Prawo pracy i BHP poradnik 21. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy 21.1. Informacje ogólne Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby sto sowane maszyny i inne urządzenia techniczne: zapewniały bezpieczne i higieniczne warun ki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem nie bezpiecznych substancji chemicznych, po ra że niem prądem elektrycznym, nadmier nym hałasem, działaniem drgań mecha nicz nych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynni ków środowiska pracy, uwzględniały zasady ergonomii. Pracodawca wyposaża w odpowiednie zabezpie czenia maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań określonych powyżej. Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają powyższych wymagań, wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenia. W przypadku gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowiązków pracodawcy. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności określone ustawami: z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2016 r. poz. 655 ze zm.), z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. poz. 542 ze zm.). Wyroby wprowadzone do obrotu lub oddawane do użytku podlegają ocenie zgodności z: zasadniczymi wymaganiami, czyli wymaganiami, które powinien spełniać wyrób, określonymi przez dyrektywy UE, uchwalone zgodnie z zasadami zawartymi w uchwale Rady Unii Europejskiej z dnia 7 maja 1985 r. w sprawie nowego podejścia do harmonizacji technicznej oraz normalizacji (dyrektywy nowego podejścia), szczegółowymi wymaganiami, czyli wymaganiami określonymi w dyrektywach UE innych niż dyrektywy nowego podejścia, zasadniczymi lub szczegółowymi wymaganiami określonymi w odrębnych ustawach. Powyższe przepisy nie naruszają wymagań określonych przepisami dotyczącymi maszyn i innych urządzeń technicznych: będących środkami transportu, podlegających przepisom: o dozorze technicznym, np. oznaczanych zgodnie z rozporządzeniem MG z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie wzoru znaku dozoru technicznego (Dz. U. poz. 346), prawa geologicznego i górniczego, obowiązującym w jednostkach podległych MON i MSWiA, prawa atomowego. 100
21. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy Bardzo ważną grupą urządzeń technicznych, ze względu na bezpieczeństwo procesu pracy, są tzw. urządzenia poddozorowe, czyli podlegające dozorowi technicznemu. O jakie urządzenia chodzi określa rozporządzenie RM z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. poz. 1468). UWAGA! Każda maszyna, inne urządzenie techniczne i narzędzie pracy, w które są wyposażane stanowiska pracy w twoim zakładzie pracy, muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności. 21.2. Szczegółowe zasady stosowania znaków i sygnałów bezpieczeństwa 21.2.1. Przepisy ogólne Należy stosować znaki lub sygnały bezpieczeństwa wszędzie tam, gdzie nie można zlikwidować zagrożenia środkami ochrony zbiorowej lub innymi środkami stosowanymi w organizacji pracy. Należy zapewnić pracownikom instrukcje dotyczące stosowanych w zakładzie pracy znaków i sygnałów bezpieczeństwa, obejmujące w szczególności znaczenie znaków i sygnałów oraz zasady zachowania się pracowników, których mogą one dotyczyć. Znaki zakazu, ostrzegawcze, nakazu, ewakuacyjne i informacyjne powinny być stosowane jako znaki stałe. Na stałe oznaczone barwą bezpieczeństwa lub znakiem bezpieczeństwa powinny być też miejsca, w których istnieje ryzyko upadku lub kolizji z przeszkodami. Drogi powinny być na stałe oznaczone barwą bezpieczeństwa. Sygnały świetlne, sygnały dźwiękowe i komunikaty słowne powinny być stosowane, gdy wymaga tego sytuacja, w celu zasygnalizowania niebezpieczeństwa i wezwania ludzi do podjęcia określonych działań albo do ewakuacji. Łącznie mogą być stosowane: sygnały świetlne i sygnały dźwiękowe; sygnały świetlne i komunikaty słowne; sygnały ręczne i komunikaty słowne. Stosowane znaki i sygnały powinny być odpowiednio czytelne, widoczne i słyszalne. Znaki bezpieczeństwa i urządzenia sygnalizacyjne powinny być sprawdzane, czyszczone i konserwowane w regularnych odstępach czasu oraz, w zależności od potrzeb, naprawiane i wymieniane, tak aby zapewnić spełnianie przez nie funkcji informacyjnej i sygnalizacyjnej. 21.2.2. Znaki bezpieczeństwa Powinny być umieszczone odpowiednio do linii wzroku w miejscu lub w najbliższym otoczeniu określonego zagrożenia, a w przypadku ogólnego zagrożenia przy wejściu na teren, na którym występuje zagrożenie. Miejsce, w którym znajdują się znaki bezpieczeństwa, powinno być dobrze oświetlone, łatwo dostępne i widoczne. 101
Prawo pracy i BHP poradnik Znak bezpieczeństwa powinien być usunięty, gdy przestanie istnieć zagrożenie, którego on dotyczy. 21.2.3. Oznaczanie przeszkód, niebezpiecznych miejsc i dróg Miejsca w zakładzie pracy, do których pracownicy mają dostęp podczas pracy, a w których istnieje ryzyko kolizji z przeszkodami, upadku lub spadania przedmiotów, powinny być oznakowane skośnymi pasami na przemian żółtymi i czarnymi lub czerwonymi i białymi. Drogi w budynkach powinny być wyraźnie wyznaczone za pomocą ciągłych pasów o dobrze widocznej barwie (z uwzględnieniem barwy podłoża) najlepiej żółtej lub białej. 21.2.4. Sygnały świetlne Światło emitowane przez urządzenie sygnalizacyjne powinno kontrastować odpowiednio z otoczeniem i warunkami jego stosowania; nie może ono być zbyt silne, aby nie powodowało olśnienia, ani zbyt słabe, aby nie powodowało złej widoczności sygnału. Powierzchnia świecąca może być tylko w jednym kolorze lub zawierać symbol obrazkowy (piktogram) na określonym tle. 21.2.5. Sygnały dźwiękowe Sygnał dźwiękowy powinien: być dobrze słyszalny o poziomie dźwięku odpowiednio wyższym niż poziom hałasu tła (otoczenia), a jednocześnie nie może być nadmiernie głośny lub przykry; być łatwo rozpoznawalny, zwłaszcza gdy chodzi o czas trwania impulsów oraz przerw między impulsami i grupą impulsów; łatwo odróżniać się od innych sygnałów dźwiękowych oraz hałasu tła (otoczenia). Dźwiękowy sygnał wzywający do ewakuacji powinien być ciągły. 21.2.6. Komunikaty słowne Komunikat słowny wysyłany przez nadawcę lub urządzenie emitujące do jednego lub wielu odbiorców powinien mieć formę krótkich tekstów, zwrotów, słów pojedynczych lub grup słów. Komunikaty słowne powinny być możliwie jak najkrótsze, najprostsze i najbardziej przejrzyste. Komunikat słowny może być przekazywany bezpośrednio (wypowiadany przez człowieka) lub pośrednio (emitowany za pomocą odpowiedniego urządzenia). Słowa używane przy stosowaniu komunikatów słownych razem z sygnałami ręcznymi: start rozpoczęcie kierowania, zatrzymać przerwa lub zakończenie jakiegoś ruchu, koniec zatrzymanie działania, szybko konieczność przyspieszenia ruchu ze względów bezpieczeństwa, wolno konieczność powolnego wykonywania ruchu, 102
21. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy do góry podnieść ładunek do góry, do dołu opuścić ładunek w dół, do przodu kierunek ruchu (skoordynowany z sygnałem ręcznym), do tyłu kierunek ruchu (skoordynowany z sygnałem ręcznym), w prawo kierunek ruchu (skoordynowany z sygnałem ręcznym), w lewo kierunek ruchu (skoordynowany z sygnałem ręcznym), stop konieczność zatrzymania w nagłym przypadku. 21.2.7. Sygnały ręczne Sygnał ręczny powinien być precyzyjny, prosty, łatwy do wykonania i do zrozumienia, a także odróżniać się od innych sygnałów. Osoba przekazująca sygnały ręczne sygnalista lub hakowy zwana dalej sygnalistą, wykonuje za pomocą rąk lub dłoni określone w poniższej tabeli gesty, przekazując w ten sposób instrukcje dotyczące określonych manewrów osobie odbierającej sygnał. Tab. 21.1. Sygnały ręczne Znaczenie sygnału Opis sygnału Ilustracja A. Sygnały ogólne START Uwaga! Początek kierowania ZATRZYMAĆ Przerwa koniec ruchu KONIEC Zatrzymanie działania Obie ręce wyciągnięte poziomo, dłonie zwrócone wewnętrzną stroną do przodu Prawa ręka skierowana do góry, z wewnętrzną stroną dłoni skierowaną do przodu Obie ręce połączone na wysokości klatki piersiowej 103
Prawo pracy i BHP poradnik Znaczenie sygnału Opis sygnału Ilustracja RUCH SZYBKI RUCH POWOLNY B. Ruchy pionowe PODNIEŚĆ DO GÓRY OPUŚCIĆ DO DOŁU ODLEGŁOŚĆ PIONOWA C. Ruchy poziome RUCH DO PRZODU Zakodowane gesty sterujące ruchem, przedstawione w tabeli, wykonywane są w szybkim tempie Zakodowane gesty sterujące ruchem, przedstawione w tabeli, wykonywane są bardzo powoli Prawa ręka skierowana do góry z dłonią skierowaną wewnętrzną stroną do przodu wykonuje wolno ruch okrężny Prawa ręka skierowana do dołu z dłonią skierowaną wewnętrzną stroną do przodu wykonuje wolno ruch okrężny Dłonie pokazują odpowiednią odległość Obie ręce zgięte, dłonie skierowane wewnętrzną stroną do góry, przedramiona wykonują powolne ruchy w kierunku ciała RUCH DO TYŁU Obie ręce zgięte, dłonie skierowane wewnętrzną stroną na zewnątrz, przedramiona wykonują powolne ruchy od siebie 104
21. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy Znaczenie sygnału Opis sygnału Ilustracja RUCH W PRAWO OD SYGNALISTY Prawa ręka wyciągnięta poziomo z dłonią zwróconą wewnętrzną stroną do dołu, wykonuje małe powolne ruchy w prawo RUCH W LEWO OD SYGNALISTY ODLEGŁOŚĆ POZIOMA D. Niebezpieczeństwo STOP Zatrzymanie w nagłym przypadku Lewa ręka wyciągnięta poziomo z dłonią zwróconą wewnętrzną stroną do dołu, wykonuje małe powolne ruchy w lewo Dłonie pokazują odpowiednią odległość Obie ręce wyciągnięte do góry, dłonie zwrócone wewnętrzną stroną do przodu Uwaga: Wszystkie zakodowane gesty, przedstawione w tabeli, nie wykluczają użycia, zwłaszcza w pewnych sektorach działalności, innych dodatkowych gestów, stosowanych na podstawie przepisów szczegółowych. Sygnalista kieruje manewrami w taki sposób, aby ich wykonywanie zapewniało bezpieczeństwo pracownikom znajdującym się w pobliżu. Sygnalista powinien być wyposażony w jeden lub więcej elementów rozpoznawczych, takich jak kurtka, kamizelka, kask, opaska. Elementy rozpoznawcze powinny mieć jaskrawe, najlepiej jednakowe kolory, takie jak pomarańczowy, żółty lub czerwony, używane wyłącznie przez sygnalistę. 105
Prawo pracy i BHP poradnik 21.3. Minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu maszyn Pracodawca powinien: podjąć działania mające na celu zapewnienie, że maszyny udostępnione pracownikom na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę są właściwe do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogą być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników; brać pod uwagę specyficzne warunki i rodzaj wykonywanej pracy, a także istniejące w zakładzie pracy lub w miejscu pracy zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności na stanowisku pracy; uwzględniać dodatkowe zagrożenia związane z użytkowaniem maszyny; zastosować odpowiednie rozwiązania mające na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, jeżeli maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników. Maszyny: instaluje się, umiejscawia oraz użytkuje w sposób: minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności poprzez zapewnienie dostatecznej przestrzeni między ich ruchomymi częściami a ruchomymi bądź stałymi elementami znajdującymi się w ich otoczeniu, zapewniający bezpieczne dostarczanie lub odprowadzanie używanej albo produkowanej energii bądź materiałów; montuje się lub demontuje w bezpiecznych warunkach, w szczególności zgodnie z zaleceniami producenta. Pracownicy mogą być transportowani przy pomocy mechanicznie napędzanej maszyny, o ile jest zapewnione ich bezpieczeństwo. Jeżeli praca jest kontynuowana podczas jazdy maszyny, prędkość mechanicznie napędzanej maszyny reguluje się odpowiednio do wykonywanej pracy. Maszyny o napędzie spalinowym mogą być używane w miejscu pracy tylko wtedy, gdy jest zapewniona ilość powietrza wystarczająca do wyeliminowania zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. 21.3.1. Maszyny do podnoszenia ładunków Ruchome maszyny przeznaczone do podnoszenia ładunków, które mogą być dodatkowo demontowane lub w których jest wymieniane wyposażenie, użytkuje się w sposób 106
21. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy zapewniający ich stateczność podczas użytkowania, we wszystkich możliwych do przewidzenia warunkach, z uwzględnieniem rodzaju podłoża. Pracownicy mogą być podnoszeni tylko za pomocą przeznaczonych do tego celu maszyn i ich wyposażenia. Pracownicy nie powinni przebywać pod wiszącymi ładunkami, o ile nie jest to konieczne dla sprawnego wykonywania pracy. Jeżeli jednak zachodzi taka konieczność, pracodawca powinien zapewnić bezpieczeństwo pracownikom i właściwe zabezpieczenie wiszących ładunków. Nie przenosi się ładunków nad niezabezpieczonymi miejscami pracy, w których zwyczajowo przebywają pracownicy. Jeżeli jednak praca nie może być wykonywana w inny sposób, pracodawca powinien ustalić zasady bezpiecznego jej wykonywania oraz zapewnić przestrzeganie tych zasad. Maszyny i oprzyrządowanie przeznaczone do podnoszenia ładunków dobiera się z uwzględnieniem wielkości ładunków, jakie będą nimi przenoszone, miejsc uchwytu, sposobu i miejsca umieszczenia ładunku, sprzętu do mocowania oraz warunków atmosferycznych, w jakich mogą być przemieszczane. 21.3.2. Tymczasowa praca na wysokości Zasady wykonywania tymczasowej pracy na wysokości: należy dokonać wyboru odpowiedniego sprzętu roboczego, który zapewni bezpieczne warunki pracy; parametry sprzętu muszą być dostosowane do charakteru wykonywanej pracy, dających się przewidzieć obciążeń oraz zapewniać bezpieczne przemieszczanie się pracowników; należy zapewnić pierwszeństwo stosowania środków ochrony zbiorowej nad środkami ochrony indywidualnej; należy dokonać wyboru najbardziej odpowiednich środków umożliwiających bezpieczny dostęp do miejsc tymczasowej pracy na wysokości, stosownie do różnicy wysokości i częstości jej pokonywania oraz czasu trwania użytkowania tych środków; środki te powinny umożliwiać ewakuację pracowników w przypadku wystąpienia niebezpieczeństwa; przejście między środkami umożliwiającymi bezpieczny dostęp do miejsc tymczasowej pracy na wysokości i platformami, pomostami lub kładkami w obu ich kierunkach nie może stwarzać dla pracowników dodatkowego ryzyka upadku. Tymczasowa praca na wysokości może być wykonywana tylko wtedy, gdy warunki pogodowe nie zagrażają bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników. W zależności od rodzaju sprzętu roboczego, który zapewni bezpieczne warunki pracy, należy zastosować: właściwe środki mające na celu zminimalizowanie ryzyka pracowników, związanego ze stosowaniem tego sprzętu; jeśli to konieczne, odpowiednie rozwiązania w celu zainstalowania zabezpieczeń zapobiegających upadkom pracowników wykonujących pracę na wysokości. 107
Prawo pracy i BHP poradnik Środki ochrony zbiorowej zapobiegające upadkom mogą mieć przerwy jedynie w miejscach wejścia lub zejścia z drabin lub schodów. 21.3.3. Drabiny Zasady stosowania drabin: muszą być tak ustawione, aby zapewnić ich stateczność w trakcie użytkowania; przenośne muszą opierać się na stabilnym, trwałym, posiadającym odpowiednie wymiary, nieruchomym podłożu w taki sposób, aby szczeble pozostawały w pozycji poziomej oraz były zabezpieczone przed przemieszczaniem, zanim będą użytkowane; zawieszane muszą być zaczepione w bezpieczny sposób, tak aby zapobiec, z wyjątkiem drabin linowych, ich przemieszczaniu lub bujaniu; używane jako środki dostępu muszą być dostatecznie długie, tak aby wystarczająco wystawały ponad platformę dostępu, chyba że zostały zastosowane inne środki zapewniające pewne uchwycenie poręczy; wieloczęściowe łączone lub wysuwane muszą być używane w taki sposób, aby zapobiec przemieszczaniu się ich różnych części względem siebie; przejezdne przed ich użyciem muszą być pewnie unieruchomione; przez cały czas istnieje możliwość bezpiecznego uchwycenia poręczy i wsparcia pracowników; jeśli ładunek ma zostać ręcznie przeniesiony na drabinie, nie może to przeszkadzać pracownikowi w bezpiecznym trzymaniu się poręczy. Przenośne drabiny muszą być zabezpieczone przed przemieszczaniem się w trakcie ich użytkowania za pomocą urządzeń przeciwpoślizgowych przy górnych lub dolnych końcach podłużnic albo poprzez inne rozwiązania o równoważnej skuteczności. 21.3.4. Rusztowania W przypadku rusztowań, gdy ich dokumentacja zawierająca obliczenia dla wybranego rusztowania nie jest dostępna lub dokumentacja ta nie obejmuje zastosowanej konstrukcji rusztowania, należy wykonać obliczenia dotyczące ich wytrzymałości i stateczności, chyba że rusztowania są montowane zgodnie z ogólnie uznawanym standardem ich montażu. W zależności od złożoności danego rusztowania: plan jego montażu, użytkowania i demontażu musi zostać opracowany przez kompetentną osobę; plan, o którym mowa powyżej, może mieć formę standardowej instrukcji, uzupełnionej elementami odnoszącymi się do specjalistycznych szczegółów danego rusztowania. Elementy nośne rusztowania muszą być zabezpieczone przed poślizgiem poprzez przytwierdzenie ich do powierzchni nośnej albo muszą posiadać urządzenia przeciwpoślizgowe lub być zabezpieczone za pomocą innych środków o równoważnej skuteczności 108
21. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy działania, powierzchnia nośna zaś musi mieć wystarczającą nośność. Należy zapewnić stateczność rusztowania. Rusztowania przejezdne muszą być zabezpieczone odpowiednimi środkami uniemożliwiającymi przypadkowe ich przemieszczenie się w trakcie pracy na wysokości. W przypadku gdy elementy rusztowania nie są gotowe do użytkowania, w szczególności podczas ich składania, demontażu lub zmiany, muszą być: oznaczone znakami ostrzegawczymi, zgodnie z wymaganiami określonymi w odrębnych przepisach, oraz odpowiednio odgraniczone za pomocą środków uniemożliwiających dostęp do strefy niebezpiecznej określonej w odrębnych przepisach. Rusztowania mogą być montowane, demontowane lub istotnie zmieniane tylko pod nadzorem i przez osoby posiadające uprawnienia. 21.3.5. Minimalne wymagania dotyczące wyposażenia maszyn Elementy sterownicze, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników, powinny być: widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane, usytuowane poza strefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagrożeń; nie mogą one stwarzać także jakichkolwiek zagrożeń w związku z przypadkowym ich zadziałaniem. Układy sterowania maszyn powinny zapewniać bezpieczeństwo i być dobierane z uwzględnianiem możliwych uszkodzeń, defektów oraz ograniczeń, jakie można przewidzieć w planowanych warunkach użytkowania maszyny. Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania. Wyposażenie maszyn: układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego ich zatrzymywania; urządzenie zatrzymania awaryjnego; środki ochrony przed zagrożeniami spowodowanymi emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów; środki ochrony przed upadkiem przedmiotów lub ich wyrzuceniem; odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe znajdujące się w pobliżu źródła zagrożenia, jeżeli stwarzają zagrożenie emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu; łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od źródeł energii; ponowne przyłączenie maszyny do źródeł energii nie może stanowić zagrożenia dla pracowników; znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników. Maszyny oraz ich części, o ile jest to konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, mocuje się za pomocą odpowiednich zaczepów lub innych podobnych urządzeń w celu zapewnienia ich stateczności. 109
Prawo pracy i BHP poradnik Jeżeli występuje ryzyko oderwania lub rozpadnięcia się części maszyn powodujące zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracodawca powinien zastosować odpowiednie środki ochronne. W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn, mogącego powodować wypadki, stosuje się osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych. Osłony i urządzenia ochronne: powinny mieć mocną (trwałą) konstrukcję; nie mogą stwarzać zagrożenia; nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania; powinny być usytuowane w odpowiedniej odległości od strefy zagrożenia; nie powinny ograniczać pola widzenia cyklu pracy urządzenia; powinny umożliwiać wykonywanie czynności mających na celu zamocowanie lub wymianę części oraz umożliwiać wykonywanie czynności konserwacyjnych, pozostawiając jedynie ograniczony dostęp do obszaru, gdzie praca ma być wykonywana, w miarę możliwości bez zdejmowania osłon i urządzeń zabezpieczających; powinny ograniczać dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny. Miejsca i stanowiska pracy lub konserwacji maszyn odpowiednio oświetla się, stosownie do wykonywanych czynności. Części maszyn o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze zabezpiecza się w celu uniknięcia ryzyka ich dotknięcia lub zbliżenia się do nich. Urządzenia ostrzegawcze maszyn powinny być jednoznaczne, łatwo dostrzegalne i zrozumiałe. Wykonywanie prac konserwacyjnych powinno być możliwe podczas postoju maszyny. Jeżeli jest to niemożliwe, w celu wykonania tych prac stosuje się odpowiednie środki ochronne albo prace te wykonuje się poza strefami niebezpiecznymi. W przypadku gdy dla danej maszyny jest przewidziane prowadzenie dziennika konserwacji maszyn, prowadzi się go na bieżąco. Maszyny odpowiednio zabezpiecza się w celu ochrony pracowników przed: ryzykiem pożaru, przegrzania lub uwolnienia się gazu, pyłu, płynu oraz innych substancji wytwarzanych, używanych lub zmagazynowanych w maszynach; ryzykiem wybuchu urządzenia lub substancji wytwarzanych, używanych albo zmagazynowanych w maszynach; zagrożeniami wynikającymi z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z energią elektryczną. Maszyny przewożące pracowników tak się wyposaża, aby zminimalizować związane z tym ryzyko dla pracowników podczas jazdy; wyposażenie to powinno również uwzględnić ryzyko kontaktu lub dostania się pracownika pod koła albo gąsienice maszyn. 110
21. Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy Maszyny z własnym napędem, które po uruchomieniu mogą spowodować zagrożenie dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, wyposaża się w: urządzenie zapobiegające ich uruchomieniu przez osoby nieupoważnione; odpowiednie urządzenia minimalizujące skutki kolizji w przypadku poruszania się na torze ruchu jednocześnie kilku maszyn; odpowiednie urządzenia przeznaczone do hamowania i zatrzymywania; urządzenia te wyposaża się w system awaryjnego hamowania, którego układ sterowania powinien być łatwo dostępny lub automatyczny, w celu zahamowania lub zatrzymania urządzenia w przypadku awarii urządzenia głównego, jeżeli wymagania takie wynikają z zasad bezpieczeństwa; odpowiednie urządzenia pomocnicze zainstalowane w celu poprawienia widoczności, jeżeli bezpośrednie pole widzenia kierowcy nie zapewnia dostatecznego bezpieczeństwa; oświetlenie odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy, zapewniające dostateczne bezpieczeństwo pracownikom, jeżeli maszyny przeznaczone są do użytkowania w nocy bądź w miejscach niedostatecznie oświetlonych; odpowiednie urządzenia przeciwpożarowe, w przypadku gdy urządzenia te nie znajdują się w bliskim zasięgu w miejscu użytkowania maszyn; wymagania te dotyczą maszyn, które własnym działaniem lub ze względu na elementy holowane lub przewożone mogą zagrażać bezpieczeństwu pracowników, stwarzając niebezpieczeństwo pożaru; rozwiązania powodujące natychmiastowe zatrzymanie się zdalnie sterowanych maszyn, jeżeli znajdą się poza zasięgiem działania urządzenia do ich sterowania; urządzenia zabezpieczające przed ryzykiem zderzenia bądź uderzenia występującego podczas normalnej pracy zdalnie sterowanej maszyny, o ile nie ma innych urządzeń kontrolujących takie ryzyko. 111