Propozycje Przedmiot do wyboru dla studentów III roku chemii w roku akademickim 2010/2011, semestr zimowy. 1. Chemia metali cięŝkich w środowisku - dr Paweł Urbaniak przedmiotu/ Rok/ semestr Rodzaj /liczba Punkty ECTS Chemia metali cięŝkich w środowisku. III rok /zimowy wykład 30 godzin, konwersatorium 30 godzin 4 dr Paweł Urbaniak, pracownicy Zakładu Chemii Nieorganicznej Opanowanie wiedzy w zakresie podstawowym z chemii nieorganicznej oraz analitycznej Metale cięŝkie, podobnie jak wszystkie pierwiastki śladowe, są waŝnym składnikiem biosfery. m nauczania przedmiotu jest poszerzenie wiedzy dotyczącej właściwości metali cięŝkich oraz ich wpływu na środowisko przyrodnicze. W przeciwieństwie do wielu innych wykładów o tej tematyce, główny nacisk będzie połoŝony na omówienie chemizmu procesów związanych z obecnością metali cięŝkich w środowisku oraz na praktyczny aspekt analityczny. Studenci będą mogli powiązać dotychczas zdobytą wiedzę z chemii ogólnej, analitycznej i nieorganicznej z praktyczną wiedzą o środowisku. Zajęcia zapoznają z mechanizmami decydującymi o przemianach oraz o migracji metali cięŝkich w środowisku, a takŝe przekazują umiejętność przewidywania zachowania metali cięŝkich w środowisku i oceny zagroŝenia środowiskowego. Wykład: Stan środowiska przyrodniczego, zagroŝenia przez pierwiastki śladowe. Znaczenie gospodarcze metali cięŝkich. Właściwości i źródła metali cięŝkich w środowisku. Występowanie metali w przyrodzie, typy rud i ich pochodzenie, cykle biogeochemiczne. Klasyfikacja geochemiczna pierwiastków. Procesy przemysłowe, w których metale cięŝkie i kolorowe odprowadzane są do środowiska. Metale cięŝkie w powietrzu atmosferycznym formy występowania, procesy chemiczne z ich udziałem, skutki zanieczyszczenia, ochrona. Metale cięŝkie w wodach podziemnych formy występowania, procesy chemiczne z ich udziałem. Zachowanie się metali cięŝkich w wodach powierzchniowych formy występowania, przemiany chemiczne. Zjawisko akumulacji w osadach dennych rzek. Uwalnianie metali z osadów. Dopuszczalne zawartości metali cięŝkich w wodzie pitnej oraz w wodach powierzchniowych. Zjawisko bioakumulacji metali w ekosystemach wodnych. Metale cięŝkie w glebie formy występowania, przemiany chemiczne. Kwasy humusowe. Czynniki wpływające na ruchliwość metali cięŝkich w glebach. Naturalne zawartości metali cięŝkich w roślinach. Metalofity. Fitoindykacja Kierunki i sposoby rekultywacji gleb zanieczyszczonych metalami cięŝkimi. MoŜliwości wykorzystania hiperakumulatorów i roślin uprawnych do fitoremediacji. Postępowanie z odpadami zawierającymi metale cięŝkie ogólna koncepcja i strategia działania. Postępowanie z osadami ściekowymi bogatymi w metale cięŝkie. Bioremediacja. Metody badania metali cięŝkich w próbkach środowiskowych. Metody nieinwazyjne i inwazyjne. Metody spektrofotometryczne, elektrochemiczne i chromatograficzne w analizie metali cięŝkich. Analiza specjacyjna metali. 1
Warunki zaliczenia Zalecana lista lektur Konwersatorium/ Ćwiczenia: Laboratorium: Metale cięŝkie: połoŝenie w układzie okresowym, właściwości, typy wiązań. Właściwości chemiczne, amfoteryczność. Procesy utleniania i redukcji. Związki kompleksowe budowa. Trwałość związków kompleksowych. Otrzymywanie metali na skale laboratoryjną, półtechniczną i przemysłową. Oczyszczanie metali. Wykorzystanie metali procesy katalizy z udziałem metali cięŝkich, inne procesy przemysłowe z udziałem metali cięŝkich. Obieg pierwiastków w przyrodzie - cykle biogeochemiczne pierwiastków. Powietrze jako droga transportu metali w środowisku. Główne źródła zanieczyszczenia powietrza..zjawisko biologicznej wolatylizacji metali w środowiskach wodnych i anaerobowych. Zjawisko akumulacji w osadach dennych rzek. Uwalnianie metali z osadów - obliczenia. Czynniki wpływające na ruchliwość metali cięŝkich w glebach (całkowita pojemność sorpcyjna, ph, potencjał redox, ilość i skład substancji organicznej). Metody spektroskopowe analizy metali cięŝkich i ich związków. Metody elektroanalityczne. Metody chromatograficzne. Metody badania metali w próbkach środowiskowych. Sposoby przygotowania badań, pobierania próbek, wykonywania oznaczeń. Analiza specjacyjna. Wykład: egzamin pisemny, konwersatorium: złoŝenie i zaliczenie pracy pisemnej związanej z tematyką. VanLoon G., Duffy S., Chemia środowiska, PWN Warszawa 2007 Alloway B.J., D.C. Ayers D.C. Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska. PWN Warszawa 1992. Kabata-Pendias A., Pendias H.B. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN Warszawa 1999. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Podstawy geochemii środowiska, Wyd WNT Warszawa 2007 Andrews J.E i in., Wprowadzenie do chemii środowiska, Wyd WNT Warszawa 2000 O Neill P., Chemia środowiska, PWN Warszawa 1997 2. Techniki przygotowania próbek do analizy - dr GraŜyna Chwatko, dr Rafał Głowacki, dr Paweł Kubalczyk przedmiotu/ Techniki przygotowania próbek do analizy Rok/ semestr III rok, semestr 5 Rodzaj /liczba Wykład 30 godzin, Konwersatorium 30 godzin Punkty ECTS dr GraŜyna Chwatko, dr Rafał Głowacki, dr Paweł Kubalczyk Znajomość podstawowych pojęć z zakresu analizy chemicznej m wykładu i konwersatorium jest zapoznanie studentów ze stanem wiedzy w zakresie nowoczesnych technik przygotowania próbek do analizy. Ponadto w ramach konwersatorium poszerzane będą umiejętności zbierania potrzebnych informacji z róŝnych źródeł naukowych oraz rozwijane umiejętności samodzielnej prezentacji materiału naukowego w formie referatu. Etapy procesu analitycznego. Sposoby pobierania próbek w zaleŝności od stanu skupienia. Przechowywanie i transport próbek środowiskowych. Jednorodność i reprezentatywność próbki. Derywatyzacja chemiczna. Wykład: Rozpuszczanie, roztwarzanie, rozdrabnianie. Maskowanie substancji przeszkadzających. Metody zatęŝania próbek przyjazne środowisku. Ekstrakcja ciecz-ciecz, ciecz-ciało stałe (np. SPE solid phase extraction), ciecz-gaz (np. headspace extraction, purge and trap). Konwer Płyny ustrojowe człowieka jako obiekt analityczny. Homogenizacja próbek satorium środowiskowych i biologicznych. Wytrącanie białek. Upraszczanie matrycy. /Ćwicze Filtracja. Dializa. Techniki zatęŝania próbek on-line (np. sweeping, zatęŝanie nia: z wykorzystaniem acetonitrylu). Laborat brak orium: 2
Warunki zaliczenia Zalecana lista lektur egzamin 1. A. Hulanicki, Współczesna chemia analityczna PWN, Warszawa, 2001. 2. Przygotowanie próbek środowiskowych do analizy red. J. Namieśnik, WNT, 2000. 3. BieŜące artykuły z czasopism naukowych i naukowo technicznych. np. Y. Chena, Z. Guoa, X. Wang, Ch. Qiu, Sample preparation, J Chromatogr A, 1184 (2008) 191-219. H. Kataoka, New trends in sample preparation for clinical and pharmaceutical analysis, Trends Anal. Chem. 22 (2003) 232-244. 3. Chemia środowiska - dr Dominik Szczukocki, dr Barbara Krawczyk Kod, tytuł Język Rodzaj /liczba rok/ semestr Punkty ECTS Zakres Chemia środowiska polski Wykład/30 godz./iii rok/sem. 5 Konwersatorium/30 godz./iii rok/sem. 5 dr Dominik Szczukocki, dr Barbara Krawczyk Zapoznanie studentów z tematyką chemii środowiska. UmoŜliwienie zrozumienia przez studentów procesów oraz zjawisk w środowisku powodujących degradację atmosfery, wody i gleby oraz mechanizmów niezbędnych działań naprawczych. Główne rodzaje zanieczyszczeń i sposoby emisji oraz ich wpływ na środowisko naturalne. Zapoznanie z podstawami prawnymi i normami związanymi z ochroną środowiska w Polsce i w Unii Europejskiej. Przygotowanie do pracy w laboratoriach analitycznych i monitoringu środowiska. Znajomość podstaw chemii analitycznej, organicznej i nieorganicznej 1. Filozoficzna oraz prawna idea ochrony środowiska naturalnego. Podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska i zasobów naturalnych. Podstawy chemii i fizyki środowiska: atmosfery, hydrosfery oraz geosfery. Podstawowe rodzaje emisji zanieczyszczeń antropogenicznych i ich wpływ na środowisko naturalne. Chemia środowiska w stanie antropopresji. Katastrofy naturalne i spowodowane działalnością człowieka. 2. Obliczenia podstawowych parametrów sumarycznych takich jak: utlenialność, ChZT, BZT, kwasowość, zasadowość, itp. 3. POWIETRZE. Skład powietrza, rodzaje zanieczyszczeń, oznaczanie lotnych zanieczyszczeń powietrza, kwaśne opady atmosferyczne i ich wpływ na środowisko. 4. WODA. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA. Wskaźniki jakości wody, rodzaje zanieczyszczeń wody, metody uzdatniania wody i ścieków 5. GLEBA. Skład chemiczny gleb, właściwości fizyko-chemiczne, badanie właściwości sorpcyjnych gleb, chemiczne zanieczyszczenia gleb, remediacja gleb. 6. EKOTOKSYKOLOGIA. Metody pobierania próbek środowiskowych, chromatograficzne metody analizy toksycznych zanieczyszczeń środowiska, testy toksyczności. 7. GOSPODARKA ODPADAMI. Podział odpadów i ich identyfikacja, sposoby postępowania z odpadami, recykling. Metody nauczania/zaliczenie Egzamin z materiału wykładowego po zaliczeniu konwersatorium Zalecana lista lektur 1. G.W. van Loon, S.J. Duffy - Chemia środowiska 2. S.E. Manahan - Toksykologia środowiska 3. B.J. Alloway, D.C. Ayres - Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska 4. J.E. Andrews, P. Brimblecombe, T.D. Jickells, P.S. Liss - Wprowadzenie do chemii środowiska 5. W. Hermanowicz, J. Dojlido, W. DoŜańska, B. Koziorowski, J. Zerbe - Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków 6. J. Dojlido, J. Zerbe - Instrumentalne metody badania wody i ścieków 3
4. Podstawy toksykologii i ekotoksykologii - dr Dominik Szczukocki, dr Barbara Krawczyk przedmiotu/ Rok/ semestr rok III / sem. 5 Rodzaj /liczba Punkty ECTS Warunki zaliczenia Zalecana lista lektur Podstawy toksykologii i ekotoksykologii wykład /30 godz./ konwersatorium /30 godz./ dr Dominik Szczukocki, dr Barbara Krawczyk znajomość podstaw chemii, fizyki oraz biologii komórki i anatomii Zapoznanie z podstawami toksykologii i ekotoksykologii oraz omówienie dróg i mechanizmów wchłaniania ksenobiotyków do organizmów Ŝywych Zapoznanie z podstawami toksykologii i ekotoksykologii (historia rozwoju, podstawowe pojęcia i definicje, podział na dyscypliny). Drogi i mechanizmy wchłaniania ksenobiotyków do ustroju organizmów Ŝywych. Oddziaływanie ksenobiotyków i toksyn w ekosystemach naturalnych. Działanie Wykład: podstawowych związków toksycznych występujących w środowisku na człowieka. Przegląd toksyn naturalnych występujących na świecie stosowanych jako leki, halucynogeny i broń biologiczna. Trucizny zsyntezowane przez człowieka. Pierwsza pomoc w przypadku zatruć i ukąszeń. Konwersatorium/ Rozszerzenie tematyki omawianej na wykładzie, zajęcia prowadzone w Ćwiczenia: formie prezentacji, dyskusji, ćwiczeń warsztatowych. Laboratorium: Egzamin po zaliczeniu konwersatorium 1. J.K. Piotrowski - Podstawy toksykologii 2. J. Brandys - Tosykologia - wybrane zagadnienia 3. E. Mutschler - Farmakologia i toksykologia 4. S.F. Zakrzewski - Podstawy toksykologii środowiska 5. S.E. Manahan - Toksykologia środowiska 6. F.A. Barile - Clinical Toxicology. Principles and Mechanisms 7. S. Ekins - Computational Toxicology 8. R.S. Hoffman - Goldfrank's Manual of Toxicologic Emergencies 9. E. Hodgson - A Textbook of Modern Toxicology 10. J. Timbrell - Introduction to Toxicology 5. Przemiany chemiczne w środowisku - dr GraŜyna Chwatko, dr Rafał Głowacki, dr Paweł Kubalczyk przedmiotu/ Przemiany chemiczne w środowisku Rok/ semestr III rok, semestr 5, Rodzaj /liczba Wykład 30 godzin, Konwersatorium 30 godzin Punkty ECTS dr GraŜyna Chwatko, dr Rafał Głowacki, dr Paweł Kubalczyk Znajomość podstawowych pojęć z zakresu analizy chemicznej Zapoznanie słuchaczy z procesami chemicznymi zachodzącymi w ramach oddziaływania zanieczyszczeń z elementami środowiska oraz skutkami tych oddziaływań w postaci degradacji zanieczyszczeń i zmian w środowisku. Pogłębienie świadomości ekologicznej studentów. Zachęcanie do pogłębiania wiedzy z zakresu 4
Warunki zaliczenia Zalecana lista lektur ekologii i ochrony środowiska. Wprowadzenie: oddziaływanie zanieczyszczeń ze środowiskiem, zanieczyszczenie a skaŝenie środowiska, biochemia środowiskowa, chemia środowiska, chemia toksykologiczna. Naturalne i antropogeniczne źródła zanieczyszczeń. Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w środowisku; model Wykład: skaŝenia środowiska. Cechy i grupy szliwości substancji chemicznych, biologiczna dostępność. Podstawowe pierwiastki organizmów Ŝywych i cykle obiegu. Chemia atmosfery, wody i gleby. Polichlorowane węglowodory w środowisku. Produkty spalania paliw i ich wpływ na środowisko. Zanieczyszczenia w pomieszczeniach mieszkalnych. Analiza i Konwer monitorowanie substancji chemicznych w środowisku. Główne i drugorzędne satorium pierwiastki w skorupie ziemskiej. Produkty spalania paliw i ich wpływ na /Ćwicze nia: środowisko. Ekologiczne skutki rozwoju transportu. Ekologiczne i nie ekologiczne sposoby utylizacji śmieci. Laborat brak orium: egzamin 6. G.W. VanLoon, S.J. Dufny, Chemia Środowiska PWN Warszawa 2007. 7. S.E. Manahan, Environmental Chemistry, Lewis Publishers, Inc., Michigan, 1991. 8. P. O'Neill, Chemia Środowiska, PWN, Warszawa - Wrocław, 1998. 9. B.J. Alloway, D.C. Ayers, Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska, PWN, Warszawa, 1999. 10. R. M. Harrison, Principles of environmental chemistry, RSC Publishing, Cambridge, UK, 2007. 6. Podstawy biotechnologii - dr hab. Bartłomiej Pałecz prof. UŁ przedmiotu/ Przedmiot do wyboru: Podstawy biotechnologii 1600-DLC5BP Rok/ semestr III rok chemii / semestr 5 lub 6 Rodzaj /liczba Wykład / 30 godzin, Konwersatorium / 15 godzin Punkty ECTS 5 Wykład: dr hab. Bartłomiej Pałecz prof. UŁ; Konwersatorium: pracownicy Katedry Chemii Fizcznej znajomość chemii organicznej, chemii fizycznej i biochemii m jest zapoznanie słuchaczy z zagadnieniami związanymi z problemami współczesnej biotechnologicznymi, zastosowanie metod biotechnologicznych w przemysłach: kosmetycznym, farmaceutycznym, spoŝywczym, rolnictwie i ochronie środowiska. m konwersatoriów jest zdobycie przez studentów umiejętność samodzielnego poszukiwania wiedzy naukowej na tematy związane z biotechnologią oraz jej interpretacja. Kierunki rozwoju biotechnologii jej podział. Zastosowanie procesów biotechnologicznych w przemysłach farmaceutycznym, kosmetycznym, spoŝywczym, rolnictwie oraz w ochronie środowiska. Techniczne aspekty biotechnologii, przemysłowych procesów biosyntezy. Kinetyka reakcji enzymatycznych oraz wzrostu drobnoustrojów. Podstawy technologii produkcji biomasy mikroorganizmów, warunki ich hodowli oraz Wykład: optymalizacja. Podstawowe procesy inŝynieryjne stosowane w biotechnologii. Kontrola procesów bio-produkcyjnych (procesy wyjaławiania, sterylizacji, oczyszczania końcowych produktów biotechnologicznych ). Organizmy genetycznie modyfikowane (mikroorganizmy, rośliny i zwierzęta transgeniczne) ich zastosowanie. Podstawy inŝynierii genetycznej. Biorobotyka, genomika, transkryptomika, proteomika i metabolomika nowe Konwersatorium/ Ćwiczenia: dziedziny biologii znajdujące szerokie zastosowanie w biotechnologii. Omówienie technik eksperymentalnych stosowanych do analizy: aminokwasów, białek, DNA i RNA, błon komórkowych. Wykorzystanie mikroorganizmów w procesach przemysłowych. Uzyskanie organizmów 5
Warunki zaliczenia Zalecana lista lektur przedmiotu/ Rok/ semestr Rodzaj /liczba Punkty ECTS Warunki zaliczenia Zalecana lista lektur transgenicznych i ich zastosowanie w przemysłowych procesach biochemicznych. Wykorzystanie inŝynierii genetycznej w medycynie. zastosowanie biorobotyki, genomiki, proteomiki i metabolomiki. Wystąpienia przygotowane przez studentów omawiające tematy, obejmujące program przedstawiany na wykładach. Wykład: egzamin pisemny lub ustny Konwersatorium: ocena krótkich wystąpień, kolokwium ustne. 1. Biotechnologia. Podstawy mikrobiologiczne i biochemiczne A. Chmiel; PWN Warszawa 2. Biotechnologia i chemia antybiotyków A. Chmiel, S. Grudziński; PWN Warszawa 1998 3. Biotechnologia Ŝywności. Bednarski W., Repsa A. (red.), Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2003 4. Biotechnologia farmaceutyczna. Kayser O., Müller r.h., Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2003. 5. Bakterie w biologii, biotechnologii i medycynie P. Singleton; PWN Warszawa 2000 6. Biotechnologia mikrobiologiczna pod red. J. Długońskiego; Wydawnictwo UŁ 1997 Materiały dostarczone przez prowadzącego (PowerPoint) 7. Wybrane techniki w analizie klinicznej i środowiskowej - dr Monika Skowron, dr hab. Robert Zakrzewski Wybrane techniki w analizie klinicznej i środowiskowej III rok/ semestr V Wykład/ 30 godz. Konwersatorium/30 godz. Dr Monika Skowron dr hab. Robert Zakrzewski Znajomość podstaw chemii analitycznej Uzyskanie wiedzy i jej praktyczne zastosowanie technik elektroanalitycznych (potencjometria, polarografia), sensorów oraz tzw. suchej chemii wykorzystywanych w analizie klinicznej oraz w ochronie środowiska. 1. Pobieranie próbek środowiskowych (stałych, ciekłych oraz gazowych) do analizy. Wzbogacanie. 2. Przygotowanie próbek do analizy klinicznej. 3. Potencjometria: Jonoselektywne elektrody membranowe i ich podział. Analityczne zastosowanie potencjometrii w analizie. 4. Kinetyczne metody analizy. Szybkość reakcji chemicznej. Enzym. Wyznaczanie szybkości reakcji. Reakcje szybkie i mieszanie z zatrzymanym przepływem. 5. Sensory chemiczne. Sensory elektrochemiczne (potencjometryczne, amperometryczne, konduktometryczne), sensory optyczne (światłowodowe sensory chemiczne), sensory termiczne, biosensory. 6. Sucha chemia: budowa, odczyt oraz zasada działania testów. 7. Specyficzne wskaźniki zanieczyszczenia. Rozpuszczony tlen, biochemiczne oraz chemiczne zapotrzebowanie na tlen, ogólny węgiel organiczny. Egzamin pisemny A. Cygański Podstawy metod elektroanalitycznych WNT, Warszawa Fizykochemioczne metody kontroli zanieczyszczeń środowiska red. J. Namieślnik, Z. Jamrógiewicz WNT, Warszawa Metody instrumentalne w kontroli zanieczyszczeń środowiska red. J. Namieślnik. WPG, Gdańsk 6
D.A. Skog, D. M. West, F. J. Holler, S. R. Crouch Podstawy chemii analitycznej, WN PWN, Warszawa Z. Brzóska, W. Wróblewski, Sensory chemiczne, OWPW, Warszawa J. Namieśnik, J. Łukasiak, Z. Jamrógiewicz Pobieranie próbek środowiskowych do analizy WN PWN, Warszawa J. Dojlido, J. Zerbe, Instrumentalne metody badania wody i ścieków Arkady, Warszawa B.J. D.C. Ayres Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska WN PWN Warszawa. D. Kealey, P.J. Haines Krótkie wykłady. Chemia analityczna, WN PWN Warszawa Chemia środowiska redm E. Szczepaniec-Cięciak, P. Kościelniak. Wydawnictwo UJ. 8. Wybrane technologie chemiczne - prof. Stanisław Płaza, dr Grzegorz Celichowski, dr Ireneusz Piwoński, dr Renata Stanecka-Badura, dr Michał Cichomski przedmiotu/ Wybrane technologie chemiczne Rok/ semestr Rok III, semestr 5 Rodzaj wykład, 30h /liczba konwersatorium, 15h laboratorium, 45h Punkty ECTS 7 Prof. Stanisław Płaza, dr Grzegorz Celichowski, dr Ireneusz Piwoński, dr Renata Stanecka- Warunki Badura, dr Michał Cichomski Znajomość chemii ogólnej, fizycznej, organicznej, technologii chemicznej oraz matematyki i fizyki na poziomie I roku studiów. Zapoznanie studentów z wybranymi technologiami chemicznymi w rozszerzonym zakresie w stosunku do kursu technologii chemicznej ze szczególnym uwzględnieniem zaawansowanych technologii wytwarzania i syntezy materiałów. Zapoznanie studentów z procesami i instalacjami przemysłowymi podczas wycieczki do zakładów rafineryjno-petrochemicznych. Wykład: Konwersatorium/ Ćwiczenia: Laboratorium: Wykład egzamin Zintegrowane procesy w technologii chemicznej: reaktywna destylacja, ekstrakcja i absorpcja. Reakcje katalityczne stałych kwasów; alkilacja, arylowanie kondensacja i hydratacja. Niewodne ciecze jonowe w technologii chemicznej; alkilacja, dimeryzacja i metateza olefin. Technologie chemiczne w wodzie w stanie nadkrytycznym i w wysokich temperaturach; procesy utleniania, hydrolizy, odwodnienia alkoholi. Gospodarka odpadami chemicznymi. Środki ochrony roślin. Podstawy chemii radiacyjnej. Kropki kwantowe, nanorurki, i nanocząstki; materiały cienkopowłokowe, nanokompozyty; nanorurki,, materiały funkcjonalne: polimery przewodzące, mikrokapsułki, materiały półprzewodnikowe i procesy litograficzne. Przeprowadzanie następujących ćwiczeń laboratoryjnych: 1. Wytwarzanie jonitu z wykorzystaniem reakcji polimeryzacji wolnorodnikowej. 2. Otrzymywanie wysokooktanowych komponentów paliw silnikowych na przykładzie dimeryzacji izobutylenu. 3. Wytwarzanie środków powierzchniowo-czynnych. 4. Oznaczanie krytycznego stęŝenia micelarnego i napięcia powierzchniowego środków powierzeniowo-czynnych. 5. Synteza ferrofluidu. 6. Synteza izopropanolu. 7. Modyfikacja chemiczna powierzchni wytwarzanie warstw samoorganizujących tioli na powierzchni srebra. 8. Wycieczka do PKN Orlen. 7
zaliczenia Zalecana lista lektur Konwersatorium praca zaliczeniowa w formie pisemnej Laboratorium sprawozdanie pisemne z kaŝdego ćwiczenia i kolokwium pisemne Świat nauki i czasopisma naukowo-techniczne. Kopie publikacji z anglojęzycznych czasopism naukowych dostarczanych przez osoby prowadzące zajęcia. 8