnych obszarów gminy Krościenko Nad Dunajcem takie jak bardzo duże zanieczyszczenie powietrza, zły stan budynków, szczególnie zabytkowych, brak dostępu do dobrej jakości wody pitnej, brak możliwości łatwego i bezpiecznego dla środowiska odprowadzania ścieków, zła jakość dróg czy poczucie słabego skomunikowania z centrum miejscowości. Wydaje się na pierwszy rzut oka, iż są to typowe problemy dotykające tkanki technicznej (infrastrukturalnej) czy przestrzenno-funkcjonalnej oraz środowiskowej. Przy 52 S t r o n a

bliższym jednak poznaniu odczuć i opinii mieszkańców obszaru zdegradowanego należy stwierdzić, iż są to bardzo konkretne problemy dotykające podstawowych elementów jakości życia, a co za tym idzie wręcz wkraczające w obszar społeczny. I zaspokojenie tych podstawowych potrzeb jest dla mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem fundamentalnie ważne. Bardzo wiele potrzeb dotyka też kwestii związanych z poprawą zagospodarowania przestrzeni publicznych w centrach miejscowości, tak aby tworzyć warunki do integrowania się mieszkańców z jednej strony poprzez estetyzacje przestrzeni publicznych, z drugiej poprzez tworzenie małej infrastruktury, która ułatwi budowanie tych relacji (skwerek, ławki, nowe nasadzenia zieleni, oświetlenie, nierzadko tez elementy infrastruktury spotkań). Ostatecznie potrzeby rewitalizacyjne zdefiniowano w postaci celów i głównych kierunków interwencji. Za najważniejsze dla siebie mieszkańcy gminy Krościenko nad Dunajcem uznali kwestie związane z poprawą relacji wewnątrz wspólnoty i tworzeniem warunków do stałego, twórczego dialogu prowadzonego zarówno pomiędzy samorządem i mieszkańcami, jak również mieszkańców i organizacji społecznych ze sobą nawzajem, co winno doprowadzić do zbudowania trwałych więzi i relacji wewnątrz wspólnoty lokalnej. Wśród działań, które podnoszone były de facto przez wszystkich mieszkańców, bez względu na miejsce zamieszkania, znalazły się kwestie związane z poprawą warunków lokalowych instytucji kultury, a także szeroko rozumianą poprawą dostępności oferty kulturalnej. Wiele uwagi poświęcono także systematycznej poprawie jakości edukacji, a także kształceniu przez całe życie. Kwestie związane z potrzebą budowania stałego dialogu wewnątrz wspólnoty samorządowej wybrzmiewały też wprost w oczekiwaniu tworzenia bardziej sformalizowanych ram dla takiego dialogu czy wzmocnienia trzeciego sektora w gminie. Także tutaj umieszczono działania związane z kształtowaniem przyjaznej przestrzeni publicznej, co bezsprzecznie sprzyja budowaniu lokalnej tożsamości, pomaga odbudowywać relacje wewnątrz wspólnoty i po prostu dobrze czuć się w swoim najbliższym otoczeniu. Równie ważne są kwestie związane ze stwarzaniem instytucjonalnych i infrastrukturalnych warunków do integracji, o której była mowa powyżej. Zauważono tu kwestie związane z rewitalizacją substancji budowalnej (nierzadko o zabytkowym charakterze), ale też wspieraniu infrastruktury służącej osobom starszym czy niepełnosprawnym, a także wspieraniu osób, które z różnych powodów mogą czuć się zepchnięte na margines aktywnej części społeczeństwa. Wiele miejsca w procesie formułowania celów Programu poświęcono szeroko rozumianej aktywizacji gospodarczej (także w kontekście lokalnych potencjałów i tradycji), a także fundamentalnej tak dla jakości życia mieszkańców, jak i konkurencyjności oferty turystycznorekreacyjnej kwestii jakości i wspólnej odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego. Z kolei za projekt, który w największym stopniu rozwiązuje problemy obszaru rewitalizacji, ale ma też największe oddziaływania na wszystkie podobszary zdegradowane uczestnicy konsultacji społecznych uznali projekt rozbudowy budynku Domu Kultury i poszerzenie jego funkcji oraz oferty, a także rewitalizacje zabytkowego rynku w centrum miejscowości Krościenko nad Dunajcem. S t r o n a 53

6. WIZJA OBSZARU PO REWITALIZACJI Nadrzędnym celem podejmowanych działań w perspektywie kilku najbliższych lat jest poprawa jakości życia mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem, powstrzymanie degradacji obszarów znajdujących się w gorszym położeniu oraz przywrócenie miejscom wskazanym przez lokalną społeczność jako obszary wymagające rewitalizacji ich pierwotnych ważnych z punktu widzenia lokalnego rozwoju funkcji. Będzie się to odbywać poprzez szereg mniejszych i większych projektów, zarówno infrastrukturalnych, jak i miękkich, realizowanych w równej mierze przez samorząd i instytucje publiczne, jak i przez organizacje pozarządowe oraz przedsiębiorców i innych ważnych aktorów rozwoju lokalnego. Nadrzędną ideą przyświecającą tym działaniom i organizującą aktywność lokalnej społeczności jest wyprowadzenie wskazanych obszarów ze stanu kryzysowego poprzez usunięcie zjawisk, które spowodowały ich degradację. Cele, kierunki interwencji oraz konkretne zadania rewitalizacyjne mają doprowadzić do przemiany zdegradowanych terenów we wszystkich pięciu aspektach: społecznym poprzez zapobieganie patologiom społecznym przestępczości, marginalizacji, wykluczeniu, ale też przeciwdziałaniu zmianom demograficznym, odbudowywaniu więzi społecznych i rodzinnych, wyrównywaniu szans rozwojowych dzieci i dorosłych z mniejszych i peryferyjnych ośrodków w stosunku do osób z obszarów lepiej zurbanizowanych, a poprzez to lepiej wyposażonych w infrastrukturę o charakterze społecznym. Niezwykłą wagę przykłada się także w tych procesach do rozwijania i wzmacniania trzeciego sektora, a poprzez to budowania społeczeństwa obywatelskiego; gospodarczym poprzez stwarzanie warunków do tworzenia nowych miejsc pracy, rozpowszechnianie aktywności gospodarczej, lokowanie na obszarach zdegradowanych nowych przedsiębiorstw; przestrzenno-funkcjonalnym w tym zachowania dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizację i konserwacje zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej oraz poprawa środowiska naturalnego; technicznym poprzez dbałość o podstawową infrastrukturę techniczną (wodociągi, kanalizacja, drogi) jako elementu zwiększającego atrakcyjność zamieszkania i w pewnym stopniu ograniczającego odpływ ludności, a także jedno z najważniejszych czynników lokalizacji przedsiębiorstw oraz poprawę stanu technicznego zarówno budynków prywatnych, jak i komunalnych; środowiskowym przede wszystkim poprzez poprawę stanu środowiska naturalnego, dbałość o tereny zielone na zurbanizowanych obszarach i wdrażanie koncepcji zrównoważonego rozwoju, która ma zapewnić zaspokojenie potrzeb społeczności, z uwzględnieniem przyszłych pokoleń i priorytetowym znaczeniem zachowania, odtworzenia i rozwijania środowiska przyrodniczego. Poniżej zaprezentowano wizję rewitalizacji tj. opis stanu obszaru rewitalizowanego gminy Krościenko nad Dunajcem w perspektywie roku 2023 i kolejnych lat. Wypracowano ją z jednej strony w oparciu o prace warsztatowe i deklarowane aspiracje lokalnej wspólnoty, nie zapominając także o wizji rozwoju całej gminy definiowanej na poziomie obowiązującej strategii gminy. Podejście takie gwarantuje spójność obu dokumentów strategicznych już na poziomie wizji i gwarantuje, iż deklarowane cele są zbieżne w myśleniu o rozwoju obszaru i w sposób zintegrowany i kompleksowy przyczyniać się będą do poprawy jakości życia mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem. Wizję tę sformułowano w sposób następujący: OBSZAR REWITALIZACJI GMINY KROŚCIENKO NAD DUNAJCEM miejsce, w którym chce się żyć, pracować, odpoczywać i do którego chce się wracać. Z nieskażonym środowiskiem, infrastrukturą odpowiadającą potrzebom mieszkańców, atrakcyjnymi miejscami pracy, rozwiniętą drobną przedsiębiorczością, ekologicznym rolnictwem, dbającą o dziedzictwo kulturowe i jakość przestrzeni - przyczyniającą się do podniesienia konkurencyjności i stworzenia atrakcyjnych warunków do życia dla osób tu urodzonych oraz chcących związać swoją przyszłość z Krościenkiem nad Dunajcem. 54 S t r o n a

7. CELE REWITALIZACJI ORAZ KIERUNKI INTERWENCJI Wyznaczone cele rewitalizacji oraz kierunki interwencji odpowiadają wcześniej zidentyfikowanym potrzebom i służą eliminacji, bądź ograniczeniu negatywnych zjawisk na wyznaczonym obszarze rewitalizacji. Głównym celem działań rewitalizacyjnych przewidzianych w Gminnym Programie Rewitalizacji jest ograniczenie skali występowania negatywnych zjawisk i procesów na obszarze rewitalizacji w gminie Krościenko nad Dunajcem oraz wzmocnienie wewnętrznego potencjału tego obszaru w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju całej gminy. Powyższy cel główny realizowany będzie przez trzy cele strategiczne obejmujące wszystkie sfery procesu rewitalizacji (tj. społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną, techniczną i środowiskową). Osiągnięcie celów strategicznych nastąpi poprzez realizację celów szczegółowych i kierunkowe działania rewitalizacyjne, dzięki którym negatywne zjawiska zostaną znacznie ograniczone lub całkowicie wyeliminowane. 7.1. Cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych Cel strategiczny Budowanie trwałych więzi społecznych skupia się przede wszystkim na tworzeniu warunków do budowy poczucia własnej wartości i tożsamości wspólnoty, zarówno poprzez pielęgnowanie lokalnej kultury i tradycji, podnoszenie poziomu edukacji, w każdym wymiarze i bez względu na wiek, zachęcaniu do dialogu wewnątrz wspólnoty, a także kształtowaniu publicznych przestrzeni sprzyjających integracji i utożsamianiu się ze swoją małą ojczyzną i wspólnotą sąsiedzką. Najważniejsze dla mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem okazały się kwestie dotyczące szeroko rozumianej kultury, sztuki, tradycji, ale także stworzenie przestrzeni spotkań i wymiany myśli. Utrudniony, z powodów fatalnych warunków lokalowych głównej instytucji kultury, dostęp do oferty kulturalnej wpływa negatywnie na społeczność krośnian zarówno jeśli chodzi o zagadnienie budowania własnej tożsamości w oparciu o lokalne dziedzictwo, jak i brak możliwości wykorzystania szerokich walorów kulturowych do tworzenia nowoczesnego i konkurencyjnego produktu turystycznego. Warto, poza działalnością czysto instytucjonalną, polegającą na wybudowaniu nowej infrastruktury, czy też wdrożenia szeroko zakrojonego programu działań kulturalnych, położyć także nacisk na aktywności związane z zachowaniem tradycyjnych elementów kultury w życiu codziennym gminy i np. przenoszenie ich do miejscowej architektury, zaznaczając ich obecność w przestrzeni publicznej gminy. Wsparcie kultury to także większe zainteresowanie twórczością ludową oraz próba przekazywania jej tradycji kolejnym pokoleniom. Służyć temu mają projekty realizowane w placówce kultury na terenie gminy, a także szeroka promocja i popularyzacja lokalnej sztuki i rzemiosła. Drugi element to działania związane z poprawą jakości i dostępności edukacji. Choć w powszechnej opinii mieszkańców jakość edukacji szkolnej stoi w Gminie na wysokim poziomie, to nie ulega wątpliwości, że stanowi ona przepustkę do lepszej jakości życia w przyszłości. Połączona z jeszcze lepszym dopasowaniem (szczególnie na poziomie ponadgimnazjalnym) do specyfiki i oczekiwań lokalnego rynku pracy, powinna powstrzymać odpływ młodych ludzi z gminy Krościenko nad Dunajcem. W aspekcie gospodarczym coraz większe znaczenie odgrywa edukacja przez całe życie. Kolejny cel to bardzo ważna dla lokalnej społeczności kwestia budowania stałego dialogu wewnątrz wspólnoty samorządowej powołanie gminnego forum dialogu, włączenie mieszkańców w proces współdecydowania o kierunkach rozwoju gminy, szersza partycypacja społeczna i stałe wzmacnianie organizacji pozarządowych. Potrzeba i oczekiwanie dialogu władz samorządowych z mieszkańcami, ale też stworzenie warunków do lepszej komunikacji pomiędzy samymi mieszkańcami wybrzmiewała w całym procesie prac nad Programem Rewitalizacji. Dobrze ukształtowana, atrakcyjna i estetyczna przestrzeń publiczna może do takiego dialogu zachęcać i stwarzać warunki do spotkań, nawiązywania relacji. Zatem kwestia systematycznego rozwijania dialogu społecznego i lepszego kształtowania przestrzeni publicznych są bardzo mocno ze sobą powiązane. Istotny jest także element budowania lokalnej tożsamości opartej o historyczną zabudowę, dziś niestety mocno zdegradowaną. Zatem estetyczne, zadbane, S t r o n a 55

zielone centra miejscowości będą sprzyjały budowaniu relacji, zaś przestrzeń zniszczona, nieatrakcyjna może generować zachowania patologiczne łatwiej ją dalej niszczyć, trudniej wyciągnąć mieszkańców z domów. Tabela 18. Cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych CEL STRATEGICZNY I. BUDOWANIE TRWAŁYCH WIĘZI SPOŁECZNYCH Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny 1.1. Poprawa dostępu do dobrej jakości oferty kulturalnej wzmacniającej lokalną tożsamość Wiodące kierunki interwencji: o poprawa warunków lokalowych instytucji kultury; o tworzenie przestrzeni kultury i spotkań; o udostępnienie publicznego zasobu dla działań związanych z kulturą i zagospodarowaniem czasu wolnego różnych grup wiekowych; o angażowanie społeczności w tworzenie oferty kulturalnej, w tym m.in. organizowanie wydarzeń promujących lokalnych artystów. 1.2. Podnoszenie jakości i dostępności edukacji dla mieszkańców w każdym wieku Wiodące kierunki interwencji: o doposażenie szkół w nowoczesne pomoce dydaktyczne; o rozwijanie atrakcyjnej oferty spędzania wolnego czasu; o wpieranie uczniów ze zdolnościami (fundusze stypendialne); o kształcenie ustawiczne dostosowane do potrzeb społecznych i rynku pracy. 1.3. Budowanie dialogu społecznego i wzmacnianie więzi społecznych Wiodące kierunki interwencji: o powołanie gminnego forum dialogu; o zwiększenie udziału mieszkańców w podejmowaniu decyzji prorozwojowych; o wdrożenie narzędzi konsultacji i partycypacji społecznej; o wspieranie rozwoju trzeciego sektora. 1.4. Kształtowanie przyjaznej przestrzeni publicznej Wiodące kierunki interwencji: o przywrócenie utraconych funkcji centrum Krościenka nad Dunajcem; o rewitalizacja Rynku oraz nadanie mu nowych funkcji; o odnowa zabytkowej substancji mieszkaniowej na obszarze rewitalizacji; o wykorzystanie miejsc ważnych dla tożsamości mieszkańców i stworzenie ogólnodostępnej przestrzeni spotkań i refleksji; o odnowa i ożywienie centrów wsi na obszarze zdegradowanym; o rewitalizacja zielni wysokiej i niskiej na obszarach zdegradowanych. 7.2. Cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej Kolejny cel Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej to działania zmierzające do stworzenia instytucjonalnych i infrastrukturalnych warunków do integracji, o której była mowa powyżej. Zamykają się w nim kwestie lepszego wykorzystania zasobu komunalnego dla rozwijania oferty różnych aktywności, w tym związanych z oświatą, kulturą, ale też pomocą społeczną. Działania tu zdefiniowane to w pewnym sensie istota rewitalizacji modernizacja zaniedbanej lub nieefektywnie wykorzystywanej infrastruktury i nadawanie jej nowego życia. Mowa tutaj z jednej strony o aktywnym poszukiwaniu ewentualnych inwestorów dla cennych, zabytkowych, a zdewastowanych budynków (np. W ścisłym centrum miejscowości Krościenko), oraz znalezieniu nowych, określonych przez potrzeby społeczne funkcji dla niewykorzystywanych obiektów w poszczególnych miejscowościach. Zarówno w Programie rewitalizacji, jak i niedawno przyjętej Strategii Gminy bardzo wiele miejsca poświecą się osobom starszym i niepełnosprawnym. To z jednej strony znak czasów coraz więcej ludzi wymaga opieki i wsparcia, nie tylko dlatego, że żyjemy coraz dłużej, ale także 56 S t r o n a

dlatego że rozpadają się tradycyjne więzy rodzinne, a wiele osób młodych mieszka i pracuje z dala od swoich bliskich. Krościenko to miejsce gdzie tradycja opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi jest długa, a jej rozwijanie w formie czysto komercyjnej może być całkiem dobrym pomysłem na rozwój lokalnej gospodarki i tworzenie stabilnych miejsc pracy dla miejscowej ludności. Nie można w Programie rewitalizacji nie podjąć tematu ludzi, którzy nie zawsze z własnej winy gorzej radzą sobie z codziennością i wymagają pomocy i wsparcia. Ważne, aby działania inicjowane i podejmowane przez samorząd bardziej nastawiane były na wydobywanie tych osób z sytuacji dla nich trudnych i dążenie do ich usamodzielniania, niż na doraźną pomoc, która w wielu przypadkach tylko utrwala bierność i przyzwyczaja do oczekiwania na permanentne wsparcie. Mądra polityka pracy z osobami, które znalazły się w gorszym położeniu i pomoc w odnalezieniu się, czy to w sytuacji rodzinnej, czy na rynku pracy, czy w relacjach społecznych, jest kwintesencją dobrej rewitalizacji, a ambicją lokalnego samorządu jest prowadzenie takiej właśnie aktywnej polityki społecznej. Tabela 19. Cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej CEL STRATEGICZNY II. STWARZANIE WARUNKÓW DLA INTEGRACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny 2.1. Rewitalizacja i wykorzystanie na cele społecznie użyteczne zdegradowanej substancji budowalnej Wiodące kierunki interwencji: o odnowa i przeznaczenie na cele społeczne zdewastowanych budynków na obszarze Krościenko-Centrum; o pełniejsze udostępnienie i bardziej efektywne wykorzystanie zasobu budynków publicznych (szkoły, remizy) na cele związane z oświatą, kulturą, pomocą społeczną; o rewitalizacja zdegradowanych budynków komunalnych z przeznaczeniem na mieszkania socjalne, chronione, wspomagane. 2.2. Rozwijanie oferty usług oraz miejsc dla osób starszych i niepełnosprawnych Wiodące kierunki interwencji: o tworzenie warunków do powstawania ośrodków dziennej opieki nad osobami starszymi; o poprawa dostępności do usług opiekuńczych i pielęgnacyjnych z wykorzystaniem podmiotów ekonomii społecznej; o wspieranie wolontariatu oraz animowanie działań dla osób starszych i niepełnosprawnych; o rozbudowa i przystosowanie infrastruktury rekreacyjnej do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych. 2.3. Wsparcie osób dotkniętych biernością i wykluczeniem poprzez stwarzanie warunków do wychodzenia z sytuacji kryzysowych Wiodące kierunki interwencji: o wzmacnianie działań profilaktycznych wspierających rodzinę; o opracowanie oraz wdrożenie programów i projektów aktywizacji społecznej osób najbardziej potrzebujących. 2.4. Wspieranie profilaktyki i zdrowego trybu życia Wiodące kierunki interwencji: o wdrożenie programów profilaktyki ochrony zdrowia dla dzieci i młodzieży; o wdrożenie programów profilaktyki ochrony zdrowia dla osób dorosłych; o poprawa infrastruktury podstawowej opieki zdrowotnej. 7.3. Cel strategiczny 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy Budowa zaplecza gospodarczego jest jednym z kluczowych aspektów, który powinien mocno zaznaczać się w procesie rewitalizacji, stąd trzeci cel odnosi się do Tworzenia warunków dla S t r o n a 57

powstawania atrakcyjnych miejsc pracy. W przypadku gminy Krościenko nad Dunajcem rozwój gospodarczy powinien rozwijać się w oparciu o potencjał turystyczny, krajobrazowy i dziedzictwo przyrodnicze, tradycyjne - często już odchodzące w zapomnienie lub zdegradowane przez procesy transformacji rzemiosło, a także szeroko rozumiany lokalny produkt. Odrębną kwestią może mniej rewitalizacyjną, ale ważna tak dla samych mieszkańców, ich poczucia jakości życia, jak i powodzenia procesów gospodarczych jest dobra i bezpieczna komunikacja zarówno wewnątrz gminy, jak i z większymi ośrodkami, takimi jak Nowy Targ czy Nowy Sącz. Jednocześnie należy pamiętać, iż rolą wspólnoty samorządowej jest stwarzanie atrakcyjnych warunków do rozwoju gospodarczego, a nie zastępowanie podmiotów gospodarczych w kreowaniu tego rozwoju. W tym znaczeniu instrumenty, którymi dysponuje gmina, to planowanie przestrzenne, które w sposób usystematyzowany powinno prowadzić do efektywnego wykorzystywania przestrzeni, godzące interesy różnych jej użytkowników oraz realizujące cele społeczne i gospodarcze określone w strategii i innych dokumentach szczebla lokalnego, pozostałych szczebli samorządu i administracji rządowej. Przez realizację celów społeczno-gospodarczych należy przede wszystkim rozumieć świadome wykorzystanie elementów planowania przestrzennego jako elementu, który może wpływać i kreować pozytywne zmiany w przestrzeni gminy i wspomagać (lub ograniczać) procesy rozwojowe. Nie bez znaczenia szczególnie w miejscu o takich walorach przyrodniczo-krajobrazowych jak Krościenko nad Dunajcem - jest aspekt planowania przestrzennego związany z dobrym wykorzystaniem i zabezpieczeniem środowiska naturalnego w taki sposób, by z jednej strony mogło ono zaspakajać potrzeby obecnych mieszkańców gminy, ale z drugiej w sposób niepogorszony mogło zostać przekazane pokoleniom przyszłym. Tabela 20. Cel strategiczny 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy CEL STRATEGICZNY III. TWORZENIE WARUNKÓW DLA POWSTAWANIA ATRAKCYJNYCH MIEJSC PRACY Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny 3.1. Budowanie markowego produktu turystycznego w oparciu o naturalne dziedzictwo Wiodące kierunki interwencji: o rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej służącej mieszkańcom i wzmocnieniu oferty turystycznej (place zabaw, ścieżki rekreacyjne, siłownie na wolnym powietrzu, boiska); o wykorzystanie Dunajca dla budowania nowoczesnego i atrakcyjnego produktu turystycznego; o wspieranie rozwoju bazy hotelowo-gastronomicznej dla obszaru Pienin. 3.2. Powrót do rzemieślniczych tradycji jako szansa na aktywizację gospodarczo-społeczną mieszkańców Wiodące kierunki interwencji: o wykorzystanie wiedzy i umiejętności odchodzących mistrzów; o propagowanie rękodzieła ludowego i artystycznego; o wspieranie szkolnictwa zawodowego w zakresie ginących zawodów. 3.3. Integrowanie lokalnej społeczności wokół produktu lokalnego Wiodące kierunki interwencji: o organizacja zbytu dla produktów lokalnych (budowa gminnego targowiska, budowa wiat handlowych przy drogach); o organizacja wydarzeń związanych z promocją produktu lokalnego; o tworzenie i wspieranie inicjatyw sprzyjających utrzymaniu małych tradycyjnych gospodarstw rolnych; o wsparcie rynków sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych z małych gospodarstw wraz z podnoszeniem świadomości ekologicznej mieszkańców wsi. 3.4. Poprawa dostępności komunikacyjnej i bezpieczeństwa na obszarze rewitalizacji 58 S t r o n a

Wiodące kierunki interwencji: o poprawa infrastruktury drogowej; o poprawa bezpieczeństwa poprzez budowę chodników, bezpiecznych przejść, oświetlenie miejsc niebezpiecznych; o rozbudowa infrastruktury parkingowej; o doposażenie służb ratowniczych. 7.4. Cel strategiczny 4. Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko W ostatnim z celów - Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko bardzo mocno wybrzmiewa nie tylko kwestia samej dbałości o jakość środowiska, ale także wspólnej za nie odpowiedzialności. Pierwszy cel operacyjny dotyka kwestii jakości powietrza i efektywności energetycznej. To rzecz fundamentalna dla jakości życia mieszkańców, ale także tworzenia konkurencyjnej oferty turystyczno-rekreacyjnej (a co za tym idzie atrakcyjnych, dobrze płatnych miejsc pracy). Zanieczyszczenie powietrza w okresie grzewczym na obszarze Gminy Krościenko nad Dunajcem szczególnie w okresie jesienno-zimowym, znacząco przekracza normy dopuszczalnych stężeń zanieczyszczenia pyłem zawieszonym (PM 10), dwutlenkiem siarki (SO 2) czy benzo(a)pirenem. Dobrym sygnałem jest rozpoczęcie przez Gminę prac związanych z inwentaryzacją źródeł ciepła, próbą oszacowania wielkości emisji, a także przygotowania instrumentów dotacyjnych dla mieszkańców, które pozwolą znacząco ograniczyć problem niskiej emisji z budynków mieszkalnych. Bardzo ważne są tutaj tez kwestie podnoszenia świadomości społecznej w zakresie szkodliwości niskiej emisji i właśnie budowanie wspólnej odpowiedzialności za jakość powietrza. Jakość życia, to przede wszystkim dostępność podstawowej infrastruktury komunalnej. Z tym na terenach wiejskich wciąż nie jest najlepiej, co znacząco wpływa na pogorszenie postrzegania warunków życia przez lokalną społeczność, szczególnie na obszarach peryferyjnych w stosunku do centrum gminy. Wysokie koszty budowy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej niewątpliwie wiążą się z dużym rozproszeniem zabudowy na obszarach wiejskich. Nie zmienia to faktu, iż problem powinien być systematycznie rozwiązywany, przez podjęcie aktywnych starań o powstrzymanie rozlewania się zabudowy i rozciągania jej na coraz odleglejsze tereny gminy Krościenko nad Dunajcem. Tabela 21. Cel strategiczny 4. Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko CEL STRATEGICZNY III. PODEJMOWANIE WSPÓLNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA CZYSTE I ZADBANE ŚRODOWISKO Cel operacyjny Cel operacyjny 4.1. Poprawa jakości powietrza Wiodące kierunki interwencji: o wdrożenie programu niskiej emisji wraz z edukacją ekologiczną; o programy głębokiej termomodernizacji i poprawy efektywności energetycznej budynków publicznych i prywatnych; o stały lobbing na rzecz doprowadzenia sieci gazowej. 4.2. Poprawa jakości życia poprzez rozwój gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami Wiodące kierunki interwencji: o poprawa jakości życia mieszkańców poprzez umożliwienie dostępu do podstawowej infrastruktury wodociągowej na obszarze zdegradowanym; o poprawa jakości życia mieszkańców poprzez umożliwienie dostępu do podstawowej infrastruktury kanalizacyjnej na obszarze zdegradowanym; o rozwijanie systemu selektywnej zbiórko odpadów komunalnych oraz edukacja w zakresie właściwego sposobu postępowania z odpadami. S t r o n a 59

8. PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE 8.1. Lista podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych W procesie prac nad Programem dokonano wyboru kluczowych projektów rewitalizacyjnych, które w najwyższym stopniu będą oferować kompleksowe rozwiązanie zdiagnozowanych problemów na obszarach kryzysowych i w znaczący sposób wpłyną na osiągnięcie założonych celów strategicznych i kierunków interwencji. Identyfikacja projektów została przeprowadzona w ramach społecznego naboru projektów oraz w ramach wewnętrznego zgłaszania propozycji projektowych w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych, a także innych spotkań, na których poruszono problem rewitalizacji np. komisje i posiedzenia radnych gminy. Wyłonienia i uszeregowania projektów kluczowych do realizacji w ramach GPR dokonano w oparciu o opinie mieszkańców (mieszkańcy dokonali hierarchizacji najważniejszych projektów w formie ankiety przeprowadzanej od 28 kwietnia do 9 maja 2016 roku) oraz ocenę formalną i merytoryczną projektów, bazującą na obiektywnych kryteriach strategicznych, przeprowadzoną przez zespół pracujący nad Programem. Tabela 22. Kryteria oceny projektów rewitalizacyjnych Spójność terytorialna Działania ujęte w projekcie będą przeznaczone dla mieszkańców obszaru rewitalizacji. Kompleksowość Zasadność realizacji Komplementarność Spójność strategiczna Wpływ na osiągnięcie założonych celów strategicznych Źródło: Opracowanie własne Kompleksowość oddziaływania projektu na sfery: społeczną, infrastrukturalną, przestrzenną gospodarczą i środowiskową. Preferowane były projekty dotyczące kilku celów tematycznych. Projekt bezpośrednio wpływa na poprawę sytuacji problemowych na rewitalizowanym obszarze. Projekt jest komplementarny bądź zintegrowany z innymi projektami realizowanymi lub planowanymi do realizacji. Założone w projekcie działania są spójne ze zdiagnozowanymi celami i kierunkami działań ujętymi w opracowaniach strategicznych na poziomie gminy, powiatu lub województwa. Określone w projekcie wskaźniki wpływają na osiągnięcie celu strategicznego. Poniżej przedstawiono 8 projektów zgłoszonych przez samorząd i jednostki samorządowe, organizacje pozarządowe oraz przedsiębiorców i mieszkańców w otwartej procedurze naboru kart zadań do Gminnego Programu Rewitalizacji. Zadania poprzez stronę internetową gminy zgłaszane były w ostatniej fazie prac nad GPR. Rysunek 31. Ogłoszenia dot. zbierana kart zadań do Gminnego Program Rewitalizacji Źródło: www.kroscienko-nad-dunajcem.pl 60 S t r o n a

Ze zgłoszonych zadań na ostatnich warsztatach wybrano te, które mają największy potencjał dokonywania oczekiwanych zmian na obszarze rewitalizacji i obszarach zdegradowanych, zaś pozostałe których charakter jest nieco bardziej lokalny znalazły się na liście zadań komplementarnych. Co ważne kryterium umieszczenia zadania zarówno na liście podstawowej, jak i komplementarnej było rozwiązywanie zdefiniowanych problemów społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych i środowiskowych, a nie kwalifikowalność w ramach 11 osi priorytetowej znajdują się RPO WM 2014-2020. Także zadania z listy zadań uzupełniających będą w najbliższym okresie systematycznie realizowane ze środków samorządu, jak i innych podmiotów zaangażowanych w procesy rewitalizacyjne na obszarze gminy Krościenko nad Dunajcem. Powiązania działań w całej gminie i systematyczna realizacja projektów społecznych (przede wszystkim realizowanych przez GOPS) na całym obszarze objętym kryzysem zapobiegnie przeniesieniu się kryzysu w inne miejsce i przyczyni się do zrównoważonego rozwoju całej gminy. 8.1.1. Rewitalizacja XIX wiecznego ratusza wraz z odtworzeniem historycznych funkcji rynku w Krościenku nad Dunajcem Wnioskodawca: Gmina Krościenko nad Dunajcem Wartość projektu: 5 141 052,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2017 grudzień 2019 Źródło finansowania: RPO WM, oś 11.2., środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji Krościenko Centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu kompleksowa rewitalizacja XIX wiecznego budynku ratusza wraz z jego rozbudową i dostosowaniem do funkcji domu kultury. Ponadto dokończona zostanie modernizacja i estetyzacja płyty rynku północnej. Rynek w Krościenku nad Dunajcem to centralny plac miejscowości o wymiarach ok. 120 x 70 m. Przy Rynku znajduje się szereg zabytków wpisanych do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Do Rynku wpadają ulice: od zachodu: ul. Mickiewicza, od południa: ul. Świętej Kingi, wzdłuż południowej pierzei Rynku biegnie i odchodzi na wschód ku Dunajcowi ul. Flisaków Pienińskich, w kierunku północnym, ku rondu, odchodzi ul. Jana III Sobieskiego. Na środku Rynku prawdopodobnie już od średniowiecza stał ratusz. W latach 40. XIX wieku obok starego budynku postawiono nowy, parterowy, murowany ratusz. Do połowy XIX wieku w Krościenku istniało jedynie kilka murowanych domów. Na rynku był to jedynie kościół i właśnie nowo wybudowany ratusz. Na jego parterze znajdowały się m.in. małe cele więzienne, w których w 1849 roku, w czasie Wiosny Ludów więzionych było 6 księży głoszących niepodległościowe proklamacje Lajosa Kossutha. W 1854 roku w ratuszu podejmowany był arcyksiążę Karol Ludwik, młodszy brat cesarza Austrii Franciszka Józefa. Wziął on udział w spływie Dunajcem z Czerwonego Klasztoru do Krościenka. W latach 1855 1867 budynek ten był również siedzibą Urzędu Powiatowego i Sądu. Ratusz był pierwszym (od 1883 roku) ubezpieczonym od ognia budynkiem w miasteczku. Gwarantowana suma ubezpieczenia wynosiła 2500 złotych reńskich. Dach ratusza został pokryty blachą w 1901 roku, był już wtedy budynkiem 2-kondygnacyjnym. W latach powojennych (do ok. końca XX wieku) w ratuszu funkcjonowało również kino Sokolica, jedyne kino w Krościenku (po jego likwidacji w Krościenku nie ma kina). Dziś budynek ratusza mimo że oszpecony przybudówkami charakteryzuje się pienińskim stylem, nawiązuje do szwajcarskich akcentów architektury pensjonatów szczawnickich. W ramach projektu nadbudowany zostanie budynek dawnego kina Sokolica, który zostanie dostosowany do funkcji domu kultury z salą widowiskową i szeregiem pomieszczeń do prowadzenia zajęć społeczno-kulturalnych. Przebudowana zostanie też druga strona obiektu w której znajduje się obecnie Urząd Gminy (koszty niekwalifikowane w projekcie), a obie części zostaną połączone tworząc nowoczesne i architektonicznie spójne z otoczeniem centrum administracyjno-kulturalne. Elementem uzupełniającym będzie dokończenie rewitalizacji rynku po jego północnej stronie (do tej porty przeprowadzono skuteczną rewitalizację strony południowej, która zyskała dzięki temu urokliwy charakter nawiązujący do zachowanych z wcześniejszych lat opisów rynku). S t r o n a 61

Najważniejszym elementem projektu będzie przebudowany i nadbudowany budynek dawnego kina w celu uzyskania przestrzeni dla wielofunkcyjnej sali wraz z pomieszczeniami towarzyszącymi oraz przestrzeni dla działań Gminnego Centrum Kultury. Zrealizowane zostanie tym samym społeczne oczekiwanie stworzenia miejsca, w którym możliwe będzie realizowanie potrzeb kulturalnych mieszkańców i turystów oraz lokalnego ruchu artystycznego. W rozbudowanym obiekcie znajdą się pomieszczenia przeznaczone na warsztaty artystyczne oraz sale prób dla zespołów i kapel ludowych. Przestrzeń ekspozycyjna pozwoli na prezentację dorobku historycznokulturowego Krościenka nad Dunajcem i Pienin oraz działających tutaj twórców lokalnych. Nowe centrum kulturalne przyczyni się do rozwoju edukacji kulturalnej oraz pozwoli efektywniej animować działalności lokalnego ruchu artystycznego. W części niekwalifikowanej projektu - w tym samym - stylu przebudowana zostanie siedziba Urzędu Gminy. Oba obiekty zostaną zintegrowane łącznikiem, który będzie pełnił funkcje komunikacyjne i ekspozycyjne. Z uwagi na funkcje wystawienniczą łącznik będzie elementem przynależnym do kwalifikowanej części związanej z budową Domu Kultury. Stworzenie nowej jednostki komunikacyjnej na styku funkcji administracyjnej i kulturalnej pozwoli na dostosowanie obiektu do współczesnych wymagań, wynikających z norm budowlanych oraz zapisów prawa budowlanego, w szczególności tych dotyczących dostępności obiektu dla osób niepełnosprawnych. W tym celu projektuje się nową klatkę schodową oraz windę o napędzie hydraulicznym. W centralnym miejscu obiektu skoncentrują się elementy, związane z wejściem głównym do budynku takie jak hall wejściowy, punkt informacyjny, szatnia, sanitariaty itp. Wejście główne do obiektu zaakcentowane zostanie elementem zadaszenia o stylistyce regionalnej zlokalizowane w środkowej części elewacji północnej, przy zachowaniu historycznego układu otworu bramowego (niegdyś wozownia). Dodatkowe wejście do budynku przewidziano również w elewacji południowej, lecz o mniejszej randze przestrzennej. Budynek Urzędu Gminy pozostanie nadal użytkowany jako obiekt administracyjny w przestrzeni I i II p. Parter zyska funkcje handlowo-wystawiennicze, ale tylko w zakresie prezentacji twórczości regionalnej. Budynek dawnego kina, po przekształceniu w obiekt o funkcji ściśle kulturalnej zostanie nadbudowany w celu zapewnienia odpowiedniej liczby pomieszczeń dla Gminnego Centrum Kultury. Przestrzeń komunikacyjna i hall I p. centralnej jednostki zostaną wykorzystane jako przestrzeń ekspozycyjna dla lokalnych twórców i miejsce wystaw artystycznych. Będą mogły się tam odbywać wernisaże oraz eventy artystyczne, dostępne dla szerokiej publiczności. Sala na parterze dawnego kina zostanie powiększona poprzez wyburzenie ściany podłużnej oraz zwiększenie wysokości pomieszczenia. Wejście do sali odbywać się będzie z centralnej jednostki komunikacyjnej. Wyjścia na zewnątrz bezpośrednio w elewacji północnej, zachodniej i południowej. Sala wielofunkcyjna będzie pełnić zarówno funkcję sali kinowej, jak i koncertowej, a także sali zebrań i spotkań z mieszkańcami. Przewiduje się ją dla ok. 100-150 osób. W sali wielofunkcyjnej przewiduje się instalację wentylacji mechanicznej nawiewnowywiewnej. Dla całego obiektu zakłada się modernizację instalacji c.o., zastępując dotychczasowe rozwiązania nowoprojektowaną pompą ciepła wspomaganą ogniwami fotowoltaicznymi. Ostateczny projekt związany z modernizacja obiektu poprzedzony został szerokimi konsultacjami społecznymi (m.in. warsztatami rewitalizacyjnymi) w zakresie oczekiwanych i pożądanych funkcji obiektu. Wśród najczęściej pojawiających się oczekiwań społeczność Krościenka n. Dunajcem zwracała uwagę na takie zaprojektowanie i dostosowanie funkcji obiektu aby możliwe było prowadzenie w nim m.in.: sali multimedialnej (uruchomienie kina studyjnego); kół dyskusyjnych (m.in. filmowe, muzyczne, literackie); warsztatów zarówno dla dzieci jak i dorosłych (m.in. plastyczne, muzyczne); zajęć tanecznych (taniec nowoczesny, towarzyski); zajęć rekreacyjnych m.in. joga; propagowanie zdrowego stylu życia - kursy kulinarne, warsztaty zdrowego żywienia; punktu porad dla przedsiębiorców; zajęć dla seniorów i dzieci (integracja międzypokoleniowa, wykorzystanie potencjału i doświadczenia osób starszych, spotkania mistrz-uczeń) 62 S t r o n a

punktu wolontariatu; miejsca organizacji turniejów szachowych, brydżowych; klubu seniora (cotygodniowe spotkania dla osób starszych, prezentacja pasji wieczorki poetyckie, grupy śpiewacze); zajęć dla rodziców z dziećmi (w trakcie zajęć rekreacyjnych dla rodziców np. taniec, balet, zajęcia sportowe zapewniona opieka nad dziećmi lub równolegle zaplanowane zajęcia dla maluchów); klubu dla osób bezrobotnych (wsparcie psychologiczne, doradztwo zawodowe, kącik aktualnych ofert pracy i poszukujących pracy); pomieszczeń, w których będzie mogła funkcjonować świetlica środowiskowa i dzienna placówka wsparcia; sala koncertowa (miejsce gdzie mogą występować i ćwiczyć lokalne, młodzieżowe zespoły muzyczne); sali spotkań; wieczorków tanecznych i innych spotkań w godzinach wieczornych; klubu kulturalnego (spotkania, wieczorki poetyckie, dyskusje, teatr). Drugim elementem projektu jest przebudowa nawierzchni północnej części Rynku w miejscowości Krościenko nad Dunajcem. W szczególności prace obejmą: przebudowę placu w północnej części Rynku z wyodrębnieniem jezdni, zatok postojowych, zatok autobusowych oraz ciągów pieszych; przebudowę nawierzchni jezdni i ciągów pieszych oraz miejsc postojowych w zakresie części ulic Mickiewicza, Św. Kingi i ul. Kazimierza Wielkiego; rozbudowę elementów wyposażenia technicznego drogi tj. odcinków kanalizacji deszczowej wraz z włączeniem do kanalizacji deszczowej zlokalizowanej pod jezdnią drogi gminnej; remont polegający na wymianie elementów sieci wodociągowej pod przebudowywaną jezdnią; przebudowę sieci oświetlenia polegającej na wymianie lamp oświetlenia wraz z wykonaniem lamp oświetlenia niskiego osadzonego na cokole granitowym; przebudowę i odtworzenie po przekopach konstrukcji nawierzchni; rewitalizację zieleni w rynku oraz nowe nasadzenia zieleni niskiej; montaż stylowych elementów małej architektury (ławek, donic kwiatowych, cokołów granitowych z oświetleniem niskim, ozdobnych lamp oświetlenia ulicznego, koszy na śmieci, rusztów żeliwnych montowanych u podstawy pni drzew. Celem projektu jest estetyzacja i uporządkowanie przestrzeni publicznej centrum miejscowości poprzez modernizację i rozbudowę budynku dawnego ratusza oraz wykreowanie miejsca, w którym toczyć się będzie życie kulturalne Krościenka nad Dunajcem. Rysunek 32. Budynek dawnego Kina Sokolica (lata 80. XX w.) oraz obraz dzisiejszy (budynek w głębi) Źródło: http://malopolskie.fotopolska.eu Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera środowiskowa sfera techniczna x x x x x S t r o n a 63

Produkt projektu: Odrestaurowany budynek dawnego ratusza - 1. Wybudowany nowy obiekt kultury - 1. Powierzchnia zrewitalizowanej przestrzeni publicznej - 0,54 ha. Rezultat: Procent mieszkańców gminy korzystających ze zrewitalizowanej przestrzeni publicznej: 80%. Procent mieszkańców gminy korzystających z nowej infrastruktury kultury: 58%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: zabytkowa przestrzeń rynku w Krościenku nad Dunajcem wymaga pilnej rewitalizacji i przywrócenia jej utraconego charakteru; Gminne Centrum Kultury nie dysponuje obecnie żadnym lokalem, w którym mogłoby prowadzić swoją działalność, a oczekiwanie budowy siedziby Centrum Kultury jest najczęściej zgłaszaną przez mieszkańców potrzebą w trakcie konsultacji społecznych; słabo wykorzystany i mało estetyczny budynek dawnego kina zyska nowy wygląd i poprawi sposób zagospodarowania runku; odrestaurowany budynek dawnego ratusza i uporządkowane, estetyczne przestrzenie rynku powinny przyczynić się do systematycznej zmiany estetyki także obiektów prywatnych w przestrzeni rynku i dochodzących do niego ulic, a w konsekwencji poprawy jakości przestrzeni publicznych w centrum miejscowości, która dziś jest mocno zaniedbana i nie licują ani zarówno z zabytkowym, jak i turystycznym charakterem miasta. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych (1.1, 1.2, 1.3, 1.4), cel strategiczny 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy (3.1, 3.2). Projekty powiązane: Rewitalizacja centrum miejscowości Grywałd (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Rewitalizacja centrum miejscowości Krośnica (lista podstawowa projekt nr 8.1.3); W stronę kultury (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013). 8.1.2. Rewitalizacja centrum miejscowości Grywałd Wnioskodawca: Gmina Krościenko nad Dunajcem Wartość projektu: 550 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2017 grudzień 2019 Źródło finansowania: RPO WM, oś 11, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji Grywałd Centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest kompleksowa rewitalizacja centrum miejscowości Grywałd wraz z poprawą wykorzystania zasobu komunalnego i stworzeniem atrakcyjnej dla mieszkańców i turystów przestrzeni publicznej w ścisłym centrum Grywałdu. Szczegółowy zakres prac obejmuje: przebudowę i remont budynku komunalnego (po byłym ośrodku zdrowia) wraz z jego głęboką termomodernizacją, w tym modernizację istniejących mieszkań komunalnych i przygotowanie w budynku jednego mieszkania chronionego; uporządkowanie i zagospodarowanie w elementy małej architektury oraz zieleń ulic Dworskiej, Pienińskiej, Pod Kościołem; dokończenie regulacji potoku Lubań, wraz z wykorzystaniem cieku i jego otoczenia do stworzenia atrakcyjnej przestrzeni spacerowo-wypoczynkowej w centrum miejscowości; zagospodarowanie działki stanowiącej współwłasność gminy i położonej w rejonie ulicy Łąkowej i budowę miasteczka ruchu drogowego przy Szkole Podstawowej w Grywałdzie; zagospodarowanie działek gminnych przy ul. Żarnowieckiej na cele budowy infrastruktury spotkań (wiata, grillowisko, plac na festyny rodzinne); dokończenie kanalizacji w obszarze rewitalizacji. Celem projektu jest podniesienie standardu i jakości przestrzeni publicznych w centrum Grywałdu, a poprzez to integrowanie mieszkańców wokół centrum miejscowości, rozbudzanie więzi społecznych oraz zwiększanie poczucia lokalnej tożsamości i satysfakcji z miejsca zamieszkania. 64 S t r o n a

Odrębnym celem jest poprawa wykorzystania istniejącego zasobu budynków komunalnych poprzez nadanie im nowych, społecznie użytecznych funkcji związanych z uruchomieniem mieszkania chronionego. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera środowiskowa sfera techniczna x x x x x Produkt projektu: Powierzchnia zrewitalizowanej przestrzeni publicznej - (0,3 ha). Wyremontowany obiekt komunalny, któremu nadano nowe funkcje społecznie użyteczne 1. Rezultat: Procent mieszkańców gminy korzystających ze zrewitalizowanej przestrzeni publicznej: 20%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: przeciwdziałanie postępującej degradacji centrum Grywałdu; modernizacja społecznie oczekiwanej infrastruktury publicznej; brak miejsca spotkań i rekreacji oczekiwanego przez mieszkańców; konieczność lepszego wykorzystania istniejącego zasobu budynków komunalnych. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych (1.4), cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej (2.1, 2.2, 2.3, 2.4). Projekty powiązane: Rewitalizacja XIX wiecznego ratusza wraz z odtworzeniem historycznych funkcji rynku w Krościenku nad Dunajcem (lista podstawowa projekt nr 8.1.1); Rewitalizacja centrum miejscowości Krośnica (lista podstawowa projekt nr 8.1.3); W stronę kultury (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013). 8.1.3. Rewitalizacja centrum miejscowości Krośnica Wnioskodawca: Gmina Krościenko nad Dunajcem Wartość projektu: 1 050 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2018 grudzień 2020 Źródło finansowania: EFRROW, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji Krośnica Centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest kompleksowa rewitalizacja centrum miejscowości Krośnica i stworzeniem atrakcyjnej dla mieszkańców i turystów przestrzeni publicznej w ścisłym centrum Krośnicy. Szczegółowy zakres prac obejmuje: uporządkowanie i zagospodarowanie terenu w rejonie remizy budowa niewielkiego amfiteatru, boiska sportowego, doposażenie istniejącego placu zabaw, montaże elementów małej architektury i rewitalizacja zieleni wraz z nowymi nasadzeniami; dostosowanie istniejącego budynku OSP do obecnie obowiązujących standardów funkcjonalno-użytkowych, wraz z dostosowaniem obiektu do funkcji społecznokulturalnych; budowa chodnika na ul. Ojca Leona o długości 349 metrów wraz z kanalizacją deszczową i zjazdami do posesji. Celem projektu jest podniesienie standardu i jakości przestrzeni publicznych w centrum Krośnicy, a poprzez to integrowanie mieszkańców wokół centrum miejscowości, rozbudzanie więzi społecznych oraz zwiększanie poczucia lokalnej tożsamości i satysfakcji z miejsca zamieszkania. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera środowiskowa sfera techniczna x x x x x S t r o n a 65

Produkt projektu: Powierzchnia zrewitalizowanej przestrzeni publicznej - (0,39 ha). Rezultat: Procent mieszkańców gminy korzystających ze zrewitalizowanej przestrzeni publicznej: 15%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: przeciwdziałanie degradacji centrum Krośnicy; brak czytelnego centrum miejscowości; brak miejsca spotkań i rekreacji oczekiwanego przez mieszkańców. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych (1.4), cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej (2.1, 2.2, 2.3, 2.4). Projekty powiązane: Rewitalizacja centrum miejscowości Grywałd (lista podstawowa projekt nr 8.1.2); Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013). 8.1.4. Pozyskanie i modernizacja obiektu z dostosowaniem go do funkcji mieszkań treningowych i klubu terapeutycznego Wnioskodawca: Gmina Krościenko nad Dunajcem w partnerstwie z Organizacją Pozarządowa wybraną w konkursie Wartość projektu: ok. 3 000 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: czerwiec 2018 grudzień 2019 Źródło finansowania: środki MPiPS, Rzecznik Praw Dziecka, RPO WM 9.1.1 i 9.1.2, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji Krościenko - Centrum Opis projektu: przedmiotem projektu pozyskanie obiektu, a następnie jego modernizacja i dostosowanie go do potrzeb klubu terapeutycznego i mieszkań treningowych oraz zakup niezbędnego wyposażenia. Szczegółowy zakres modernizacji zostanie określony po przygotowaniu dokumentacji, obecnie gmina jest w trakcie pozyskiwania budynku z przeznaczeniem na ten cel. Docelowo planuje się przygotowanie trzech mieszkań (w tym dwóch dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych), kuchni, łazienki, pokoju dziennego, a także pomieszczeń dla kadry. Odrębnie przygotowane zostaną pomieszczenia dla klubu terapeutycznego. W obiekcie prowadzona będzie zorganizowana całodobowa, a także popołudniowa oraz weekendowa opieka dla osób objętych czasowym wsparciem. Po uruchomieniu placówki prowadzany będzie w niej proces systematycznego usamodzielniania się osób objętych czasową pomocą Ośrodka. Podczas pobytu w mieszkaniu treningowym osoby objęte wsparciem (w tym osoby niepełnosprawne) przy niewielkim wsparciu opiekuna trenera realizowały będą trening usamodzielniający, w tym m.in. samoobsługi, prowadzenia gospodarstwa domowego, gospodarowania budżetem, nabywania umiejętności społecznych, efektywnego zagospodarowania i spędzania czasu wolnego. Dzięki uczestnictwu w projekcie osoby niezaradne życiowo będą systematycznie stawały się mniej zależne od otoczenia, nauczą się jak dbać o własne sprawy. W trakcie opieki powinien zachodzić proces podnoszenia samooceny i wiary we własne możliwości, aż do docelowego usamodzielnienia. Celem projektu jest wsparcie osób nieradzących/słabo radzących sobie z funkcjonowaniem w życiu codziennym (w tym osób niepełnosprawnych) i doprowadzenie do odzyskania wiary we własne możliwości oraz usamodzielnienie się i powrót do społeczeństwa. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera środowiskowa sfera techniczna x x x 66 S t r o n a

Produkt projektu: Pozyskany budynek i dostosowany do funkcji klubu terapeutycznego i mieszkań treningowego 1 obiekt. Rezultat: Liczba osób objętych pomocą ośrodka w pierwszych 5 latach od jego uruchomienia: 25 osób. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: problem osób nieradzących sobie w życiu codziennym i potrzebujących wsparcia jest w Krościenku nad Dunajcem bardzo duży, projekt nastawiony jest na działania aktywizujące, które pozwalają na przywrócenie osób marginalizowanych społeczeństwu, rozwiązuje problem całego obszaru rewitalizacji. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych (1.3), cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej (2.1, 2.2, 2.3, 2.4). Projekty powiązane: Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013); Otwarta biblioteka (lista podstawowa projekt nr 8.1.5); Daj sobie szanse! (lista podstawowa projekt nr 8.1.7); Założenie Centrum Integracji w Krościenku nad Dunajcem, Grywałdzie i Krośnicy (lista podstawowa projekt nr 8.1.8). 8.1.5. Otwarta biblioteka Wnioskodawca: Gminna Biblioteka Publiczna w Krościenku nad Dunajcem Wartość projektu: 250 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2017 grudzień 2019 Źródło finansowania: EFRROW, MKiDN, budżet gminy, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji Krościenko Centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest cykl nowych projektów skierowanych do różnych grup odbiorców, którego nadrzędnym celem jest otwarcie się i wyjście do mieszkańców gminy z nowymi propozycjami i nową ofertą aktywności. Ideą projektu jest aby biblioteka stała się miejscem otwartym i chętnie odwiedzanym przez mieszkańców, nie tylko w celu wypożyczenia książek, ale by stała się centrum społeczno-kulturalnej aktywności dla mieszkańców, by była miejscem kulturalnych konfrontacji, prezentacji i spotkań społeczności lokalnej w różnych wymiarach - spotkań autorskich, klubu miłośników książki, a także by aktywnie rozwijała współpracę z twórcami ludowymi z terenu gminy. Wśród planowanych do wdrożenia działań znalazły się następujące projekty: Rodzinne popołudnia z książką - promocja czytelnictwa wśród mieszkańców - cykl spotkań w bibliotece publicznej skierowany do dzieci do lat 6 i ich rodziców. Projekt wykorzystuje innowacyjne metody łączenia działań z różnych obszarów edukacji. Głośnemu czytaniu towarzyszy zabawa, zajęcia parateatralne i plastyczne. Działanie takie doskonale przyczynia się do wychowania i nauki poprzez kontakt z kulturą i sztuką. W ramach projektu Biblioteka Publiczna podejmie współpracę ze szkołami z terenu gminy (lekcje biblioteczne, konkursy literackie i inne, zajęcia plastyczne). Ponadto planuje się cykliczne spotkania z dziećmi np. W każdą środę od godz. 16-18 - czytanie i wspólna zabawa, poznawanie tradycji świątecznych itp. Biblioteka jesteś na dobrej drodze - głównym celem realizacji tego elementu programu jest zmiana wizerunku biblioteki, poprzez przeobrażenie stereotypowej formy jej funkcjonowania, w nowoczesną, dopasowaną do współczesnych potrzeb instytucję. Aby osiągnąć ten cel biblioteka winna stać się miejscem przyjaznego kontaktu z kulturą, w którym można w sposób nieskrepowany rozwijać swoje zainteresowania i prezentować twórczość artystyczną. W ramach projektu odbywać się będą Spotkania z pasjami, ich celem będzie aktywizacja i wspieranie osób starszych w rozwoju osobistym i społecznym, dzielenie się swoimi zainteresowaniami, e-motywacja - S t r o n a 67

stworzenie systemu aktywizacji i wsparcia seniorów. Dodatkowo ułatwiony zostanie seniorom dostęp do nowych technologii itp. Mistrz i uczeń - przedmiotem projektu jest organizacja zajęć z rękodzieła ludowego z zakresu nauki kroju, szycia, wyszywania oraz zdobienie aplikacjami strojów góralskich na zasadzie mistrz i uczeń Eko-Paka - ochrona zasobów naturalnych - celem projektu jest przybliżenie uczestnikom zagadnień związanych z recyklingiem opakowań, popularyzacja idei zamkniętego obiegu surowców, jako sprzyjającej ochronie zasobów naturalnych. Kształtowanie postaw ekologicznych poprzez gry i zabawy oraz materiały edukacyjne kierowane do dzieci i rodziców. W ramach zajęć powstaną scenariusze zajęć, gier i zabaw. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna x sfera środowiskowa x sfera techniczna Produkt projektu: Liczba zrealizowanych działań z zakresu społeczno-kulturalnego 4. Rezultat: Wzrost liczby mieszkańców gminy korzystających z oferty kulturalnej 10%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: we wszystkich elementach konsultacji społecznych bardzo mocno wybrzmiewa zarówno brak miejsc spotkań, miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną, jak i ogromna potrzeba integracji lokalnej społeczności. Suma projektów planowanych do realizacji przez Gminną Bibliotekę Publiczną jest jednym z szeregu zaproponowanych elementów, który może przyczynić się z jednej strony do rozbudowy oferty, z drugiej tworzyć platformę/pretekst do spotkań i integracji. Interesujące jest to, że w projekcie założono integrację pomiędzy różnymi pokoleniami, przekazywanie wiedzy i umiejętności młodym przez osoby starsze. Ma to jednocześnie efekt terapeutyczny aktywizuje starsze osoby, wyciąga je z domu, sprawia, że czują się ważni i potrzebni. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych (1.1, 1.2, 1.3), cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej (2.2), cel strategiczny 4. Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko (4.1). Projekty powiązane: Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013); Uchronić od zapomnienia (PO KL, wartość projektu: 49 931,88 zł, okres realizacji: 2011-2012); W stronę kultury (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Daj sobie szanse! (lista podstawowa projekt nr 8.1.7). 8.1.6. W stronę kultury Wnioskodawca: Gminne Centrum Kultury w Krościenku nad Dunajcem w partnerstwie z publicznymi szkołami podstawowymi i gimnazjum Wartość projektu: 250 000,00 PLN Spodziewany czas realizacji: styczeń 2017 grudzień 2019 Źródło finansowania: EFRROW, MKiDN, budżet gminy, środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji Krościenko Centrum Opis projektu: Przedmiotem projektu jest cykl nowych działań skierowanych do różnych grup odbiorców, którego nadrzędnym celem jest otwarcie się i wyjście do mieszkańców gminy z nowymi propozycjami i nową ofertą aktywności. Ideą projektu jest aby działalność GCK (obecnie utrudniona, a w przyszłości w nowej siedzibie Centrum Kultury) wychodziła coraz bardziej do mieszkańców i odpowiadała na społeczne zapotrzebowanie, zarówno w zakresie samego uczestnictwa w kulturze, jak i pielęgnowania lokalnych tradycji, w tym szczególnie związanych z góralami pienińskimi. 68 S t r o n a

Wśród planowanych do wdrożenia działań znalazły się następujące projekty: Warsztaty teatralne dla seniorów - przedmiotem projektu jest przygotowanie spektakli teatralnych przez grupy seniorów, a także spotkania z aktorami. Celem podejmowanych działań jest mobilizacja środowiska seniorów, promowanie kultury, integracja lokalnych środowisk twórczych. Warsztaty wielopokoleniowe Śpiewamy pieśni patriotyczne oraz okolicznościowe w ramach projektu prowadzona będzie nauka śpiewu, spotkanie z instruktorem, przygotowanie repertuaru, koncerty. Celem podejmowanych działań jest integracja społeczności lokalnej także w wymiarze wielopokoleniowym. Jasełka organizacja konkursu międzysołeckiego, podczas którego wystawiane będą tradycyjny pienińskie jasełka. Celem podejmowanych działań jest przypomnienie dawnych obrzędów jakie wiązały się ze świętami Bożego Narodzenia, a także integracja wielopokoleniowa. Projekt będzie realizowany w lokalnych remizach z udziałem artystów i twórców ludowych, a także chętnych mieszkańców gminy. Warsztaty gry na instrumentach ludowych przedmiotem projektu jest nauka dzieci i młodzieży gry na instrumentach ludowych (góralskich): skrzypcach, oktawkach, basach, piszczałkach, trąbitach. Warsztaty nauki gry prowadzone będą przez muzyków pienińskich działających w kapelach góralskich w rejonie Pienin. Celem podejmowanych działań jest większe zaangażowanie dzieci i młodzież w działalność kulturalną oraz kultywowanie tradycji regionu pienińskiego, a także stworzenie możliwości kreatywnego spędzania czasu wolnego przez dzieci i młodzież. Warsztaty ginących zawodów i sztuki ludowej przedmiotem projektu jest przekazanie młodemu pokoleniu wiedzy i umiejętności w zakresie zanikających zawodów i rzemiosł. Warsztaty prowadzone będą przez lokalnych artystów, twórców ludowych w zakresie m.in.: malowania na szkle, haftu, koronkarstwa, rzeźby w drewnie, wyrobów skórzanych. Celem jest większe zaangażowanie dzieci i młodzież w działalność kulturalną oraz kultywowanie tradycji regionu pienińskiego, a także stworzenie możliwości kreatywnego spędzania czasu wolnego przez dzieci i młodzież oraz doskonalenia sprawności manualnej. Warsztaty kulinarne kuchni regionalnej przedmiotem projektu są warsztaty kulinarne w zakresie kuchni tradycyjnej i regionalnej dla dzieci, młodzieży oraz mieszkańców gminy. Zajęcia z przygotowania potraw tradycyjnych i regionalnych odbywać się będą w poszczególnych sołectwach, a prowadzone będą przez seniorów i znawców kuchni regionalnej. Celem tego przedsięwzięcia jest kultywowanie tradycji kuchni regionalnej oraz aktywizacja mieszkańców w kierunku zachowania i wykorzystywania dziedzictwa kulinarnego regionu pienińskiego, a także wzmacnianie więzi międzypokoleniowej. Bliżej pienińskiej tradycji przedmiotem projekt jest edukacja regionalna poprzez - współpracę z twórcami ludowymi, warsztaty rzeźbiarskie, malarskie oraz organizowanie wystawa prac uczniów, Celem projektu jest szerzenie tradycji regionu, rozbudzenie zainteresowań oraz kultywowanie tradycji i folkloru regionu. Mała gmina wielkie perspektywy - wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci z terenu gminy przedmiotem projektu jest zorganizowanie dla uczniów szkół gimnazjalnych zajęć pozalekcyjnych w trzech formach: zajęć wyrównawczych, zajęć dodatkowych, zajęć ze specjalistami. Celem podejmowanych działań jest wyrównywanie szans edukacyjnych młodzieży z terenu gminy Krościenko nad Dunajcem. Akademia Seniora - przedmiotem projektu jest organizacja zajęć aktywizujących dla osób 60+, w tym zajęć rekreacyjnych, tanecznych, językowych, komputerowych. Celem podejmowanych działań jest aktywizowanie środowiska seniorów, nabywanie przez osoby starsze nowych umiejętności, integracja grupy i przeciwdziałanie zamykaniu się osób starszych w domach i postępującej alienacji. S t r o n a 69

Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna x x sfera środowiskowa sfera techniczna Produkt projektu: Liczba zrealizowanych działań z zakresu społeczno-kulturalnego - 9 Rezultat: Wzrost liczby mieszkańców gminy korzystających z oferty kulturalnej 15%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: we wszystkich elementach konsultacji społecznych bardzo mocno wybrzmiewa zarówno brak miejsc spotkań, miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną, jak i ogromną potrzebą integracji lokalnej społeczności. Suma projektów planowanych do realizacji przez Gminne Centrum Kultury jest jednym z szeregu zaproponowanych elementów, który może przyczynić się z jednej strony do rozbudowy oferty, z drugiej tworzyć platformę/pretekst do spotkań i integracji. Interesujące jest to, że w projekcie założono integrację pomiędzy różnymi pokoleniami, przekazywanie wiedzy i umiejętności młodym przez osoby starsze. Ma to jednocześnie efekt terapeutyczny aktywizuje starsze osoby, wyciąga je z domu, sprawia, że czują się ważni i potrzebni. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych (1.1, 1.2, 1.3), cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej (2.2), cel strategiczny 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy (3.2, 3.3). Projekty powiązane: Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013); Uchronić od zapomnienia (PO KL, wartość projektu: 49 931,88 zł, okres realizacji: 2011-2012; Otwarta biblioteka (lista podstawowa projekt nr 8.1.5); Budowa Centrum Kultury OAZA (lista podstawowa projekt nr 8.1.9). 8.1.7. Daj sobie szansę! Wnioskodawca: Gmina Krościenko nad Dunajcem Wartość projektu: 426 030,78 PLN Spodziewany czas realizacji: wrzesień 2016 październik 2018 Źródło finansowania: RPO WM działanie 9.1.1. (EFS), środki własne Lokalizacja: Podobszar rewitalizacji wszystkie podobszary uznane za zdegradowane Opis projektu: Przedmiotem projektu jest podjęcie działań, których efektem będzie poprawa oraz wzmocnienie szans na zatrudnienie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz wzrost poziomu aktywności społeczno-zawodowej przez aktywizację społeczno-zawodową min. 30 osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w Gminie Krościenko nad Dunajcem w okresie od 2016 r. do 2018 r. Projekt wychodzi naprzeciw zapisom Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2015-2020. Grupę docelową tworzą: osoby i rodziny zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w tym doświadczające wielokrotnego wykluczenia społecznego i/lub korzystające z Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-20, osoby zakwalifikowane do III profilu pomocy zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia, osoby niepełnosprawne, a także w miarę potrzeb wynikających z diagnozy potrzeb grupy docelowej - również otoczenie osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Zadania wypływają bezpośrednio z przyjętych celów. Wykorzystując przyjęte w Programie instrumenty, za pomocą pracy socjalnej, aktywnej integracji, działań o charakterze zawodowym przygotowujących do zatrudnienia (np.: staże, wolontariat) oraz zatrudnienia wspieranego i subsydiowanego, poradnictwa psychologicznego, treningów kompetencji i umiejętności społecznych, poradnictwa zawodowego. Celem projektu jest m.in.: rozwinięcie lub wzmocnienie aktywności i umiejętności społecznych oraz samodzielności życiowej i społecznej osób i rodzin; zapobieganie procesom wykluczenia społecznego; 70 S t r o n a

podwyższenie jakości życia; zwiększenie motywacji do zmiany swojej sytuacji życiowej i podniesienie samodzielności w funkcjonowaniu w życiu rodzinnym i społecznym; przywrócenie możliwości lub zdolności uzyskania zatrudnienia lub innej formy aktywności zawodowej lub edukacyjnej. Celem projektu jest m.in. poprawa sytuacji na rynku pracy osób znajdujących się w gorszym położeniu (zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym oraz osób niepełnosprawnych) poprzez ich aktywizację na rynku pracy, a poprzez to ułatwienie wychodzenia tych osób z sytuacji kryzysowych i ich powrót do życia społecznego. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna x x sfera środowiskowa sfera techniczna Produkt projektu: Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie 30 osób. Rezultat: Liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które wzmocniły swoje szanse na zatrudnienie 30 osób, w tym 3 osoby niepełnosprawne. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: projekt ma wspierać osoby, które często nie z własnej winy znalazły się w gorszym położeniu (są zagrożone ubóstwem, wykluczeniem społecznym itp.), które poprzez udział w projekcie, którego celem jest aktywizacja zawodowa i społeczna nabiorą większej wiary w swoje możliwości i będą w stanie usamodzielnić się na rynku pracy oraz lepiej odnaleźć się w lokalnej społeczności. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej (2.1, 2.2, 2.3, 2.4). Projekty powiązane: Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013); Uchronić od zapomnienia (PO KL, wartość projektu: 49 931,88 zł, okres realizacji: 2011-2012); Pozyskanie i modernizacja obiektu z dostosowaniem go do funkcji mieszkań treningowych i klubu terapeutycznego (lista podstawowa projekt nr 8.1.4); Otwarta biblioteka (lista podstawowa projekt nr 8.1.5); W stronę kultury (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Założenie Centrum Integracji w Krościenku nad Dunajcem, Grywałdzie i Krośnicy (lista podstawowa projekt nr 8.1.8); Budowa Centrum Kultury OAZA (lista podstawowa projekt nr 8.1.9). 8.1.8. Założenie Centrum Integracji w Krościenku nad Dunajcem, Grywałdzie i Krośnicy Wnioskodawca: Gmina Krościenko nad Dunajcem Wartość projektu: 173 969,22 PLN Spodziewany czas realizacji: 2017 2019 Źródło finansowania: RPO WM działanie 9.1, środki własne, EFRROW Lokalizacja: Cały obszar rewitalizacji Opis projektu: Przedmiotem projektu jest stworzenie trzech centrów integracji (Grywałd, Krościenko nad Dunajcem, Krośnica), służących różnym grupom społecznym: dzieciom i młodzieży świetlica, seniorom miejsce spotkań, wspólne działania integracyjne, osobom dorosłym miejsce spotkań, rozwijanie zainteresowań, rozwój zawodowy. Świetlice będą zapewniały dzieciom opiekę, pomoc w nauce, organizację czasu wolnego, zabawę i zajęcia sportowe oraz rozwój zainteresowań. Celem podejmowanych działań jest integracja społeczna mieszkańców, przeciwdziałanie występowaniu zjawisk niepożądanych, wspieranie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, a także większa integracja S t r o n a 71

społeczna, otwarcie na problemy innych, możliwość wspólnego działania na rzecz środowiska i gminy, aktywność grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (np.: Seniorów). Do założenia placówek posłużą niewykorzystywane zasoby budynków komunalnych należących do Gminy Krościenko nad Dunajcem oraz przyszły rozbudowany budynek GCK. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna x x x sfera środowiskowa sfera techniczna Produkt projektu: Liczba stworzonych nowych miejsc integracji 3. Rezultat: Liczba dzieci i młodzieży korzystająca z oferty centrów integracji 200 osób. Liczba seniorów korzystająca z oferty centrów integracji 150 osób. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: we wszystkich elementach konsultacji społecznych bardzo mocno wybrzmiewa zarówno brak miejsc spotkań, miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną, jak i ogromna potrzeba integracji lokalnej społeczności, a przedmiotem projektu jest stworzenie nowych miejsc integrujących społeczność lokalną, co jest bardzo oczekiwane przez mieszkańców; rozszerzenie oferty spędzania wolnego czasu dla dzieci i dorosłych; integracja międzypokoleniowa, ożywienie budynków komunalnych, które do tej pory nie są wykorzystywane w pełni. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej (2.1, 2.2, 2.3, 2.4). Projekty powiązane: Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013); Pozyskanie i modernizacja obiektu z dostosowaniem go do funkcji mieszkań treningowych i klubu terapeutycznego (lista podstawowa projekt nr 8.1.4); Daj sobie szansę! (lista podstawowa projekt nr 8.1.7). 8.1.9. Budowa Centrum Kultury OAZA Wnioskodawca: Stowarzyszenie Diakonia Ruchu Światło-Życie Wartość projektu: 10 000 000 PLN (w tym koszty kwalifikowane: 6 mln PLN) Spodziewany czas realizacji: styczeń 2018 czerwiec 2020 Źródło finansowania: RPO WM działanie 11.2, środki własne Lokalizacja: poza obszarem rewitalizacji, ale o dużym znaczeniu dla rozwiązywania problemów społeczno-ekonomicznych obszaru rewitalizacji Opis projektu: Przedmiotem projektu jest budowa Centrum Kultury OAZA - przestrzeni dla promocji i kultywowania kultury w duchu wartości Ruchu - Światło Życie i lokalnej tradycji Krościenka nad Dunajcem, jako miejsca od szeregu lat związanego z ruchem oazowym, a także miejsca aktywizującego lokalną społeczność. Obiekt zlokalizowany zostanie w przeważającej części na tzw. Kopiej Górce. W skład kompleksy wejdzie nowy, kilkukondygnacyjny, ogólnodostępny budynek Centrum Kultury OAZA, wraz z częścią hotelową. Ponadto obecne obiekty zostaną zmodernizowane i zaadaptowane na potrzeby Centrum. Zagospodarowany zostanie także teren wokół Centrum przestrzeń wokół obiektów centrum wyposażona zostanie w elementy małej architektury wykonane przez lokalnych twórców i artystów. Powstanie także infrastruktura rekreacyjna dla dzieci (tematyczny, oazowy plac zabaw), a także parking. Całość będzie dostępna i dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Co ważne - cały obiekt wraz z infrastrukturą towarzyszącą (małą architekturą i infrastrukturą rekreacyjną) zaprojektowany został z dbałością o ład przestrzenny i z uwzględnieniem tradycyjnego stylu architektury Krościenka nad Dunajcem. Tym samym zrealizowane zostanie społeczne oczekiwanie stworzenia miejsca, w którym możliwe będzie realizowanie potrzeb kulturalnych mieszkańców i turystów oraz lokalnych środowisk artystycznych, w tym licznej grupy twórców ludowych. W Centrum powstanie m.in.: 72 S t r o n a

sala konferencyjno-widowiskowa dla 250-300 osób, wraz z infrastrukturą multimedialną; mniejsze sale do prowadzenia zajęć społeczno-kulturalno-edukacyjnych oraz spotkań; biblioteka; jadalnia z w pełni wyposażonym zapleczem kuchennym; oaza ogólnodostępny, ogród zimowy; część hotelowa z miejscami noclegowymi dla 70 osób; kawiarenka internetowa; mała architektura wraz z infrastrukturą dla dzieci zlokalizowana wokół budynku Centrum na obszarze Kopiej Górki, parking. Ponad to dla wszystkich obiektów zakłada się nowoczesną, ekologiczną instalację c.o., z wykorzystaniem energii odnawialnej. Celem podejmowanych działań jest integracja społeczna mieszkańców poprzez zapewnienie wartościowej oferty kulturalno-oświatowej z zachowaniem walorów kultury i tradycji lokalnej oraz aktywizacja społeczności lokalnej poprzez stworzenie warunków do nauki i pracy w tym dla młodzieży ponadgimnazjalnej. Innym ważnym aspektem projektu jest stworzenie możliwości integracji pomiędzy różnymi pokoleniami, przekazywanie wiedzy i umiejętności młodym przez osoby starsze. Cele te będą realizowane poprzez: uruchomienie przestrzeni dla różnych spotkań, w tym: o dla osób starszych i samotnych z Krościenka i okolic (m.in. projekcje filmów w sali multimedialnej, wieczory pieśni ludowej i religijnej, zajęcia profilaktyczne, kółka zainteresowań, spotkania z ciekawymi ludźmi, spotkania z grupami seniorów z całej Polski przybywającymi do OAZY, współpraca z gminnymi instytucjami kultury itp.), o dla dzieci i młodzieży z okolicy (m.in. spotkania formacyjne, projekcje wartościowych filmów, warsztaty profilaktyczne, wydarzenia artystyczne np. jasełka, festiwale folklorystyczne, kółka zainteresowań, konkursy i zabawy); o dla osób w trudniejszym położeniu, w tym w ramach w ramach profilaktyki uzależnień i postaw aspołecznych; kultywowanie tradycji i folkloru regionu Pienin poprzez warsztaty z lokalnymi artystami, udostepnienie przestrzeni wystawienniczej dla lokalnych artystów (zarówno ogólnodostępna przestrzeń Centrum Kultury, jak i część hotelowa obiektu może stanowić rodzaj galerii sztuki dla lokalnych twórców) oraz poprzez stworzenie przestrzeni dla promocji kuchni lokalnej z wykorzystaniem infrastruktury kuchni i jadalni w obiekcie (np. warsztaty kulinarne prowadzone przez lokalne koła gospodyń, dostępna dla turystów jadalnia z daniami kuchni regionalnej itp.) oraz przestrzeni dla promocji i sprzedaży produktów regionalnych; otwarcie przestrzeni do nauki zawodu w branży turystycznej i przemysłu czasu wolnego młodzież ponadgimnazjalna będzie mogła w warunkach rzeczywistych w ramach staży i praktyk uczyć się zawodu wykonując prace w ramach zarówno ogólnodostępnej przestrzeni Centrum kultury jak i części noclegowej; stworzenie przestrzeni dialogu dla mieszkańców (i z mieszkańcami) Gminy zarówno jako platformy wymiany myśli i idei o potrzebach lokalnych, jak i jako miejsca, w którym prowadzony będzie dialog gestorów Centrum z lokalna społecznością. Spełnienie aspektów rewitalizacji przez projekt: sfera społeczna sfera gospodarcza sfera przestrzennofunkcjonalna sfera środowiskowa sfera techniczna x x x x Produkt projektu: Wybudowana nowa infrastruktura społeczno-kulturalna 1. Rezultat: Procent mieszkańców gminy korzystających z nowej infrastruktury kultury 58%. Uzasadnienie ujęcia projektu na liście podstawowej: brak atrakcyjnych miejsc spotkań i deficyt infrastruktury kultury na obszarze Krościenka nad Dunajcem; zbyt mała liczba instytucji, które skutecznie aktywizowałyby lokalną społeczność, pielęgnowały lokalną kulturę, tradycję, folklor, ginące zawody; S t r o n a 73

duży wpływ projektu na aktywizację społeczną, przeciwdziałanie powstawaniu patologii, a także duży potencjał na tworzenie nowych miejsc pracy i warunki wzrostu gospodarczego. Realizowane cele Gminnego Programu Rewitalizacji: cel strategiczny 1. Budowanie trwałych więzi społecznych (1.1, 1.2, 1.3, 1.4), cel strategiczny 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy (3.1, 3.2). Projekty powiązane: Aktywizacja społeczności lokalnej w Gminie Krościenko N.D (PO KL, wartość projektu: 537 951,97 zł, okres realizacji: 2010-2013); W stronę kultury (lista podstawowa projekt nr 8.1.6); Założenie Centrum Integracji w Krościenku nad Dunajcem, Grywałdzie i Krośnicy (lista podstawowa projekt nr 8.1.6). 74 S t r o n a

Tabela 23. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Gminnego Programu Rewitalizacji Miernik 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 RAZEM wskaźnika Główne produkty (w odniesieniu do listy zadań podstawowych) Wybudowana nowa infrastruktura społeczno-kulturalna szt. 1 1 2 Odrestaurowany budynek 1 1 Powierzchnia zrewitalizowanej przestrzeni publicznej ha 0,84 0,39 1,23 Pozyskany budynek i dostosowany do funkcji klubu terapeutycznego i mieszkań treningowego Liczba zrealizowanych działań z zakresu społecznokulturalnego Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie szt. 1 1 szt. 4 5 4 13 osoba 30 30 Liczba stworzonych nowych miejsc integracji 2 1 3 Główne rezultaty (w całym okresie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji w odniesieniu do listy zadań podstawowych) Procent mieszkańców gminy korzystających z nowej infrastruktury kultury Procent mieszkańców gminy korzystających ze zrewitalizowanej przestrzeni publicznej Liczba osób objętych pomocą ośrodka w pierwszych 5 latach od jego uruchomienia Wzrost liczby mieszkańców gminy korzystających z oferty kulturalnej Liczba osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które wzmocniły swoje szanse na zatrudnienie Liczba dzieci i młodzieży korzystająca z oferty centrów integracji procent procent 58 procent 80 procent osoba 25 procent 10 procent osoba 30 osoba 200 Liczba seniorów korzystająca z oferty centrów integracji osoba 150 Źródło: Opracowanie własne S t r o n a 75

Tabela 24. Wskaźniki oddziaływania Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023 Główne oddziaływania (w całym okresie realizacji Programu) Wartość bazowa 2014 rok Wartość docelowa 2023 rok Saldo migracji (na 1 000 osób) % -2,5 co najmniej 0 Gęstość zaludnienia (na 1 km 2 ) osoba 118 Udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa podatek dochodowy od osób fizycznych na 1 mieszkańca utrzymana na co najmniej takim samym, a nie mniejszym poziomie zł 298,26 wzrost o co najmniej 10% Liczba osób korzystających z pomocy społecznej osoba 461 spadek o co najmniej 10% Liczba osób korzystających z pomocy społecznej poniżej kryterium dochodowego Liczba korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa Liczba korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa poniżej kryterium dochodowego Liczba osób bezrobotnych w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności Liczba organizacja pozarządowych zarejestrowanych na obszarze gminy na 1 000 mieszkańców Długość sieci wodociągowej/kanalizacyjnej (na 100 km) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS osoba 349 spadek o co najmniej 20% % 6,9 spadek o co najmniej 15% % 5,2 spadek o co najmniej 20% % 9,5 spadek o co najmniej 30% szt. 132 wzrost o co najmniej 10% szt. 2,53 wzrost o co najmniej 50% km 39,4/59,9 Osiągnięcie pełnego pokrycia w odniesieniu do sieci wodociągowej oraz sieci kanalizacyjnej w miejscach gdzie budowa sieci jest ekonomicznie uzasadniona (w pozostałych miejscach przydomowe oczyszczalnie) 76 S t r o n a

8.2. Charakterystyka uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych Projekty uzupełniające w większości przewidziane są do realizacji na obszarach zdegradowanych. Projekty te są komplementarne względem podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, jak również wpisują się w cele Gminnego Programu Rewitalizacji. Uwzględnienie przedsięwzięć uzupełniających służyć ma zapewnieniu komplementarności Programu. Tabela 25. Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne zadania inwestycyjne umieszczono w polu białym, zadania miękkie umieszczono w polach zaciemnionych Lp. Nazwa planowanego zadania 1. Opracowanie regulaminu (zasad) i utworzenie funduszu stypendialnego dla najzdolniejszej młodzieży 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Opracowanie zasad i wdrożenie certyfikacji obiektów noclegowych i atrakcji turystycznych Infrastruktura dostępna dla osób niepełnosprawnych wraz z promocją certyfikowanych obiektów i atrakcji Podejmowanie działań zmierzających do zintegrowania się właścicieli gruntów w rejonie Toporzyska, co umożliwi rozpoczęcie procesów inwestycyjnych w tym rejonie związanych z zagospodarowaniem turystyczno-rekreacyjnym Wyznaczenie, przygotowanie i oznakowanie miejsc postojowych dla autobusów/busów szkolnych dowożących uczniów do szkół Wyposażenie członków ochotniczych straży pożarnych w elektroniczny sprzęt alarmowania i (systemy powiadamiania wykorzystujące telefonię komórkową) Budowa bieżni lekkoatletycznej przy szkole podstawowej w Krościenku Wsparcie inicjatyw zmierzających do zrzeszenia się producentów i sprzedawców lokalnych oraz instytucjonalizacji tej współpracy Wyznaczenie (w 2016 roku) i utrzymanie tras narciarstwa biegowego i turowego Czas realizacji Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny 2017 bez kosztów Budżet gminy 2017 10 000,00 2017 2017 2017 2017 2017 W ramach kosztów bieżących Budżet gminy, LGD oraz PFRON Budżet gminy Wójt Gminy, Dyrektorzy Gminnych Placówek Oświatowych, NGO Wójt Gminy oraz organizacje społeczne zajmujące się niepełnosprawnymi Wójt Gminy oraz właściciele gruntów w rejonie Toporzyska Obszar tematyczny 10 Realizowane cele SPOŁ 1.2 SPOŁ, GOSP 2.2, 3.1 GOSP, SPOŁ 3.1, 1.4 15 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy PF, SPO 3.4 100 000,00 Grant PZU, budżet gminy, środki woj. Małopolskiego Wójt Gminy, OSP TECH, SPOŁ 3.4 100 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ, PF 3.1, 1.2 W ramach kosztów bieżących 2017-2023 54 000,00 Budżet gminy Budżet gminy oraz podmioty komercyjne zajmujące się obsługą ruch turystycznego Wójt Gminy lokalni producenci, przetwórcy i sprzedawcy produktów lokalnych Wójt Gminy oraz podmioty komercyjne zajmujące się obsługą ruch turystycznego GOSP 3.3 GOSP, SPOŁ, PF 3.1 10 Obszar tematyczny obejmuje aspekty mające kluczowe znaczenie dla procesów rewitalizacyjnych, tzn. sfera społeczna SPOŁ, sfera gospodarcza GOSP, sfera przestrzennofunkcjonalna PF, sfera środowiskowa ŚROD, sfera techniczna TECH 77 S t r o n a

Lp. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Nazwa planowanego zadania Adaptacja parteru budynku parafialnego w miejscowości Krośnica na potrzeby utworzenia punktu przedszkolnego Stworzenie katalogu Gmina przyjazna osobom starszym i niepełnosprawnym oraz Katalog dobrych praktyk obsługi turystów z niepełnosprawnością oraz osób starszych) dla mieszkańców i gestorów obsługi turystycznej także w wersji elektronicznej Wyznaczenie i oznakowanie szlaku miejsc historycznych na terenie Gminy Opracowanie nowej koncepcji zagospodarowania budynku przyszkolnego (tzw. domu dyrektora Jana Jankowskiego) i remont obiektu z dostosowaniem do funkcji publicznych Zagospodarowanie parkingu w Krościenku przy ul. Jana III Sobieskiego (naprzeciwko nowego kościoła) jako miejsca startowego dla lokalnych szlaków pieszo-rowerowych wraz z systemem informacji przy drogach głównych Organizacja spotkań informacyjnych i konsultacji (samorząd, mieszkańcy, instytucje odpowiedzialne za ochronę przyrody) w celu wypracowania kompromisowych form użytkowania części obszarów chronionych Wspieranie inicjatyw międzysektorowych w obszarze opieki nad osobami starszymi Opracowanie i wdrożenie systemowego projektu w zakresie aktywizacji społecznej osób najbardziej potrzebujących - aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Turystyczno-rekreacyjne zagospodarowanie bulwarów nad Dunajcem wraz z budową promenady na odcinku od ul. Jana III Sobieskiego w kierunku ul. Kras wraz z budową boisk plażowych, kąpieliska, kortów tenisowych Budowa Turystycznej Strefy Aktywności Gospodarczej w Krośnicy Zagospodarowanie brzegów Dunajca dla funkcji spaceroworekreacyjnych budowa deptaka wraz drewnianymi elementami małej architektury (prawy brzeg w kierunku pola namiotowego i Szczawnicy) wraz z budową boisk plażowych, kąpieliska, kortów tenisowych Opracowanie i wdrożenie projektów doradztwa zawodowego na poziomie gimnazjalnym (w tym edukacji ekonomicznej) oraz podnoszenia kompetencji zawodowych przez całe życie Czas realizacji 2017 200 000,00 2017 20 000,00 2017 40 000,00 Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny RPO WM, PO WER, budżet gminy Budżet gminy oraz środki pozyskane z LGD oraz PFRON Budżet gminy oraz środki pozyskane w ramach LGD Obszar tematyczny 10 Realizowane cele Wójt Gminy SPOŁ, PF 2.1 Wójt Gminy oraz organizacje społeczne zajmujące się niepełnosprawnymi Wójt Gminy SPOŁ 2.2, 3.1 PF, GOSP, SPOŁ 2017-2018 350 000,00 PROWow Wójt Gminy SPOŁ 1.1 2017-2018 1 500 000,00 PROW, budżet gminy Wójt Gminy PF, SPOŁ 1.4 2017-2018 2017-2018 2017-2018 W ramach kosztów bieżących Do ustalenia po opracowaniu projektów Do ustalenia po opracowaniu projektów 2017-2018 4 000 000,00 Budżet gminy Budżet gminy, EFS, PROW Budżet gminy, EFS, PROW RPO WM (dz. 11.2) lub PO WT PL-SK oraz budżet gminy Wójt Gminy, Dyrekcja PPN, PPK, Dyrekcja RDOŚ Wójt Gminy oraz dyrektor GOPS i lokalne NGO Wójt Gminy we współpracy z LGD, lokalne stowarzyszenia Wójt Gminy ŚROD, PF, SPOŁ 3.1, 1.1 1.4 SPOŁ 2.2 SPOŁ 2.3 GOSP, SPOŁ, PF 2017-2018 500 000,00 RPO WM, budżet gminy Wójt Gminy GOSP, SPOŁ 3.1 2017-2018 3 000 000,00 2017-2018 Koszt po opracowaniu programu RPO WM (dz. 11.2) lub PO WT PL-SK oraz budżet gminy Budżet gminy oraz środki z programów dotyczących rynku pracy i wsparcia Wójt Gminy Wójt Gminy oraz Partnerzy (w tym m.in. PPWSZ i partnerzy społeczni) PF, GOSP, SPOŁ 3.1 3.1, 1.4 GOSP, SPOŁ 3.2 78 S t r o n a

Lp. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. Nazwa planowanego zadania we współpracy z PPWSZ oraz innymi partnerami społecznymi Wsparcie rozwoju tworzenia inkubatora spożywczokulinarnego na terenie Gminy Krościenko nad Dunajcem we współpracy z przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi Budowa systemu wiat handlowych przy drogach i atrakcyjnych obiektach turystycznych (jedna na kierunku Nowy Targ, jedna na kierunku Nowy Sącz) Budowa spójnego systemu promocji produktu lokalnego na terenie Gminy Krościenko nad Dunajcem (system punktów informacyjnych w każdej miejscowości jeden z informacjami co u kogo (z adresem) można kupić/zobaczyć) Doposażenie jednostek straży pożarnej w sprzęt ochrony osobistej (ubrania specjalne pożarnicze, hełmy, oświetlenie) Wdrożenie kompleksowego programu ograniczenia niskiej emisji w sektorze komunalnym poprzez wymianę niskosprawnych urządzeń grzewczych na piece co najmniej V klasy emisyjnej (na węgiel lub pelet) oraz instalacje OZE (instalacje solarne, pompy ciepła instalacje fotowoltaiczne) Wdrożenie kompleksowego programu głębokiej termomodernizacji wraz z wymianą źródeł ciepła na niskoemisyjne (zeroemisyjne) w budynkach komunalnych Inwentaryzacja potrzeb oraz przygotowanie programu budowy przydomowych oczyszczalni ścieków wraz z pozyskaniem dofinansowania dla inwestycji dla obszarów, w których budowa sieci kanalizacyjnej jest ekonomicznie nieopłacalna Kompleksowy program przystosowania istniejących placów zabaw i rekreacji do potrzeb osób niepełnosprawnych Modernizacja szkoły podstawowej w Krościenku w zakresie wymiany instalacji C.O. Opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru rewitalizacji, a nieobjętych planem miejscowym Rozbudowa kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy 32. Poprawa warunków mieszkaniowych osiedla romskiego w Krośnicy poprzez budowę i modernizację lokali mieszkalnych 33. Systemowe wsparcie (konkurs grantowy) dla zespołów regionalnych, orkiestr dętych, kapeli ludowych, teatrów amatorskich, grup tanecznych oraz twórców literackich, Czas realizacji 2017-2018 Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny Do ustalenia w toku dalszych prac nad projektem 2017-2018 20 000,00 2017-2018 50 000,00 2017-2018 60 000,00 2017-2018 2 000 000,00 2017-2018 1 500 000,00 2017-2018 W ramach kosztów bieżących 2017-2019 50 000,00 2017-2019 200 000,00 doradczego dla MSP PROW (w ramach środków LGD) PROW (w ramach środków LGD) PROW (w ramach środków LGD) Grant PZU, budżet gminy, środki Woj. Małopolskiego RPO WM dz. 4.3.2., Program KAWKA, Program PONE, oraz budżet gminy Budżet gminy oraz RPO WM dz. 4.3.2 Budżet gminy Budżet gminy, LGD oraz PFRON RPO WM (dz.4.3.2), budżet gminy LGD oraz Wójt Gminy, lok. rolnicy, NGO (np. KGW) Wójt Gminy oraz LGD i lokalni wytwórcy Wójt Gminy oraz LGD i lokalni wytwórcy Obszar tematyczny 10 Realizowane cele GOSP 3.3 GOSP, SPOŁ, PF 3.3 GOSP, SPOŁ 3.3 Wójt Gminy, OSP TECH, SPOŁ 3.4 Wójt Gminy Wójt Gminy Wójt Gminy ŚROD, SPOŁ, TECH ŚROD, SPOŁ, TECH TECH, ŚROD, SPOŁ 4.1 4.1 4.2 Wójt Gminy SPOŁ, PF 2.2 Wójt Gminy TECH, ŚROD, SPOŁ 2017-2020 200 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy PF, GOSP 1.4 2017-2020 10 000 000,00 2017-2020 3 000 000,00 2017-2023 80 000,00 PPK, budżet gminy, PROW, WFOS, RPO WM Program Integracji Społeczności Romskiej 2014-2020, budżet gminy Budżet GCK, środki Woj. Małopolskiego PPK, Wójt Gminy Wójt Gminy oraz dyrektor GOPS TECH, ŚROD, SPOŁ 4.1 4.2 SPOŁ, PF 2.1 Dyrektor GCK, Wójt Gminy SPOŁ 1.1 S t r o n a 79

Lp. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. Nazwa planowanego zadania którzy upowszechniają dorobek regionu poza granicami gminy (granty na udział w wydarzeniach poza obszarem gminy) Realizacja programu Archipelag skarbów dla uczniów i rodziców klas III Rozwijanie funduszu stypendialnego dla młodzieży osiągającej znaczące wyniki sportowe Rozszerzenie oferty pozalekcyjnych zajęć rozwijających zainteresowania uczniów w szkołach prowadzonych przez gminę (m.in. taniec, zajęcia sportowe: pływanie, jazda na nartach itp.) Rozszerzenie oferty zajęć dodatkowych w punktach przedszkolnych (m.in. taniec, zajęcia artystyczne) Prowadzenie warsztatów dla rodziców z zakresu psychologii, rozwoju społecznego dzieci, relacji szkoła-rodzic, itp. Wspieranie edukacji regionalnej i obywatelskiej wprowadzenie do szkół podstawowych i gimnazjalnych w ramach lekcji wychowania obywatelskiego oraz zajęć plastycznych, muzycznych i innych elementów edukacji regionalnej Uruchomienie i prowadzenie stałych warsztatów nauki gry na instrumentach ludowych, dętych, w ramach zajęć prowadzonych przez GCK Wyznaczenie i oznakowywanie ścieżek rowerowych przez teren całej gminy umożliwiającej alternatywny, w stosunku do komunikacji samochodowej, sposób przemieszczania się na obszarze Gminy (m.in.. od ul. Zdrojowej do Krasu, transgraniczna Krościenko- Leśnica, Krościenko-spływ) Warsztaty ginących zawodów i twórców ludowych, organizacja wystaw, spotkań z twórcami Organizacja (dwa razy w roku w okresie wakacyjnym) warsztatów tradycyjnego rzemiosła wraz z wystawą lokalnych twórców i rzemieślników Organizacja cyklicznego konkurs potraw regionalnych Modernizacja dróg gminnych (m.in. remont drogi Grywałd - Krośnica) i udział w modernizacji dróg powiatowych (m.in.. rozbudowa drogi powiatowej 1636K Krościenko- Szczawnica) wraz z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu kołowego i użytkowników pieszych Prowadzenie stałego lobbingu na rzecz gazyfikacji gminy Czas realizacji 2017-2023 32 000,00 Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny MEN (program Bezpieczna+) Dyrektorzy Gminnych Placówek Oświatowych Obszar tematyczny 10 Realizowane cele SPOŁ 1.2 2017-2023 160 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ 1.2 2017-2023 800 000,00 PO WER, budżet gminy 2017-2023 240 000,00 PO WER, budżet gminy Dyrektorzy Gminnych Placówek Oświatowych Dyrektorzy Gminnych Placówek Oświatowych SPOŁ 1.2 SPOŁ 1.2 2017-2023 40 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ 1.2 2017-2023 80 000,00 2017-2023 80 000,00 2017-2023 4 100 000,00 2017-2023 80 000,00 2017-2023 80 000,00 2017-2023 80 000,00 LGD (małe projekty), budżety szkół LGD (małe projekty), budżet GCK PRO WM, PO WT PL-SK, budżet gminy LGD (małe projekty), budżet GCK Budżet GCK, środki LGD lub grant Woj. Małopolskiego LGD (m. Projekty), budżet GCK Dyrektorzy szkół samorządowych, Wójt Gminy SPOŁ 1.2, 1.1 Dyrektor GCK SPOŁ 1.2, 1.1 Wójt Gminy 2017-2023 5 300 000,00 Budżet gminy, PZD Wójt Gminy, PZD 2017-2023 W ramach kosztów Budżet gminy GOSP, SPOŁ, PF 3.1 Dyrektor GCK, Wójt Gminy GOSP, SPOŁ 3.2, 1.1 Dyrektor GCK, Wójt Gminy GOSP, SPOŁ 3.2, 1.1 Dyrektor GCK GOSP, SPOŁ 3.3, 3.1 Wójt Gminy PF, GOSP, SPOŁ, TECH ŚROD, SPOŁ, TECH 3.4 4.1 80 S t r o n a

Lp. 47. Nazwa planowanego zadania Powołanie Gminnego Forum Dialogu inicjowanie integracji środowisk przedsiębiorców, artystów, twórców i społeczników 48. Utworzenie Młodzieżowej Rady Gminy jako formy aktywizacji młodych ludzi i kształtowania postaw obywatelskich 49. Wypracowanie, w konsultacji ze środowiskiem NGO, aktualizacji regulaminu konkursów na realizację zadań publicznych realizowanych przez organizacje pozarządowe, w kierunku preferencji dla organizacji aktywnie poszukujących środków zewnętrznych na swoje projekty, a środków budżetu gminy używających jako uzupełnienia wkładu 50. Organizacja cyklicznych spotkań ze środowiskiem przedsiębiorców (co najmniej raz w roku) 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. Wsparcie organizacyjne i finansowe utworzenia Uniwersytetu Trzeciego Wieku (wsparcie organizacyjne i finansowe Stowarzyszenia Seniorów) Prowadzenie stałego doradztwa dla mieszkańców Gminy w zakresie możliwości pozyskania środków na działania związane z ograniczeniem niskiej emisji, termomodernizacji budynków, instalacji OZE Rewitalizacja oraz oznaczenie cmentarza żydowskiego w Krościenku Wprowadzenie zasad w odniesieniu do inwestycji gminnych związanych z modernizacją, rozbudową oświetlenia zasad unikania zbędnego zanieczyszczenia światłem Współdziałanie z wojewodą (GDDKiA) w zakresie prac planistycznych mających na celu wskazania możliwych wariantów przebiegu obwodnicy centrum Krościenka wraz z wykonaniem konsultacji społecznych dla wybranych lokalizacji Wzmocnienie techniczne potencjału bibliotek np. poprzez rozbudowę zaplecza informatycznego Uruchomienie przy SP w Grywałdzie klasy o profilu sportowym Czas realizacji 2017-2023 2017-2023 2017-2023 2017-2023 Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny bieżących W ramach kosztów bieżących W ramach kosztów bieżących W ramach kosztów bieżących W ramach kosztów bieżących Budżet gminy Budżet gminy Budżet gminy Budżet gminy Wójt Gminy, środowiska artystyczne, NGO, przedsiębiorcy Wójt Gminy, Dyrektorzy Placówek Oświatowych Wójt Gminy, środowiska artystyczne, NGO, przedsiębiorcy Wójt Gminy, środowiska gospodarcze Obszar tematyczny 10 Realizowane cele SPOŁ, GOSP 1.3 SPOŁ 1.3 SPOŁ 1.3 GOSP 1.3 2017-2023 80 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ 2.2 2017-2023 W ramach kosztów bieżących 2017 50 000,00 2017 W ramach kosztów bieżących 2017-2018 50 000,00 Budżet gminy Budżet gminy, Związek Gmin Wyznaniowych - Żydowskich w RP, Gmina Żydowska- Kraków Budżet gminy Budżet gminy (partycypacja w kosztach) Wójt Gminy ŚROD, SPOŁ, TECH 4.1 Wójt Gminy PF, SPOŁ 1.4, 1.1 Wójt Gminy GDDKiA, Wójt Gminy ŚROD, PF, SPOŁ PF, GOSP, ŚROD, SPOŁ, TECH 2017-2018 25 000,00 MKiDN, budżet gminy Dyrektor GBP, Wójt Gminy SPOŁ 1.1 2017-2018 Do ustalenia w toku dalszych prac nad 1.4 3.4, 1.4 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ 1.2 S t r o n a 81

Lp. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. Nazwa planowanego zadania Organizacji Programu profilaktycznych badań USG wraz z zakupem aparatu i dostosowaniem pomieszczeń Doposażenie poradni specjalistycznych przy funkcjonującym SP ZOZ z poszerzeniem zakresu świadczonych usług medycznych Wykorzystanie ujęć wód mineralnych do stworzenia unikatowej oferty leczniczo-rehabilitacyjnej w oparciu o metodę Kneippa zagospodarowanie ujęć wód mineralnych na terenie Gminy Krościenko wraz ze stworzeniem szlaku źródlanego (wyznaczenie, oznakowanie, opisanie) Budowa punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) Adaptacja poddasza wraz z wymianą dachu w SP Krośnica na stworzenie pracowni plastycznej Tworzenie specjalistycznych pracowni przedmiotowoedukacyjnych (fizycznych, chemicznych, językowych, itd.) w szkołach zarządzanych przez Gminę Krościenko nad Dunajcem Zagospodarowanie centrum Grywałdu poprzez modernizację budynków użyteczności publicznej i zagospodarowanie terenu Zagospodarowanie centrum Krośnicy poprzez poprawę estetyki przestrzeni publicznych wraz z adaptacją pierwszego pietra budynku parafialnego (w którym na parterze planowany jest punkt przedszkolny) na potrzeby prowadzenia świetlicy wiejskiej Zagospodarowanie centrum Hałuszowej poprzez modernizację terenów rekreacyjnych, rozbudowę placu zabaw oraz estetyzacje przestrzeni publicznej Program systematycznej wymiany oświetlenia ulicznego (będącego własnością gminy) na nowoczesne oświetlenie energooszczędne 68. Remont konserwatorski kościoła pw. Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem 69. 70. Wdrożenie i wypromowanie wśród starszych mieszkańców Krościenka tzw. Koperty życia Modernizacja i wymiana komputerów w pracowniach komputerowych w szkołach Czas realizacji Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny projektem Obszar tematyczny 10 Realizowane cele 2017-2018 150 000,00 Budżet SPZOZ Dyrektor SP ZOZ ŚROD, SPOŁ 2.4 2017-2018 300 000,00 Budżet SPZOZ Dyrektor SP ZOZ SPOŁ, GOSP 2.4 2017-2018 1 000 000,00 Budżet gminy, PROW, WFOŚ Wójt Gminy GOSP, SPOŁ, PF 2017-2018 1 500 000,00 RPO WM, budżet gminy Wójt Gminy ŚROD, SPOŁ 1.4 2017-2019 300000 RPO WM, budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ 1.2 2017-2019 500 000,00 PO WER, budżet gminy Dyrektorzy Gminnych Placówek Oświatowych 3.1 SPOŁ 1.2 2017-2019 1 000 000,00 PROW, budżet gminy Wójt Gminy PF, SPOŁ 1.4 2017-2019 450 000,00 PROW, budżet gminy Wójt Gminy PF, SPOŁ 1.4 2017-2019 120 000,00 PROW, budżet gminy Wójt Gminy PF, SPOŁ 1.4 2017-2019 1 000 000,00 2017-2019 450 217,00 2017-2019 W ramach środków na profilaktykę w ramach NFZ Budżet gminy + środki NFOŚiGW oraz WFOŚiGW Środki własne parafii, środki na odnowę zabytków Budżet jednostek realizujący zadanie ze środków NFZ 2017-2020 300 000,00 PO WER, budżet gminy Wójt Gminy Parafia Rzymsko-katolicka pw. Wszystkich Swiętych w Krościenku n.d Wójt Gminy we współpracy z POZ Dyrektorzy Gminnych Placówek Oświatowych ŚROD, PF, SPOŁ, TECH 4.1, 1.4 PF, SPOŁ 1.4, 1.1 SPOŁ 2.4 SPOŁ 1.2 82 S t r o n a

Lp. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. Nazwa planowanego zadania Opracowanie i wdrożenie Gminnego programu renowacji mostów i przepustów wraz z opracowaniem kryteriów wyboru inwestycji do realizacji Modernizacja oczyszczalni ścieków w Krościenku wraz z jej rozbudową w celu zwiększenia przepustowości Wdrożenie programu dopłat do wymiany niskosprawnych kotłów i urządzeń na paliwa stałe w obiektach prywatnych Wypracowanie przez samorząd, reprezentację przewoźników działających na terenie gminy oraz właścicieli stacji narciarskich koncepcji uruchomienia Turystycznej komunikacji gminnej (pilotaż: uruchomienie stałych połączeń typu ski-bus centrum Krościenka z Czorsztyn Ski, Polaną Sosny i stacjami, narciarskimi na terenie Szczawnicy). Opracowanie i wdrożenie programów profilaktyki ochrony zdrowia dla dzieci i młodzieży (we współpracy z placówkami medycznymi) w tym współfinansowanie przez Gminę szczepień w zakresie pneumokoków, monokoków i HPV Opracowanie i wdrożenie programów profilaktyki ochrony zdrowia dla osób dorosłych (we współpracy z placówkami medycznymi w zakresie m.in. badań przesiewowych, szczepieniu przeciw grypie, badań specjalistyczne dla grup podwyższonego ryzyka onkologicznego, profilaktyki kardiologicznej, kobiet w ciąży) Utworzenie Miasteczka ruchu drogowego przy SP Krościenko Zagospodarowanie turystyczne wokół basenu w Krościenku przy ul. Leśnej wraz z rewitalizacją ujęć wód mineralnych na ul. Leśnej Stworzenie bazy rekreacyjno-sportowej dla mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem poprzez budowę kompleksu boisk typu "orlik" Dostosowanie obiektów edukacyjnych do potrzeb uczniów niepełnosprawnych Czas realizacji Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny 2017-2020 600 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy 2017-2020 5 000 000,00 PPK, budżet gminy 2017-2023 7 000 000 2017-2023 280 000,00 2017-2023 2017-2023 W ramach środków na profilaktykę w ramach NFZ W ramach środków na profilaktykę w ramach NFZ 2018 500 000,00 2018-2019 100 000,00 RPO WM, Program PONE, oraz budżet gminy Budżet gminy, udział stacji narciarskich zainteresowanych udziałem w systemie Budżet jednostek realizujący zadanie ze środków NFZ Budżet jednostek realizujący zadanie ze środków NFZ MORD i środki Województwa Małopolskiego oraz budżet gminy Budżet gminy oraz środki pozyskane w ramach LGD PPK (RPO WM), Wójt Gminy Wójt Gminy Wójt gminy, przewoźnicy prywatni, zainteresowane stacje narciarskie, turoperatorzy Wójt Gminy we współpracy z POZ Wójt Gminy we współpracy z POZ Obszar tematyczny 10 PF, GOSP, SPOŁ, TECH ŚROD, TECH, SPOŁ, ŚROD, TECH, SPOŁ Realizowane cele 3.4 4.2 4.1 GOSP, SPOŁ 3.1, 3.4 SPOŁ 2.4 SPOŁ 2.4 Wójt Gminy PF, SPOŁ 1.2, 3.4 Wójt Gminy GOSP, SPOŁ, PF 2018-2019 1 400 000,00 Budżet gminy, MSiT Wójt Gminy SPOŁ, PF 3.1, 1.2 2018-2020 150 000,00 PEFRON, budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ 2.2, 1.2 81. Modernizacja monitoringu w szkołach 2018-2020 50 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ 3.4, 1.2 82. 83. Rozbudowa cmentarza komunalnego w Krościenku nad Dunajcem wraz z inwentaryzacji obecnej części i stworzeniem elektronicznej bazy grobów osób pochowanych Przebudowa zielni wysokiej i niskie na bulwarach wzdłuż Dunajca oraz terenów zielonych przy ul. Kościuszki 2018-2020 1 050 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy TECH, SPOŁ, 4.2 2018-2020 300 000,00 Budżet gminy, PROW Wójt Gminy ŚROD, TECH, SPOŁ, 84. Poprawa efektywności energetycznej budynku SP ZOZ 2019-2020 400 000,00 Budżet SPZOZ, WFOŚiGW, Dyrektor SP ZOZ ŚROD, SPOŁ 4.1 3.1 1.4. S t r o n a 83

Lp. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. Nazwa planowanego zadania (instalacja solarna, termomodernizacja obiektu) Modernizacja budynku i zagospodarowanie terenu wokół Gminnej Biblioteki Publicznej Podjęcie działań zmierzających do wprowadzenie stref ograniczonego parkowania w zabytkowym centrum Krościenka oraz stopniowej eliminacji ruchu samochodowego ze ścisłego centrum Budowa targowiska przy ul. Wędkarzy i Targowej w Krościenku Uruchomienie świetlicy integracyjnej z zapleczem sportowym w budynku mieszkalnego usytuowanym obok szkoły podstawowej w Grywałdzie Stworzenie Parku Pamięci - rewitalizacja starego cmentarza przy ul. Jagiellońskiej Rozbudowa budynku szkolnego w Grywałdzie (nadbudowa 250 m2) o 4 nowe sale dydaktyczne i pomieszczenia techniczne wraz z termomodernizacją i wymianą systemów grzewczych Budowa domu opieki dla osób starszych i niepełnosprawnych w Krośnicy Adaptacja budynku komunalnego w Krościenku nad Dunajcem na potrzeby mieszkania komunalnego Budowa boiska i stadionu lekkoatletycznego przy publicznym gimnazjum w Krościenku nad Dunajcem Rewitalizacja zabytkowego obiektu przy ul. Pienińskiej 5 na 94. cele społeczne Źródło: Opracowanie własne Czas realizacji 2019-2020 60 000,00 Koszt Źródło finansowania Podmiot odpowiedzialny RPO WM LGD lub PROW oraz budżet gminy Obszar tematyczny 10 Realizowane cele Dyrektor GBP, Wójt Gminy SPOŁ, PF 1.1 2019-2020 50 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy PF, SPOŁ 1.4 2019-2020 1 000 000,00 Środki PROW, budżet gminy Wójt Gminy GOSP, SPOŁ 3.3; 1.4 2019-2020 150 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ, PF 2.1, 1.1 2019-2021 150 000,00 Budżet gminy, środki MUW Wójt Gminy SPOŁ, PF 1.4 2020-2021 1 200 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ, PF 1.2, 4.1 2020-21 6 000 000,00 Środki własne stowarzyszenia Stowarzyszenie SPOŁ, GOSP 2.1 2020-2022 300 000,00 Budżet gminy, MPiPS Wójt Gminy SPOŁ, PF 2.1 2022-2023 1 400 000,00 Budżet gminy, MSiT Wójt Gminy SPOŁ, PF 3.1, 1.2 2022-2023 500 000,00 Budżet gminy Wójt Gminy SPOŁ, PF 1.4, 1.1 84 S t r o n a

8.3. Charakterystyka pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych Dla realizacji kierunków działań służących eliminacji lub ograniczeniu zdiagnozowanych wcześniej negatywnych zjawisk, ściśle odpowiadających przyjętym celom rewitalizacji, o których mowa w rozdziale 7, niniejszy Program charakteryzuje poniższe typy pozostałych dopuszczalnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Celem realizacji przedsięwzięć wyszczególnionych w ramach poniższych typów jest niwelowanie i rozwiązywanie problemów społecznych, gospodarczych, środowiskowych i przestrzennych realizowanych przez różnych interesariuszy. Skala oraz zakres działań mogą być bardzo różne w zależności od specyfiki danego przedsięwzięcia. Zakłada się, że znacząca liczba przedsięwzięć będzie dotyczyć lokalnych inicjatyw oddziałujących na sytuacje kryzysowe m.in. niską aktywność społeczną, ubóstwo, niski poziom edukacji, niski stan techniczny obiektów etc. Należy mieć na uwadze, że na chwilę obecną trudno jest zidentyfikować jednoznacznie wszystkie potrzeby mieszkańców. Mogą się one bowiem zmieniać, na przestrzeni funkcjonowania Programu. Aby Gminny Program Rewitalizacji był elastyczny i mógł reagować na zmieniające się potrzeby mieszkańców, poniżej zaprezentowano zakres tematyczny projektów, które będą mogły być podejmowane w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji: wyrównywanie szans społecznych i zawodowych osób wykluczonych bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym (w tym działania z zakresu aktywnej integracji społecznej); działania włączające osoby narażone na utrwalone wykluczenie społeczne, w szczególności programy resocjalizacyjne i terapeutyczno-resocjalizacyjne, działania profilaktyczne, diagnostyczne, leczniczo-rehabilitacyjne i terapeutyczno-edukacyjne; integracja i aktywizacja mieszkańców oraz zwiększenie ich udziału w życiu publicznym; aktywizacja i integracja społeczna seniorów; rozwijanie usług opiekuńczych oraz interwencja kryzysowa; poprawa jakości i dostępności do infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia; rozwijanie kształcenia ogólnego z zakresu wychowania przedszkolnego, w szkołach prowadzących kształcenie ogólne, z zakresu wspierania uczniów uzdolnionych; rozwijanie kształcenia zawodowego uczniów i osób dorosłych; rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzmocnienie kwalifikacji i umiejętności mieszkańców; rozwijania infrastruktury edukacyjnej; mikro-inicjatywy samopomocowe, współdziałanie sąsiedzkie, projekty wymiany usług i współużytkowania dóbr, budowanie trwałej sieci wzajemnego wsparcia; przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców; promowanie przedsiębiorczości, podejmowanie działań na rzecz rozwoju gospodarczego, w tym podejmowanie działań sprzyjających tworzeniu nowych firm i rozwoju kompetencji przedsiębiorczości mieszkańców; wsparcie przedsiębiorczości społecznej; poprawa stanu zagospodarowania oraz jakości przestrzeni publicznych i półpublicznych; rozwój nowych przestrzeni publicznych służących zaspokajaniu różnych potrzeb społecznych; kształtowanie z udziałem mieszkańców przestrzeni publicznych, takich jak: place, skwery, trakty piesze, parki, zielone enklawy, kameralne miejsca wypoczynku i spotkań; poprawa efektywności energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego; ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego i ich udostępnianie na cele społeczne i gospodarcze; ochrona środowiska przyrodniczego; S t r o n a 85

poprawa stanu technicznego obiektów użyteczności publicznej oraz zasobów mieszkaniowych; poprawa wyposażenia obszaru w niezbędną infrastrukturę sieciową, w tym: ciepłowniczą, gazową i teletechniczną; rozwijanie infrastruktury transportu publicznego, w tym tras rowerowych. 8.4. Plan finansowy W ramach Gminnego Programu Rewitalizacji zaplanowano 9 zadań o charakterze strategicznym, które zostały zgłoszone w procesie otwartego naboru zadania te na łączną kwotę 20 841 052 PLN zostały zaprezentowane w poniższej tabeli. Odnosząc się do wartości projektów 52% z nich to projekty, których beneficjentem jest samorząd gminy Krościenka nad Dunajcem, zaś 48% stanowią projekty, które zamierzają realizować inni beneficjenci (jest to organizacja pozarządowa, która zgłosiła swój akces do programu poprzez specjalną aplikację na stronie Urzędu Gminy). Tabela 26. Harmonogram rzeczowo finansowy przedsięwzięć planowanych do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023 Wartość Termin Źródło Lp. Nazwa zadania projektu realizacji finansowania 1. 2. 3. 4. Rewitalizacja XIX wiecznego ratusza wraz z odtworzeniem historycznych funkcji rynku w Krościenku nad Dunajcem Rewitalizacja centrum miejscowości Grywałd Rewitalizacja centrum miejscowości Krośnica Pozyskanie i modernizacja obiektu z dostosowanie go do funkcji mieszkań treningowych i klubu terapeutycznego 5 141 052,00 2017-2019 550 000,00 2017-2019 RPO WM, oś 11.2., środki własne RPO WM, oś 11, środki własne 1 050 000,00 2018-2020 PROW, środki własne 3 000 000,00 2018-2019 5. Otwarta biblioteka 250 000,00 2017-2019 6. W stronę kultury 250 000,00 2017-2019 7. Daj sobie szansę! 426 030,78 2016-2018 8. 9. Założenie centrum integracji w Krościenku nad Dunajcem, Grywałdzie i Krośnicy Budowa Centrum Kultury OAZA 173 969,22 2017 2019 10 000 000,00 2018 2020 Razem 20 841 052,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie kart zadań środki MPiPS, RPO WM 9.1.1 i 9.1.2, środki własne EFRROW, MKiDN, budżet gminy EFRROW, MKiDN, budżet gminy RPO WM działanie 9.1.1. (EFS), środki własne RPO WM działanie 9.1, środki własne, EFRROW RPO WM, oś 11.2., środki własne Ponadto w dokumencie przedstawiono także szereg innych zadań, które w perspektywie wdrażania Programu (tzn. W latach 2016-2023) będą wdrażane przez różne podmioty, z wykorzystaniem różnych źródeł finansowania, w tym środków własnych, które także wpływają na poprawę jakości życia mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem, a zatem mają istotny udział w osiąganiu celów zdefiniowanych na poziomie niniejszego dokumentu. Ich wartość, a także liczba zaangażowanych podmiotów jest znacząco większa niż zdefiniowana w ramach grupy zdań podstawowych (szczegóły w rozdziale 8.2). Ogólna szacunkowa wartość zgłoszonych projektów dodatkowych wynosi 70 036 217,00 zł. Poniżej zaprezentowano jej podsumowanie w układzie celów Programu zdefiniowanych w rozdziale 7. 86 S t r o n a

Tabela 27. Podsumowanie uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych w odniesieniu do celów Gminnego Programu Rewitalizacji Spodziewane koszty Lp. Cele strategiczne w okresie 2016-2023 1. Budowanie trwałych więzi społecznych 11 017 217,00 2. Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej 10 410 000,00 3. Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy 23 459 000,00 4. Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko 25 150 000,00 Razem 70 036 217,00 Źródło: Opracowanie własne S t r o n a 87

9. KOMPLEKSOWOŚĆ I KOMPLEMENTARNOŚĆ GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI 9.1. Mechanizmy zapewnienia komplementarności pomiędzy poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi Gminny Program Rewitalizacji ujmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów rewitalizacyjnych współfinansowanych ze środków EFRR, EFS, EFRROW oraz innych publicznych lub prywatnych) tak, aby nie pomijać aspektu społecznego, ekonomicznego, przestrzennego, technicznego, środowiskowego i kulturowego związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Układ wzajemnie uzupełniających się celów, które obejmują wszystkie ważne elementy z punktu widzenia ożywienia obszarów objętych problemami, a także wielość zadań zarówno z listy podstawowej, jak i dodatkowej oraz różnorodność podmiotów zaangażowanych we wdrażanie Programu gwarantują komplementarność działań podejmowanych na obszarze gminy Krościenko nad Dunajcem. Program złożony jest z różnorodnych projektów, zarówno infrastrukturalnych jak i miękkich, co jest warunkiem niezbędnym do osiągnięcia kompleksowej interwencji na obszarze zdegradowanym. Koncentracja interwencji i potrzeba hierarchizacji potrzeb powodują, że projekty rewitalizacyjne dotyczą terenów o istotnym znaczeniu dla rozwoju całej gminy, a obejmują obszary dotknięte szczególną koncentracją problemów i negatywnych zjawisk kryzysowych. Interwencja Programu obejmuje wiele różnych obiektów i przestrzeni których dysponenci deklarują realizację przedsięwzięć, które z jednej strony poprawiają sytuacja na obszarze rewitalizacji, z drugiej poprzez efekt synergii wpływają na ożywienie i rozwój całej gminy, przyczyniając się w ten sposób do budowy pozycji konkurencyjnej gminy Krościenko nad Dunajcem. Działania ujęte w Gminnym Programie Rewitalizacji obejmują zasięgiem całość obszaru zdegradowanego i dotkniętego szczególną koncentracją problemów i negatywnych zjawisk kryzysowych. Wszystkie ujęte projekty realizowane będą na podobszarach zdegradowanych. Komplementarność jest jednym z nadrzędnych aspektów Gminnego Programu Rewitalizacji. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi projektami skutkuje lepszym i bardziej efektywnym wykorzystaniem środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Warto zwrócić uwagę, jak wiele zadań i projektów zdefiniowanych na poziomie listy zadań dodatkowych wpisuje się w więcej niż jeden cel Gminnego Programu Rewitalizacji, co jest potwierdzeniem ich przekrojowości i szerokiego odziaływania na szereg zjawisk związanych z rozwojem gminy Krościenko nad Dunajcem. 9.1.1. Komplementarność przestrzenna Wszystkie podstawowe projekty rewitalizacyjne skupiają się na obszarze rewitalizacji i są z nim ściśle powiązane. Są odpowiedzią na główne problemy dla tego terenu. Dzięki ich realizacji pozytywne skutki widoczne będą na wszystkich podobszarach zdegradowanych, ponieważ wiele z nich dotyczy działań podejmowanych dla miejsc lub obiektów użyteczności publicznej, przez co korzystać z nich będą mogli mieszkańcy obszaru, całej gminy, jak i regionu. Ich realizacja będzie zapobiegać przenoszeniu się różnych problemów na dalsze tereny gminy. Kluczem do definiowania działań i projektów było to, aby się wzajemnie dopełniały i aby ich rozkład przestrzenny nie pomijał żadnego obszaru zdegradowanego co mogłoby powodować pogłębianie się sytuacji kryzysowej w określonej jednostce urbanistycznej. W opisie projektów w rozdziale 8 Przedsięwzięcia rewitalizacyjne wskazano powiązania kluczowych projektów (por. Projekty powiązane). 88 S t r o n a

Rysunek 33. Oddziaływanie podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych Źródło: Opracowanie własne 9.1.2. Komplementarność problemowa Celem wszystkich przedsięwzięć rewitalizacyjnych jest przede wszystkim poprawa jakości życia. Ponadto bardzo wiele zdefiniowanych projektów ma charakter przekrojowy realizuje więcej niż jeden cel i dotyka szeregu aspektów (społecznych, ekonomicznych, przestrzennych, środowiskowych, technicznych) co ukazano w liście zadań podstawowych w punkcie obszar tematyczny oraz w tabeli zadań dodatkowych w kolumnach obszar tematyczny i realizowane cele. 9.1.3. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna System zarządzania programem rewitalizacji został wpisany w struktury Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem, a także bardzo mocno angażuje czynnik społeczny (Komitet Rewitalizacji), co pozwoli na efektywne współdziałanie na rzecz rewitalizacji różnych środowisk oraz ich wzajemne uzupełnianie się. W systemie zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji zdefiniowano czytelne procedury oraz przypisano zakres odpowiedzialności do poszczególnych organów. 9.1.4. Komplementarność międzyokresowa Dokonując wyboru projektów ważnym kryterium była ciągłość programowa. Zdefiniowane projekty są naturalną kontynuacją i rozwinięciem działań oraz przedsięwzięć realizowanych przez samorząd gminy Krościenko nad Dunajcem, parterów społecznych i instytucjonalnych na przestrzeni ostatnich lat, w tym z wykorzystaniem środków zewnętrznych. W opisie projektów w rozdziale 8 Przedsięwzięcia rewitalizacyjne wskazano powiązania kluczowych projektów (por. Projekty powiązane). Projekty rewitalizacyjne wpisują się w długoterminowe plany strategiczne gminy, których celem jest podniesienie jakości życia mieszkańców. S t r o n a 89

9.1.5. Komplementarność źródeł finansowania Projekty zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacji mają zapewnione finansowanie z różnych instrumentów wsparcia (m.in. EFRR, EFS, EFRROW) bez ryzyka podwójnego dofinansowania. Jednocześnie uwzględniają zaangażowanie środków prywatnych i publicznych. Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu środków będzie można uzyskać korzystne i optymalne efekty na obszarze rewitalizacji. W finansowaniu przedsięwzięć rewitalizacyjnych uwzględniono także projekty realizowane w formie partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Doświadczenia krajów szeroko korzystających z formuły PPP pokazują, że przynosi to efekt nie tylko w postaci pozyskania kapitału prywatnego na finansowanie zadań publicznych (pozwala na realizację tych zadań w sytuacjach deficytu finansów publicznych), ale na znaczące oszczędności nakładów finansowych w całym procesie. 9.2. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym Gminny Program Rewitalizacji odnosząc się w swych założeniach do zidentyfikowanych problemów mieszkańców na zdegradowanych obszarach gminy, uwzględnia kontekst innych dokumentów strategicznych na szczeblu lokalnym (stanowiąc istotny element całościowej wizji rozwoju jednostki), a także dokumentów regulujących działania w przedmiotowym obszarze na szczeblu subregionalnym, regionalnym, krajowym oraz europejskim. W związku z tym, komplementarność z innymi działaniami oraz priorytetami wpływa na skuteczność i efektywność procesu rewitalizacji. W tabeli zaprezentowane powiązanie celów strategicznych Gminnego Programu Rewitalizacji z celami i priorytetami rozwoju społeczno-gospodarczego, jakie wyznaczono w różnorodnych dokumentach strategicznych oraz planistycznych przyjętych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. 90 S t r o n a

Tabela 28. Powiązanie celów Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023 do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno-społeczno-gospodarczego gminy, regionu i kraju Budowanie trwałych więzi społecznych Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej POZIOM KRAJOWY Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem (zapewnienie ładu przestrzennego) I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela (rozwój kapitału społecznego) Strategia Rozwoju Kraju 2020 III.1. Integracja społeczna (zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym) II.2. Wzrost wydajności gospodarki (zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego) II.7. Zwiększenie efektywności transportu iii.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych (rozwój regionalny i subregionalny) Program Rozwoju Turystyki do 2020 Rozwój innowacyjności, atrakcyjności, jakości usług i produktów turystycznych, jako czynnika konkurencyjnej gospodarki Wzmocnienie aktywności społecznej i przedsiębiorczości w sektorze turystyki oraz zwiększenie kompetencji kadr Promocja priorytetowych obszarów produktów turystycznych kraju i regionów oraz specjalizacji gospodarczych opartych na turystyce i.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela (zwiększenie bezpieczeństwa obywatela) II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko (poprawa efektywności energetycznej i poprawa stanu środowiska) II.7. Zwiększenie efektywności transportu (modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych) III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych (zwiększenie efektywności systemu świadczenia usług publicznych) S t r o n a 91

Budowanie trwałych więzi społecznych Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy Zagospodarowanie i modernizacja przestrzeni dla rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju i przepisów ochrony środowiska. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko Zmniejszenie emisyjności gospodarki Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Infrastruktura drogowa dla miast Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach Poprawa bezpieczeństwa energetyczne Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury POZIOM REGIONALNY Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 Gospodarka wiedzy i aktywności Rozwój miast i terenów wiejskich Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego Krakowski Obszar Metropolitalny i inne subregiony Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020 Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne Przedsiębiorcza Małopolska Regionalna polityka energetyczna Ochrona środowiska Dziedzictwo regionalne Rynek pracy 92 S t r o n a

Budowanie trwałych więzi społecznych Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko Region spójny społecznie Wiedza i kompetencje Rewitalizacja przestrzeni regionalnej Infrastruktura społeczna Strategia Rozwoju Polski Południowej Polska południowa miejscem przyciągającym ludzi, podmioty i inicjatywy wzmacniające potencjał makroregionu (3.1. Tworzenie pakietowych produktów turystycznych) Inteligentne specjalizacje Województwa Małopolskiego uszczegółowienie obszarów wskazanych w Regionalnej Strategii Województwa Małopolskiego 2014-2020 Subregionalny Program Rozwoju na lata 2014-2020 Przemysły kreatywne i czasu wolnego (7.1. Przemysły kreatywne, 7.4. Przemysł czasu wolnego) Wysoka jakość życia na terenie subregionów województwa małopolskiego (2.3. Dostępne oraz wysokiej jakości usługi społeczne i ochrona zdrowia mieszkańców subregionów, 2.4. Wysoka jakość kapitału intelektualnego mieszkańców subregionów) Wysoka konkurencyjność subregionów dzięki wykorzystaniu endogenicznych potencjałów oraz usprawnieniu sieci komunikacyjnej (1.1.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej w subregionach, 1.1.4. Rozwój lokalnych tras turystycznych, 1.2. Wysoka wewnętrzna i zewnętrzna dostępność transportowa subregionów) Wysoka jakość życia na terenie subregionów województwa małopolskiego (2.1. Lepsza jakość powietrza w subregionach, 2.2. Dobry stan środowiska naturalnego) Program Strategiczny Dziedzictwo i Przemysł Czasu Wolnego Wzmocnienie źródeł tożsamości poprzez ochronę zasobów dziedzictwa, jego rewaloryzację, kształtowanie krajobrazu kulturowego, rewitalizację przestrzeni oraz odczytywanie i interpretację znaczeń kulturowych (1.1 Przeszłość przyszłości Prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane przy zabytkach, 1.3. Kompleksowe programy rewitalizacji społecznej i ekonomicznej oraz kształtowanie przestrzeni) Pobudzanie kreatywności oraz wzrost dostępu do oferty czasu wolnego (2.2. Wzmacnianie potencjału kreatywnego w regionie) S t r o n a 93

Budowanie trwałych więzi społecznych Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko Kreowanie innowacyjnej i atrakcyjnej oferty czasu wolnego dla wzmocnienia przewagi konkurencyjnej regionu (3.1. Podnoszenie atrakcyjności turystycznej regionu w oparciu o zasoby dziedzictwa regionu, 3.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej) Kreowanie innowacyjnej i atrakcyjnej oferty czasu wolnego dla wzmocnienia przewagi konkurencyjnej regionu (3.1. Podnoszenie atrakcyjności turystycznej regionu w oparciu o zasoby dziedzictwa regionu, 3.2. Rozwój infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej) Program Strategiczny Ochrona Środowiska Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym (7.3. Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym) Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych (1.1. Sukcesywna redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań) Ochrona zasobów wodnych (2.1.1. Porządkowanie gospodarki wodnościekowej, 2.2. Utrzymanie i rozbudowa systemów zaopatrzenia w wodę i optymalizacji zużycia wody) Regionalna polityka energetyczna (5.1.1. Realizacja inwestycji w zakresie energetyki rozproszonej (hydroenergetyka, biogazownie, energia wiatru, farmy słoneczne itp.)) Program Strategiczny Obszary Wiejskie Wdrażanie instrumentów regulacyjnych i planistycznych służących zintegrowanemu rozwojowi obszarów wiejskich POZIOM LOKALNY Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich Wykorzystanie potencjału wytwórczego i przedsiębiorczości społeczności lokalnych Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu nowotarskiego 2015-2020 94 S t r o n a

Budowanie trwałych więzi społecznych Primo educationis (6.2. Kształcenie ustawiczne, 6.3. Edukacja specjalna, 6.4. Zagospodarowanie czasu wolnego młodzieży) Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej Bezpieczeństwo publiczne i społeczne (4.1. Zapewnienie optymalnego poziomu bezpieczeństwa publicznego, 4.2. Polityka prorodzinna) Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy Elastyczny rynek pracy i przedsiębiorcza gospodarka (3.1. Rozwój przedsiębiorczości, 3.2. Rozwój rynku pracy) Utrzymanie i rozwój infrastruktury drogowej (5.1. Bezpieczna i funkcjonalna infrastruktura drogowa powiatu) Nowotarski warto być (9.1. Kultura i dziedzictwo kulturowe, 9.2. Produkty lokalne, 9.3. Współpraca regionalna, krajowa i międzynarodowa, 9.4. Turystyka) Strategia Rozwoju Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2015-2020 Stworzony jest nowoczesny produkt turystycznorekreacyjny, rozwijany w sposób zrównoważony i skierowany do czytelnie zdefiniowanych odbiorców Gmina stwarza atrakcyjne warunki do rozwoju gospodarczego oraz rolnictwa, budowanego w oparciu o tradycyjny model gospodarowania Obszary wiejskie rozwijają się w sposób zrównoważony tworząc atrakcyjną przestrzeń do życia dla mieszkańców i wspomagają rozwój funkcji turystycznych Kultura i sztuka wzmacnia lokalną tożsamość i czynnie uczestniczy w budowie markowych produktów turystycznych Mieszkańcy gminy mają dostęp do wysokiej jakości usług społecznych i edukacyjnych na każdym etapie życia Mieszkańcy gminy mają zapewnioną wysoką i adekwatną do potrzeb jakość opieki medycznej i socjalnej Kultura i sztuka wzmacnia lokalną tożsamość i czynnie uczestniczy w budowie markowych produktów turystycznych Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko Pięć krain: Pieniny-Gorce-Spisz-Podhale- Orawa (8.1. Edukacja ekologiczna 8.2. Ochrona środowiska naturalnego) Zasoby przyrodnicze są umiejętnie chronione zapewniając zrównoważony rozwój funkcji bytowych i turystycznych, także dla przyszłych pokoleń Mieszkańcy gminy czują się bezpiecznie S t r o n a 95

Budowanie trwałych więzi społecznych Stwarzanie warunków dla integracji społeczności lokalnej Tworzenie warunków dla powstawania atrakcyjnych miejsc pracy Podejmowanie wspólnej odpowiedzialności za czyste i zadbane środowisko Zapewnienie profesjonalnego systemu wsparcia osobom i rodzinom będącym w trudnej sytuacji życiowej. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Krościenko nad Dunajcem Znaczące zmniejszenie zanieczyszczeń i uciążliwości wynikających z presji ruchu kołowego na obszarze Gminy Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Krościenko nad Dunajcem Zdrowe i wykształcone społeczeństwo gminy Wysoki poziom ładu przestrzennego Zintegrowane społeczeństwo gminy Wysoki poziom aktywności gospodarczej na terenie gminy zapewniający miejsca pracy dla jej mieszkańców. Eliminacja niskiej emisji z sektora komunalnego, mieszkaniowego oraz gospodarczego wraz ze zwiększeniem udziału odnawialnych źródeł energii w strukturze zaopatrzenia budynków w ciepło i ciepłą wodę użytkową Systematyczna poprawa efektywności energetycznej w sektorze komunalnym i pozakomunalnym Podniesienie społecznej świadomości potrzeby dbałości o wysoką jakość powietrza (edukacja, informacją i integracją działań) Czyste środowisko naturalne na terenie gminy. Ochrona i kształtowanie wartości przyrody, kultury i krajobrazu decydujących o turystycznej atrakcyjności gminy. Źródło: Opracowanie własne Wysokie poczucie bezpieczeństwa na terenie gminy. Wysokie dochody z turystyki uzyskane dzięki wykorzystaniu miejscowych walorów krajobrazowych, kulturowych oraz bazy turystycznej. 96 S t r o n a

10. SYSTEM REALIZACJI (WDRAŻANIA) PROGRAMU REWITALIZACJI Gminny Program Rewitalizacji ma charakter operacyjny i jako taki winien identyfikować organizacyjne struktury wdrażające planowane cele, działania, zadania oraz ustalenia. Wśród struktur organizacyjnych wymienić należy dwa typy podmiotów: podmioty wykonawcze, czyli jednostki sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego realizujące poszczególne zadania/projekty; podmioty zarządzające, czyli jednostka koordynująca wdrożenie Programu, jako całości, a przy tym prowadzące jego aktualizację, monitoring i ocenę. Niepodważalna rola organów Gminy w zarządzaniu Programem polega na jego ukierunkowaniu, uchwaleniu, kontrolowaniu i ocenie z punktu widzenia lokalnej strategii rozwoju. Odnosi się to szczególnie do kontekstu celów przygotowania Programu (uszczegółowienie i wcielenie w życie instrumentów rozwoju gminy, pozyskanie środków z funduszy strukturalnych, etc.). Role poszczególnych organów gminy we wdrażaniu GPR przedstawiają się następująco. Do wyłącznych kompetencji Rady Gminy Krościenko nad Dunajcem zastrzeżone zostaje: uchwalenie Gminnego Programu Rewitalizacji; strategiczny nadzór nad realizacją Programu; opiniowanie i uchwalanie zmian i aktualizacji Programu, przedstawionych przez wójta gminy. Do kompetencji wójta gminy należeć będzie: realizacja zapisów Programu m.in. poprzez wyznaczenie Operatora Programu Rewitalizacji i nadzór nad jego działalnością oraz zapewnienie i uwzględnienie w planach budżetowych finansowania zadań ujętych w Programie, zgodnie z założonym udziałem gminy; podejmowanie decyzji o potrzebie weryfikacji Programu, m.in. na podstawie wniosków zarówno samego Operatora, jak i wniosków innych jednostek gminnych, a także partnerów społeczno-gospodarczych. Do działań charakterze wykonawczym zostanie wyznaczony Operator Programu Rewitalizacji. Zadania Operatora obejmowałyby następujące elementy zarządzania Programem: aktualizację i kontynuację procesu planowania, także w odniesieniu do poszerzenia Ramowego Programu o działania realizowane w ramach mikroprogramów społecznych lub uwzględniające inne kategorie projektów; planowanie dalszych procesów rozwojowych, wykraczających poza okres realizacji niniejszego Programu (tj. rok 2023); realizację Programu, w rozumieniu koordynowania i animowania działań administracji i beneficjentów, w kierunku przestrzegania zasad wdrożenia, wymagań wewnętrznych i zewnętrznych (np. RPO WM), a także spójności Programu; organizację procesu upowszechnienia Programu i komunikacji społecznej (organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, struktury partnerstwa publiczno-prywatnego); monitorowanie realizacji Programu; opracowywanie sprawozdań i dokonywanie wewnętrznej oceny efektów Programu. 10.1. Harmonogram realizacji procesu rewitalizacji Okres realizacji procesu rewitalizacji objętego niniejszym GPR wynosi 8 lat (lata 2016 2023). Prze-widuje się podział tego okresu na trzy podokresy dwuletnie pełnej funkcjonalności GPR poprzedzone okresem uruchamiania Programu. S t r o n a 97

Tabela 29. Ramowy program realizacji procesu rewitalizacji w latach 2016-2023 Etap realizacji GPR Rok Działania Przygotowanie GPR 2016 1. Diagnoza i wyznaczenie obszaru rewitalizacji. 2. Opracowanie i przyjęcie GPR. 3. Powołanie struktury zarządzania GPR w tym określenie zasad wyboru członków Komitetu Rewitalizacji. Okres uruchamiania GPR 2017 1. Realizacja harmonogramu działań na rok 2017. 2. Uruchamianie zgodnie z planem kolejnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych i testowanie systemu zarządzania i monitorowania. 3. Zainicjowanie prac Komitetu Rewitalizacji. 4. Uruchomienie systemu monitorowania i oceny realizacji. 5. Opracowanie harmonogramu 2018 2019. I etap GPR 2018-2019 1. Ewaluacja realizacji GPR w roku 2017, wnioski i poprawki. 2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2018-2019 ze szczególnym uwzględnieniem bieżącego dbania o synergię pomiędzy przedsięwzięciami (korygowanie harmonogramów w taki sposób, aby przedsięwzięcia potencjalnie synergiczne były uruchamiane w sposób skoordynowany). 3. Opracowanie harmonogramu na lata 2020 2021 (w 2019 roku). II etap GPR 2020-2021 1. Ewaluacja realizacji GPR 2018-2019, wnioski i poprawki. 2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2020 2021. 3. Opracowanie harmonogramu na lata 2022 2022 (w 2021 roku). III etap GPR 2022-2023 1. Ewaluacja realizacji GPR 2020-2021, wnioski i poprawki. 2. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych przewidzianych na lata 2022 2023. 3. 2023 opracowanie GPR na kolejny okres (min. 6-letni). Źródło: Opracowanie własne 10.2. Struktura zarządzania Gminnym Programem Rewitalizacji Analizując specyfikę gminy oraz zakres zadań (w których przeważają zadania leżące w kompetencji samorządu zarówno organizacyjnej, jak i finansowej), wydaje się, iż najkorzystniejszym i najprostszym rozwiązaniem jest usytuowanie Operatora w strukturze Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem, w ramach komórki odpowiedzialnej za planowanie strategiczne i rozwój gospodarczy. W ramach tego wydziału należy powołać zespół zadaniowy ds. rewitalizacji (w skład którego wejdą osoby z różnych komórek organizacyjnych, obejmujące swoimi kompetencjami cała tematykę Programu Rewitalizacji), na którego czele stanie Pełnomocnik ds. Rewitalizacji. Nie ma obecnie przesłanek do precyzyjnego oszacowania kosztów zarządzania Programem. Według wstępnego oszacowania powinny one mieścić się w granicach 1,0 1,5% całkowitych kosztów programu, tj. pomiędzy od 29,5 tys. do 45 tys. zł rocznie. Struktura zarządzania Programem składa się z następujących komórek: Rada Gminy odpowiada za uchwalanie Programu i jego głównych kierunków oraz opiniowanie zmian i aktualizację Programu; Wójt odpowiada za bieżący nadzór nad realizacją Programu, w tym dbałość o zagwarantowanie (w budżecie i WPF) środków na jego skuteczną realizację oraz pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania, a także podejmowanie decyzji o potrzebie dokonania korekt w Programie; Operator Programu Referat inwestycji i Infrastruktury, do koordynacji spraw rewitalizacyjnych zostanie powołany Pełnomocnik ds. Rewitalizacji odpowiada za bieżącą koordynację działań podejmowanych w ramach Programu, aktualizację i kontynuację procesu planowania, pozyskiwanie nowych partnerów Programu, upowszechnianie zarówno samego Programu, jak i możliwości korzystania z niego, bieżący monitoring działań oraz sprawozdawczość; 98 S t r o n a

Komitet Rewitalizacji w skład którego wejdą m.in. przedstawiciele operatora, jednostek gminnych, przedsiębiorcy, partnerzy społeczni i mieszkańcy. Zadaniem Komitetu będzie opiniowanie zgłaszanych projektów oraz wskazywanie nowych obszarów tematycznych i zadań ważnych z punktu widzenia interesariuszy. Rola Komitetu Rewitalizacji jest niezwykle istotna z punktu widzenia promocji Programu, z uwagi zarówno na szeroki krąg, jak i społeczny zasięg oddziaływania Komitetu. 10.3. System obiegu informacji w instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie programem System obiegu informacji oraz środków finansowych w ramach Programu Rewitalizacji, będzie realizowany przez Operatora Programu zgodnie z dotychczasowymi zarządzeniami i instrukcjami kancelaryjnymi obowiązującymi w Urzędzie Gminy Krościenko nad Dunajcem w odniesieniu do powyższych kwestii, które wynikają z Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2011 roku w sprawie instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych (Dz.U. 2011 nr 14, poz. 67). W oparciu o powyższe rozporządzenie w Urzędzie Gminy Krościenko nad Dunajcem wprowadzono stosowne procedury, które rozstrzygają zakres odpowiedzialności i kompetencji poszczególnych jednostek Urzędu Gminy, regulują zasady przepływu informacji w Urzędzie, a także środków finansowych pozostających w dyspozycji gminy. Uszczegółowienie powyższych zapisów w odniesieniu do Gminnego Programu Rewitalizacji znajdzie swoje odzwierciedlenie w Zarządzeniu wójta powołującym Pełnomocnika ds. Rewitalizacji z umiejscowieniem go w strukturze Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem. Obieg informacji poza strukturą Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem zapewnią stałe spotkania Komitetu Rewitalizacji, na których będą przekazywane informacje nt. bieżącego postępu prac nad Programem, a także pozyskiwane informacje o postępie prac u pozostałych partnerów Programu, w tym informacje o środkach zaangażowanych poza gminą. Ponadto informacja o postępie prac i uruchamianych projektach będzie dostępna na wydzielonej części portalu internetowego Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem poświęconej wdrażaniu Programu Rewitalizacji. Tam też będą publikowane bieżące sprawozdania z postępu prac nad Programem. 10.4. Promocja i informacja W fazie realizacyjnej Programu, zarówno jego Operator, jak i konkretni beneficjenci podejmowanych działań, dołożą wszelkich starań, aby we właściwy sposób rozpowszechnić informacje o jego celach, zamierzeniach, jak i konkretnych efektach, które przyniesie jego realizacja. Działania te będą także cały czas otwarte na dalszy proces konsultacji i możliwą aktualizację Programu w sytuacji zmiany jakichkolwiek czynników, które determinowały obecny jego kształt. Za podejmowanie konkretnych działań promocyjnych odpowiadać będzie Operator Programu, który określi: cele działań informacyjnych i promocyjnych; potencjalne grupy docelowe działań informacyjnych i promocyjnych; strategie informowania i promocji. Podstawowym celem działań informacyjnych i promocyjnych, realizowanych w ramach Programu Rewitalizacji winno być podniesienie świadomości opinii publicznej o przebiegu realizacji i rezultatach Programu. Ze względu na zintegrowany charakter Programu, zasięg terytorialny i rangę realizacji jego celów, do grup docelowych działań PR zaliczyć należy: społeczeństwo, z uwzględnieniem specyficznych narzędzi kierowanych do mieszkańców obszarów rewitalizowanych oraz kierowanych do mieszkańców obszarów gminy nieobjętych Programem; beneficjentów i potencjalnych beneficjentów Programu; S t r o n a 99

partnerów społeczno-gospodarczych; organizacje pozarządowe, samorządy gospodarcze, instytucje otoczenia biznesu; właściwe władze publiczne (władze regionalne województwa małopolskiego, administracja rządowa szczebla wojewódzkiego, władze publiczne gmin i powiatów sąsiedzkich, władze publiczne miast i gmin partnerskich); media (prasa, radio, telewizja o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnopolskim oraz media elektroniczne). Proces informowania o Programie Rewitalizacji powinien mieć charakter dwukierunkowy, to znaczy pozwalać odbiorcom przekazów na formułowanie informacji zwrotnych i własnych opinii. Plan promocji powinien zatem realizować zarówno bierne, jak i czynne prawo obywateli do informacji, zgodnie z obowiązującymi przepisami i standardami. I tak, wśród instrumentów realizacji działań PR w tych sferach wymienić należy: wykorzystanie oficjalnych stron internetowych gminy i jednostek podległych (w tym BIP) do publikacji informacji o rewitalizacji; prowadzenie serwisu internetowego Programu Rewitalizacji, w którego skład wejść powinny: o opis problematyki związanej z rewitalizacją obszarów wiejskich, o publikacja Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Krościenko nad Dunajcem na lata 2016-2023, o informacje o bieżącym stanie wdrażania, finansowania, ewaluacji Programu, o inne informacje i materiały o charakterze informacyjnym (komunikaty o przetargach, konkursach ofert i ich wynikach), o forum mieszkańców, o baza przedsięwzięć rewitalizacyjnych, o informacje o możliwości pozyskania środków na projekty, związane z przyjętymi celami rewitalizacji, o baza umożliwiająca znalezienie partnera do projektu (zgłoszonego lub planowanego do zgłoszenia do Programu Rewitalizacji), o statystyki i raporty związane z realizacją Programu, o galeria fotografii (np. przed realizacją po realizacji); broszury informacyjne, publikacje związane z realizacją poszczególnych projektów, wydawane przez Operatora oraz podmioty zaangażowane w realizację Programu Rewitalizacji; konferencje prasowe (organizowane przez Operatora i/lub beneficjentów Programu Rewitalizacji) dotyczące np. uchwalenia Programu, kolejnych etapów wdrożenia i ewaluacji, uzyskania środków na finansowanie Programu lub poszczególnych projektów, zakończenia każdego projektu realizowanego w ramach Programu. 10.5. System monitoringu i oceny skuteczności działań Aby móc zmierzyć efekt przyszłych działań rewitalizacyjnych realizowanych w gminie i trafnie reagować na niepożądane tendencje, niezbędne jest wdrożenie profesjonalnego systemu monitoringu i ewaluacji opierającego się na konkretnych wskaźnikach. Zgodnie z definicją monitorowanie jest procesem systematycznego zbierania, raportowania i interpretowania danych opisujących postęp i efekty programu. Tak rozumiany monitoring spełnia także rolę systemu wczesnego ostrzegania o ewentualnych nieprawidłowościach. W monitorowaniu brać winny udział wszystkie podmioty zaangażowane we wdrażanie Programu Rewitalizacji. Do instytucji i podmiotów biorących udział w monitoringu Programu Rewitalizacji zaliczyć należy w szczególności: Radę Gminy Krościenko nad Dunajcem; Wójta Gminy Krościenko nad Dunajcem; Operatora Programu Rewitalizacji; Komitet Rewitalizacji; 100 S t r o n a

Odpowiednie stanowiska w strukturze Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem odpowiedzialne za nadzór i kontrolę nad istotnymi dla procesu rewitalizacji sferami; Beneficjentów Programu Rewitalizacji. Dla osiągania wskaźników Programu Rewitalizacji, szczególna rola w procesie monitoringu przypada beneficjentom, którzy mają obowiązek monitorowania wdrażania poszczególnych, ujętych w nim projektów. Na poziomie monitorowania Programu Rewitalizacji głównym podmiotem, monitorującym oraz dokonującym oceny osiągania założonych wskaźników, stać się powinien Operator Programu, a w odniesieniu do osiągania celów szczegółowych i ogólnych rewitalizacji Rada Gminy Krościenko nad Dunajcem, Wójta Gminy Krościenko nad Dunajcem i Komitet Rewitalizacji. Rola Operatora Programu obejmować powinna jednocześnie monitoring oraz sprawozdawczość. Sprawozdania z realizacji programów (rzeczowo-finansowe) przedkładane powinny być przez Operatora Wójtowi Gminy Krościenko nad Dunajcem w cyklach kwartalnych i w formie sprawozdania rocznego, a także załączane do sprawozdania z realizacji całego Programu Rewitalizacji przedkładanego corocznie Radzie Gminy Krościenko nad Dunajcem i Komitetowi Rewitalizacji. Jednostki organizacyjne Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem będą brały bezpośredni udział w monitorowaniu projektów, zgłoszonych i zarządzanych przez siebie, tak jak każdy Beneficjent Programu. z drugiej strony mogą włączać się w proces monitorowania, w związku z udostępnianiem przez nie danych o stanie spraw, prowadzonych przez gminę Krościenko nad Dunajcem i jej jednostki, a dotyczących inwestycji, zgłoszonych jako projekty do Programu Rewitalizacji. 10.6. Rodzaje monitoringu i wskaźniki monitoringu Jednym z celów monitoringu jest dostarczanie informacji o postępie realizacji i efektywności wdrażania pomocy na poziomie pojedynczego projektu i całego Programu. Zgodnie z zasadami w zależności od charakteru dostarczanych danych, monitoring dzielimy na rzeczowy i finansowy. Zakłada się przyjęcie tej systematyki dla Gminnego Programu. 10.6.1. Monitoring rzeczowy Monitoring rzeczowy dostarcza danych, obrazujących postęp we wdrażaniu programu oraz umożliwiających ocenę jego wykonania w odniesieniu do ustalonych celów. Dane wykorzystywane przy monitorowaniu powinny zostać skwantyfikowane i obrazować postęp we wdrażaniu oraz rezultaty działań, w podziale na trzy kategorie wskaźników: wskaźniki produktu, które odnoszą się do rzeczowych efektów działalności i są liczone w jednostkach materialnych; wskaźniki rezultatu, odpowiadające bezpośrednim i natychmiastowym efektom wynikającym z wdrożenia Programu, które mogą mieć formę wskaźników materialnych lub finansowych; wskaźniki oddziaływania, obrazujące konsekwencje Programu, wykraczające poza natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów (mogą przybrać formę oddziaływań bezpośrednich, jak i oddziaływań pośrednich). Wskaźniki, z wyjątkiem oddziaływań, formułowane są już w trakcie opracowywania wniosków o finansowanie poszczególnych projektów. Studia wykonalności projektów stanowią zatem podstawę do monitorowania efektów rzeczowych przez odpowiednie podmioty. Zgodnie obowiązującymi zasadami wdrażania programów finansowanych ze środków UE poziom wymaganej kwantyfikacji celów zależy od rodzaju interwencji. W przypadku tych celów, które nie mogą być skwantyfikowane ex-ante, wskaźniki będą musiały być dopracowane już we wczesnej fazie wdrażania. S t r o n a 101

10.6.2. Monitoring finansowy Monitoring finansowy dostarcza danych, dotyczących finansowych aspektów realizacji Programu i stanowi podstawę do oceny sprawności wydatkowania przeznaczonych na niego środków. Powinien odbywać się w oparciu o sprawozdania okresowe, roczne oraz końcowe (obejmujące projekt, cele szczegółowe, Program Rewitalizacji), które przedstawiane są: Operatorowi Programu w formie kopii sprawozdań, przedkładanych Instytucji Zarządzającej przez beneficjentów projektów, które uzyskały wsparcie w ramach RPO WM lub innych funduszy UE; Operatorowi Programu w formie sprawozdań, przedkładanych przez Beneficjentów Programu, którzy nie pozyskali środków z Funduszy Strukturalnych, ale rozpoczęli realizację projektów, ujętych w Programie Rewitalizacji i wykorzystują inne publiczne źródła finansowania, w tym środki gminy; Wójtowi Gminy Krościenko nad Dunajcem w formie sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu, dotyczących finansowania w odniesieniu do Programu w podziale na cele szczegółowe rewitalizacji; Radzie Gminy Krościenko nad Dunajcem w formie rocznych sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu w zakresie realizacji i sposobu finansowania Programu. Komitetowi Rewitalizacji w formie rocznych sprawozdań przedkładanych przez Operatora Programu w zakresie realizacji i sposobu finansowania Programu. Dane zawarte w tych sprawozdaniach obejmować powinny wysokość wkładu finansowego, pochodzącego ze środków publicznych (wydatki poniesione w okresie objętym sprawozdaniem, wydatki poniesione od początku realizacji zadania, stan zaawansowania realizacji zadania w ujęciu procentowym), z wyszczególnieniem: wkładu wspólnotowego: ogółem oraz środków z EFRR/EFS/EFRROW, krajowego wkładu publicznego: ogółem oraz budżet państwa, budżet jednostek samorządu terytorialnego szczebla regionalnego, budżet gminy, inne środki publiczne (fundusze celowe, środki specjalne); środków z pożyczek na prefinansowanie; środków prywatnych; innych środków. Dodatkowo sprawozdania winny zawierać informacje na temat postępu realizacji planu finansowego odpowiednio projektu lub Programu, w okresie sprawozdawczym oraz prognozę w tym zakresie na rok następny. 10.6.3. Sprawozdawczość Monitorowanie rzeczowe i finansowe odbywać się powinno na podstawie dostarczanych sprawozdań z realizacji: okresowych, rocznych i końcowych. Sprawozdawczość zakłada bieżący i periodyczny przepływ informacji, co pozwala na weryfikację nieprawidłowości w procesie wdrażania i monitorowania Programu. Elementami systemu sprawozdawczości w przypadku Programu Rewitalizacji są: instytucje i podmioty otrzymujące i sporządzające sprawozdania tj. Rada Gminy Krościenko nad Dunajcem, Wójt Gminy Krościenko nad Dunajcem, Komitet Rewitalizacji, Operator Programu, Beneficjenci; przedmiot sprawozdania, tj. informacje o postępie realizacji projektu, celów szczegółowych oraz całego Programu; narzędzia sprawozdawczości, tj. sprawozdania, umowy o dofinansowanie i wnioski aplikacyjne/o refundację; okresy sprawozdawcze. Kompleksowe sprawozdanie, obejmujące dane umożliwiające skuteczny monitoring rzeczowy i finansowy, powinno zawierać następujące dane: informacje ogólne; 102 S t r o n a

informacje dotyczące przebiegu rzeczowego realizacji projektu lub Programu: o na poziomie Programu: informacje dotyczące zgłoszonych do realizacji projektów, podpisanych umów lub podjętych decyzji, celów głównych i szczegółowych, stopnia osiągania założonych w Programie wskaźników monitorujących, o na poziomie projektu: informacje dotyczące podpisanych umów lub podjętych decyzji, stanu realizacji celów projektu, stopnia osiągania założonych w nim wartości wskaźników; informacje dotyczące postępu finansowego, według źródeł pochodzenia środków, zawierające w szczególności zestawienie poniesionych wydatków, zrealizowanych płatności oraz ocenę poziomu wykorzystania środków; prognozę przebiegu realizacji Programu lub projektu w kolejnym okresie sprawozdawczym dla sprawozdań okresowych lub rocznych; informacje na temat przestrzegania polityk Wspólnoty przy realizacji projektu lub Programu; informacje na temat wypełniania zobowiązań w zakresie informacji i promocji; informacje na temat sprawności systemu realizacji; informacje o napotkanych problemach, przeprowadzonych kontrolach oraz stwierdzonych nieprawidłowościach. Założyć należy, iż sprawozdanie okresowe może nie zawierać informacji, dotyczących stopnia osiągania wartości wskaźników monitorujących rezultatu i oddziaływania, a jedynie wskaźniki produktu. Sprawozdania będą składane w formie zgodnej z zasadami obowiązującymi przy składaniu sprawozdań, odpowiadających wymaganiom każdego z podmiotów monitorujących. 10.7. Zasady pomiaru i doboru wskaźników monitorowania Wskaźniki monitorowania podzielono na kategorie: produktu, rezultatu i oddziaływania. Wszystkie wskaźniki mierzone będą cyklicznie. Częstotliwość pomiaru wskaźników jest uzależniona od kategorii wskaźnika. Bazowym okresem, wobec którego porównywane są zmiany wskaźników jest rok (lub jego ostatni kwartał) poprzedzający rok, w którym rozpoczęto wdrażanie Programu. Częstotliwość pomiaru w zależności od kategorii wskaźników i przedmiotu sprawozdawczości przedstawia poniższa tabela. Tabela 30. Częstotliwość sprawozdawczości z uwzględnieniem pomiaru wskaźników Przedmiot Wskaźniki Podmiot Wskaźniki Wskaźniki sprawozdawczości a sprawozdani oddziaływani składający produktu rezultatu e Projekt Cele strategiczne Cel główny Okresowo (co najmniej raz na pół roku) Okresowo (co najmniej raz na pół roku) Corocznie lub po zakończeniu projektu Corocznie lub zgodnie z zapisami umowy o dofinansowani e działania Okresowo (co Corocznie najmniej raz na pół roku) W połowie okresu realizacji i po zakończeniu wdrażania Programu W połowie okresu realizacji i po zakończeniu wdrażania Programu Podmiot monitorujący Beneficjent Operator Programu (wszystkie projekty); podmioty wynikające z systemu wdrożenia RPO WM (projekty dofinansowane z Operator Operator Wójt Gminy Krościenko nad Dunajcem; Komitet Rewitalizacji Wójt Gminy Krościenko nad Dunajcem; Rada Gminy Krościenko nad Dunajcem; Komitet Rewitalizacji S t r o n a 103

Program Rewitalizacji Okresowo (co Corocznie najmniej raz na rok) W połowie okresu realizacji i po zakończeniu wdrażania Operator Rada Gminy Krościenko nad Dunajcem 10.8. Ocena Gminnego Programu Rewitalizacji Ocena (ewaluacja) Programu Rewitalizacji pozwala oszacować oddziaływanie samego Programu, jak i pomocy publicznej, w tym pomocy strukturalnej Unii Europejskiej w odniesieniu do założonych celów. Wyniki oceny powinny zostać wykorzystane w celu jak najlepszego dopasowania realizowanych przedsięwzięć do rzeczywistych potrzeb oraz najbardziej efektywnego wydatkowania środków. Ocena udziela odpowiedzi na pytanie o celowość, trafność i wartość dodaną interwencji planowanej, przeprowadzanej lub zakończonej. Warunkiem dobrej oceny jest dostępność danych i terminowość raportowania przez wszystkie podmioty zaangażowane w system wdrażania Programu. Ocena taka bada sam program i jego efekty długotrwałe, czyli oddziaływania. Wiąże się zatem z przedstawionym wyżej monitoringiem rzeczowym. Proponuje się, by system i rodzaje oceny Programu odpowiadały metodologii ogólnie stosowanej metodologii oceny i systemu sprawozdawczości programów finansowanych ze środków UE. 10.8.1. Ocena przed realizacją programu (ocena ex-ante) Celem oceny ex-ante jest dostarczenie danych dla przygotowania (aktualizacji) Programu i zawartych w nim planów, dzięki oparciu się na doświadczeniach z ubiegłych okresów programowania (wynikach oceny ex-post). Ogólnie ocena ex-ante zawiera m.in. analizę wpływu dotychczasowych interwencji oraz analizę problemów na obszarze rewitalizacji. W związku z wymogiem zgodności Programu Rewitalizacji z politykami wspólnotowymi i politykami horyzontalnymi Unii Europejskiej, a także polityką regionalną państwa i regionu, ewaluacja Programu winna uwzględniać jego wpływ na realizację tych zasad. Pierwszą pełną ocenę ex-ante Programu przeprowadzić winien Operator Rewitalizacji, posiadając pełną informację o celach, działaniach i projektach włączonych do Programu. Zakłada się, iż organizowanie kolejnych ocen ex-ante wiązać się będzie z aktualizacją Programu, wynikającą z kolejnych okresów programowania oraz należeć będzie do obowiązków Operatora Programu. 10.8.2. Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term) Ocena w połowie okresu realizacji (ocena mid-term) Planu lub Programu, przeprowadzana nie później niż w ciągu roku następującego po zakończeniu połowy okresu realizacji, obejmuje analizę: efektywności wykorzystania środków; skuteczności w zakresie osiągania założonych celów; oddziaływania na sytuację społeczno-gospodarczą, w tym na zatrudnienie; funkcjonowania systemu realizacji. 10.8.3. Ocena na zakończenie Programu (ocena ex-post) Celem oceny ex-post będzie określenie długotrwałych efektów wdrożenia Programu, w tym wielkości zaangażowanych środków, skuteczności i efektywności pomocy. z ewaluacji końcowej wynikać powinny wskazania odnośnie dalszych kierunków polityki rozwoju gminy, szczególnie w zakresie zdefiniowania czynników, które przyczyniły się do sukcesu lub niepowodzenia wdrażania Programu. Za organizację procesu ewaluacji końcowej odpowiadać powinien Operator Programu z udziałem Komitetu Rewitalizacji, Wójta Gminy oraz Rady Gminy, jako organu przyjmującego wyniki oceny. 104 S t r o n a

Ocenę przeprowadzić powinni niezależni ewaluatorzy. Przyjąć można, iż ocena powinna zostać zakończona nie później niż 3 lata po zakończeniu okresu programowania. Raport z realizacji programu powinien zostać upubliczniony i opublikowany na stronie internetowej gminy (Biuletyn Informacji Publicznej). 10.8.4. Ocena bieżąca (ocena on-going) Niezależnie od prowadzenia wyżej wymienionych form ewaluacji, Rada Gminy, a także Wójt Gminy oraz Operator mogą inicjować bieżącą ocenę Programu Rewitalizacji, której przedmiotem jest efektywność stosowanych instrumentów i całego systemu wdrażania. 10.8.5. Kryteria oceny Za główne kryteria oceny Programu Rewitalizacji, przyjąć należy ogólnie stosowane kryteria, do których należą: trafność kryterium pozwalające ocenić, w jakim stopniu cele Programu odpowiadają potrzebom i priorytetom na danym poziomie analizy, np. na poziomie obszaru rewitalizacji, regionu. Trafność jest głównym kryterium przy przeprowadzaniu oceny exante i mid-term; efektywność kryterium pozwalające ocenić poziom ekonomiczności Programu, czyli stosunek poniesionych nakładów (zasobów finansowych, zasobów ludzkich i poświęconego czasu) do uzyskanych wyników i rezultatów; skuteczność kryterium pozwalające ocenić, do jakiego stopnia cele przedsięwzięcia, zdefiniowane na etapie programowania, zostały osiągnięte; użyteczność kryterium pozwalające ocenić, do jakiego stopnia oddziaływanie Programu odpowiada potrzebom grup docelowych; trwałość kryterium pozwalające ocenić, na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Programu, będą trwać po jego zakończeniu. Ma zastosowanie przy ocenie wartości Programu w kategoriach jego użyteczności w dłuższej perspektywie czasowej. W ocenie ex-post zaś, zwłaszcza realizowanej w dłuższym odstępie czasu po zakończeniu Programu, można zbadać, na ile zmiany wywołane jego oddziaływaniem są rzeczywiście istotnie trwałe. 10.9. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach 10.9.1. Określenie niezbędnych zmian w uchwałach, o których mowa w art. 15 ust 1 pkt 10) Gminny Program Rewitalizacji nie przewiduje zmian w uchwałach o których mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150 oraz z 2015 r. poz. 1322). 10.9.2. Określenie niezbędnych zmian w uchwale, o której mowa w art. 7, ust. 3 Komitet Rewitalizacji, to ciało doradczo-opiniotwórcze, przewidziane w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku, jako podmiot wspierający Wójta Gminy Krościenko nad Dunajcem w podejmowaniu decyzji i wydawaniu opinii o działaniach rewitalizacyjnych. Komitet Rewitalizacji został uwzględniony w strukturze zarządzania i monitoringu Gminnego Programu Rewitalizacji, a zostanie powołany zarządzeniem wójta do 3 miesięcy od przyjęcia Programu. S t r o n a 105

10.9.3. Specjalna Strefa Rewitalizacji W Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem nie przewiduje się ustanowienia Specjalnej Strefy Rewitalizacji, o której mowa w art. 25 Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku. 10.9.4. Zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminny Program Rewitalizacji Gminy Krościenko nad Dunajcem nie przewiduje wprowadzenia zmian w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Krościenko nad Dunajcem przyjętym uchwałą nr XX/138/2000 Rady Gminy Krościenko nad Dunajcem w dniu 28.02.2000r. z późniejszymi zmianami. Nie przewiduje się też konieczności uchwalania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Konieczna jest natomiast zmiana miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Grywałd - Krośnica 1 zatwierdzonego uchwałą Rady Gminy Krościenko nad Dunajcem nr XXXVII/269/10 z dnia 27.05.2010r. 10.9.5. Niezbędne zmiany w Wieloletniej Prognozie Finansowej Po uchwaleniu Gminnego Programu Rewitalizacji Rada Gminy Krościenko nad Dunajcem wprowadza realizowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne zawarte w tym programie, służące realizacji zadań własnych gminy, do załącznika do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej gminy (zgodnie z art. 21 Ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku). 106 S t r o n a

11. PARTYCYPACJA SPOŁECZNA Partycypacja społeczna została wpisana w proces rewitalizacji gminy Krościenko nad Dunajcem jako fundament działań na różnych jego etapach, tj. diagnozowanie, programowanie, wdrażanie (w tym finansowanie), monitorowanie i ewaluacja. Takie podejście ma na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz gotowości i świadomości mieszkańców o partycypacyjnym współdecydowaniu o obszarze objętym Programem. Ponadto realizuje zasadę partnerstwa wynikającą z art. 5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013, polegającą na łączeniu szerokiego grona partnerów (w szczególności lokalnych społeczności i przedsiębiorców, a także ekspertów) w procesy programowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz konsekwentnego, otwartego i trwałego dialogu, także z tymi podmiotami i grupami, których rezultaty rewitalizacji mają dotyczyć. Opiera się ona na założeniu, że opinia środowiska lokalnego jest najważniejszym elementem tworzenia dokumentu, który ma stanowić narzędzie do projektowania konkretnych zadań, podejmowanych w celu rozwiązywania problemów i eliminacji niepożądanych zjawisk, a tym samym podnoszących jakość życia mieszkańców terenów zdegradowanych. Proces diagnozowania sytuacji społeczno-ekonomicznej gminy Krościenko nad Dunajcem oraz społecznego odbioru zagadnień objętych sytuacją kryzysową, odbywał się metodą partycypacyjną, której ideą jest włączanie mieszkańców i partnerów społecznych w przebieg wyznaczania obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, a także przedsięwzięć i aktywności, które powinny przyczynić się do poprawy sytuacji na wyznaczonych podczas konsultacji obszarach. Twórcy dokumentu tzn. samorząd gminy, uczestnicy oraz moderatorzy procesu, od samego początku kładli nacisk na wagę rozwiązań organizacyjnych (poszukiwanie nowych dróg dojścia) oraz potrzebę zmiany społecznej świadomości w zakresie szukania innych rozwiązań problemów na obszarach kryzysowych, poza tworzeniem na nich kolejnych, nowych inwestycji. Warunkiem dobrej dyskusji jest świadomość społeczeństwa o rewitalizacji, o jej znaczeniu i efektach. Dlatego wiele uwagi poświęcono na dotarcie do społecznej świadomości mieszkańców gminy i dostarczenie im informacji o zaletach rewitalizacji i procesach towarzyszących wyprowadzaniu poszczególnych miejsc z sytuacji kryzysowej. Pomocne okazały się tutaj narzędzia informatyczne głównie strona internetowa gminy, ale korzystano także z niestandardowych sposobów komunikacji ze społecznością lokalną, np. angażując księży, którzy przekazywali informacje w czasie ogłoszeń parafialnych i wskazywali miejsca, w których można poszerzyć wiedzę bądź wziąć udział w warsztatach. 11.1. Partycypacja społeczna na etapie przygotowywania Gminnego Programu Rewitalizacji 11.1.1. Diagnozowanie obszaru zdegradowanego Pierwszym krokiem w diagnozowaniu sytuacji na obszarze gminy Krościenko nad Dunajcem było przeprowadzenie dwóch ankiet: skierowanej do wszystkich mieszkańców pytano w niej m.in. o ocenę jakości życia w gminie, dostępność usług publicznych (i rzeczywiste miejsca korzystania z nich przez mieszkańców), najważniejsze problemy społeczne, gospodarcze, przestrzenne i środowiskowe. Co istotne pytania były tak sformułowane, aby dawały obraz sytuacji nie na obszarze całej gminy, ale danej jednostki urbanistycznej, w której mieszka wypełniający. Pytano także o priorytetowe działania lokalne, które należy podjąć, aby poprawić jakość i komfort życia najmniejszych społeczności. Konsultacje trwały od 30 grudnia 2015 roku do 15 lutego 2016, a liczba zebranych ankiet wyniosła 73. skierowanej do lokalnych liderów (radnych, sołtysów, większych przedsiębiorców, instytucji kultury, opieki społecznej, przedstawicieli NGO, lokalnych liderów). Ocenie S t r o n a 107

jakościowej poddano w niej szereg zagadnień zgrupowanych w takich obszarach tematycznych jak: o sfera przestrzenna, o środowisko, o infrastruktura techniczna, o gospodarka, o zdrowie, o edukacja, o bezpieczeństwo, o sfera społeczna, o kultura, o turystyka, rekreacja, promocja. Także w tym wypadku pytano o kluczowe problemy oraz priorytetowe działania. Inna była też metoda dystrybucji ankiety docierała ona bezpośrednio na adres poczty elektronicznej wytypowanych osób, niemniej i w tym przypadku zwrot był bardzo duży i wyniósł 66% wysłanych ankiet (co w liczbach bezwzględnych dało wynik 16 wypełnionych ankiet). Rysunek 34. Prezentacja diagnozy społeczno-gospodarczej na warsztatach rewitalizacyjnych Źródło: Urząd Gminy Krościenko nad Dunajcem Drugi krok stanowiły warsztaty rewitalizacyjne. Był to moment szerokiego zaprezentowania idei rewitalizacji, osadzenia w kontekście strategicznym procesów rozwojowych gminy, a także pokazania dobrych i złych praktyk działań rewitalizacyjnych. W części warsztatowej skupiono się na pogłębionym diagnozowaniu przyczyn powstawania problemów w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej oraz próbie osadzania poszczególnych zjawisk w konkretnych, wskazanych jednostkach urbanistycznych gminy Krościenko nad Dunajcem. Warsztaty rewitalizacyjne odbyły 19 stycznia 2016 roku i zgromadziły ok. 35 osób. Rysunek 35. Ćwiczenie dot. jakości życia w poszczególnych jednostkach urbanistycznych Źródło: Materiały wypracowane przez uczestników na warsztacie rewitalizacyjnym Opracowane wyniki obu ankiet (zaprezentowane w raporcie z tego etapu konsultacji), wyniki prac warsztatowych i nałożone na to eksperckie analizy ilościowe w układzie jednostek urbanistycznych, pozwoliły wskazać te tereny, w których suma negatywnych zjawisk społecznych oraz towarzyszących im zjawisk gospodarczych, przestrzennych i środowiskowych wskazuje, iż obszar można uznać za zdegradowany. 108 S t r o n a

11.1.2. Wyznaczanie obszaru rewitalizacji Wyniki pierwszego etapu konsultacji społecznych w tym graficzna mapa problemów oraz wiedza o istocie i miejscu koncentracji problemów pozwoliły przystąpić do określenia obszarów o największym zagęszczeniu zjawisk negatywnych. Do ostatecznego wskazania obszaru rewitalizacji wykorzystano metodę badań fokusowych (zogniskowanych wywiadów grupowych), z uwzględnieniem wyników z zebranych i opracowanych materiałów. W badaniu wzięli udział przedstawiciele Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem, instytucji odpowiedzialnej za pomoc społeczną, instytucji związanych z kulturą, przedstawiciele NGO oraz przedstawiciele lokalnej społeczności z podobszarów uznanych za zdegradowane. Do przeprowadzenia zogniskowanych wywiadów grupowych skonstruowany został scenariusz wywiadu, mający postać określonych pytań badawczych oraz wypunktowanych kwestii, które omawiano z uczestnikami badania. Scenariusz pełnił w badaniu rolę bazy i zestawu wskazówek, natomiast moderatorzy na bieżąco reagowali na przebieg dyskusji i dostosowywali pytania do zachowania uczestników i biegu wydarzeń. Scenariusz opracowany na potrzeby badań, składał się z 9 tematycznie podzielonych części. Pierwsze 3 pełniły rolę wstępu i wprowadzenia do istotnej dla badacza części wywiadu (w której moderatorzy mogli wysłuchać opinii zebranych na interesujące ich tematy). Uczestnikom został w nich przybliżony projekt i cele badania. Omówiona została również istota techniki zogniskowanych wywiadów grupowych oraz rola moderatorów w trakcie przeprowadzania badania. Uczestnicy i moderatorzy mogli też się zapoznać, co pozytywnie wpływało na przebieg dyskusji, dzięki przełamaniu barier i obaw osób biorących udział wywiadzie. Po części wprowadzającej, badanie podzielono na 4 obszary, w których pytania koncentrowały się wokół zagadnień będących właściwym obiektem zainteresowania badaczy. Pierwszy obszar zawierał pytania stanowiące wstęp do dyskusji na temat sfery społecznej gminy Krościenko nad Dunajcem. Kolejne dotyczyły sfery gospodarczej gminy, przestrzennej oraz środowiskowej. Istotą prowadzonego badania było osadzenie omawianych problemów w bardzo konkretnym miejscu, w którym ich koncentracja jest największa. Ostatni element scenariusza wywiadu miał na celu zachęcenie do dyskusji nad komunikacją pomiędzy instytucjami funkcjonującymi na terenie gminy Krościenko nad Dunajcem oraz relacjami pomiędzy centrum gminy, a jej peryferiami. Uczestnicy mieli możliwość porównania ze sobą różnych obszarów gminy Krościenko nad Dunajcem. Scenariusz zakończony był podsumowaniem przeprowadzonego badania. Zawierał on ogólne pytania dotyczące tworzenia programów rewitalizacji oraz wykorzystania techniki zogniskowanych wywiadów grupowych do zbierania niezbędnych informacji. Miał także na celu zbudowanie pozytywnej relacji między moderatorami i uczestnikami dyskusji, przydatnej w przypadku przeprowadzania innych badań w przyszłości. W wyniku przeprowadzonych badań fokusowych uzyskano obraz szczególnej koncentracji obszarowej zdiagnozowanych problemów. Jednocześnie wskazano te miejsca i projekty, których potencjał pozytywnego oddziaływania na dany obszar, ale też na społeczność całej jednostki urbanistycznej, a nierzadko całej gminy, jest największy. Nałożenie perspektywy koncentracji problemów i potencjału dla ich rozwiązania pozwoliło wyznaczyć obszar rewitalizacji. 11.1.2.1. Konsultacje społeczne wyznaczonego obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Zgodnie z zapisami ustawowymi, wyznaczone obszary zdegradowany i rewitalizacji poddano konsultacjom społecznym. Ogłoszenie o konsultacjach zamieszczono w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPie, a po 7 dniach od zamieszczenia informacji rozpoczęto proces konsultacji. Miał on formę zarówno bierną (zgłaszanie uwag ustnie i pisemnie), jak i czynną (spotkanie konsultacyjne). Przeprowadzone konsultacje nie zmieniły wyznaczonych obszarów. Raport z przeprowadzonych konsultacji opublikowano w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPIe. S t r o n a 109

Rysunek 36. Ogłoszenia dot. konsultacji umieszczone na stronach BIP Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem i stronie internetowej Krościenka nad Dunajcem Źródło: www.kroscienko-nad-dunajcem.pl Konsultacjom obszarów towarzyszyły także konsultacje trybu wyłaniania Komitetu Rewitalizacyjnego. Co prawda ustawa mówi, iż komitet powinien zostać wyłoniony najpóźniej w ciągu 3 miesięcy od zakończenia prac nad dokumentem, niemniej jednak samorząd gminy Krościenko nad Dunajcem zdecydował, iż chce już na tym etapie rozpocząć formowanie się Komitetu Rewitalizacji. 11.1.3. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji Najważniejszym celem pogłębionej analizy obszaru rewitalizacji było osadzenie procesu budowy programu rewitalizacji w lokalnym środowisku, bo tylko to gwarantuje trafność sformułowania celów rewitalizacji oraz adekwatność przedsięwzięć rewitalizacyjnych. To właśnie mieszkańcy obszaru rewitalizacji określili hierarchię zdiagnozowanych problemów, wskazując w ten sposób swoje priorytety w zakresie jakości życia. Pogłębionej diagnoza obszaru rewitalizacji dokonano na podstawie analizy desk research zgromadzonych danych statystycznych i dwóch technik badań jakościowych: zogniskowanych wywiadów grupowych wywiadów z liderami lokalnymi z obszaru rewitalizacji. 11.1.4. Tworzenie Gminnego Programu Rewitalizacji Także w tym przypadku zdecydowano się na szeroki proces uspołecznienia oraz włączenia i zaangażowania mieszkańców gminy Krościenko nad Dunajcem w tworzenie Programu. Pierwszym etapem były szerokie konsultacje internetowe listy działań i projektów rewitalizacyjnych. Moderatorom procesu chodziło o to, by w maksymalnie dużym stopniu zaangażować lokalną społeczność w proces współdecydowania o kierunkach podejmowanych działań. z tego względu zdecydowano się na zamieszczenie na specjalnym formularzu wstępnej listy zadań rewitalizacyjnych z prośbą o: wskazanie 3 zadań priorytetowych dla rozwiązania zdiagnozowanych problemów społecznych, gospodarczych, przestrzennych i środowiskowych; wskazania zadań dodatkowych, ważnych z punktu widzenia respondenta, a nieujętych na wstępnej liście. Działanie to miało na celu zaangażowanie lokalnej społeczności w proces współdecydowania o wyborze najważniejszych zadań i projektów, które będą w jak największym stopniu odpowiadać na społeczne zapotrzebowanie i wpływać na poprawę sytuacji na obszarach uznanych za wymagające rewitalizacji. W ten sposób opracowano listę działań i projektów rewitalizacyjnych, które udało się w drodze konsultacji ułożyć w sposób obrazujący priorytety i oczekiwania lokalnej społeczności gminy Krościenko nad Dunajcem. Ostatnim elementem partycypacji były warsztaty rewitalizacyjne, na które zaproszono lokalnych liderów. W ich trakcie analizując uzyskane wyniki dotyczące hierarchicznego układu zadań zastanawiano się nad priorytetami w zakresie działań rewitalizacyjnych, które zostały zasygnalizowane przez lokalną społeczność. 110 S t r o n a

W ten sposób zdefiniowano wizję rewitalizacji, cele strategiczne i wiodące kierunki interwencji, które wynikają ze wszystkich wcześniejszych etapów konsultacji społecznych i są ujęte w formie ostatecznej listy projektów rewitalizacyjnych. Rysunek 37. Praca warsztatowa w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych 12 maja 2016 roku Źródło: Pro Regio Consulting Dodatkowo przedmiotem warsztatów było znalezienie lokalnych liderów, którzy mogliby propagować ideę rewitalizacyjną wśród mieszkańców i umieliby wciągnąć lokalną społeczność do aktywnych działań na rzecz swoich małych ojczyzn. W trakcie warsztatów udało się także opracować założenia wiodących projektów rewitalizacyjnych i przekazać je pracownikom Urzędu Gminy Krościenko nad Dunajcem do dalszego (formalnego) opracowania, tak aby mogły być wdrożone w życie w najbliższym czasie (z uwzględnieniem posiadanych środków finansowych). Rysunek 38. Prezentacja wypracowanych funkcji Gminnego Centrum Kultury w trakcie warsztatów rewitalizacyjnych 12 maja 2016 roku Źródło: Pro Regio Consulting 11.1.4.1. Konsultacje społeczne Gminnego Programu Rewitalizacji Zgodnie z zapisami ustawowymi opracowany Program poddano konsultacjom społecznym. Ogłoszenie o konsultacjach zamieszczono w zakładce rewitalizacyjnej oraz w BIPie, a po 7 dniach od zamieszczenia informacji rozpoczął się proces konsultacji. Jednocześnie dokument przesłano do zaopiniowania instytucjom wskazanym w art. 17, ustęp 2, tiret 4 a i b. Ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. 11.2. Partycypacja społeczna na etapie realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji 11.2.1. Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji Szerokie upowszechnienie informacji o rewitalizacji i partycypacyjny model opracowywania Gminnego Programu Rewitalizacji będzie się przekształcał w partycypacyjny model wdrażania, a wokół grupy uczestniczącej w pracach nad dokumentem będą pojawiały się kolejne podmioty lokalne angażujące się w działania rewitalizacyjne. S t r o n a 111