PRZEDSZKOLAK BADACZEM I ODKRYWCĄ

PRZEDSZKOLAK BADACZEM I ODKRYWCĄ Program autorski Joalnta Lesiuk Joanna Kulesza 1

WSTĘP.3. I ZABAWY BADAWCZE ROZWAŻANIA TEORETYCZNE..3. Powiedz mi, a zapomnę, pokaż - a zapamiętam, pozwól mi działać, a zrozumiem!" Konfucjusz Powszechnie wiadomo, iż dzieci charakteryzuje naturalna ciekawość tego, co je otacza.powstanie tego programu wymusiło samo życie. Każdy rodzic i nauczyciel zna z autopsji dziecięce serie pytań,,dlaczego?. W grupie przedszkolnej zazwyczaj kilkoro najaktywniejszych dzieci zadaje 90 % pytań. Pozostałe przedszkolaki są bierne. Najczęściej postawy te są wynikiem dotychczasowych doświadczeń. Dzieci, którym cierpliwie odpowiadano na pytania aktywnie zdobywają wiedzę, natomiast dzieci, których dociekliwość zbywano zdawkowymi odpowiedziami - mają przytłumione potrzeby poznawcze. Najlepszym sposobem zaspokojenia tej ciekawości dziecka są zabawy badawcze i eksperymenty o charakterze badawczym. Zabawy te stanowią podstawę wielokierunkowego rozwoju dziecka. Rozwijającumiejętność krytycznego myślenia, myślenia przyczynowoskutkowego, porównywania i uogólnianiaprzyczyniają się do rozszerzenia horyzontów myślowych..dziecka. Pomysł programu,,odkrywamy świat jest wynikiem rozważań, jak w nieskomplikowany sposób opisać proste, zdawałoby się oczywiste fakty, np. deszcz. Nawet najmądrzejszy dorosły, jeśli nie potrafi swej wiedzy dostosować do możliwości percepcyjnych dziecka, okazuje się bezużyteczny. Pokonanie bariery między wiedzą nauczyciela, a pojmowaniem dziecka otwiera drogę pytaniom, ukazuje wiedzę w atrakcyjnym..świetle. Fizyka, chemia na poziomie edukacji przedszkolnej są piękne, fascynujące, mają w sobie coś z bajki iczarów. Swoimi działaniami chcemy zbudować pomost między skomplikowanymi formułami z podręczników a,,tęczą na niebie. Doświadczenia przeprowadzone w grupie przedszkolnej aktywizują wszystkie analizatory, 2

sprzyjają pełniejszemu przyswojeniu materiału wynikającego z podstawy programowej, pozwalają dzieciom na samodzielne odkrywanie odpowiedzi, formułowanie wniosków. Naturalną potrzebą każdego człowieka jest dążność do poznawania i zrozumienia otaczającej go rzeczywistości.dzieci w czasie cyklu zajęć poznają zależności między ziemią, wodą..i..powietrzem. I ZABAWY BADAWCZE ROZWAŻANIA TEORETYCZNE 1.1. Istota, cechy i funkcje zabawy badawczej. Zabawa wg W. Okonia jest: działaniem swobodnym, wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nowa rzeczywistość. Dziecko z własnej woli podejmuje działalność, aby zaspokoić potrzebę poznawania otoczenia. W trakcie zabawy badawczej dziecko odkrywa nie znane mu dotychczas właściwości przedmiotów i zjawisk. Zabawa badawcza jak każda inna zabawa jest działalnością bezinteresowną, nie jest ważny dla dziecka rezultat ani materialny efekt, lecz samo działanie, które do niego doprowadziło. Zabawy badawcze dostarczają dziecku niezliczonej ilości nowych przeżyć związanych z odkrywaniemwłaściwości rzeczy i zjawisk. Jako zasadnicze rysy poznawczego postępowania dziecka najczęściej obserwuje się powolne, jakby ostrożne zbliżanie się do przedmiotu i zależnie od możliwości, próby manipulowania nim, badanie. Ma to doprowadzić do nowych doznań, zebrania nowych doświadczeń i tym samym poznania nie znanych jeszcze właściwości przedmiotu. / S.Grestmann/. W zabawach badawczych czas uwarunkowany jest zjawiskiem, które w danej chwili bada, /odkrywa/ dziecko. Gdy poznaje ono jakieś nowe zjawisko i gdy odkryje zasadę tego zjawiska, natychmiast powtarza zabawę w sposób identyczny, aby upewnić się o dokonanym odkryciu. Zabawa badawcza sama określa teren, w którym się odbywa, zawiera pewien ład i porządek. Cechują go trzy podstawowe elementy: dostrzeżenie problemu, poszukiwanie sposobu jego 3

rozwiązania,.dostrzeżenie..efektu..działań--rezultatu. W zabawie badawczej dziecko odkrywa otaczający świat, mechanizmy, które w nim rządzą, przyjmuje postawę badacza. Szuman.pisał: Dziecko podejmuje i realizuje czynności zabawowe po prostu, dlatego, że do podstawowych jego potrzeb należy być czynnym, poznawać wszystko, co je otacza, wchodzić w kontakt z rzeczami i osobami będącymi w jego zasięgu działać. Dziecko nie poznaje rzeczy i zjawisk przyglądając się im z daleka, lecz wykonuje najrozmaitsze działania na nich lub za ich pomocą. Zabawa badawcza jest sposobem rozwijania aktywności własnej dziecka. Dziecko w sposób czynny i samodzielny zdobywa doświadczenie umysłowe. Działając myśli, poznaje funkcjonowanie przedmiotów, zjawisk, ich cech, właściwości, a także różnego rodzaju zależności przyczynowo skutkowe między badanymi przedmiotami i zjawiskami. Dziecko uczy się chętnie tego, co je zaciekawia a najlepiej wówczas, gdy czynnie eksperymentuje i samo ustala tematy badań chcąc iść w poznawaniu własną drogą, dochodzić do własnych rozwiązań. Zabawa badawcza jest jednym z rodzajów spontanicznej działalności ludycznej związanej z operowaniem przedmiotami, której treścią są czynności poznawcze polegające na odkrywaniu nie znanych dotychczas dziecku przedmiotów i zjawisk między nimi. Podmiotem działania w zabawie jest dziecko wraz ze swymi potrzebami poznawczymi, z potrzeba zdobywania orientacji w świecie. Najczęściej spotykanymi przedmiotami w zabawie badawczej są materiały dostępne dla dziecka w środowisku naturalnym, / piasek, śnieg, woda, patyki, kamyki, rośliny, narzędzia do zajęć plastycznych i technicznych, a także wytwory techniki dostępne w środowisku przedszkolnym- lupa, magnes, baterie, wiatrak, sznurki, szpulki. W zabawie badawczej ważne jest dla dziecka gromadzenie doświadczeń, wiadomości i odkrywanie wiedzy o świecie, oraz doskonalenie umiejętności korzystania i posługiwania się nowymi przedmiotami oraz doznawanie przyjemnych przeżyć intelektualnych i estetycznych. Najistotniejszym momentem przebiegu działania w zabawie badawczej są skutki, czyli 4

zmiany następujące w strukturze i właściwościach przedmiotu oraz zmiany w strukturze i właściwościach organizmu a szczególnie w mózgu. Wg Topińskiej istotą zabaw badawczych jest dominująca w nich chęć poznawania, doświadczania, doznawania różnorodnych przeżyć intelektualnych i estetycznych bez zamiaru wykonania czegokolwiek. W zabawie badawczej pełne zadowolenie daje możliwość działania prowadzącego do odkrycia nieznanego, przyjemnością jest sam proces odkrywania. W zabawach badawczych dziecko dostrzega coś, czego wcześniej nie widziało, szuka przyczyn dostrzeżonych zjawisk, odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak się dzieje. Zabawa badawcza związana jest ze wzrostem sprawności psychomotorycznych. W zabawie badawczej dziecko zaczyna dostrzegać związki, relacje między przedmiotami, zjawiskami / myślenie przyczynowo- skutkowe/. Dzięki zabawom badawczym dziecko doskonali swą orientację w świecie, rozwija myślenie przyczynowo skutkowe, odbiera nowe wrażenia estetyczne, przeżywa uczucia intelektualne, doznaje satysfakcji, zaspokaja podstawowe uczucia związane z realizacją potrzeby działania. Źródłem zabaw badawczych jest otaczająca dziecko rzeczywistość, która w naturalny sposób oddziałuje i rozwija potrzebę poznawania świata. Zabawy badawcze to zabawy, w których dzieci dążą do poznania właściwości rzeczy lub do zrozumienia sensu zjawiska w wyniku obserwacji oraz przeprowadzenia prostych eksperymentów. Motorem działania jest ciekawość świata,.dociekliwość. 1.2. Rola nauczyciela w rozwijaniu postawy badawczej dziecka. Rolą nauczyciela jest zapewnienie dziecku możliwości poznawania otaczającego je świata poprzez aktywny i bezpośredni kontakt z nim i zjawiskami w nim występującymi. Dziecko ma szansę poznawania otaczającej go rzeczywistości poprzez oglądanie, poszukiwanie, porównywanie, obserwowanie, badanie, eksperymentowanie. Tylko dzięki tym działaniom, przy wykorzystaniu wszystkich zmysłów, poznaje świat. Obserwując, badacz dokonuje szeregu operacji umysłowych, takich jak: analiza, synteza, 5

porównywanie, poszukiwanie cech wspólnych i różnych, aż wreszcie dochodzi do uogólnień. Uogólnienia są podstawą tworzenia pojęć o charakterze ogólniejszym. Zadaniem nauczyciela jest:nauczeniedziecka dokładnego obserwowania za pomocą zmysłów, stworzenie warunków do dokładnej obserwacji,kształtowanie uwagi dzieci (koncentracji, zainteresowania, właściwego zachowania), wspomaganie w dokonywaniu właściwych spostrzeżeń oraz dostosowanie posiadanej wiedzy do możliwości percepcyjnych dziecka. Nauczyciel odpowiada za stwarzanie warunków stymulujących aktywność badawczą i twórczą oraz umożliwia swobodny wybór decyzji związany z samodzielnym rozwiązywaniem problemów. Zadaniem nauczyciela jest rozbudzanieciekawości dziecka otoczeniem. Nauczyciel pobudza dziecko do aktywności, uczy, jak obserwować wybrany obiekt, zwraca uwagę na szczegóły, motywuje do myślenia. II. ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE PROGRAMU 2.1.Założenia programu : 1. Program jest zgodny z nową Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego 2. Program skierowany jest do dzieci w wieku 5-6 lat. 3. Program realizowany będzie w ramach koła badawczego poza godzinami pracy dydaktycznej w wymiarze 45 60 min jeden raz w miesiącu w roku szkolnym 2013/2014. 4. Udział w zajęciach będzie dobrowolny i ogólnie dostępny. Wezmą w nich udział dzieci,nie tylko szczególnie uzdolnione ale te, które wykazują zainteresowania. 5. Program zakłada rozwijanie aktywności poznawczej dziecka przez organizowanie warunków do prowadzenia działań badawczych, rozwijania zainteresowań poznawczych, do czerpania radości w odkrywaniu nowego. 6. Zabawy powinny być tak organizowane, aby były ciekawe, pobudzały dziecko do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim do działania. 7. Realizacja programu umożliwia każdemu dziecku poszerzenie i pogłębienie wiadomości zgodnie z indywidualnymi możliwościami, przy wykorzystaniu różnorodnych środków, form i metod pracy. 6

2.2. CELE PROGRAMU: Cel główny: Rozbudzanie u dzieci ciekawości otaczającym światem przyrody, oraz nauczenie ich prowadzenia obserwacji, wyciągania trafnych wniosków z przeprowadzonych doświadczeń, eksperymentów i zjawisk przyrodniczych. Cele ogólne : Budzenie i aktywizowanie ciekawości oraz aktywności poznawczej dziecka. Rozwijanie zainteresowań technicznych i przyrodniczych. Stawianie i rozwiązywanie problemów, dostrzeganie związków między przyczyną, a skutkiem. Poznanie prostych zjawisk przyrodniczo-fizycznych poprzez przeprowadzanie prostych doświadczeń. Odkrywanie piękna i złożoności środowiska przyrodniczego. Inicjowanie samodzielnych działań dzieci w naturalnym środowisku. Wzbogacenie słownika dziecięcego o nowe pojęcia. Budowanie więzi społecznych na płaszczyźnie grupy, przedszkola, przedszkola i rodziny. Przestrzeganie zasad współdziałania przy pracy. Kształtowanie postaw proekologicznych w różnych sytuacjach. Cele szczegółowe: Aktywnie uczestniczyć w zabawach badawczych (ogląda, szuka, obserwuje, porównuje, bada,eksperymentuje). Cierpliwie czeka na swój udział w badaniach. Przestrzega ustalonych zasad w zabawach. Formułuje spostrzeżenia i wnioski. Posługuje się prostymi narzędziami. 7

Poprawnie nazywa badane przedmioty i zjawiska. Poprawnie nazywa urządzenia techniczne. Rozumie rzeczywistość w sposób uważny i otwarty. Dba o stan środowiska społeczno - przyrodniczego 2. 3. OBSZARY EDUKACYJNE I WYMAGANIA PROGRAMOWE. Obszar aktywności Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i sytuacjach zadaniowych Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku Wymagania programowe - obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; - grzecznie zwraca się do innych, przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych; w miarę samodzielnie radzi sobie w różnych sytuacjach i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań; - umie przygotować się do zajęć: poprawnie umyć i wytrzeć się; - sprząta po sobie; - utrzymuje porządek w swoim otoczeniu; 8

Wspomaganie rozwoju mowy dzieci Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia - zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym; - mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji; - uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach;w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach; - przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach); - grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje)i formułuje uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne; stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć; Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych Wychowanie przez sztukę: różne formy plastyczne - wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdziemożna otrzymać pomoc, umieo nią poprosić; - zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich; - umie wypowiadać się w różnych technikach 9

plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych; Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń - wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych); - ma poczucie sprawstwa ("potrafię to zrobić") i odczuwa radość z wykonanej pracy; - używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania; - rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku; - wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, np. że będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt - wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na łące, w.ogrodzie - wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność); - potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu zwierząt i roślin w kolejnych porach roku, wie, 10

w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc im; Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania - liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenieod poprawnego; - ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami porządkowymi; - wie, na czym polega pomiar długości i zna proste sposoby.mierzenia; - zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia - potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach; - dysponuje sprawnością rąk oraz współpracą ręki i oka potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania; - słucha np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; - interesuje się książkami; układa krótkie zdania. 11

2.4. Formy i metody: Metody: słowne: rozmowa, instrukcja, objaśnienia, społecznego porozumiewania się; czynne: samodzielnych doświadczeń; kierowana własna działalnością, zadań stawianych dziecku, ćwiczeń, oglądowe : obserwacja, pokaz, demonstracja, uprzystępniania sztuki, Formy: praca indywidualna dziecko samodzielne wykonuje czynność; praca zbiorowa, wszystkie dzieci pracują wspólnie; praca zespołowa, dzieci pracują w stałych zespołach; praca grupowa, dzieci pracują w jednorazowych grupach. III PRZYKŁADOWE ZABAWY I EKSPERYMENTY BADAWCZE DO 3.1. POWIETRZE: WYKORZYSTANIA W PRACY Z DZIEĆMI: Gdzie jest powietrze? Cele:szukanie odpowiedzi na pytanie, gdzie jest powietrze. Pomoce:przeźroczysty słoik, piłeczka pingpongowa, kawałek papieru, napełnione wodą przeźroczyste naczynie wyższe od słoika Miejsce:sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia:umieszczam papier na dnie słoika i mocujemy taśmą klejącą. Piłeczkę kładziemy na powierzchni wody. Odwracamy słoik do góry dnem i, zamykając w nim piłeczkę, zanurzamy go w wodzie, aż dotknie dna (woda nie wchodzi do słoika, a piłeczka leży na dnie naczynia pokrytego cienką warstwą wody). Ponownie zanurzamy słoik w wodzie, a kiedy dotknie dna przechylamy go (ze słoika wydobywają się pęcherzyki powietrza, które poruszają się ku górze i napowierzchni wody pękają. Woda 12

wchodzi do słoika unosząc piłeczkę coraz wyżej i zwilżając papier). Wniosek: powietrze jest wszędzie i zajmuje każdą wolną przestrzeń. Znajduje się w wodzie, w przedmiotach i roślinach, w ciele człowieka i zwierzęcia. Jest lekkie i niewidoczne, a jednak można znaleźć sposób na to, żeby je zobaczyć. Wiatromierz Cele:prowadzenie obserwacji ruchu powietrza; poznawanie sposobów wprowadzania w ruch lekkich przedmiotów; poprawne wykonywanie ćwiczeń oddechowych - naśladowanie siły wiatru; kształtowanie umiejętności mądrego i odpowiedzialnego współżycia człowieka z przyrodą (elektrownie wiatrowe). Pomoce:wentylator, liście, kawałki papieru, wełna, słoma, piórko, wata, kij, papierowa serwetka, folia aluminiowa, arkusz cienkiego papieru, gruba tektura, dziurkacz Miejsce:.sala.przedszkolna,ogród. Wykonanie wiatromierza, obserwacja ruchu powietrza: arkusza papieru, serwetki, tektury oraz folii odcinamy pasek. Na jednym końcu każdego materiału robimy dziurkę. Przywiązujemy paski do kija najlżejszy na czubku, najcięższy u dołu. Wychodzimy z wiatromierzem do ogrodu i obserwujemy jego działanie (niektóre materiały poruszają się na wietrze, inne nie). Wniosek: powietrze zajmuje każdą wolną przestrzeń i rusza się. Jest lekkie i niewidoczne, a jednak można znaleźć sposób na to, żeby je zobaczyć i poczuć. Dowodem na istnienie powietrza jest jego ruch. W wyniku ruchu powietrza powstaje wiatr.,,czy powietrze ma ciężar?-waga do ważenia powietrza Cele:szukanie odpowiedzi na pytanie:,,czy powietrze waży? wdrażanie do działania zgodnie z instrukcją w czasie przygotowywania przyrządu pomiarowego; usprawnianie mięśni rąk; określanie położenia przedmiotów, używanie pojęć poziomo, ukośnie Pomoce:dwie plastikowe pałeczki o długości 15cm i 30cm, dwa jednakowe baloniki, dwie jednakowe puszki, taśma klejąca, ołówek Miejsce:sala przedszkolna. 13

Wykonanie doświadczenia:zaznaczamy ołówkiem połowę dłuższej pałeczki. Na jej końcach mocujemy taśmą baloniki. Opieramy środek dłuższej pałeczki na środku krótszej pałeczki opartej końcami na dwóch puszkach (nie zauważamy zmian w pozycji pałeczki i baloników). Odczepiamy jeden z baloników i dmuchamy go, a następnie ponownie umieszczamy na końcu pałeczki (zauważamy, że koniec pałeczki z nadmuchanym balonikiem opada). Wniosek:w pierwszym doświadczeniu pałeczka zbalonikami pozostała w pozycji poziomej, gdyż oba baloniki ważyły tyle samo. W drugim przypadku, zamknięte w nadmuchanym baloniku powietrze sprawiło, że stał się cięższy od balonika nie nadmuchanego.,,rakieta balonowa Cele:.badanie.siły.powietrza. Pomoce: długi kawałek cienkiej linki, balon, taśma klejąca, słomka. Miejsce:sala.przedszkolna. Wykonanie doświadczenia : linkę przeciągamy przez słomkę, jeden koniec linki mocujemy do klamki przy drzwiach, a drugi do oparcia krzesła. Linka powinna być bardzo mocno naprężona. Nadmuchujemy balon i mocno zaciskamy ustnik. Szczelnie zatykając otwór balonu przymocowujemy go do słomki taśmą klejącą. Trzymając wylot, umieszczamy balon na jednym końcu linki, następnie odtykamy ustnik i puszczamy balon, balon poleci wzdłuż linki. Wniosek: kiedy powietrze wylatuje, balon pędzi w przeciwnym kierunku, tzn. jest pchany na drugi koniec linki.,, Siła powietrza Cele: szukanie odpowiedzi na pytanie,,czy powietrze ma siłę? Pomoce: plastikowa reklamówka, książka. Miejsce:sala przedszkolna. 14

Wykonanie doświadczenia: połóż plastikową reklamówkę na stole (bez dziur). Na tej torbie połóż średniej wielkości książkę i zacznij dmuchać do torby. Kiedy torba zacznie się napełniać powietrzem, książka zacznie unosić się do góry. Wniosek:ciśnienie powietrza podniosło książkę do góry. Czasem, gdy jest wystarczająco duże, ciśnienie powietrza może unieść nawet ciężarówkę.,,zaczarowany balon Cele: badanie sprężystości powietrza Pomoce: zimna butelka, balon, miska z ciepłą wodą. Miejsce:sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia: pustą butelkę wkładamy do lodówki na około godzinę. Po godzinie wyjmujemy butelkę i nakładamy na jej szyjkę balon. Na około dwie minuty wkładamy butelkę do ciepłej wody. balon nadmuchuje się jak po dotknięciu czarodziejską różdżką. Wniosek:w wyniku ocieplenia powietrze znajdujące się w butelce rozpręża się i potrzebuje więcej miejsca, wpływa więc do balonu i go nadmuchuje. 3.2. WODA: Woda wędrowniczka Cele: przybliżenie dzieciom zagadnienia obiegu wody w przyrodzie; zapamiętanie nazw zbiorników wodnych (ocean, morze, jezioro, staw). Pomoce: szklanka, grzałka, spodek, ilustracje przedstawiające obieg wody w przyrodzie, Miejsce:sala.przedszkolna. Wykonanie doświadczenia:nauczycielka ogrzewa wodę w szklance za pomocą grzałki (dzieci przyglądają się wrzeniu wody). Nauczycielka nakrywa szklankę spodkiem (dzieci obserwują osiadanie kropel na spodku, skraplanie się ich w miarę ochładzania spodka i opadanie kropel.po.jego.ostygnięciu). Wniosek: woda tworzy cykl hydrologiczny. Cykl ten opisuje istnienie i ruch wody na, w i ponad 15

powierzchnią ziemi. Woda na ziemi jest w ciągłym ruchu i zmienia swoje formy, od stanu ciekłego, poprzez gazowy do stałego i na odwrót. Obieg wody trwa od miliardów lat i całe życie na Ziemi jest od niego zależne.,,hodowla kryształów Cele: poznanie właściwości parowania wody i powstawania kryształów. Pomoce: słoiki z wodą dla każdego dziecka, sól, patyczki, wełniane nici. Miejsce:sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia: dzieci samodzielnie przygotowują roztwór nasycony soli, w celu jej krystalizacji. Na słoikach opierają patyczki, zanurzają wełniane nitki w wodzie. Wniosek: po kilku dniach na nitkach utworzą się kryształki pod wpływemparowania wody. Wskazówki: dodanie kilku kropli farby plakatowej albo atramentu do wody spowoduje zmianę koloru kryształków.,,znikająca woda Cele:badanie ciśnienia wody. Pomoce: dwie podstawki, szklanka, świeczka, woda, zapałka. Miejsce:sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia: zapaloną świeczkę stawiamy na podstawce, na której znajduje się woda, i przykrywamy szklanką. W trakcie eksperymentu świeczka zgaśnie, a woda zostanie wessana ze spodka do szklanki. Wniosek:tlen z powietrza podtrzymuje płomień świecy, kiedy tlenu pod szklanką zabraknie, płomień zgaśnie. Powietrze, które zostanie w szklance, oziębi się i skurczy. W ten sposób zrobi miejsce dla wody, która wciśnie się do szklanki. 16

3.3. AKUSTYKA: Skacząca sól Cele:budzenie zainteresowania tematem,,jak powstaje dźwięk? ; słuchanie i rozpoznawanie odległości dźwięków, używaniepojęć,,bliżej, dalej ; słuchanie i różnicowanie dźwięków w rejestrach (niski średni - wysoki) skali instrumentu muzycznego Pomoce:folia plastikowa, np. pęknięty balon, gumka recepturka, mała plastikowa miska, garnek, warząchew, sól gruboziarnista lub ziarnka ryżu; instrumenty muzyczne Miejsce:sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia:folię plastikową rozciągamy na misce i przymocowujemy gumką. Na naciągniętej folii kładziemy ziarnka soli lub ryżu. Garnek umieszczamy w pobliżu miski i drewnianą łyżką mocno uderzamy w ściankę garnka (ziarna podskakują do góry). Wniosek: pod wpływem uderzenia powietrze wibruje, tworzą się fale dźwiękowe i słychać dźwięk. Fale dźwiękowe natrafiają na miskę i wprawiają folię w wibracje. Drgania powodują ruch ziareni zaczynają one wirować w powietrzu. 3.4. MAGNES: Czarodziejska flota Cele: zapoznanie dzieci z właściwością przyciągania przez magnes metalu; nabywanie przeświadczenia, że siła magnetyczna działa przez niektóre materiały. Pomoce: duży magnes, przedmioty metalowe (spinacze, agrafki, druciki, blaszki) i niemetalowe (papier, karton, gumka, klocki drewniane i plastikowe), kartki A4, łódki papierowe, miska z wodą Miejsce:sala.przedszkolna. Wykonanie doświadczenia:przygotowujemy papierowe łódki. W kilku z nich umieszczamy drobne przedmioty z metalu. Nauczycielka wydaje polecenie przeprowadzenia łodzi przez jezioro. Dzieci metodą prób i błędów próbują wykonać polecenie (udaje się to dzięki właściwościom.przyciągającym.magnesu). Wniosek: Magnes ma właściwości przyciągania niektórych matali. Siła magnetyczna działa też przez niektóre materiały. 17

,,Siła magnetyczna a grawitacja- latający dywan Cele:budzenie zainteresowania właściwościami siły magnetycznej; wyjaśnianie pojęć,,siła grawitacji, siła magnetyczna. Pomoce:magnes zawieszony na sznurku, spinacz, kolorowy papier, nożyczki, taśma klejąca, nitka, ołówek, stół Miejsce:sala przedszkolna Wykonanie doświadczenia:rysujemy na kolorowym papierze mały prostokąt, wycinamy go. Taśmą klejącą przymocowujemy na nim spinacz. Przygotowujemy nitkę długości 30cm i przywiązujemy jeden koniec do spinacza, a drugi przymocowujemy taśmą klejącą na stole. Zbliżamy od góry magnes do leżącego na stole dywanu (latający dywan unosi się i podąża za magnesem). Wniosek: siła magnetyczna magnesu jest silniejsza od siły grawitacji przyciskającej latający dywan do stołu. Zgubiony przedmiot. Jak wyjąć igłę ze szklanki z wodą bez dotykania igły i wody? Cele: badanie właściwości magnesu. Pomoce: magnes, szklanka, metalowy przedmiot. Miejsce:sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia: przykładamy magnes do ścianki szklanki i wyciągamy zgubiony przedmiot bez dotykania go dzięki przyciąganiu magnesu. Wniosek: magnes przyciąga metalowe przedmioty, które razem z nim się poruszają wychodząc nawet ponad powierzchnię wody. Siła przyciągania magnesu działa także przez szkło i wodę. 18

3.5.OPTYKA: Tęcza Cele: zaznajomienie dzieci ze zjawiskiem rozszczepienia światła (tęcza) Pomoce: kryształ, światło słoneczne lub lampa stołowa Miejsce: sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia:kryształ wystawiamy na działanie światła (naturalnego lub sztucznego) i obserwujemy go (obserwujemy różne barwy światła). Wniosek:białe światło słoneczne będące mieszaniną fal o różnej długości (kolorze) wchodząc do pryzmatu ulega załamaniu. Kąt załamania zależy od długości fali świetlnej w wyniku czego dochodzi do rozszczepienia światłana barwne spektrum. Zkoleitęcza tworzy się wówczas, gdy światło słoneczne przechodzi przez krople deszczu. Pomimo faktu, iż w tęczy występuje niemal ciągłe widmokolorów, tradycyjnie uznaje się, że kolorami tęczy są: czerwony (na zewnątrz łuku),pomarańczowy,żółty, zielony, niebieski, indygo i fioletowy (wewnątrz łuku). Światło i cień Cele: rozróżnianie naturalnych i sztucznych źródeł energii; rozumienie mechanizmu powstawania cienia; kształtowanie odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo podczas używania przedmiotów.emitujących.ciepło. Pomoce: latarka, książka, filiżanka, szklanka z wodą, tafla cienkiego szkła, kalka kreślarska, chusteczka,.bibułka,.ciemne.pomieszczenie. Miejsce:sala.przedszkolna.Wykonanie doświadczenia:po kolei oświetlamy latarką wszystkie zgromadzone przedmioty, trzymając je przed pustą ścianą (Filiżanka i książka rzucają na ścianę cień. Za szklanką i szybą ściana jest oświetlona, za bibułką, kalką kreślarską i chusteczką tworzy się rozmyty półcień. Wniosek:filiżanka i książka są ciałami nieprzeźroczystymi, czyli stanowią przeszkodę dla promieni światła. Cienkie szkło i woda są przeźroczyste, to znaczy, że przepuszczają promienie świetlne. Materiały półprzeźroczyste, np. bibułka zatrzymują tylko część promieni światła i rozpraszają pozostałe, które słabo oświetla ścianę.,,uzyskiwanie barw 19

Cele:poznanie rozszczepienia barw. Pomoce: mazak (kolor obojętny, ja użyłam koloru brązowego), zlewka lub szklanka, kilkucentymetrowy pasek bibuły filtracyjnej bądź zwykłego papieru, ocet lub mieszanina denaturatu z wodą. Miejsce:sala przedszkolna. Wykonanie doświadczenia: do szklanki nalewamy 1 cm octu (1cm od dna). 2 cm od końca paska zaznaczamy kreskę naszym mazakiem. Następnie pasek wkładamy do szklanki z octem i obserwujemy rozszczepianie się barw na pasku. Wniosek:barwy rozszczepiają się pod wpływem denaturatu lub octu. 3.6. OGIEŃ: Spalanie a tlen Cele:badanie,co potrzebne jest by palił się ogień; poznawanie zasad bezpiecznego postępowania z.ogniem Pomoce:trzy świeczki podgrzewacze, mały słoik, duży słoik. Miejsce:.sala.przedszkolna. Wykonanie doświadczenia: zapalamy świeczki, dwie z nich stawiamy na pokrywce, nakrywamy je słoikami i w tej pozycji zakręcamy. Trzecia świeczka stoi zapalona obok słoików (Najpierw wszystkie 3 świeczki palą się jednakowo mocno, po chwili płomień w małym słoiku gaśnie. Jako druga gaśnie świeczka w dużym słoiku, a trzecia pali się cały czas). Wniosek:podczas palenia płomień zużywa powietrze do oddychania, a dokładniej mówiąc tlen. Kiedy go zabraknie, płomień gaśnie. Aby świeczka się paliła, trzeba zapewnić jej dostęp do tlenu.,,właściwości ognia ciepło 20

Cele: badanie czy ogień daje ciepło. Pomoce: paląca się świeczka, słoik. Wykonanie doświadczenia: zapaloną świeczkę przykrywamy słoikiem. Po kilku minutach delikatnie dotykamy słoik. słoik jest ciepły. Wniosek:ogień daje nam ciepło. 3.7. GAZY:,,Drożdże Cele: badanie właściwości drożdży wytwarzanie gazów. Pomoce: drożdże np. Suszone w ilości dwóch łyżeczek, ciepła woda, 3 łyżeczki cukru, balon, butelka.po.soczku. Miejsce:sala.przedszkolna Wykonanie doświadczenia: do butelki wsypujemy drożdże i zalewamy 50ml. ciepłej wody, następnie dodajemy cukier i całość mieszamy. Na otwór butelki naciągamy balonik. Wniosek: Obserwujemy wzrost drożdży, podczas którego wydziela się dwutlenek węgla. Gaz będzie dostawał się do balonika powodując jego powiększanie się.,,pienisty.potwór Cele: Badanie wytwarzanie gazów podczas mieszania określonych substancji. Pomoce: plastikowa butelka, ocet, płyn do mycia naczyń, soda, miska. Miejsce:.sala.przedszkolna. Wykonanie doświadczenia: butelkę napełniamy do połowy octem i dolewamy trochę płynu do mycia naczyń ( można zabarwic farbką ), ostrożnie mieszamy składniki, butelkę ustawiamy na środku miski, bierzemy 3 łyżeczki sody oczyszczonej i wsypujemy na środek papierowej chusteczki do nosa. Zwijamy ją i skręcamy końce i wrzucamy zawiniętą chusteczkę do butelki. Po kilku minutach z butelki zacznie wydobywać się piana. Można ozdobić butelkę kolorowym papierem wtedy piana będzie wychodziła z paszczy np. potwora - smoka. Wniosek: Gdy mieszamy ocet z sodą oczyszczoną powstaje gaz zwany dwutlenkiem węgla. 21

Tworzy on w occie bąbelki gazu, który reaguje z płynem do mycia naczyń.powstaje przy tym tak dużo piany, że wydostaje się ona z paszczy potwora butelki. IV EWALUACJA: Ewaluacja to systematyczne badanie wartości programu. Będzie ona prowadzona na bieżąco, przy wykorzystaniu następujących narzędzi: kwestionariusza wywiadu z dzieckiem, ankiety dla rodziców. Ewaluacja pomożeocenić stopień realizacji zaplanowanych działań, skuteczność form i metod pracy, przyrost wiedzy i umiejętności dzieci. Uzyskane dane będziemy mogły wykorzystać do wprowadzania zmian w realizacji programu. Zdobyte doświadczenie pomoże nam udoskonalać organizację pracy w zakresie przestrzeni, wyposażenia, posiadanych pomocy, materiałów i czasu. Efektem ewaluacji będzie planowanie działań wspomagających rozwój dziecka. Bibliografia: 1.Al.Khamisy D. - Rozwijanie pojęć przyrody nieożywionej u dzieci sześcioletnich 2. Elbanowska S. Przyroda nieożywiona w wychowaniu przedszkolnym 3.Elkonin D. B.- Psychologia zabawy 4. Gutowska H - U nas środowisko społeczno przyrodnicze 5.Kielar - Turska M. - Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata 6. Kielar - Turska M. Muchacka B.- Stymulująca i terapeutyczna funkcja zabawy 7. Kostic Z - Między zabawą a fizyką 8.Muchacka B. -Zabawy badawcze dzieci w przedszkolu 9.Muchacka B. -Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej 10. Lelonek M. - Kształtowanie pojęć z przyrody nieożywionej w nauczaniu początkowym 11.Okoń W. - Zabawa a rzeczywistość 12. Van Cleve J. Astronomia dla każdego; Biologia dla każdego; Chemia dla każdego; Matematyka dla każdego. 101 doświadczeń. 13. Taylor B. Powietrze i latanie; Bateria i magnesy; Kolor i światło; Co pływa, a co tonie. 22

14. Kwiatowska, Maria. - Podstawy pedagogiki przedszkolnej. 15.Meiani A.- Wielka Księga Eksperymentów. 16. Muchacka, Bożena.- Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej. 23