Różnorodność genetyczna człowieka
Dzieje gatunku ludzkiego a kwestia ras
Naczelne - filogeneza Człowiek Szympans Goryl Orangutan Makak Gibon milionów lat temu Makak Orangutan Goryl Bonobo Szympans Człowiek
Gdyby Ziemia istniała 1 rok a nie 4,5 miliarda lat 26 XII wymierają dinozaury 28 XII małpy 31 XII, 14:00 rozdzielenie linii przodków ludzi i szympansów 31 XII, 20:00 Homo erectus 31 XII, 23:30 nasi przodkowie opuszczają Afrykę 31 XII, 23:54 zasiedlenie Europy daty wg. http://www.uky.edu/kgs/education/geologictimescale.pdf
Ardipithecus i inni
Gradient różnorodności
Problem ras ludzkich Zagadnienie zmienności genetycznej człowieka Czy biologia uzasadnia podziały rasowe? Nott JC i Gliddon GR (1868) Indigenous Races of the Earth
Poligenizm i monogenizm Monogenizm - wszyscy ludzie pochodzą od jednej pary przodków różnice rasowe jako skutek degeneracji Poligenizm - wiele par przodków polifiletyzm - odrębne gatunki nieortodoksyjne interpretacje Księgi Rodzaju (wielu Adamów, itp.) w kontekście naukowym od XVIII w. np. Voltaire, David Hume
Johann Friedrich Blumenbach 1775 - De generis humani varietate nativa 5 ras kaukaska mongolska malajska etiopska amerykańska Nie uważał żadnej rasy za gorszą co do zdolności Adam i Ewa byli rasy kaukaskiej i pochodzili z Azji
Georges Cuvier Tableau élémentaire de l'histoire naturelle des animaux (1798) podział ludzkości na trzy rasy: kaukaską, mongolską i etiopską Adam i Ewa byli rasy kaukaskiej rasa biała przewyższa inne pod względem geniuszu, odwagi i aktywności
Arthur de Gobineau Essai sur l'inégalité des races humaines (1853) Twórca koncepcji rasy aryjskiej
A Darwin? Używał terminu rasa wobec odmian zwierząt i roślin U człowieka rozróżnienie kulturowe, a nie biologiczne dzicy i cywilizowani Podkreślał, że człowiek to jeden gatunek
Darwin o rasach It may be doubted whether any character can be named, which is distinctive of a race and is constant... they graduate into each other, and... it is hardly possible to discover clear, distinctive characters between them... There is, however, no doubt that the various races, when carefully compared and measured, differ much from each other"
Inni wcześni ewolucjoniści Darwin uważał, że wszyscy ludzie mają wspólne ewolucyjne pochodzenie większość zwolenników Darwina podzielała ten pogląd Alfred R. Wallace - różnice między rasami pojawiły się tuż po powstaniu człowieka (czyli są od zawsze ) Ernst Haeckel - różne rasy powstały niezależnie z przedludzkich podludzi (Urmenschen) August Schleicher - różne grupy języków powstały niezależnie Henry F. Osborn (1916) - czarni i biali pochodzą od różnych gatunków naczelnych
Zagadnienie ras ludzkich Argument Lewontina (1972) zmienność wewnątrz grup większa niż między grupami cechy jednoznacznie odróżniające rasy - ~6% zmienności
Kontrargument Edwardsa (2003) Analiza Lewontina dotyczyła pojedynczych genów Korelacja zmienności dla większej liczby genów pozwala na rozróżnianie populacji z różnych kontynentów Przy zastosowaniu metody zakładającej podział na zadaną liczbę grup
Zmienność a rasy Istnieją cechy, których zmienność wykazuje korelację (kowariancja) nie tworzą wyraźnych zgrupowań, tylko gradienty nie dzielą na tradycyjnie pojmowane rasy dają różne wyniki zależnie od wybranych do analizy genów
Zagadnienie ras ludzkich Tradycyjne podziały rasowe oparte na cechach, które nie są dobrą miarą różnorodności genetycznej kolor skóry (~6 genów), kształt nosa i oczu wpływ doboru
Rasy a taksonomia Przy analizie genetycznej wszystkie populacje spoza Afryki są odgałęzieniem jednej z grup afrykańskich Różnorodność największa w Afryce
Zagadnienie ras ludzkich Zmienność i zróżnicowanie genetyczne to fakt Istnieją genetyczne wyróżniki poszczególnych populacji, związane z ich historią Łączenie różnych populacji w duże zgrupowania na podstawie koloru skóry, zamieszkiwanego kontynentu itp. nie ma sensu biologicznego Współcześni biolodzy mówiąc o rasach w istocie mówią o zróżnicowaniu genetycznym, które ma charakter ciągły Patrz: http://raceandgenomics.ssrc.org/
Zagadnienie ras Zmienność genetyczna jest faktem - ma charakter ciągły Ustalanie absolutnych granic jest arbitralne - rasy to konstrukt społeczny, a nie biologiczny Rasy u zwierząt odpowiadają znacznie większym różnicom między osobnikami, niż u człowieka
Zagadnienie ras Nie ma dowodów na determinowane biologicznie różnice predyspozycji fizycznych na poziomie ras niekiedy są na poziomie mniejszych populacji nie ma dowodów na różnice w cechach charakteru średnie wartości (jakiegokolwiek parametru) w danej grupie nic nie mówią o indywidualnym członku tej grupy - nie wolno ich stosować do jego oceny!
Różne geny - różne historie mtdna chr. Y
Różnorodność genetyczna ludzi jest stosunkowo niewielka Kassemann & Pääbo, 2002, J. Int. Med. 251:1-18
Różnorodność genetyczna ludzi jest stosunkowo niewielka Analiza mtdna Analiza ndna Przyczyna szybka ekspansja populacji
Różnorodność genetyczna ludzi jest stosunkowo niewielka Kassemann & Pääbo, 2002, J. Int. Med. 251:1-18
Przepowiednie Podziały społeczne doprowadzą do powstania dwóch gatunków człowieka? Biorąc pod uwagę to, że: bariery wewnątrz gatunkowe są mniejsze, niż kiedykolwiek w historii, a wyjściowa pula zmienności jest niewielka, jest to wątpliwe.
Czy jest się czego bać? Biorąc pod uwagę dużą liczebność populacji (równoważy niewielką różnorodność) i trendy demograficzne, przyczyną ewentualnej ekstynkcji człowieka nie będzie struktura genetyczna populacji inne przyczyny: przeludnienie, zmiana klimatu
Uzasadnione obawy Kwestie prywatności danych genetycznych szerszy problem prywatności danych osobistych Poglądy o wyższości ras czy grup nad innymi nie mają uzasadnienia naukowego, ale ludzie je wyznający są realnym zagrożeniem
Ewolucja i człowiek W XVIII w. średnia wzrostu mężczyzn 165 cm Obecnie ~185 cm Badania wykazały, że najwyżsi mężczyźni mają średnio więcej dzieci Czy to tłumaczy obserwowany wzrost?
Geny i osobowość Przypadek kariotypu XYY Zaburzenie liczby chromosomów Występuje u ~1/1000 mężczyzn >80% nie ma żadnych objawów i nie szuka porady genetycznej Badania z lat 60.-70. - postulowana korelacja z agresją, skłonnością do brutalnych zbrodni, itp. Na podstawie badań osadzonych w jednym zakładze psychiatrycznym dla niebezpiecznych przestępców (Wielka Brytania)
XYY - supersamiec Wyniki pierwszych badań przeniknęły do kultury masowej Były próby wykorzystania w sądzie (sprawa Richarda Specka)
XYY - rzeczywistość Badania na dużych grupach wybieranych losowo nie potwierdziły korelacji XYY ze skłonnością do popełniania zbrodni i brutalnością Korelacja z wysokim wzrostem i skłonnością do trądziku młodzieńczego Normalna inteligencja Środowisko i wychowanie mają decydujący wpływ na zachowania kryminalne
Nauka i pseudonauka Fragmenty większej całości
Czym jest nauka? Nauka to nie jest całość zgromadzonej wiedzy Nauka to metoda - sposób dochodzenia do wiedzy Opiera się na obserwacjach i eksperymentach Formułuje hipotezy Hipotezy muszą dawać weryfikowalne przewidywania Hipotezy są weryfikowane kluczem do dobrej nauki są nieustanne próby podważenia formułowanych hipotez ( kill your darlings )
Nauka i pseudonauka Nauka Gotowość do zmianu poglądów po uzyskaniu nowych danych Niezależna weryfikacja (peer review) Uwzględnia wszystkie dane Poszukuje krytyki Wyniki powtarzalne Ostrożne sugerowanie użyteczności Dokładne pomiary, statystyka Pseudonauka Niezmienność Brak weryfikacji Wybór danych pasujących do koncepcji Krytyka odbierana jako spisek Brak powtarzalności Sugeruje nieograniczone zastosowania Przybliżone pomiary
Niektóre cechy pseudonauki Niestosowanie lub niezrozumienie statystyki np. utożsamianie korelacji z wynikaniem przyczynowym
Korelacja czy wynikanie
Prawdziwa przyczyna globalnego ocieplenia
Korelacja czy wynikanie Argumenty wiążące szczepienia z autyzmem są podobnej jakości
Niektóre cechy pseudonauki Swobodne zawłaszczanie pojęć stosowanych w nauce, często ze zmianą znaczenia, np. energia, promieniowanie kwantowy ekologia
Czy to szkodzi? homeopatia brak dowodów na skuteczność powyżej efektu placebo absurdalne i niezgodne z nauką i logiką podstawy
Oscillococinum Ekstrakt wątroby kaczki, rozcieńczenie 1:10 400 Szacowana liczba atomów w całym wszechświecie: około 10 80 Aby spożyć 1 molekułę kaczego pochodzenia należy wypić 10 320 wszechświatów preparatu
Czy to szkodzi? Niektorzy twierdzą, że stosowanie preparatów homeopatycznych jako legalnego placebo nie szkodzi przy banalnych schorzeniach (przeziębienia) Odpowiedź - nauka to całość, nie można jej wybiórczo przyjmować i odrzucać wygodnymi fragmentami Przy cięższych chorobach stosowanie pseudomedycyny może skończyć się tragicznie
Czy to szkodzi? Pseudomedycyna ma też inne niekorzystne działania Kłusownictwo to jedna z głównych przyczyn wymierania nosorożców Róg jest stosowany w tzw. tradycyjnej medycynie chińskiej Nosorożec czarny zachodni (Diceros bicornis longipes) uznany za wymarłego w 2011
Paranoja antyszczepionkowa czerwony - odra zielony - koklusz
Antyszczepionkowcy Choroby, którym można zapobiegać szczepieniami pojawiają się coraz częściej w zamożnych społeczeństwach
Teorie spiskowe Typowa cecha pseudonauki - krytyka traktowana jest jako spisek antyszczepionkowcy - lobby farmaceutyczne anty-gmo - Monsanto antropogeniczne globalne ocieplenie - ekolodzy