Diagnoza zjawisk społeczno-ekonomicznoprzestrzennych Gminy Szaflary wraz ze wskazaniem obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

Transkrypt

1 Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr./../.. Rady Gminy Szaflary z dnia roku Diagnoza zjawisk społeczno-ekonomicznoprzestrzennych Gminy Szaflary wraz ze wskazaniem obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Szaflary, styczeń 2016

2 Spis treści 1 Wstęp Charakterystyka gminy Zjawiska społeczne Zjawiska gospodarcze Zjawiska środowiskowe Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne Zjawiska techniczne Metodologia wyboru obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji Uwarunkowania społeczne, przestrzenne, gospodarcze i infrastrukturalne gminy Diagnoza zjawiska społecznych Czynniki społeczne Czynniki demograficzne Aktywność mieszkańców Jakość oświaty Diagnoza pozostałych zjawisk Czynniki gospodarcze Czynniki przestrzenne Czynniki techniczno-środowiskowe Wybór obszarów zdegradowanych wraz z uzasadnieniem Wskazanie obszaru rewitalizacji wraz z uzasadnieniem Podobszar 1: Bańska Niżna - Centrum Podobszar 2: Bańska Wyżna - Centrum Podobszar 3: Skrzypne - Centrum Podobszar 4: Maruszyna - Centrum Podobszar 5: Zaskale Centrum oraz Podobszar 6: Zaskale - Skałka Podobszar 7: Szaflary centrum; Podobszar 8 - Szaflary - centrum administracyjne i obiekty po dawnej fabryce Polsport; Podobszar 9 - Szaflary rejon Gminnego Ośrodka Zdrowia...43 S t r o n a 2

3 Spis tabel Tabela 1. Wskaźniki z zakresu społecznego...24 Tabela 2. Wskaźniki z zakresu czynników demograficznych...27 Tabela 3. Wskaźniki z zakresu aktywności mieszkańców...28 Tabela 4. Wskaźniki z zakresu jakości oświaty...28 Tabela 5. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych...33 Tabela 6. Wartości wskaźnika degradacji...33 Tabela 7. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Bańska Niżna - Centrum...36 Tabela 8. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Bańska Wyżna - Centrum...37 Tabela 9. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Skrzypne - Centrum...39 Tabela 10. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Bańska Wyżna - Centrum...40 Tabela 11. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Zaskale...41 Tabela 12. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Bańska Wyżna - Centrum...43 Spis wykresów Wykres 1. Piramida wieku w 2014 r Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego... 8 Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności... 9 Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych...10 Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych...11 Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca...12 Wykres 7. Zasięg korzystania z pomocy społecznej...13 Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku...13 Wykres 9. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności...15 Wykres 10. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych na jednego mieszkańca...16 Wykres 11. Udział korzystających ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogóle ludności...17 Wykres 12. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców...21 Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym...22 Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców...22 Wykres 15. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców...23 Wykres 16. Wskaźnik obciążenia demograficznego...25 Wykres 17. Wybrane wskaźniki związane z aktywnością mieszkańców w 2014 roku...26 Wykres 18. Wyniki egzaminów w szkole podstawowej...27 Wykres 19. Dostępność infrastruktury...29 Wykres 20. Liczba interwencji OSP na 1 tysiąc ludności...32 Spis rysunków Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku... 6 Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku... 8 Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku... 9 Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku...14 Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych w 2014 roku...15 Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku...17 Rysunek 7. Udział osób starszych w ogóle ludności w 2014 roku...25 Rysunek 8. Frekwencja wyborcza w 2014 roku...26 S t r o n a 3

4 Rysunek 9. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc ludności w 2014 roku...29 Rysunek 10. Pokrycie planami miejscowego zagospodarowania...30 Rysunek 11. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 kryterium ochrony zdrowia...31 Rysunek 12. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 kryterium ochrony zdrowia...31 Rysunek 13. Liczba zabytków wpisana do gminnego rejestru zabytków na 1 km Rysunek 14. Obszary zdegradowane...34 Rysunek 15. Obszary zdegradowane i rewitalizowane w Gminie Szaflary (1:5 000)...36 Rysunek 16. Podobszar rewitalizacji Bańska Niżna Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru...37 Rysunek 17. Podobszar rewitalizacji Bańska Wyżna Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru...38 Rysunek 18. Podobszar rewitalizacji Skrzypne Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru...39 Rysunek 19. Podobszar rewitalizacji Maruszyna Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru...41 Rysunek 20. Podobszar rewitalizacji Zaskale Centrum oraz Zaskale - Skałka obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru...42 Rysunek 21. Podobszar rewitalizacji Szaflary - Centrum oraz Szaflary - rejon Gminnego Ośrodka Zdrowia obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru...44 Rysunek 22. Podobszar rewitalizacji Szaflary - centrum administracyjne i obiekty po dawnej fabryce Polsport obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru...45 S t r o n a 4

5 1 WSTĘP Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza - wywołane procesem globalizacji oraz transformacją ustrojową i wyzwaniami gospodarki wolnorynkowej - spowodowały szereg niekorzystnych zjawisk i procesów na obszarach jednostek samorządu, takich jak degradacja tkanki materialnej oraz narastające problemy w sferze społeczno-gospodarczej. W takiej sytuacji szczególnego znaczenia zaczęło nabierać planowanie oraz realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych, obejmujących sferę przestrzenną, społeczną, gospodarczą, środowiskową i kulturową, a tym samym odpowiadających na indywidualny zestaw zidentyfikowanych problemów danego obszaru. Na potrzeby projektowania i wdrażania interwencji w ramach procesu rewitalizacji, współfinansowanych środkami Unii Europejskiej, rewitalizację należy rozumieć jako: wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji. Udział w takim procesie jest ważny dla wielu osób i podmiotów z obszaru objętego działaniami rewitalizacyjnymi w tym dla samorządu gminy, mieszkańców tego miejsca, organizacji społecznych, przedsiębiorców, zaś w szczególny sposób wszystkich grup społecznych zagrożonych kryzysem na obszarze objętym procesami rewitalizacyjnymi. Opracowane Diagnozy zjawisk społeczno-ekonomiczno-przestrzennych Gminy Szaflary inicjuje działania związane z rewitalizacją Gminy Szaflary. Celem Diagnozy jest wskazanie, za pomocą zobiektywizowanych metod i wskaźników, tej części Gminy Szaflary, która charakteryzuje się szczególnie intensywną koncentracją szeregu niekorzystnych zjawisk. Analiza zagadnień społecznych, a w drugiej kolejności także gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych, techniczno-budowlanych pozwoliła dokonać pełnej diagnozy problemów i zagrożeń, wskazać obszary o największej koncentracji zjawisk kryzysowych, a w konsekwencji wyznaczyć obszary zdegradowane i obszary poddane rewitalizacji. Diagnoza została opracowana zgodnie z Ustawą z dnia 9 października 2015 r. O rewitalizacji (Dziennik Ustaw 2015 Poz tom 1) oraz Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata opracowanymi przez Ministra Infrastruktury i Rozwoju (MIiR/H /20(01)/07/2015) w lipcu 2015 roku. S t r o n a 5

6 2 CHARAKTERYSTYKA GMINY Na potrzeby Gminnego Programu Rewitalizacji (GPR) charakterystyka gminy Szaflary została przygotowana w sześcioletnim horyzoncie czasowym, dla lat Ponadto, w celu lepszego zobrazowania zjawisk - tło analiz stanowią analogiczne wskaźniki dla powiatu nowotarskiego oraz województwa małopolskiego, w tym samy okresie. Charakterystyka gminy składa się z analizy pięciu obszarów wyróżnionych zgodnie z definicją zawartą w Ustawie z dnia 9 października 2015 o rewitalizacji i Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata przygotowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Obejmują one kwestie społeczne, gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne i środowiskowe. Gmina Szaflary położona jest w południowej części powiatu nowotarskiego, w centralnej części Podhala i ma powierzchnię 54 km 2. Przez jej obszar przebiega jedna z ważniejszych dróg Małopolski droga krajowa 47, która umożliwia połączenie samochodowe gminy w ciągu: 73 minut z Krakowem, 9 minut z Nowym Targiem oraz 10 minut z Zakopanem 1. W 2014 r. Szaflary zamieszkiwało 10,9 tys. osób, a ich liczba systematycznie rosła od roku 2009, co przełożyło się także na rosnącą gęstość zaludnienia, która według ostatnich danych wynosiła 200 osób na km 2. Rysunek 1. Gęstość zaludnienia w gminach powiatu w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 1 Na podstawie Bazy Informacji Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego S t r o n a 6

7 W gminie Szaflary proporcja liczby kobiet do mężczyzn była wyrównana (na 100 kobiet przypadało 100 mężczyzn). Zmiany demograficzne mające miejsce w całym kraju można było również zauważyć w gminie Szaflary, wykres przedstawiający piramidę wieku zwraca uwagę na niekorzystne jej zwężanie się w dolnej części, co jest związane z systematycznie malejącym udziałem ludności w wieku przedprodukcyjnym - w roku 2009 było to 24,2%, a w roku 2014 spadło do zaledwie 21,7%. Wykres 1. Piramida wieku w 2014 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.1 Zjawiska społeczne Najbardziej istotnym w kontekście GPR, zgodnie z Ustawą o rewitalizacji i ministerialnymi wytycznymi, są zjawiska społeczne, a w szczególności takie kwestia jak bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niski poziomu edukacji lub kapitału społecznego oraz niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Ponadto do obszaru społecznego zostały przypisane również zagadnienia z zakresu demografii. Poniżej zaprezentowano syntetyczny przegląd podstawowych danych: Podobnie jak w województwie i powiecie nowotarskim, w gminie Szaflary w ostatnich latach liczba mieszkańców systematycznie rosła. Ma to związek z utrzymującym się, dodatnim przyrostem naturalnym, którego wartość w latach była wyższa od wartości tego wskaźnika dla Małopolski. Relacja pomiędzy przyrostem naturalnym dla gminy Szaflary i dla powiatu nowotarskiego w tym czasie był zmienna, w 2013 roku wartości te wynosiły odpowiednio 1,3 i 2,3 natomiast w 2014 roku 3,0 i 2,7. S t r o n a 7

8 Rysunek 2. Przyrost naturalny na 1 tys. ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Podobnie jak w powiecie, także w gminie odnotowano korzystne zjawisko malejącego wskaźnika obciążenia demograficznego czyli liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. W przypadku Małopolski wskaźnik ten systematycznie wzrastał. Wykres 2. Wskaźnik obciążenia demograficznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W latach saldo migracji, czyli różnica pomiędzy liczbą osób przyjeżdżających i wyjeżdżających na stałe z Szaflar, utrzymywało się na dodatnim poziomie. Przyjmując wartości wyższe niż wartość tego wskaźnika dla województwa oraz kilkukrotnie wyższe niż w przypadku powiatu. S t r o n a 8

9 Wykres 3. Saldo migracji ogółem na 1 tys. ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Na obszarze gminy funkcjonują obecnie 3 przedszkola, w analizowanym okresie ich liczba wzrosła o jedną placówkę. Liczba dzieci w wieku 3-5 lat przypadających na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w ciągu ostatnich lat wahała się. W 2014 r. wyniosła 2,0 i była najkorzystniejsza w porównaniu do poprzednich lat, lecz ciągle na wyższym poziomie niż średnia liczba dostępnych miejsc dla całego województwa oraz powiatu. Rysunek 3. Dzieci w wieku 3-5 lat przypadające na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Od kilku lat liczba szkół podstawowych w gminie Szaflary utrzymuje się na stałym poziomie (8 placówek), w tym okresie liczba szkół w województwie wahała się, a w powiecie spadła w 2012 roku (w następnych latach bez zmian). S t r o n a 9

10 W 2012 roku do użytku uczniów szkół podstawowych przeznaczone były 84 komputery, wszystkie z dostępem do Internetu. Na jeden komputer z dostępem do Internetu przypadało średnio 9,01 ucznia, czyli o 0,88 mniej w porównaniu do średniej dla Małopolskie i 0,21 mniej niż w powiecie. W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto 2 dla szkół podstawowych wyniósł 86,18% i spadł o 7,7 punktu procentowego w porównaniu z rokiem poprzednim. W tym czasie spadek odnotowano również w porównywanych jednostkach terytorialnych, ale był on dwukrotnie niższy. W całym analizowanym okresie współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych w gminie Szaflary przyjmował wartości niższe niż w województwie i powiecie. Wykres 4. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Średni wyniki sprawdzianu w szkołach podstawowych w gminie Szaflary w 2014 roku wynosił 61,63%, a w 2013 roku 54,7%. W obu przypadkach wyniki te były niższe niż średni procentowy wynik dla całego województwa małopolskiego oraz powiatu. Od kilku lat liczba szkół gimnazjalnych utrzymywała się na stałym poziomie (7 placówek), natomiast w Małopolsce oraz powiecie nowotarskim w tym okresie odnotowano wzrost liczby tego typu szkół. W 2012 roku do użytku uczniów szkół gimnazjalnych przeznaczonych było 89 komputerów, z czego 88 z dostępem do Internetu. Na jeden komputer z dostępem do Internetu przypadało średnio 4,25 ucznia, czyli o blisko 6 osób mniej w porównaniu z Małopolską i prawie o 5 osób mniej niż w powiecie. W 2014 roku współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych wyniósł 79,71% i spadł o 2,35 punktu procentowego w stosunku do roku poprzedniego. Spadek odnotowano również w porównywanych jednostkach terytorialnych, ale było on niższy. W całym analizowanym okresie współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych w gminie Szaflary przyjmował wyraźnie niższe wartości niż w województwie i powiecie. 2 Udział wszystkich osób uczących się na danym poziomie do ogółu osób będących w wieku przypisanym temu poziomowi kształcenia S t r o n a 10

11 Wykres 5. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół gimnazjalnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Wyniki egzaminu gimnazjalnego w gminie Szaflary były niższe od średniej dla województwa i powiatu, we wszystkich zakresach przedmiotowych (największa dysproporcja występowała w przypadku matematyki oraz języka angielskiego): o język polski: Szaflary 64,6%, powiat 66,7%, województwo 70,3%, o matematyka: Szaflary 38,6%, powiat 45,1%, województwo 50,33% o historia i wiedza o społeczeństwie: Szaflary 55,4%, powiat - 58,9%, województwo 61,1%, o przedmioty przyrodnicze: Szaflary 47,0%, powiat 51,4%, województwo 54,5%, o język angielski poziom podstawowy: Szaflary 57,7%, powiat 63,3%, województwo 67,9%. Podobnie w 2013 roku średnie procentowe wyniki egzaminu gimnazjalnego był niższe niż wyniki w Małopolsce i powiecie (wyjątek stanowiła matematyka w przypadku powiatu). W gminie Szaflary w 2014 roku wg danych GUS działały 3 kluby sportowe (podobnie jak w 2012 roku), w których liczba ćwiczących wzrosła w ostatnim czasie ze 160 osób do 216 osób. Na terenie gminy działała jedna przychodnia, w której udzielono 15,4 tys. porad medycznych spadek o 1 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim. Nie odnotowano natomiast żadnych funkcjonujących praktyk lekarskich. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca oscylowała wokół 1,4 1,5 i była ponad dwukrotnie mniejsza od liczby porad udzielonych na jednego mieszkańca województwa czy powiatu. S t r o n a 11

12 Wykres 6. Liczba udzielonych porad na jednego mieszkańca Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Mieszkańcy gminy od 2010 roku mieli do dyspozycji jedną aptekę, a jej obciążenie liczbą osób systematycznie wzrastało do poziomu 10,9 tys. osób. W gminie funkcjonowały 2 placówki pomocy społecznej, dysponujące 125 miejscami, w których opieką objęto 91 mieszkańców. W stosunku do lat wcześniejszych wzrosła liczby placówek, miejsc oraz mieszkańców korzystających w nich z pomocy, analogiczna sytuacja wystąpiła w Małopolsce i w powiecie nowotarskim. W latach wzrosła liczba gospodarstw domowych oraz osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej. Wzrosła w tym czasie także liczba gospodarstw poniżej kryterium dochodowego. W przypadku województwa i powiatu sytuacja kształtowała się odmiennie: w powiecie, w ostatnim roku liczba gospodarstwa korzystających z tego rodzaju świadczeń spadła, a w województwie wzrosła. Natomiast, liczba gospodarstw poniżej kryterium dochodowego sięgających po te świadczenia dla obu porównywanych jednostek administracyjnych, spadła. W gminie Szaflary w latach zwiększył się udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem, podobnie jak udział ludności poniżej kryterium dochodowego. S t r o n a 12

13 Wykres 7. Zasięg korzystania 3 z pomocy społecznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W przypadku wszystkich trzech analizowanych jednostek terytorialnych nastąpił spadek liczby rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci do lat 17 oraz spadek udziału dzieci w wieku do lat 17, które otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku. Udział ten, dla gminy Szaflary w latach , był zawsze wyższy o co najmniej kilkanaście punktów procentowych. Wykres 8. Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Do roku 2013 liczba zrejestrowanych bezrobotnych mieszkańców gminy oraz ich udział w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym rósł, natomiast w 2014 roku odnotowano spadek obu wartości (6,2%). Podobnie prezentowała się sytuacja w województwie małopolskim oraz powiecie nowotarskim. Inaczej niż w Małopolsce i podobnie jak w powiecie, mężczyźni stanowili nieznacznie liczniejszą grupę wśród zarejestrowanych bezrobotnych. 3 Zasięg korzystania z pomocy społecznej to udział osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem S t r o n a 13

14 Rysunek 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku w gminie Szaflary działały dwie biblioteki, z czego jedna z nich była przystosowana dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. W ciągu ostatnich lat liczba czytelników rosła szybciej, niż wielkość księgozbioru, co oznacza mniejszą liczbę książek dostępnych dla jednego czytelnika biblioteki. Jednocześnie mieszkańcy gminy Szaflary mieli gorszy dostęp do księgozbioru od przeciętnego mieszkańca województwa czy też powiatu - na przestrzeni analizowanych lat liczba woluminów przypadających na 1 tys. ludności była niższa od około 1,2 tys. do blisko 1,6 tys. książek. Biblioteki w gminie dysponowały 8 komputerami, które były udostępnione do użytku czytelników, wszystkie komputery były podłączone do Internetu. 2.2 Zjawiska gospodarcze Kolejnym obszarem, który został wytypowany zgodnie z Ustawą do analizy jest obszar gospodarczy. Koncentruje się on na zjawiskach związanych z przedsiębiorczością oraz kondycją lokalnych przedsiębiorstw. Sytuacja gminy Szaflary przedstawia się w tym zakresie w sposób następujący: W 2014 roku na terenie gminy do rejestru REGON były wpisane 623 podmioty gospodarcze stały wzrost od 2009 roku. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych było w Sekcji G, w Dziale 47 sprzedaż detaliczna (147 podmiotów), a następnie w Sekcji F, w Dziale roboty budowalne specjalistyczne (88 podmiotów). Pod względem wielkości dominowały mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające od 0-9 osób. Podobnie prezentowała się sytuacja w województwie i powiecie tzn.: liczba podmiotów systematycznie rosła, przeważały podmioty z Sekcji G w Dziale 47 oraz o wielkości zatrudnienia 0-9 osób. W całym badanym okresie w porównaniu z województwem i powiatem, w gminie Szaflary wskaźnik przedsiębiorczości przyjmował niższe wartości. S t r o n a 14

15 Wykres 9. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Ze względu na brak dostępnych danych przedstawiających wprost kondycję finansową przedsiębiorstw na poziomie gmin, do analizy wykorzystana została informacja o podatku dochodowym od osób prawnych 4, którą jest pochodną wyników finansowych przedsiębiorstw. Rysunek 5. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W 2014 roku pozycja ta w dochodach własnych gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiła 4,63 zł, czyli ponad dwukrotnie mniej niż średnio dla gmin w powiecie i ponad czterokrotnie mniej niż przeciętnie dla gmin w Małopolsce 5. Zwrot do budżetu gminy z tytułu podatku CIT w gminie Szaflary na jednego mieszkańca malał z poziomu 15,88 zł w 2009 roku do poziomu 4,53 zł w 2013 roku. 4 Pozycja z dochodów własnych gmin udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych (CIT). 5 Bez miast na prawach powiatów. S t r o n a 15

16 Wykres 10. Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, podatek dochodowy od osób prawnych na jednego mieszkańca Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.3 Zjawiska środowiskowe Kolejnym obszarem zdefiniowanym w Ustawie i Wytycznych, w którym należy badać zjawiska kryzysowe są kwestie związane z jakością środowiska. Obszar ten powiązany jest ze standardami środowiska, w tym gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. Podstawowe dane dotyczące tego obszaru są następujące: 0,16 ha gminy zajmował rezerwat przyrody, znajdowały się tu również 4 pomniki przyrody. W gminie działała jedna oczyszczalnia ścieków, która obsługuje 24,1% ludności czyli prawie trzykrotnie mniej niż w przypadku powiatu i województwa. W 2014 roku tylko 14,6% powierzchni gminy stanowiły lasy, dla województwa wskaźnik ten wynosił 28,7%, a dla powiatu 37,2%. Według danych GUS, na terenie gminy w badanym okresie nie odnotowano żadnych dzikich wysypisk. 2.4 Zjawiska przestrzenno-funkcjonalne Czwartym z wytypowanych obszarów są zjawiska przestrzenno-funkcjonalne, które charakteryzują: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury, dostęp i jakości podstawowych usług, dostępność komunikacyjną: W 2014 roku udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności wynosił 24,4%, natomiast wartość tego wskaźnika dla Małopolski wynosiła 80,5%, a dla powiatu nowotarskiego 48,5%. S t r o n a 16

17 Rysunek 6. Udział osób korzystających z wodociągu w ogóle ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Długość czynnej sieci kanalizacyjnej na 100 km 2 od roku 2012 była na poziomie 80,9. W województwie wartość tego wskaźnika wynosiła 89,0, a w powiecie 72,1, stale rosnąc od 2009 roku. Udział mieszkańców gminy korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosił 32,4% (59,8% województwo, 58,7% powiat) i wzrósł w porównaniu z 2009 rokiem 11,4 punkty procentowe. W tym samym czasie w powiecie odnotowano wzrost o 13,6 punktów procentowych, a w województwie o 7,9 punktów procentowych. Wykres 11. Udział korzystających ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ogóle ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS 2.5 Zjawiska techniczne W gminie było mieszkań w budynkach mieszkalnych (wzrosty od 2009 r.). Na jedno mieszkania przypadało ponad 2 osoby. Przeciętne powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła 94,5 m 2 czyli 22,2 m 2 na osobę. Gmina nie dysponuje zasobem mieszkań komunalnych. W październiku 2015 roku do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego wpisane były 4 obiekty: o kościół parafialny pod wezwanie świętego Andrzeja Apostoła, S t r o n a 17

18 o grodzisko, ruiny zamku, pawilon widokowy, o teren zespołu podworskiego z zachowanymi reliktami: mur kamienny, bramka, kuchnia dworska, fundamenty dworu, o chałupa Anny Doruli. S t r o n a 18

19 3 METODOLOGIA WYBORU OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I OBSZARÓW REWITALIZACJI W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opracowano diagnozę, która została przeprowadzona na podstawie wiarygodnych i mierzalnych danych pozyskanych z: Urzędu Gminy w Szaflarach i jednostek organizacyjnych m.in. Ośrodka Pomocy Społecznej w Szaflarach, Biblioteki Publicznej w Szaflarach, Głównego Urzędu Statystycznego, Starostwa Powiatowego w Nowym Targu, OSP w Gminie Szaflary. Ponadto w Diagnozie wykorzystano wyniki badań ankietowych mieszkańców i liderów lokalnych dotyczących oceny jakości życia i kluczowych problemów, postrzeganych przez mieszkańców, wyniki badania focusowego i warsztatów rewitalizacyjnych z kluczowymi interesariuszami w Gminie Szaflary. Dla przestrzennego określenia problemów i potencjałów Gminę podzielono zgodnie ze strukturą jednostek pomocniczych na sołectwa. Jest to podział naturalny dla mieszkańców Gminy, a także umożliwia przeprowadzenie analizy zróżnicowania wewnątrzgminnego. Biorąc pod uwagę, że rewitalizacja ma w pierwszej kolejności służyć poprawie jakości życia mieszkańców, uznano, że kwestie społeczne mają kluczowe i nadrzędne znaczenie dla wyznaczania obszarów zdegradowanych. Podstawowa diagnozę przeprowadzono na poziomie sołectw. Dla wyznaczonych obszarów przeprowadzono diagnozę wskaźników opisujących negatywne zjawiska społeczne takie jak: zakres korzystania z pomocy społecznej, ubóstwo, przestępczość, niski poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, niewielka dostępność podstawowych usług w dziedzinie oświaty, zdrowia, kultury. W celu wskazania obszarów wymagających rewitalizacji, na podstawie szeregu wskaźników opisujących problemy społeczne zbudowano tak zwany wskaźnik syntetyczny. Pierwszym etapem budowy wskaźnika syntetycznego jest normalizacja zmiennych w celu sprowadzenia ich do porównywalnej skali tzw. skali niemianowanej, czyli nie związanej z jednostką miary. Jest to zabieg konieczny z punktu widzenia poprawności obliczeń, ponieważ dzięki niemu różne rozpiętości zmiennych nie będą sztucznie nadawały wagi, czynnikom przyjmującym wartość z wyższych przedziałów. W trakcie normalizacji zmiennych przekształcono również desytumalnty w stymulanty. Jako stymulanty, na potrzeby wskazania obszarów zdegradowanych, przyjęte zostały zmienne, których wyższa wartość wstępowała w obszarach gminy kwalifikujących się jako obszary zdegradowane (np. liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 100 mieszkańców). Natomiast destymulantami były zmienne, których niższa wartość oznaczała bardziej problemowy obszar (np. liczba przedsiębiorstw na mieszkańców). Obliczeń dokonano wg następujących wzorów: gdzie: dla stymulant dla destymulant Xij to wartość i-tego obszaru (np. sołectwo) dla j-tej zmiennej, Zij to zmienna po normalizacji. Syntetyczną miarę, odzwierciedlającą sytuację obszarów w poszczególnych zakresach, utworzono przy użyciu metody sum standaryzowanych. Metoda sum standaryzowanych należy do grupy metod bezwzorcowych porządkowania liniowego, zgodnego ze wzorem: S t r o n a 19

20 i = 1,,n Wskaźnik sum standaryzowanych został skonstruowany na bazie wskaźników cząstkowych zaprezentowanych w rozdziale 4. Wskaźniki cząstkowe zsumowano, uznając większe znaczenie niektórych wskaźników cząstkowych poprzez nadanie im wag różnych od 1. Wartość jaką przyjmowała waga dla konkretnego wskaźnika była wynikiem analizy ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców gminy oraz wskazań z warsztatów rewitalizacyjnych. Za szczególnie uciążliwe w Gminie Szaflary uznano problemy związane z bezrobociem, ubóstwem oraz niezadowalającą liczbą organizacji pozarządowych. Wszystkim wymienionym kwestiom przyznano wagę 3. Dla każdego obliczonego dla sołectwa wskaźnika syntetycznego, zasadniczo daną referencyjną jest średni wskaźniki sum standaryzowanych dla całej gminy, obliczony jako średnia arytmetyczna wskaźników syntetycznych dla sołectw. W analizie uwzględniono również pod uwagę rozrzut wskaźników syntetycznych, biorą jako wielkość porównawczą 50% wartości maksymalnej wskaźnika syntetycznego. Najwyższe wartości obliczonego wskaźnika sumarycznego oznaczają największą koncentrację negatywnych zjawisk społecznych na tych obszarach. Za obszar objęty kryzysem społecznym uznano wszystkie jednostki, w których wartość wskaźnika sumarycznego była wyższa niż zmienna referencyjna tym przypadku 50% wartości maksymalnej wskaźnika syntetycznego dla zjawisk społecznych. Jednostki urbanistyczne, dla których społeczny wskaźnik syntetyczny będzie gorszy niż 50% wartości maksymalnej średnia dla gminy, mogą być potencjalnie uznane za zdegradowane, pod warunkiem występowania w nich dodatkowo co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk techniczno-środowiskowych: gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw; środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska; przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych; technicznych w szczególności złego stanu obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz braku rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, przede wszystkim w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Analizy zjawisk techniczno-środowiskowych dokonano w oparciu o: czynniki techniczne, środowisko gospodarcze, przestrzenne i przyrodnicze. Analogicznie, jak w przypadku zjawisk społecznych, został skonstruowany wskaźnik syntetyczny, a wskaźniki cząstkowe, poddano standaryzacji. Otrzymano sumaryczny wskaźnik czynników technicznośrodowiskowych, który określał koncentrację zjawisk negatywnych. Ostatnim etapem diagnozy było wskazanie obszarów zdegradowanych, które wykazują kumulację negatywnych zjawisk społecznych, a dodatkowo w analizowanych czynnikach techniczno-środowiskowych wykazują nagromadzenie negatywnych cech. Na bazie wcześniej obliczonych wskaźników sum standaryzowanych skonstruowano wskaźnik degradacji obszaru, wyliczony jako suma dwóch wcześniej uzyskanych wskaźników. S t r o n a 20

21 4 UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE, PRZESTRZENNE, GOSPODARCZE I INFRASTRUKTURALNE GMINY Przedmiotem niniejszego rozdziału jest analiza czynników społecznych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych i techniczno-środowiskowych Gminy Szaflary i wskazanie obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizowanych na obszarze Gminy. Analizy dokonano zgodnie z zaleceniami wynikającymi z Ustawy rewitalizacyjnej, to znaczy w pierwszej kolejności dokonano pogłębionej analizy zjawisk społecznych, w tym w szczególności związanych z poziomem bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji, niskiego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym czy kulturalnym. Ponadto przeanalizowano pozostałe zjawiska (gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne i techniczno-środowiskowe). Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych z jednoczesnym występowanie jednego lub więcej negatywnych zjawisk w pozostałych obszarach pozwoliła wskazać i wyznaczyć obszary o największej kumulacji zjawisk kryzysowych. 4.1 Diagnoza zjawiska społecznych Diagnoza uwarunkowań społecznych w gminie Szaflary opierała się na zestawie wskaźników dotyczących: czynników społecznych, czynników demograficznych, aktywności mieszkańców, jakości oświaty Czynniki społeczne W celu wyznaczenia obszarów zdegradowanych wytypowano listę 10 wskaźników, które poddano analizę w wymiarze terytorialnym i czasowym. Diagnoza uwzględniała wpływ wszystkich zmiennych, natomiast komentarz analityczny koncentruje się na kluczowych wskaźnikach. W latach liczbą osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców wahała się od 1,5 do 4,7. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej przeliczona na jednego mieszkańca, mówi o skali tego zjawiska i obrazuje sytuację materialno-bytową ludności danego sołectwa. W badanym okresie negatywnie pod względem omawianego wskaźnika wyróżniało się sołectwo Maruszyna. Wykres 12. Liczba korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szaflarach S t r o n a 21

22 Wśród wskaźników związanych z korzystaniem ze środków pomocy społecznej największe wartości na całym badanym obszarze - przyjmowały wskaźniki, dla których powodem było: ubóstwo, bezrobocie, wielodzietność oraz bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstw. Natomiast najmniejsze wartości przyjmował wskaźnik korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, którego przyczyną był alkoholizm, przemoc i niebieska karta. Osoby mające status bezrobotnych nie są w stanie zapewnić gospodarstwu stałego źródła dochodu z pracy zarobkowej, co może przekładać się na kondycję finansową wszystkich członków danego gospodarstwa domowego. W przypadku liczby korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym w latach 2013 i 2014 największą wartość tego wskaźnika odnotowano w sołectwie Bańska Wyżna. Natomiast w badanym okresie dla całego obszaru wskaźnik przyjmował wartości od 0 do 3,62. Wykres 13. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szaflarach Ubóstwo jest pojęciem związanym z niemożliwością zaspokojenia podstawowych potrzeb egzystencjalnych, w przypadkach skrajnego ubóstwa może wystąpić biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychofizycznego człowiek. W latach liczba korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców przyjmowała wartości od 0,4 do 5,0. W dwóch ostatnich latach najwyższe wartości tego wskaźnika wystąpiły w sołectwie Bańska Wyżna, natomiast ze względu na wysokość tego wskaźnika, w całym badanym okresie, negatywnie wyróżniało się sołectwo Maruszyna. Wykres 14. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szaflarach S t r o n a 22

23 W przypadku liczby korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców w latach , największą wartość tego wskaźnika odnotowano w sołectwie Maruszyna. Natomiast w badanym okresie, dla całego obszaru, wskaźnik ten przyjmował wartości od 0,85 do 2,96, a w roku 2014 mieścił się w przedziale od 1,0 dla sołectwa Bór do 3,0 dla sołectwa Maruszyna. Za rodzinę wielodzietną uznaje się gospodarstwo domowe, w którym co najmniej 3 dzieci pozostaje na utrzymaniu rodziców, uszczuplając w ten sposób dochód rozporządzalny na jedną osobę. Kolejną częstą przyczyną sięgania po świadczenia pomocy społecznej jest bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstw domowych. Wiąże ten problem z brakiem możliwości zapewnienia w danej rodzinie: odpowiedniej atmosfery wychowawczej, umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, właściwych wzorców komunikacji oraz poczucia bezpieczeństwa również związanego z sytuacją materialną. Podobnie, jak w przypadku wskaźnika liczby korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności, tak w i w przypadku, liczby klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego najwyższe wartości w latach odnotowano w sołectwie Maruszyna. Wykres 15. Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szaflarach S t r o n a 23

24 Tabela 1. Wskaźniki z zakresu społecznego Sołectwo Bańska Niżna Bańska Wyżna Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu alkoholizmu na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu bezrobocia na 100 osób w wieku produkcyjnym Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu niepełnosprawności na 100 mieszkańców ,08 2,57 2,24 3,26 0,25 0,00 0,08 0,00 0,25 0,17 0,08 0,50 0,8 1,1 1,6 1,8 0,83 0,91 1,16 1,34 3,29 3,42 4,66 4,44 0,00 0,09 0,28 0,09 1,26 0,57 0,93 1,39 0,9 1,6 3,6 3,2 0,29 0,76 1,03 1,30 Bór 1,50 1,88 2,04 1,44 0,00 0,00 0,00 0,00 0,21 0,21 0,20 0,00 0,0 0,0 0,3 0,3 0,85 0,84 1,02 0,21 Maruszyna 4,16 3,90 4,25 4,24 0,00 0,00 0,00 0,00 2,10 2,10 2,20 2,15 1,2 1,7 2,3 2,2 1,08 0,98 0,82 1,38 Skrzypne 3,72 3,42 3,58 3,83 0,00 0,18 0,00 0,09 2,51 1,57 1,83 1,64 1,3 1,0 2,1 1,5 2,05 2,12 1,74 1,73 Szaflary 3,91 4,02 3,53 3,94 0,09 0,06 0,03 0,03 1,79 1,26 0,88 0,91 2,6 3,1 2,8 2,6 1,41 1,47 1,35 1,31 Zaskale 2,29 2,46 3,18 3,37 0,14 0,07 0,07 0,00 1,29 1,41 1,34 1,54 1,2 1,9 1,9 2,1 1,00 1,19 1,76 1,47 Sołectwo Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu potrzeby ochrony macierzyństwa na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu przemocy na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu ubóstwa na 100 mieszkańców Liczba klientów pomocy społecznej korzystających ze wsparcia z powodu wielodzietności na 100 mieszkańców Liczba osób objętych niebieską kartą na 100 mieszkańców Bańska Niżna Bańska Wyżna ,33 0,33 0,00 0,00 0,00 0,08 0,75 0,17 2,0 2,3 1,7 2,7 1,2 1,4 1,3 2,2 0,00 0,08 0,75 0,17 0,00 0,00 0,00 0,46 0,00 0,57 0,37 0,28 3,1 3,4 4,4 5,0 2,0 1,9 2,1 2,1 0,00 0,57 0,37 0,28 Bór 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,21 0,41 0,00 1,5 1,9 0,4 1,4 0,9 1,3 1,4 1,0 0,00 0,21 0,41 0,00 Maruszyna 0,10 0,05 0,26 0,20 0,00 0,05 0,05 0,05 4,2 3,8 3,8 5,0 2,6 2,5 2,0 3,0 0,00 0,05 0,05 0,05 Skrzypne 0,00 0,09 0,09 0,00 0,00 0,00 0,00 0,27 3,7 3,4 3,1 3,4 2,0 1,7 1,9 2,1 0,00 0,00 0,00 0,27 Szaflary 0,00 0,15 0,03 0,09 0,00 0,15 0,18 0,18 3,9 3,9 3,2 3,6 2,1 2,1 1,6 1,7 0,00 0,15 0,18 0,18 Zaskale 0,07 0,07 0,00 0,00 0,00 0,14 0,21 0,21 2,1 2,2 2,9 3,2 1,1 1,1 1,3 1,5 0,00 0,14 0,21 0,21 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szaflarach S t r o n a 24

25 4.1.2 Czynniki demograficzne Ze względu na szeroko dyskutowane problemy demograficzne związane ze starzeniem się społeczeństwa w analizie zjawisk społecznych uwzględniono również dwa wskaźniki z tej dziedziny: wskaźnik obciążenia demograficznego oraz udziału osób starszych. Pierwszy z nich wskazuje na niekorzystną tendencję nadmiernego obciążenia ludności w wieku produkcyjnym w sołectwie Bańska Wyżna ( ) oraz sołectwie Zaskale. Wykres 16. Wskaźnik obciążenia demograficznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary Drugi wskaźnik, zwiększający się udział osób starszych, którzy w przyszłości mogę wymagać odpowiednio dostosowanych placówek, w sołectwie Zaskale oraz Maruszyna. Rysunek 7. Udział osób starszych w ogóle ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary Aktywność mieszkańców Aktywność społeczności lokalnej może mieć istotny wpływ na zmiany zachodzące w ich odtoczeniu. Jednym z przejawów aktywności mieszkańców jest liczba organizacji pozarządowych działających na terenie gminy, reprezentowana przez wskaźnik liczby NGO na mieszkańców. Wskaźnik ten można interpretować jako współczynnik aktywności S t r o n a 25

26 społeczeństwa obywatelskiego im większa liczba jednostek tego rodzaju tym bardziej aktywna jest lokalna społeczność. Ze względu na cele analizy (wytypowanie obszarów wymagających rewitalizacji) istotne jest wskazanie sołectw o najniższych wartościach omawianego wskaźnika są nimi sołectwa Zaskale, Skrzypne i Maruszyna. Wykres 17. Wybrane wskaźniki związane z aktywnością mieszkańców w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary Kolejnymi ze wskaźników opisujących aktywność mieszkańców są: liczba zapisanych oraz liczba aktywnych czytelników korzystających z bibliotek publicznych z danego sołectwa. Analizując wskaźniki z tej grupy najmniej aktywni są mieszkańcy sołectw: Skrzypne, Bańska Niżna i Bańska Wyżna. Jedną z podstawowych form uczestnictwa obywatela w życiu publicznym, dostępną dla każdego uprawnionego, jest głosowanie w wyborach. Analiza rozkładu przestrzennego frekwencji w wyborach samorządowych, które miały miejsce w 2014 roku w poszczególnych sołectwach pozwoliła wskazać, obszar gminy z najmniejszą aktywnością mieszkańców w tym zakresie na obszarze sołectwa Bańska Niżna. Rysunek 8. Frekwencja wyborcza w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej S t r o n a 26

27 4.1.4 Jakość oświaty Ostatnimi elementami diagnozy uwarunkowań społecznych jest analiza wyników egzaminów w szkołach podstawowych i gimnazjach. W przypadku wyników egzaminów dla szkół podstawowych porównywane są średnie wyniki (punktowe), uzyskiwane przez poszczególne szkoły. Uczniowie piszący sprawdzian dla szkoły podstawowej mogli maksymalnie uzyskać 40 punktów. W 2014 roku uzyskane wyniki wahały się od poziomu 21,4 punktu w sołectwie Skrzypne, do 29,6 w sołectwie Bańska Wyżna. Wyniki egzaminów szkół gimnazjalnych ujmowane są w procentach poprawnych odpowiedzi dla konkretnych przedmiotów. Na szczególną uwagę zasługują tutaj wyniki z matematyki, które w żadnym z sołectw nie osiągają poziomu 50% poprawnych odpowiedzi, a sołectwie Bańska Wyżna jest to zaledwie 26,9% poprawnych odpowiedzi. Analiza obu tych wskaźników sugeruje zwrócenie uwagi na sytuację oświaty w sołectwach: Bańska Wyżna, Skrzypne, Szaflary. Wykres 18. Wyniki egzaminów w szkole podstawowej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie Wymienione sołectwa uzyskały najwyższe wartości dla obliczonego wskaźnika syntetycznego, co oznacza największą koncentrację negatywnych zjawisk społecznych na tych obszarach związanych z jakością edukacji. Poniżej zaprezentowano zestawienie punktacji w obszarze zjawisk społecznych dla wszystkich sołectw Gminy Szaflary ze wskazaniem obszarów o najtrudniejszej sytuacji społecznej. Tabela 2. Wskaźniki z zakresu czynników demograficznych Sołectwo Wskaźnik obciążenia demograficznego Udział osób starszych Bańska Niżna 54,03 53,38 51,26 50,69 11,06 11,63 11,46 11,60 Bańska Wyżna 53,64 55,46 55,51 56,75 12,09 12,24 12,40 12,22 Bór 52,44 50,31 51,86 47,13 12,61 12,55 12,47 11,91 Maruszyna 55,72 53,63 52,18 50,62 12,68 12,47 12,23 12,41 Skrzypne 55,35 52,97 53,09 52,43 10,14 10,34 11,01 11,50 Szaflary 51,00 51,09 49,56 50,95 10,64 11,14 11,27 12,06 Zaskale 57,56 57,24 54,53 54,22 14,18 14,48 14,11 14,39 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary S t r o n a 27

28 Tabela 3. Wskaźniki z zakresu aktywności mieszkańców Liczba zapisanych Liczba aktywnych Liczba NGO na 1000 czytelników do Sołectwo czytelników z danego mieszkańców bibliotek z danego sołectwa sołectwa Frekwencja wyborcza Bańska Niżna 1,7 5,8 5,4 36,1 Bańska Wyżna 2,8 6,4 5,9 42,0 Bór 4,1 12,5 9,0 44,5 Maruszyna 1,0 16,1 14,4 44,1 Skrzypne 0,9 5,0 4,3 46,8 Szaflary 1,8 15,4 11,2 43,4 Zaskale 0,7 15,2 11,1 45,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary Tabela 4. Wskaźniki z zakresu jakości oświaty Wyniki egzaminów - szkoły Sołectwo Wyniki egzaminów - szkoły gimnazjalne (%) podstawowe J. polski Historia- WOS Matematyka Przedmioty przyrodnicze Wynik podstawowy Bańska Niżna 26,50 17,17 20,00 26,28 66,60 51,80 37,90 46,10 52,00 Bańska Wyżna 24,11 20,33 24,50 29,57 64,50 53,70 26,90 50,60 63,20 Bór 26,17 24,44 28,57 27,80 62,20 59,80 39,50 46,60 59,20 Maruszyna 22,26 20,95 23,19 25,96 69,40 56,60 46,00 52,00 43,10 Skrzypne 22,90 20,69 21,94 21,36 59,90 50,10 35,00 42,10 57,60 Szaflary 21,08 21,36 21,06 24,17 67,50 58,60 45,90 50,00 60,10 Zaskale 22,26 21,86 20,10 22,73 72,30 62,80 42,10 51,80 63,70 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie 4.2 Diagnoza pozostałych zjawisk Analizy pozostałych zjawisk dokonano w oparciu o czynniki gospodarcze, przestrzenne i techniczne Czynniki gospodarcze Zgodnie ze wskaźnikami uwzględnionym w Ustawie o rewitalizacji, sytuacja kryzysowa w danym obszarze może być również związana z niskim poziomem przedsiębiorczości na analizowanym terenie. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej jest wypadkową wielu czynników: począwszy od kapitału ludzkiego, przez położenie gminy, na wsparciu władz lokalnych kończąc. Poziom przedsiębiorczości jest mierzony liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc mieszkańców. Wskaźnik przedsiębiorczości w sołectwach w 2014 roku wahał się od blisko 27 podmiotów do prawie 58 podmiotów na 1 tysiąc mieszkańców. S t r o n a 28

29 Rysunek 9. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1 tysiąc ludności w 2014 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary W gminie Szaflary najniższy poziom przedsiębiorczości odnotowano w sołectwach Maruszyna i Skrzypne oraz w Borze Czynniki przestrzenne Czynniki przestrzenno-funkcjonalne charakteryzowane są poprzez: wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz stan tej infrastruktury w danym obszarze. W dalszej analizie wykorzystano trzy wskaźniki z tego zakresu: dostępność infrastruktury komunalnej wodociągi; dostępność infrastruktury komunalnej kanalizacja; procent pokrycia planami miejscowymi. Wskaźniki opisujące dostępność infrastruktury pokazują jaki procent sołectwa jest wyposażony w sieć wodociągową i sieć kanalizacyjną. W 2014 roku w dwóch sołectwach: Bór i Zaskale brak było jakichkolwiek sieci wodno-kanalizacyjnych, natomiast w sołectwie Maruszyna do komunalnej infrastruktury wodociągowej dostęp miało zaledwie 15% mieszkańców sołectwa, natomiast do infrastruktury kanalizacyjnej 40%. Wykres 19. Dostępność infrastruktury Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary S t r o n a 29

30 Plany miejscowego zagospodarowania ustalają przeznaczenie gruntów w gminie, określają sposób ich zagospodarowania i zabudowy. Stanowią informację dla mieszkańców i potencjalnych inwestorów o przeznaczeniu konkretnych terenów w gminie. Procent pokrycia planami miejscowymi obszaru poszczególnych sołectw prezentuje poniższa mapa. Rysunek 10. Pokrycie planami miejscowego zagospodarowania Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary W poszczególnych sołectwach gminie Szaflary wskaźnik pokrycia planami miejscowymi nie osiąga nawet 2% powierzchni. Natomiast w aż 3 sołectwach: Skrzypne, Bańska Niżna, Maruszyna, jest to niecałe pół procent Czynniki techniczno-środowiskowe Kolejną badaną grupą czynników, o której mowa w Wytycznych Ministerstwa są czynniki związane ze stanem technicznym zabudowy znajdującej się na terenie gminy oraz ze standardami środowiska, w tym gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. W dalszej analizie wykorzystano trzy wskaźniki z tego zakresu: liczbę zabytków wpisanych do rejestru zabytków na 1 km 2 ; liczba interwencji OSP na 1 tysiąc ludności; poziom zanieczyszczenia pyłami z palenisk domowych. Dodatkowo diagnozę wzbogacono o analizę treści raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie pod tytułem Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku. Wskazuje on na przekroczenie emisji PM10 oraz PM2,5 (emisja pyłu zawieszonego o najdrobniejszych frakcjach mogących łatwo przedostać się do dróg oddechowych) z palenisk lokalnych. S t r o n a 30

31 Rysunek 11. Stężenie pyłu zawieszonego PM10 kryterium ochrony zdrowia Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Rysunek 12. Stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 kryterium ochrony zdrowia Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Mieszkańcy całej gminy Szaflary są narażeni na emisję pyłów zawieszonych PM10 oraz PM2.5. W nieznacznie gorszej sytuacji znajduje się północna cześć gminy czyli sołectwa Zaskale, Bór, Szaflary oraz cześć sołectwa Maruszyna. Wysokie stężenie pyłów zawieszonych ma wpływ na zachorowalność mieszkańców na choroby układu oddechowego, alergie oraz choroby nowotworowe. Częstsze zapadanie na choroby układu oddechowego wiąże się z większą liczbą porad udzielanych przez lekarzy oraz istotnym zagrożeniem dla życia i zdrowia mieszkańców. S t r o n a 31

32 Wykres 20. Liczba interwencji OSP na 1 tysiąc ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ochotniczej Straży Pożarnej Liczba interwencji Ochotniczej Straży Pożarnej może wynikać między innymi ze stanu urządzeń grzewczych, wypalania pól, nawalnych deszczy, podtopień oraz innych zdarzeń losowych. W przypadku Szaflar istotne jest te położenie przy bardzo ruchliwej drodze krajowej i wynikające z tego zdarzenia komunikacyjne - w części także dotykające mieszkańców, szczególnie jeżeli chodzi o wypadki z udziałem pieszych. W latach wskaźnik ten przyjmował wartości z przedziału od prawie 1 do ponad 16 interwencji na tysiąc mieszkańców. W roku 2014 najwięcej interwencji na 1 mieszkańca było w sołectwie Bór (16,4), a następnie w Bańskiej Niżnej i Bańskiej Wyżnej. Ostatnim wskaźnikiem z zakresu czynników techniczno-środowiskowych jest liczba zabytków na 1 km 2. W 2014 roku najwięcej zabytków, ujętych w gminnej ewidencji, było w sołectwach Bór i Skrzypne. Obiekty te często o funkcjach mieszkaniowych - są bardzo często w złym stanie technicznym, co przekłada się na obraz stan zasobu mieszkaniowego na obszarze gminy. Rysunek 13. Liczba zabytków wpisana do gminnego rejestru zabytków na 1 km 2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary S t r o n a 32

33 4.3 Wybór obszarów zdegradowanych wraz z uzasadnieniem Ostatnim etapem diagnozy było wskazanie obszarów zdegradowanych, które po pierwsze wykazują kumulację negatywnych zjawisk społeczny oraz dodatkowo w pozostałych analizowanych zjawiska wykazują nagromadzenie negatywnych cech. Na podstawie uzyskanego wskaźnika sum standaryzowanych dla zakresu społecznego, jako obszary o szczególnej koncentracji problemów w tym obszarze można wytypować następujące sołectwa: Bańska Wyżna, Skrzypne, Maruszyna, Szaflary, Zaskale i Bańska Niżna. W wymienionych sołectwach na uwagę zasługiwały problemy związane z ogólnym korzystaniem ze środków pomocy społecznej, bezrobociem, ubóstwem. W sołectwach tych mała była też aktywność organizacji pozarządowych. Tabela 5. Wartości wskaźnika sum standaryzowanych dla zjawisk społecznych Sołectwo Zjawiska społeczne Pozostałe zjawiska Bańska Niżna 30,44 3,22 Bańska Wyżna 47,66 5,01 Bór 8,50 6,97 Maruszyna 44,19 4,41 Skrzypne 44,88 4,02 Szaflary 41,89 4,44 Zaskale 36,45 5,20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych Opierając się na tak przeprowadzonym postępowaniu badawczym możliwe było wyznaczenie sześciu sołectw, które charakteryzują się koncentrację negatywnych zjawisk, tj. noszą znamiona obszaru zdegradowanego w pierwszej kolejności społecznych a następnie techniczno-środowiskowych. Tabela 6. Wartości wskaźnika degradacji Sołectwo Wartość wskaźnika degradacji Bańska Wyżna 53,12 Skrzypne 48,91 Maruszyna 48,85 Szaflary 46,65 Zaskale 41,77 Bańska Niżna 34,66 Bór 15,69 Źródło: Opracowanie własne na podstawie pozyskanych danych S t r o n a 33

34 Rysunek 14. Obszary zdegradowane Źródło: Opracowanie własne

35 5 WSKAZANIE OBSZARU REWITALIZACJI WRAZ Z UZASADNIENIEM Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy oraz badań ilościowych i jakościowych obecnej sytuacji w Gminie Szaflary, a także oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności wyrażone podczas warsztatów rewitalizacyjnych, doprowadziły do wyodrębnienia obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów. Badania ilościowe obejmowały: badania metodą CAWI mieszkańców dotyczące jakości życia w Gminie Szaflary i poszczególnych sołectwach (liczba kompletnie wypełnionych ankiet: 159 ankiet, czas badania: ) badania metodą CAWI liderów lokalnych dotyczących problemów i potencjałów sołectw w Gminie Szaflary (liczba kompletnie wypełnionych ankiet: 29 ankiet, czas badania: ). Do wyrażenia swoich opinii w badaniach zaproszono osoby mieszkające lub pracujące na obszarze Szaflar, pełniące w różnych organizacjach i instytucjach zlokalizowanych na terenie gminy znaczące funkcje. Badania ilościowe przeprowadzono z wykorzystaniem techniki zogniskowanych wywiadów grupowych. Na potrzeby wyznaczenia obszaru rewitalizacji przeprowadzono 1 wywiad grupowy, w którym uczestniczyło łącznie 8 osób - członkowie organizacji pozarządowych, pracownik socjalny, urzędnicy, sołtysi. Szeroki udział mieszkańców na każdym etapie wyznaczania obszarów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji gwarantuje, że wybrane obszary są odpowiedzią na rzeczywiste zapotrzebowanie mieszkańców Gminy Szaflary. Trafne dopasowanie do dostrzeganych i wskazywanych przez mieszkańców problemów pozwoli na podjęcie działań naprawczych, które dadzą oczekiwane przez społeczeństwo efekty. Wyznaczono obszar rewitalizacji o łącznej powierzchni 232,05 ha (tj. 4,28% powierzchni gminy), zamieszkałe przez osób (tj. 18,62% populacji gminy Szaflary). Składa się on z 9 podobszarów: Bańska Niżna Centrum; Bańska Wyżna Centrum; Skrzypne Centrum; Maruszyna Centrum; Zaskale Centrum; Zaskale Skałka; Szaflary centrum; Szaflary centrum administracyjne i obiekty po dawnej fabryce Polsport; Szaflary rejon Gminnego Ośrodka Zdrowia. S t r o n a 35

36 Rysunek 15. Obszary zdegradowane i rewitalizowane w Gminie Szaflary (1:5 000) Źródło: Urząd Gminy Szaflary (Referat PPGK, Tomasz Jędrysko) 5.1 Podobszar 1: Bańska Niżna - Centrum Diagnoza przeprowadzona w rozdziale II, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 7. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Bańskiej Niżnej Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Relatywnie duża liczba osób z problemem alkoholowym i pojawiające się zjawiska przemocy domowej. Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 2. Niska aktywność społeczna. 3. Słabe wyniki nauczania w miejscowych szkołach (SP i gimnazjum). 4. Brak miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną. 1. Niewielkie pokrycie planami miejscowymi. 2. Duża liczba starszych obiektów mieszkalnych. 1. Duża aktywność i zaangażowanie mieszkańców. 2. Miejsce bezpieczne. 3. Aktywność w dziedzinie kultury regionalnej (prężnie działający zespół). 4. Osadzenie w tradycji i kulturze regionalnej. 1. Rozwinięta agroturystyka. 2. Rozwijająca się przedsiębiorczość. 3. Dogodne położenie. 4. Rozwijające się baseny termalne jako wizytówka miejscowości i gminy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszar Bańska Niżna - Centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Bańska Niżna, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. S t r o n a 36

37 Rysunek 16. Podobszar rewitalizacji Bańska Niżna Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Szaflary (Referat PPGK, Tomasz Jędrysko) oraz Położenie podobszaru: obszar położony w centrum Bańskiej Niżnej, wzdłuż ul. Papieskiej, w obszarze od 100 do 50 metrów na prawo i na lewo od drogi; Powierzchnia podobszaru: 21,52 ha; Ludność podobszaru: 305 osób; Opis podobszaru: obszar stanowiący ścisłe centrum Bańskiej Niżnej. Charakteryzuje się rozproszoną zabudową (brak czytelnej linii zabudowy, brak zwartych pierzei, rozproszona, chaotyczna zabudowa). Obszar o niskiej spójności estetycznej. Mieszane budownictwo murowane i drewniane. Duże nagromadzenie obiektów starszych i zabytkowych, w większości w złym lub bardzo złym stanie technicznym. Jednocześnie obszar o dużym nagromadzeniu obiektów o ważnych funkcjach społecznych (szkoła, OSP, kościół) przy jednoczesnym braku podstawowej infrastruktury charakterystycznej dla centrum miejscowości (brak chodników, oświetlenia). Brak także infrastruktury służącej rekreacji mieszkańców, miejsca koncentracji usług (sklep, miejsce spotkań, itp.), a także ogólnodostępnej infrastruktury umożliwiającej odpoczynek i spotkania (zagospodarowany skwer, plac stanowiący naturalne miejsce spotkań). Dodatkowo zły stan techniczny i estetyczny obiektów publicznych (budynku Zespołu Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych, czy remizy OSP). 5.2 Podobszar 2: Bańska Wyżna - Centrum Diagnoza przeprowadzona w rozdziale II, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 8. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Bańska Wyżna Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1.Duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej. 2. Wysokie bezrobocie. 3. Duża liczba osób starszych i brak miejsc gwarantujących opiekę dla osób starszych. 4. Brak miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną. 5. Brak miejsc do uprawiania sportu i rekreacji 1. Duża aktywność i zaangażowanie mieszkańców. Duży potencjał mieszkańców. 2. Wysoki poziom nauczania w szkole oraz aktywna działalność wychowawcza placówki. 3. Miejsce bezpieczne. 4. Aktywność w dziedzinie kultury regionalnej (prężnie działający zespół). Pozostałe 1. Brak kanalizacji. 1. Rozwinięta agroturystyka. S t r o n a 37

38 (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 2. Niewielkie pokrycie planami miejscowymi. 2. Rozwijająca się przedsiębiorczość. 3. Niezwykle atrakcyjny krajobraz. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszar Bańska Wyżna - Centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Bańska Wyżna, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 17. Podobszar rewitalizacji Bańska Wyżna Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Szaflary (Referat PPGK, Tomasz Jędrysko) oraz Położenie podobszaru: obszar położony w centrum Bańskiej Wyżnej, wzdłuż ul. Papieskiej, w obszarze od 100 do 50 metrów na prawo i na lewo od drogi; Powierzchnia podobszaru: 42,56 ha; Ludność podobszaru: 345 osób; Opis podobszaru: obszar stanowiący ścisłe centrum Bańskiej Wyżnej. Charakteryzuje się mocno rozproszoną zabudową (brak czytelnej linii zabudowy, brak zwartych pierzei, rozproszona, chaotyczna zabudowa). Obszar o niskiej spójności estetycznej. Mieszane budownictwo murowane i drewniane. Duże nagromadzenie obiektów starszych i zabytkowych, w większości w złym lub bardzo złym stanie technicznym. Jednocześnie obszar o dużym nagromadzeniu obiektów o ważnych funkcjach społecznych (szkoła, OSP, kościół) przy jednoczesnym braku podstawowej infrastruktury charakterystycznej dla centrum miejscowości (brak chodników, oświetlenia). Brak także infrastruktury służącej rekreacji mieszkańców oraz miejsca koncentracji usług (sklep, miejsce spotkań, itp.). Dodatkowo zły stan techniczny i estetyczny obiektów publicznych (budynku Zespołu Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych, czy remizy OSP). 5.3 Podobszar 3: Skrzypne - Centrum Diagnoza przeprowadzona w rozdziale II, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: S t r o n a 38

39 Tabela 9. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Skrzypne Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Słabnące relacje wewnątrz wspólnoty lokalnej i niska aktywność mieszkańców i 2. Duża liczba osób niepełnosprawnych potrzebujących wsparcia i brak miejsc gwarantujących opiekę dla osób niepełnosprawnych. 3. Niska jakość oświaty (słabe wyniki egzaminów - szkoły podstawowe, gimnazjum) 1. Aktywność w dziedzinie kultury regionalnej (prężnie działający zespół). 2. Osadzenie w tradycji i kulturze regionalnej. 3. Bezpieczna szkoła. 4. Infrastruktura sprzyjająca rozwojowi działań prospołecznych (remiza). Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Brak kanalizacji. 2. Mała liczba przedsiębiorstw. 3. Niewielkie pokrycie planami miejscowymi. 1. Dobre skomunikowanie sołectwa. 2. Dostęp do wody pitnej (wodociąg). Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszar Skrzypne - Centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Skrzypne, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Rysunek 18. Podobszar rewitalizacji Skrzypne Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Szaflary (Referat PPGK, Tomasz Jędrysko) oraz Położenie podobszaru: obszar położony w centrum Skrzypnego, wzdłuż ul. Świętej Królowej Jadwigi, w obszarze od 100 do 50 metrów na prawo i na lewo od drogi (początek w rejonie Zespołu Szkół, koniec w rejonie kościoła); Powierzchnia podobszaru: 25,70 ha; Ludność podobszaru: 209 osób; Opis podobszaru: obszar stanowiący ścisłe centrum Skrzypnego. Charakteryzuje się mocno rozproszoną zabudową (brak czytelnej linii zabudowy, brak zwartych pierzei, rozproszona, chaotyczna zabudowa). Obszar o niskiej spójności estetycznej. Mieszane budownictwo murowane i drewniane. Duże nagromadzenie obiektów starszych i zabytkowych, w większości w złym lub bardzo złym stanie technicznym. S t r o n a 39

40 Jednocześnie obszar o dużym nagromadzeniu obiektów o ważnych funkcjach społecznych (szkoła, OSP, kościół) przy jednoczesnym braku podstawowej infrastruktury charakterystycznej dla centrum miejscowości (niekompletna lub zdegradowana infrastruktura drogowa, brak oświetlenia). Brak także infrastruktury służącej rekreacji mieszkańców, miejsca koncentracji usług (sklep, miejsce spotkań, itp.), a także ogólnodostępnej infrastruktury umożliwiającej odpoczynek i spotkania (zagospodarowany skwer, plac stanowiący naturalne miejsce spotkań). Brak także infrastruktury służącej rekreacji mieszkańców, tym sali gimnastycznej przy istniejącym Zespole Szkół. Dodatkowo zły stan techniczny i estetyczny obiektów publicznych (budynku Zespołu Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych, czy remizy OSP). 5.4 Podobszar 4: Maruszyna - Centrum Diagnoza przeprowadzona w rozdziale II, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 10. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Maruszyna Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Znacząca liczba mieszkańców wykazujących się bezradnością w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 2. Duża liczba ludzi żyjąca w ubóstwie. 3.Niska aktywność mieszkańców (niewielka liczba NGO). 1. Mała liczba przedsiębiorstw. 2. Niewielkie pokrycie planami miejscowymi. 3. Niska dostępność sieci wodociągowej. 1. Pracowitość, zaradność, etos pracy mieszkańców sołectwa. 2. Przywiązanie do ziemi, tradycji, szacunek do ziemi. 3. Duże otwarcie na świat mieszkańców sołectwa (rozbudowane kontakty z polonia w USA). 1. Dogodne położenie. 2. Rozwinięte rolnictwo, bardzo dobrze działające gospodarstwa rolne, dobrze wykorzystana ziemia, rozwinięte tradycje hodowlane (duże gospodarstwa). 3. Zróżnicowany, atrakcyjny krajobraz. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszar Maruszyna - Centrum wskazany jako rewitalizowany charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Maruszyna, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. S t r o n a 40

41 Rysunek 19. Podobszar rewitalizacji Maruszyna Centrum obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Szaflary (Referat PPGK, Tomasz Jędrysko) oraz Położenie podobszaru: obszar położony w centrum Maruszyny, wzdłuż ul. Jana Pawła II, w obszarze od 100 do 50 metrów na prawo i na lewo od drogi (początek w rejonie Zespołu Szkół, koniec w rejonie kościoła); Powierzchnia podobszaru: 21,36 ha; Ludność podobszaru: 139 osób; Opis podobszaru: obszar stanowiący ścisłe centrum Maruszyny. Charakteryzuje się mocno rozproszoną zabudową (brak czytelnej linii zabudowy, brak zwartych pierzei, rozproszona, chaotyczna zabudowa). Obszar o niskiej spójności estetycznej. Mieszane budownictwo murowane i drewniane. Duże nagromadzenie obiektów starszych i zabytkowych, w większości w złym lub bardzo złym stanie technicznym. Jednocześnie obszar o dużym nagromadzeniu obiektów o ważnych funkcjach społecznych (szkoła, OSP, kościół) przy jednoczesnym braku podstawowej infrastruktury charakterystycznej dla centrum miejscowości (niekompletna lub zdegradowana infrastruktura drogowa, brak oświetlenia). Brak także infrastruktury służącej rekreacji mieszkańców (tym sali gimnastycznej przy istniejącym Zespole Szkół), miejsca koncentracji usług (sklep, miejsce spotkań, itp.), a także ogólnodostępnej infrastruktury umożliwiającej odpoczynek i spotkania (zagospodarowany skwer, plac stanowiący naturalne miejsce spotkań). Duże braki w podstawowej infrastrukturze, w tym szczególnie uciążliwy brak wodociągu. Dodatkowo zły stan techniczny i estetyczny obiektów publicznych (budynku Zespołu Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych, czy remizy OSP). 5.5 Podobszar 5: Zaskale Centrum oraz Podobszar 6: Zaskale - Skałka Diagnoza przeprowadzona w rozdziale II, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 11. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Zaskale Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Znacząca liczba mieszkańców wykazujących się bezradnością w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. 1. Pracowitość, zaradność, etos pracy mieszkańców sołectwa. 2. Przywiązanie do ziemi, tradycji, szacunek do ziemi. S t r o n a 41

42 2. Duża liczba ludzi żyjąca w ubóstwie. 3.Niska aktywność mieszkańców (niewielka liczba NGO). 3. Duże otwarcie na świat mieszkańców sołectwa (rozbudowane kontakty z polonia w USA). Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Mała liczba przedsiębiorstw. 2. Niewielkie pokrycie planami miejscowymi. 3. Niska dostępność sieci wodociągowej. 1. Dogodne położenie. 2. Rozwinięte rolnictwo, bardzo dobrze działające gospodarstwa rolne, dobrze wykorzystana ziemia, rozwinięte tradycje hodowlane (duże gospodarstwa). 3. Zróżnicowany, atrakcyjny krajobraz. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszary Zaskale - Centrum i Zaskale Skałka wskazane jako rewitalizowane charakteryzuje się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Zaskale, na którym się znajduje, ale także stwarza realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. Zaskale - Centrum Rysunek 20. Podobszar rewitalizacji Zaskale Centrum oraz Zaskale - Skałka obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Urząd Gminy Szaflary (Referat PPGK, Tomasz Jędrysko) oraz ZASKALE - CENTRUM Położenie podobszaru: obszar położony w centrum Zaskala, w rejonie ul. Kardynała Karola Wojtyły u ul. Kościelnej, w obszarze od 100 do 50 metrów na prawo i na lewo od drogi; Powierzchnia podobszaru: 58,38 ha; Ludność podobszaru: 367 osób; Opis podobszaru: obszar stanowiący ścisłe centrum Zaskala. Charakteryzuje się mocno rozproszoną zabudową (brak czytelnej linii zabudowy, brak zwartych pierzei, rozproszona, chaotyczna zabudowa). Obszar o niskiej spójności estetycznej. Mieszane budownictwo murowane i drewniane. Duże nagromadzenie obiektów starszych i zabytkowych, w większości w złym lub bardzo złym stanie technicznym. Jednocześnie obszar o dużym nagromadzeniu obiektów o ważnych funkcjach społecznych (szkoła, OSP, kościół) przy jednoczesnym braku podstawowej infrastruktury charakterystycznej dla centrum miejscowości (brak ciągłości chodników i oświetlenia). Brak także infrastruktury służącej rekreacji mieszkańców, miejsca koncentracji usług (sklep, miejsce spotkań, itp.), a także ogólnodostępnej infrastruktury umożliwiającej odpoczynek i spotkania (zagospodarowany skwer, plac stanowiący naturalne miejsce spotkań). S t r o n a 42

43 Dodatkowo zły stan techniczny i estetyczny obiektów publicznych (budynku Zespołu Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych, czy remizy OSP). ZASKALE SKAŁKA Położenie podobszaru: obszar położony w Skrzypnem, w rejonie boiska LKS Skalni Zaskale wraz z otaczającymi terenami; Powierzchnia podobszaru: 4,71 ha; Ludność podobszaru: 16 osób; Opis podobszaru: obszar obejmujący bisko należące do LKS Skalni Zaskale i tereny bezpośrednio przyległe. Obszar częściowo zrewitalizowany (płyta boiska) wymagający dalszych działań. Na terenie brak trybun, brak wody. Duża rezerwa terenu pod funkcje sportoworekreacyjne służące mieszkańcom Zaskala i całej Gminy. 5.6 Podobszar 7: Szaflary centrum; Podobszar 8 - Szaflary - centrum administracyjne i obiekty po dawnej fabryce Polsport; Podobszar 9 - Szaflary rejon Gminnego Ośrodka Zdrowia Diagnoza przeprowadzona w rozdziale II, wsparta wynikami warsztatów oraz analizą ankiet zbieranych w trakcie konsultacji społecznych wskazuje na następujące deficyty i potencjały obszaru i jego otoczenia: Tabela 12. Kluczowe zjawiska negatywne i potencjały na obszarze Szaflar Kluczowe zjawiska Negatywne Potencjały Społeczne 1. Duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej. 2. Wysokie bezrobocie. 3. Niska aktywność mieszkańców (niewielka liczba NGO). 1. Duża kreatywność mieszkańców. 2. Zapewniona infrastruktura opieki nad dziećmi oraz infrastruktura edukacyjna. 3. Duża liczba dobrze działających organizacji pozarządowych i społecznych (Związek Podhalan, aktywna parafia). 4. Aktywność w dziedzinie kultury regionalnej (prężnie działający zespół). Pozostałe (w tym gospodarcze, środowiskowe, przestrzennofunkcjonalne) 1. Duża liczba interwencji OSP (w tym dot. wypadków komunikacyjnych). 2. Niewielkie pokrycie planami miejscowymi. 3. Wysokie zanieczyszczenie powietrza. 1. Położenie, w tym na ważnym szlaku komunikacyjnym,. 2. Duża liczba działających przedsiębiorców. 3. Zwarte i dobrze zagospodarowane centrum miejscowości. 4. Rozwijające się baseny termalne jako wizytówka miejscowości i gminy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Jednocześnie podobszary a/ Szaflary centrum; b/ Szaflary - centrum administracyjne i obiekty po dawnej fabryce Polsport; c/ Szaflary rejon Gminnego Ośrodka Zdrowia wskazane jako rewitalizowane charakteryzują się największymi deficytami na obszarze zdegradowanym: Szaflary, na których się znajdują, ale także stwarzają realną możliwość kreowania pozytywnych zmian, które wpłyną zarówno na poprawę sytuacji na tym terenie, jak również będą pozytywnie oddziaływać na cały obszar zdegradowany. S t r o n a 43

44 Rysunek 21. Podobszar rewitalizacji Szaflary - Centrum oraz Szaflary - rejon Gminnego Ośrodka Zdrowia obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) SZAFLARY - CENTRUM Położenie podobszaru: obszar położony w ścisłym centrum Szaflar, obejmuje odcinki ulic dochodzących do rynku; Powierzchnia podobszaru: 3,80 ha; Ludność podobszaru: 483 osób; Opis podobszaru: obszar w ścisłym centrum Szaflar, wokół historycznego rynku i kościoła. Obszar częściowo zrewitalizowany (przebudowana płyta rynku, zrewitalizowana altana, wykonana nowa siec kanalizacji sanitarnej i deszczowej, zmodernizowane oświetlenie). Jednocześnie dalszego porządkowania wymaga estetyka ścisłego centrum (brak ciągłości zabudowy poza obszarem rynku, brak zwartych pierzei poza ścisłym centrum, zauważalna liczba pustostanów w złym stanie technicznym psująca obraz centrum). Brak także infrastruktury i miejsc gromadzenia się mieszkańców (skwery, tereny zielone). Budynki publiczne w ścisłym centrum (szkoła, OSP) wymagające poprawy estetyki. SZAFLARY - REJON GMINNEGO OŚRODKA ZDROWIA Położenie podobszaru: obszar w rejonie ulic Orkana i Palenice; Powierzchnia podobszaru: 2,52 ha; Ludność podobszaru: 35 osób; Opis podobszaru: obszar słabo zurbanizowany, o dużym potencjale rozwoju usług publicznych i komercyjnych. Wymaga poprawy estetyki i podstawowej infrastruktury (chodniki, oświetlenie). Dodatkowo w najbliższej okolicy bardzo dużo domów, których mieszkańcy nie mają dostępu do infrastruktury rekreacyjnej, a także miejsc umożliwiających odpoczynek i spotkania (zagospodarowany skwer, plac stanowiący naturalne miejsce spotkań). S t r o n a 44

45 SZAFLARY - CENTRUM ADMINISTRACYJNE I OBIEKTY PO DAWNEJ FABRYCE POLSPORT Rysunek 22. Podobszar rewitalizacji Szaflary - centrum administracyjne i obiekty po dawnej fabryce Polsport obrys działek (1:5 000) oraz zdjęcie satelitarne obszaru Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych oraz wyników konsultacji społecznych (ankiety, warsztaty) Położenie podobszaru: obszar wzdłuż ul. Zakopiańskiej w rejonie dawnej fabryki nart; Powierzchnia podobszaru: 23,50 ha; Ludność podobszaru: 126 osób; Opis podobszaru: obszar położony wzdłuż drogi krajowej, obejmujący tereny pofabryczne (dawna fabryka nart Polsport) oraz związane z działalnością gospodarcza. Obszar i budynki przekształcane na przestrzeni ostatnich lat w centrum administracyjne (m.in. siedziba Urzędu Gminy), a także handlowo-usługowe (centrum handlowe, hurtownie, stacja benzynowa), po drugiej stronie drogi krajowej zainwestowane tereny przemysłowe. Obiekty na obszarze rewitalizowanym w złym stanie technicznym i niewielkich walorach estetycznych. Dodatkowo na obszarze rewitalizowanym wzdłuż drogi krajowej nieuporządkowane, dzikie stoiska handlowe o znikomej estetyce, oraz powodujące zagrożenie komunikacyjne. S t r o n a 45