DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH I ZAGRANICZNYCH: PERSPEKTYWA FINANSOWA

DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH I ZAGRANICZNYCH: PERSPEKTYWA FINANSOWA Magdalena Jasiniak 1 Streszczenie Celem artykułu jest porónanie efektó finansoych działalności przedsiębiorst krajoych i zagranicznych na podstaie dóch losoo ybranych przedsiębiorst. Przyjmuje się, że zagraniczne przedsiębiorsta są nośnikiem nooczesnych technologii, co płya na osiągane przez nie yniki finansoe, jednak sukcesy przedsiębiorst zagranicznych ynikają nie tylko z lepszej innoacyjności, ale rónież z lepszego ykorzystania kapitału obcego. Wyższa skłonność do podejmoania ryzyka ynikającego z finansoania działalności ze źródeł zenętrznych perspektyie długofaloej może przynieść przedsiębiorstu yższą rentoność, a konsekencji przyczynić się także do szybszego rozoju przedsiębiorsta. Klasyfikacja JEL: G32 Słoa kluczoe: działalność przedsiębiorst zagranicznych, innoacyjność, analiza finansoa Nadesłany: 12.10.2010 Zaakceptoany: 7.03.2011 Wproadzenie Procesy internacjonalizacji i globalizacji gospodarki śiatoej znacznej mierze spoodoały zrost międzynarodoego transferu kapitału postaci inestycji zagranicznych. Stanoią one szczególny rodzaj inestycji podejmoanej poza granicami kraju osiedlenia inestora. Rosnący napły zagranicznych inestoró pooduje, że inestycje te istotny sposób kształtują strukturę gospodarczą regionu i generują szereg interakcji oraz poiązań gospodarczych. Zakres ich oddziałyania na poszczególne obszary gospodarki kraju goszczącego jest bardzo szeroki. Poszechnie przyjmuje się, że inestycje zagraniczne są przede szystkim dodatkoym źródłem zasilania poszczególnych obszaró gospodarki kapitał oraz zmniejszają bezrobocie poprzez ziększenie zapotrzeboania na praconikó na rynku pracy. Szczególnie akcentuje się rolę, jaką zagraniczne przedsiębiorsta odgryają transferze technologii, nooczesnego zarządzania i kapitału intelektualnego drodze m.in. sprzedaży 1 Mgr Magdalena Jasiniak, Uniersytet Łódzki, Wydział Zarządzania, ul. Matejki 22/26, 90-237 Łódź, magdalenajasiniak@tlen.pl. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 52

licencji, patentó, roziązań technologicznych, udzielenia pomocy technicznej, realizoania działalności edukacyjnej czy ymiany naukoej. Mechanizm uposzechniania nooczesnych, organizacyjnych i technologicznych roziązań polega rónież na dążeniu przedsiębiorst krajoych do osiągnięcia zdolności do konkuroania lub spółpracy z zagranicznymi inestorami. Istnieją także przypadki ymuszenia na lokalnych dostacach stosoania określonych technologii i roziązań celu osiągnięcia yrobu o określonych parametrach jakościoych (Karaszeski, 2004, s. 74-75). Ważnym elementem jest rónież pły zagranicznych inestycji na sferę badaczo-rozojoą kraju goszczącym. Okazuje się, że udział zagranicznych przedsiębiorst torzeniu i rozoju ośrodkó badaczych kraju goszczącego jest nieznaczny i ma miejsce przede szystkim krajach, które osiągnęły ysoki poziom rozoju technologicznego óczas przedsiębiorsta zagraniczne otierają noe ośrodki badaczo-rozojoe lub ykorzystują istniejące. Natomiast krajach słabiej roziniętych zagraniczni inestorzy angażują się bardzo nieielkim stopniu sferę B+R, ponieaż zykle jest ona scentralizoana jednostkach macierzystych (Karaszeski, 2004, s. 75-76). Innoacyjność przedsiębiorst krajoych i zagranicznych W tabeli 1 przedstaiono i porónano ielkość nakładó na działalność innoacyjną przedsiębiorst krajoych i zagranicznych 2008 r. działających sekcji przetórsta przemysłoego. Wybór sektora przemysłoego ynika m.in. z dużego zainteresoania zagranicznych inestoró lokatą kapitału tej dziedzinie gospodarki. Jest to zjaisko pozytyne, boiem zasilenie dodatkoym kapitałem polskiego przemysłu starza możliość podniesienia efektyności ykorzystyanych technologii oraz proadzanych innoacji, a konsekencji zrostu poziomu konkurencyjności całej gospodarki regionu. Tabela 1: Nakłady na działalność innoacyjną zakresie innoacji produktoych i procesoych przedsiębiorstach przemysłoych edług form łasności 2008 r. Forma łasności 2 Sektor pryatny ogółem, Ogółem A B C D E F G mln mln mln mln mln mln mln mln 19964,9 100 1844,6 9,2 240,9 1,2 340,6 1,7 5029,3 25,2 11364,7 56,9 228,1 1,1 612,2 3,1 2 Według Głónego Urzędu Statystycznego (2010b, s. 147): 1) łasność krajoa obejmuje podmioty z iększościoym lub całkoitym udziałem kapitału krajoego, 2) łasność zagraniczna obejmuje podmioty z iększościoym udziałem kapitału zagranicznego, 3) łasność mieszana obejmuje podmioty, których suma udziałó kapitału krajoego i zagranicznego jest iększa od udziałó państoych (Skarbu Państa, państoych i komunalnych osób pranych). Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 53

tym: - łasność 7134,4 100 608,9 8,5 58,8 0,8 140,7 2,0 2010,2 28,2 3932 55,1 28,8 0,4 217,8 3,1 krajoa - łasność 7864,8 100 915 11,6 165,2 2,1 141,6 1,8 1418 18,0 4747,6 60,4 58,6 0,7 332,3 4,2 zagraniczna - łasność 4965,7 100 320,7 6,5 16,9 0,3 58,4 1,2 1601,1 32,2 2685,2 54,1 140,7 2,8 62,1 1,3 mieszana A działalność B+R, B zakup iedzy ze źródeł zenętrznych, C zakup oprogramoania, D nakłady inestycyjne na budynki i budole oraz grunty, E nakłady inestycyjne na maszyny i urządzenia techniczne, F szkolenie personelu ziązane z działalnością innoacyjną, G marketing dotyczący noych i istotnie ulepszonych produktó. Źródło: opracoanie łasne na podstaie Nauka i technika Polsce 2008 roku. Pozyskano z: http://.stat.gov.pl/gus/5840_800_plk_html.html Nakłady na działalność innoacyjną sektorze pryatnym yniosły 2008 r. 19 964,9 mln (około 19,965 mld ). Wielkość nakładó poniesionych przez przedsiębiorsta zagraniczne na yżej ymienioną działalność jest iększa niż przedsiębiorst krajoych i ynosi 39,4 obec 35,7 nakładó sektora pryatnego ogółem. Struktura nakładó na innoacje przypadku przedsiębiorst krajoych i zagranicznych jest podobna. Przede szystkim obu przypadkach przedsiębiorsta inestują maszyny i urządzenia techniczne. W przypadku przedsiębiorst zagranicznych aż 60,4 nakładó przeznaczonych jest na ten cel, przypadku przedsiębiorst krajoych 55,1. Przedsiębiorsta krajoe iększym stopniu niż przedsiębiorsta zagraniczne inestują zakup iedzy z zenętrznych źródeł odpoiednio 28,2 i 18, natomiast przedsiębiorsta zagraniczne iększym stopniu niż krajoe inestują działalność badaczo-rozojoą odpoiednio 11,6 i 8,5 nakładó ogółem. Dane te skazują, że przedsiębiorsta zagraniczne korzystają z łasnej sfery badaczorozojoej, można ięc przypuszczać, że zagraniczne przedsiębiorsta posiadają lepiej roziniętą łasną bazę B+R, co daje im przeagę nad krajoymi przedsiębiorstami, boiem technologie, jakimi dysponują, stanoią ich łasność (najczęściej łasność przedsiębiorsta macierzystego). Natomiast przypadku zakupu technologii u zenętrznych jednostek badaczo-rozojoych zasze istnieje iększe ryzyko, iż dana technologia została już ykorzystana (częścioo lub całości) przez inne przedsiębiorsta albo niedługim czasie zostanie odsprzedana kolejnemu i straci sój unikatoy charakter. Oczyiście, łasne opracoanie noej technologii (czy też unoocześnienie już istniejącej) nie chroni całkoicie przed jej uposzechnieniem, naśladonictem i drażaniem przez inne podmioty, jednak możliości takich ograniczeń są tym przypadku iększe. Zaróno przedsiębiorsta krajoe, jak i zagraniczne najmniejsze nakłady ponoszą na szkolenia praconikó ziązane z działalnością innoacyjną tych przedsiębiorst. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 54

Tabela 2 przedstaia strukturę produkcji sprzedanej edług poziomu ykorzystanej techniki (na podstaie listy dziedzinoej OECD z 1997 r.). Sposób przedstaienia danych uniemożliia iarygodne porónanie osiągnięć przedsiębiorst krajoych i zagranicznych. Dane zostały przedstaione yłącznie artościach procentoych, ponadto łasność zagraniczna została jedynie yszczególniona z sektora pryatnego, który obejmuje szystkie podmioty działające sekcji przetórsta przemysłoego tego sektora. Można jednak skazać na pene tendencje. Tabela 2: Produkcja sprzedana sekcji przetórsto przemysłoe edług poziomó techniki 3 metoda edług dziedzin latach 2001-2008 ( ) Sektor pryatny 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ogółem 100 100 100 100 100 100 100 100 Wysoka technika 4,9 5,6 5,3 4,7 4,6 5,0 4,8 5,3 Średnio ysoka technika 22,8 21,2 23,4 25,8 26,0 26,8 26,8 26,1 Średnio niska technika 27,5 26,8 26,7 28,3 30,0 30,0 30,5 31,3 Niska technika 44,8 46,4 44,5 41,2 39,4 38,2 37,9 37,3 tym łasność zagraniczna 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ogółem 100 100 100 100 100 100 100 100 Wysoka technika 6,2 9,3 7,8 6,5 5,8 7,1 7,3 7,8 Średnio ysoka technika 36,5 35,8 38,9 42,5 43,0 42,8 42,0 39,6 Średnio niska technika 16,6 18,0 19,2 19,2 19,6 20,8 21,9 23,1 Niska technika 40,7 36,9 34,1 31,8 31,6 29,3 28,8 29,5 Źródło: opracoanie łasne na podstaie GUS (2010b). Nauka i technika Polsce 2008 roku. Pozyskano z: http://.stat.gov.pl/gus/5840_800_plk_html.html W sektorze pryatnym dominuje sprzedaż produktó niskiej techniki (37,3 2008 r.), chociaż od 2002 r. idoczna jest tendencja spadkoa (46,4 2002 r.) na rzecz zrostu produktó ytarzanych średnio niskiej i średnio ysokiej technice (zrost średnio niskiej techniki od 3 Wykorzystana niniejszym artykule klasyfikacja poziomó techniki jest oparta na definicji przyjętej przez Głóny Urząd Statystyczny. Poziom techniki jest definioany edług kryterium intensyności działalności B+R, jako relacji nakładó na działalność B+R stosunku do artości dodanej. Jeśli intensyność działalności B+R przyjmuje artość: 1) poniżej 1 óczas poziom techniki jest zdefinioany jako niski, 2) pomiędzy 1-2,5 óczas poziom techniki jest zdefinioany jako średnioniski, 3) pomiędzy 2,5-7 óczas poziom techniki jest zdefinioany jako średnioysoki, 4) poyżej 7 óczas poziom techniki jest zdefinioany jako ysoki. Szerzej: GUS (2010b). Nauka i technika Polsce 2008 roku. Pozyskano z: http://.stat.gov.pl/gus/5840_800_plk_html.html Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 55

26,8 2002 r. do 31,3 2008 r., zrost średnio ysokiej techniki od 21,2 2002 r. do 26,1 2008 r.). Udział produkcji ysokiej techniki 2008 r. yniósł 5,3, o 0,4 ięcej niż 2001 r., jednak nie idać tu yraźnej tendencji zrostoej. W przypadku przedsiębiorst stanoiących łasność zagranicznych inestoró ta struktura ygląda zupełnie inaczej. Dominujący udział produkcji sprzedanej mają yroby średnio ysokiej techniki, tj. 39,6, o 2,4 mniej niż roku poprzednim, choć latach 2003-2007 yraźnie idoczna była rosnąca tendencja udziału produkcji sprzedanej na tym poziomie techniki. Rónież analizoanym okresie idoczna jest rosnąca tendencja udziału produkcji średnio niskiej techniki, tj. z 16,6 2001 r. do 23,1 2008 r. Natomiast przypadku niskiej techniki nastąpił yraźny spadek z 40,7 2001 r. do 29,5 2008 r. Zatem udział produkcji sprzedanej średnio niskiej i niskiej techniki przedsiębiorstach zagranicznych jest zdecydoanie niższy, niż miało to miejsce przypadku całego sektora pryatnego. Wyższy jest natomiast udział produkcji ysokiej techniki, tj. 7,8 na koniec 2008 r., który od 2005 r. charakteryzuje się tendencją rosnącą (2005 r. 5,8). Na podstaie skazanych tendencji można ięc potierdzić, że przedsiębiorsta zagraniczne dysponują bardziej zaaansoanymi, ypracoanymi przez siebie technologiami (stąd też m.in. mniejsze nakłady na zakup iedzy z zenętrznych źródeł, a iększe na działalność badaczorozojoą stosunku do przedsiębiorst krajoych, yższy udział produkcji ysokiej i średnio ysokiej techniki). Można rónież przypuszczać, że yposażenie technologiczne przedsiębiorst zagranicznych ma soje odzierciedlenie kształtoaniu osiąganych przez nie ynikó finansoych lepszych niż może to mieć miejsce przypadku przedsiębiorst krajoych. Analiza efektó działalności przedsiębiorst krajoego i zagranicznego Analizę efektó działalności przedsiębiorst krajoych i zagranicznych ograniczono do przedsiębiorst działających sekcji przetórsta przemysłoego (edług PKD 2004 r.) na obszarze oj. łódzkiego. W oj. łódzkim do 31 grudnia 2008 r. sekcji przetórsta przemysłoego działalność proadziło 867 przedsiębiorst zagranicznych oraz 32 011 przedsiębiorst krajoych. W drodze doboru losoego ybrano jedno przedsiębiorsto zagraniczne oraz jedno przedsiębiorsto krajoe, a następnie uzyskano od obu przedsiębiorst spraozdania finansoe za lata 2005-2008, które stanoiły podstaę do oceny działalności tych przedsiębiorst. Wylosoane przedsiębiorsta są porónyalne. Przedsiębiorsto A postało 1999 r. oparciu o kapitał i dośiadczenie holenderskiego inestora. Jest to przedsiębiorsto produkcyjne, które projektuje i produkuje opakoania styropianoe, kształtki styropianoe, pojemniki izotermiczne, izolacje styropianoe oraz komponenty z torzy termoplastycznych i polietylenu, ABSu, Norylu, polipropylenu i polięglanu. Zakład produkcyjny Łodzi został uruchomiony 2005 r. Oprócz łódzkiego zakładu produkcyjnego na terenie Polski utorzono zakłady Kędzierzynie-Koźlu ( 2000 r.), Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 56

Pruszkoie k/warszay ( 2002 r.) i e Wrocłaiu ( 2007 r.). Ponadto, firma posiada jeszcze fabryki Holandii oraz biuro sprzedaży Republice Czeskiej. Przedsiębiorsto B to przedsiębiorsto produkcyjne działające oparciu o polski kapitał. Firma rozpoczęła soją działalność 1992 r., a da lata później osiągnęła założone cele rynkoe stopniu i czasie przekraczającym pierotne założenia rozojoe. Przedsiębiorsto zajmuje się produkcją tkanin oraz orkó (rónież typu big-bag) polipropylenoych i entyloych ekonomicznych opakoań ułatiających transport toaró ( szczególności sypkich i granuloanych), polipropylenoych łókien jako dodatku do betonu oraz specjalistycznych tkanin niepalnych i antystatycznych przeznaczonych dla górnicta. Ocena działalności przedsiębiorst A i B poinna obejmoać strukturę majątkoą i kapitałoą tych przedsiębiorst, jednak ograniczona objętość artykułu nie pozala na jej szerokie przeproadzenie, zostanie ona zatem ograniczona do kilku najażniejszych nioskó ynikających z danych bilansoych tych przedsiębiorst. Przede szystkim struktura majątku trałego obu przedsiębiorst jest typoa dla przedsiębiorst przemysłoych ymagających dużego zaplecza produkcyjnego, znacznych nakładó kapitałoych na storzenie hali produkcyjnej, magazynó, zakup maszyn i urządzeń specjalistycznych. Majątek trały tych przedsiębiorst obu przypadkach ynosił ponad 65 majątku ogółem. Zdecydoanie inaczej ygląda struktura kapitałoa badanych przedsiębiorst. Wartość kapitału obcego przedsiębiorsta A ynosi ponad 71,6 kapitału całkoitego. Relacja kapitału łasnego do kapitału obcego yniosła 2008 r. 0,4 o 0,1 ięcej niż roku poprzednim, co należy uznać za zjaisko pozytyne, chociaż udział kapitału obcego stosunku do kapitału łasnego jest nadal ponad dukrotnie yższy, co oznacza, że iększość majątku przedsiębiorsta jest finansoana z kapitału obcego, co uznaje się za zjaisko negatyne. Wartość zoboiązań krótko- i długoterminoych przedsiębiorsta A kształtuje się na podobnym poziomie i yniosła na koniec 2008 r. odpoiednio po blisko 50 kapitału obcego przedsiębiorsta. Wartość zoboiązań krótkoterminoych ciągu analizoanego okresu zrosła 4,4-krotnie, natomiast przypadku zoboiązań długoterminoych odnotoano 2,1- krotny zrost. Tak znaczący zrost krótkoterminoych zoboiązań może śiadczyć o trudnościach przedsiębiorsta sfinansoaniu bieżącej działalności. W przypadku przedsiębiorsta B proporcje między kapitałem łasnym oraz zoboiązaniami i rezerami na zoboiązania stosunku do kapitału całkoitego są odrotne. Podstaą finansoania majątku przedsiębiorsta jest kapitał długoterminoy przedsiębiorsta, co należy ocenić pozytynie. Stanoi on 81,4 kapitału całkoitego (i ykazuje tendencję rosnącą), natomiast udział kapitału łasnego to 79,8 kapitału całkoitego przedsiębiorsta. Przyjmuje się, że rosnący udział kapitału długoterminoego jest zjaiskiem pozytynym, gdyż jest on długotrale ziązany z przedsiębiorstem i służy finansoaniu jego potrzeb, podczas gdy kapitał krótkoterminoy finansuje bieżącą działalność gospodarczą przedsiębiorsta. Analiza struktury aktyó i pasyó przedsiębiorsta jest nieystarczająca, by ocenić jego ekonomiczno-finansoą kondycję. W tym celu dokonuje się m.in. oceny zajemnego ziązku 57 Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó

między kapitałami a odpoiadającymi im środkami majątkoymi opartej na następujących nierónościach (Bednarski i in., 1998, s.102-104): 1 (1) 1 (2) 1 (3). Jeśli yżej ymienione relacje są spełnione, przyjmuje się, że przedsiębiorsto zachouje zdolność płatniczą, a ięc każdorazoej spłaty zoboiązań. Zestaienie poyższych relacji opartych o spraozdania przedsiębiorst A i B przedstaia tabela 3. Tabela 3: Analiza poiązań majątkoo-kapitałoych przedsiębiorstach A i B latach 2005-2008 Przedsiębiorsto A Przedsiębiorsto B Relacja: 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 0,57 0,96 1,04 1,05 0,88 0,87 0,20 0,25 2,65 1,09 0,95 0,92 1,00 1,03 3,18 2,15 1,75 1,04 0,96 0,95 1,00 1,02 2,05 1,25 Źródło: opracoanie łasne Jak skazują yniki relacji poziomych poiązań bilansoych, przedsiębiorsto B spełnia zorcoe nieróności, natomiast przedsiębiorstie A latach 2007-2008 pojaiają się pene niepraidłoości i artości analizoanych relacji nieznacznie odbiegają od przyjętych założeń. Piersza nieróność określa stopień finansoania majątku trałego przedsiębiorsta kapitałem długookresoym. Przyjmuje się, że majątek trały poinien być pełni finansoany z kapitału łasnego przedsiębiorsta, jednak dodatkoym finansoaniu majątku trałego mogą brać udział także długoterminoe kapitały obce. Analizując otrzymane artości, można zauażyć, że przedsiębiorsto A może mieć problemy ze sfinansoaniem majątku trałego. Relacja odrotna, a ięc stosunek długookresoego kapitału do majątku trałego przedsiębiorsta, skazuje na niedobór kapitału. W przedsiębiorstie B idoczna jest nadyżka zasobó kapitałoych i oznacza dobre podstay finansoe przedsiębiorsta. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 58

Druga nieróność odnosi się do zasady finansoania majątku obrotoego przedsiębiorsta kapitałem krótkoterminoym. W tym przypadku rónież dostrzegany jest niedobór kapitału przedsiębiorstie A, podczas gdy przedsiębiorstie B ta zasada jest zachoana, a przedsiębiorsto posiada dodatkoe nadyżki kapitału. Do dalszej analizy kondycji finansoej przedsiębiorst posłużą tz. skaźniki bieżącej i szybkiej płynności (tabela 4). Tabela 4: Wskaźniki płynności przedsiębiorsta A i B latach 2005-2008 Wskaźniki Przedsiębiorsto A Przedsiębiorsto B 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 Bieżącej płynności 2,65 1,09 0,95 0,92 1,00 1,03 3,18 2,15 Szybkiej płynności 2,49 0,85 0,69 0,74 0,4 0,47 2,25 1,06 Źródło: opracoanie łasne Podstaoym miernikiem zdolności przedsiębiorsta do spłaty szystkich jego zoboiązań jest skaźnik bieżącej płynności. Teoretycznie im yższa artość tego skaźnika, tym lepiej należy ocenić stopień ypłacalności przedsiębiorsta, jednak nadmierna płynność finansoa przedsiębiorsta może skazyać także na nieefektyne zagospodaroanie olnych zasobó majątkoych. Przyjmuje się zatem, że optymalna ielkość tego skaźnika poinna znajdoać się granicach 1,5-2. Obniżenie skaźnika poniżej artości 1,2 śiadczy o yraźnym zagrożeniu bezpieczeństa finansoego firmy. Sytuacja finansoa przedsiębiorsta A uległa stopnioemu pogorszeniu analizoanym okresie. Wskaźnik bieżącej płynności od 2006 r. jest niski i może śiadczyć o problemach finansoych przedsiębiorsta, tym bardziej że zauażalna jest yraźna tendencja spadkoa analizoanego skaźnika znacznie poniżej jego optymalnego poziomu. Natomiast przedsiębiorsto B charakteryzuje się ysoką płynnością finansoą. Wpradzie 2007 r. skaźnik bieżącej płynności osiągnął artość przekraczającą jego optymalne granice, tj. 3,18, ale roku obniżył się do poziomu 2,15, zatem można uznać, że olne środki zostały zagospodaroane. Wskaźnik szybkiej płynności oznacza zdolność przedsiębiorsta do spłaty bieżących zoboiązań przy pomocy łatiej dostępnych składnikó majątku obrotoego. Jego artość poinna kształtoać się na poziomie co najmniej jedności. Wskaźnik szybkiej płynności przedsiębiorsta A osiąga na koniec 2008 r. artość poniżej zalecanej, tj. 0,74, choć zrósł nieznacznie stosunku do roku poprzedniego. Niska artość skaźnika szybkiej płynności przy stosunkoo ysokiej artości skaźnika bieżącej płynności może śiadczyć o zamrożeniu części środkó zapasach. Wartość skaźnika szybkiej płynności przedsiębiorstie B od 2007 r. osiąga artość poyżej jedności, jednak na koniec 2008 r. artość skaźnika jest ponad połoę niższa od artości skaźnika bieżącej płynności, co rónież może skazyać na zamrożenie części środkó. 59 Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó

Analiza ogólnej sytuacji majątkoej i finansoej przedsiębiorsta może być rozszerzona rónież o analizę źródeł finansoania działalności gospodarczej przedsiębiorsta. Z analizy struktury kapitałoej przedsiębiorst A i B ynika już, że iększość majątku przedsiębiorsta A jest finansoana ze źródeł zenętrznych, natomiast przypadku przedsiębiorsta B z kapitału łasnego. Szczegółoe artości skaźnikó zadłużenia przedstaia tabela 5. Tabela 5: Wskaźniki zadłużenia przedsiębiorsta A i B latach 2005-2008 Wskaźniki Przedsiębiorsto A Przedsiębiorsto B 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 Ogólnego zadłużenia 0,71 0,77 0,73 0,72 0,52 0,50 0,20 0,20 Udziału kapitałó łasnych finansoaniu majątku 0,29 0,23 0,27 0,28 0,48 0,50 0,80 0,80 Relacji zoboiązań do kapitałó łasnych 2,46 3,35 2,74 2,53 1,07 1,01 0,25 0,25 Pokrycia majątku trałego zoboiązaniami długoterminoymi 0,92 1,53 1,72 1,87 4,10 5,16 64,31 41,81 Źródło: opracoanie łasne W przypadku przedsiębiorsta A skaźnik ogólnego zadłużenia jest ysoki i utrzymuje się na zględnie stałym poziomie analizoanych okresie. Na koniec 2008 r. osiągnął on artość 0,72, co oznacza, że 72 majątku przedsiębiorsta jest finansoane z kapitału obcego (1 mniej niż roku poprzednim, co można uznać za pozytyne zjaisko). Uzupełnieniem tej relacji jest udział kapitałó łasnych finansoaniu majątku, którego zrost jest zjaiskiem pożądanym przedsiębiorstie. Jak już cześniej spomniano, struktura kapitałoa przedsiębiorsta B ygląda zdecydoanie inaczej. Wiodącą rolę źródła finansoania majątku przedsiębiorsta odgrya kapitał łasny, którego udział finansoaniu majątku ynosi 80. Tym samym poziom ogólnego zadłużenia tym przedsiębiorstie jest stosunkoo niski. Większość zoboiązań została spłacona 2007 r., na co skazuje spadek artości skaźnika ogólnego zadłużenia z 0,50 2006 r. do 0,20 2007 r. i utrzymanie na tym samym poziomie kolejnym roku. Wskaźnik relacji zoboiązań do kapitałó łasnych określa możliość eentualnego pokrycia zoboiązań łasnymi zasobami majątkoymi. Poziom tego skaźnika nie poinien przekraczać jedności, a im niższy, tym yższe jest zaangażoanie kapitałó łasnych działalności przedsiębiorsta. Zatem przypadku przedsiębiorsta A poziom tego skaźnika należy ocenić negatynie. Wynosi on 2,53 na koniec 2008 r. i potierdza ysokie zaangażoanie kapitału obcego działalności przedsiębiorsta. Inaczej jest przypadku przedsiębiorsta B, gdzie artość Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 60

skaźnika uległa zmniejszeniu analizoanym okresie i yniosła 0,25 na koniec 2008 r., co jest zjaiskiem pozytynym. Ostatni z analizoanych skaźnikó określa, ile razy artość majątku trałego, jakim dysponuje przedsiębiorsto, przeyższa długoterminoe zoboiązania przedsiębiorsta, które formalnoprane zabezpieczenie mają łaśnie trałym majątku przedsiębiorsta. Wartość skaźnika bliska jedności śiadczy o yraźnym zagrożeniu finansoych przedsiębiorsta. W przypadku przedsiębiorsta A artości skaźnika ykazują tendencję zrostoą i od 2006 r. są yższe od jedności, ale ynosi on zaledie 1,87 na koniec 2008 r. W przedsiębiorstie B sytuacja jest bardziej korzystna, boiem na początku analizoanego okresu artość majątku trałego ponad czterokrotnie przeyższała artość długoterminoych zoboiązań, a na koniec analizoanego okresu artość skaźnika yniosła aż 41,81. Poyższe skaźniki odnosiły się głónie do oceny sytuacji finansoej przedsiębiorsta. W celu uzyskania szerszego obrazu działalności przedsiębiorsta można ykorzystać także skaźniki obrotoości i rentoności przedsiębiorsta. Wskaźniki obrotoości, określane także jako skaźniki spraności działania, umożliiają ocenę efektyności ykorzystania przez przedsiębiorsto posiadanych zasobó, co ma soje odzierciedlenie osiąganych przez nie ynikach (tabela 6). Tabela 6: Wskaźniki obrotoości przedsiębiorst A i B latach 2005-200 Wskaźniki Przedsiębiorsto A Przedsiębiorsto B 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 Obrotoości majątku ogółem 0,79 0,82 1,00 0,95 1,37 1,59 1,38 0,87 Obrotoości majątku trałego 1,81 1,53 1,52 1,37 2,14 2,56 2,94 1,69 Obrotoości majątku obrotoego 1,41 1,75 2,95 3,10 3,78 4,22 2,61 1,78 Obrotoości zapasó 25,50 12,66 12,75 15,14 6,32 7,52 8,34 5,58 Źródło: opracoanie łasne Przyjmuje się, że na ocenę pozytyną zasługuje rosnąca tendencja skaźnika obrotoości majątku, co śiadczy o yższej efektyności ykorzystania zasobó majątkoych, efektyność ta dużej mierze zależy jednak od struktury majątku. Ogólną cechą majątku trałego jest jego niska obrotoość. Inny charakter ma majątek obrotoy, którego cechuje relatynie ysoki stopień obrotoości. Zaróno przedsiębiorsto A, jak i przedsiębiorsto B są przedsiębiorstami produkcyjnymi, przypadku których udział majątku trałego jest znaczący, zatem obrót majątku całkoitego przedsiębiorsta jest olniejszy. Przeciętna obrotoość majątku całkoitego przedsiębiorsta B ynosi 1,03 i analizoanym okresie jest yższa od przeciętnej obrotoości majątku całkoitego przedsiębiorsta A, która ynosi średnio 0,89 i od 2006 r. ykazuje tendencję spadkoą. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 61

W przypadku przedsiębiorsta A spraność majątku obrotoego jest zdecydoanie yższa od obrotoości majątku trałego tego przedsiębiorsta i ynosi na koniec 2008 r. odpoiednio 3,10 obec 1,37. Wskaźnik ten analizoanym okresie yraźnie ykazuje tendencję zrostoą. Natomiast przypadku przedsiębiorsta B różnica jest nieznaczna i na koniec 2008 r. artość skaźnika obrotoości majątku obrotoego przedsiębiorsta ynosi 1,78 obec skaźnika obrotoości majątku trałego, który tym roku yniósł 1,69. W przypadku obu przedsiębiorst brak jest jednoznacznej tendencji co do zrostu/spadku obrotoości zapasó, aczkoliek artość tego skaźnika na końcu analizoanego okresu stosunku do roku 2005 była znacząco niższa przypadku przedsiębiorsta A (odpoiednio 15,14 obec 25,50) oraz nieznacznie niższa przypadku przedsiębiorsta B (odpoiednio 5,58 obec 6,62), co należy ocenić pozytynie. Podsumoaniem dotychczas przeproadzonych porónań będzie ocena rentoności przedsiębiorsta A i B oparta o analizę skaźnikó rentoności obrotu (sprzedaży), rentoności majątku oraz rentoności kapitału łasnego 4. Tabela 7: Wskaźniki rentoności przedsiębiorst A i B latach 2005-2008 ( ) Wskaźniki Przedsiębiorsto A Przedsiębiorsto B 2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008 Rentoności sprzedaży 7,18 5,57 11,4 3,30-3,22-1,51 59,9-12,13 Rentoności majątku ogółem 5,68 4,55 11,42 3,14-4,40-2,41 82,80-10,54 Rentoności majątku trałego 13,02 8,51 17,31 4,54-6,89-3,88 176,20-20,55 Rentoności majątku 10,08 9,77 33,57 10,25-12,16-6,38 156,21-21,63 obrotoego Rentoności kapitału łasnego 19,7 16,3 38,5 9,4-9,10-5,07 80,93-14,19 Źródło: opracoanie łasne Przedsiębiorsto A najyższy poziom rentoności poszczególnych skaźnikó osiągnęło 2007 r. Poziom rentoności sprzedaży yniósł tym roku 11,4, przy czym 2008 r. odnotoano ponad trzykrotny spadek i artość skaźnika yniosła óczas 3,30. Średni poziom rentoności sprzedaży osiągany przez to przedsiębiorsto tym okresie ynosi 6,86, można ięc móić o zyskoności przedsiębiorsta. Można uznać, że zyskoność przedsiębiorsta zagranicznego nie jest zjaiskiem bardzo typoym dla przedsiębiorst 4 Obliczenia skaźnikó rentoności zostały przeproadzone oparciu o zysk brutto przedsiębiorst A i B. Pominięcie obliczeniach zysku netto jest celoe i ynika z obliczenioych błędó oraz niejasności znajdujących się udostępnionych spraozdaniach finansoych. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 62

zagranicznych. Według danych statystycznych GUS za 2008 r. spośród 1 374 objętych badaniem przedsiębiorst zagranicznych działających sekcji przetórsta przemysłoego na obszarze kraju tylko 57,2 ykazyało zysk brutto z działalności, natomiast spośród 867 przedsiębiorst zagranicznych działających e szystkich obszarach działalności na obszarze oj. łódzkiego zysk ykazyało tylko 47,9 (GUS, 2010). Wpły na tak kształtujące się yniki badań statystycznych może mieć specyfika działania przedsiębiorst zagranicznych kraju goszczącym. Przedsiębiorsto macierzyste zależności od m.in. realizoanej strategii, lokalnych regulacji pranych, typu łasności filii i ielkości jej obrotó może mieć pły na yniki finansoe przez nie osiągane. W zależności od określonych uarunkoań przedsiębiorsto macierzyste może starać się przesuać nadyżki finansoe m.in. do filii zagranicznych, które korzystają ze zolnień podatkoych lub yniku osiągniętych strat nie płacą danym roku spraozdaczym podatkó bądź też do filii, które mogą uzyskać relatynie yższą stopę zrotu z danej inestycji (Najlepszy, Warszaa 2000, s. 276-277). Analizując strukturę skaźnika rentoności majątku całkoitego przedsiębiorsta, należy zauażyć, że rentoność majątku obrotoego ponad dukrotnie przeyższa rentoność majątku trałego przedsiębiorsta (odpoiednio 10,25 obec 4,54) podobna tendencja ystępoała przy skaźnikach obrotoości. Brak yraźnej tendencji zrostoej/spadkoej ma także artość skaźnika rentoności kapitału łasnego, trudno ięc jednoznacznie ocenić możliości rozojoe tego przedsiębiorsta, aczkoliek osiąga ono dość ysokie yniki relacji do jednostki zainestoanego kapitału i posiadanego majątku. Sytuacja przedsiębiorsta B przedstaia się dość niekorzystnie. Mamy tu zasadzie do czynienia z deficytoością przedsiębiorsta, co nie jest zjaiskiem typoym, boiem edług danych statystycznych GUS za 2008 r. spośród 650 objętych badaniem przedsiębiorst działających sekcji przetórsta przemysłoego na obszarze ojeództa zdecydoana iększość, bo 72,3, osiąga zysk netto z działalności gospodarczej. (http://.stat.gov.pl/bdr_n/app/dane_podgrup.noe_okno?p_zest_id=760838&p_typ=html) Rok 2007 jest jedynym, którym przedsiębiorsto można traktoać jako zyskone, gdyż każdy z analizoanych skaźnikó osiąga tym czasie artości dodatnie. Najniższe ujemne artości skaźnikó przedsiębiorsto osiągnęło na koniec 2008 r. Konkluzje Podsumoując analizę działalności przedsiębiorsta A funkcjonującego oparciu o zagraniczny kapitał oraz przedsiębiorsta B przedsiębiorsta z kapitałem polskim, można skazać następujące nioski poszczególnych obszarach: 1) Majątek przedsiębiorsta: a. Struktura majątkoa obu przedsiębiorstach jest typoa dla przedsiębiorst produkcyjnych i charakteryzuje się ysokim udziałem majątku trałego majątku całkoitym przedsiębiorsta. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 63

Badania statystyczne potierdzają, że najiększe nakłady inestycyjne ponoszą przedsiębiorsta przemysłoe i budolane (tj. 60,9 nakładó przedsiębiorst ogółem) (http://.stat.gov.pl/bdr_n/app/dane_podgrup.noe_okno?p_zest_id=760925&p_typ=html. Według danych statystycznych GUS 88,4 ydatkó inestycyjnych przedsiębiorst zagranicznych działających na obszarze oj. łódzkiego pochłania zakup noych środkó trałych (GUS, 2010). Zjaisko to potierdzają rónież najnosze badania spółek z udziałem kapitału zagranicznego zlokalizoanych oj. łódzkim (Różański, 2010, s. 138), które skazują, że przedsiębiorsta zagraniczne sekcji przetórsta przemysłoego dość sporo inestują e łasny rozój. Najiększe ydatki inestycyjne ponoszą one łaśnie na zakup noych środkó trałych, zatem skala inestoania przedsiębiorsta zagranicznego jest typoa dla tej grupy przedsiębiorst. 2) Działalność finansoa: a. Większość majątku polskiego przedsiębiorsta jest finansoana z kapitału łasnego stanoiącego79,8 kapitału całkoitego przedsiębiorsta. b. W przedsiębiorstie zagranicznym iększość majątku finansoana pochodzi ze zoboiązań stanoiących 71,6 kapitału całkoitego przedsiębiorsta. c. Polskie przedsiębiorsto charakteryzuje się lepszą płynnością finansoą niż przedsiębiorsto zagraniczne, przypadku którego skaźniki płynności są niższe od optymalnych. d. Ogólne zadłużenie polskiego przedsiębiorsta jest ponad trzykrotnie niższe niż przedsiębiorsta zagranicznego. e. Polskie przedsiębiorsto ykazuje ielokrotnie iększe możliości pokrycia zoboiązań majątkiem trałym niż przedsiębiorsto zagraniczne. 3) Efekty działania przedsiębiorst: a. Przedsiębiorsto zagraniczne charakteryzuje się yższą efektynością ykorzystania zasobó majątkoych i zapasó niż polskie przedsiębiorsto. b. Zagraniczne przedsiębiorsto osiąga ielokrotnie lepsze yniki rentoności niż polskie przedsiębiorsto i jest przedsiębiorstem zyskonym. c. Polskie przedsiębiorsto jest przedsiębiorstem deficytoym. W przypadku działalności finansoej przedsiębiorst mamy do czynienia ze zjaiskiem zaobseroanym przytoczonych cześniej badaniach spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Przedsiębiorsta krajoe ykazują niższą skłonność do pozyskiania kapitału obcego na finansoanie działalności, niż ma to miejsce przypadku przedsiębiorst zagranicznych, które szerokim zakresie ykorzystują zenętrzne źródła finansoania zaróno na etapie postania przedsiębiorsta, jak i już istniejącym przedsiębiorstie (m.in. fundusze torzone przez spółkę matkę, kredyty bankoe przede szystkim kraju macierzystego, ale rónież kraju goszczącego, jak i krajó trzecich) (Różański, 2010, s. 168-169). Stopień zadłużenia przedsiębiorsta A oraz relacja zoboiązań do kapitału łasnego tego przedsiębiorsta skazuje na potierdzenie tej tendencji. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 64

W przypadku przedsiębiorsta zagranicznego mamy rónież do czynienia z lepszym ykorzystaniem dostępnych zasobó, yższą rentonością i zyskonością, a zatem yższą efektynością zarządzania przedsiębiorstem. Natomiast przedsiębiorsto krajoe charakteryzuje się lepszą płynnością finansoą, trzykrotnie niższym zadłużeniem oraz iększymi możliościami pokrycia zadłużenia majątkiem trałym przedsiębiorsta, jednakże zaskakujące jest, że pomimo dobrych skaźnikó płynności finansoej i zadłużenia, efektyność działania przedsiębiorsta krajoego stosunku do zagranicznego jest zdecydoanie słabsza. Przedsiębiorsto krajoe jest przedsiębiorstem deficytoym. Podsumoując yniki analizy, można zauażyć, że ysoki stopień zadłużenia przedsiębiorsta zagranicznego przyniósł bardzo dobre efekty. Przedsiębiorsto zagraniczne podjęło ryzyko ziązane z finansoaniem majątku kapitałem obcym, co okazało się łaściym działaniem. Poprzez zasilenie przedsiębiorsta dodatkoym kapitałem dysponuje ono iększą ilością środkó na finansoanie rozoju, co starza możliość ziększenia rozmiaró proadzonej działalności do poziomu pozalającego osiągnąć lepsze yniki. Tym samym podnosi się rónież efektyność ykorzystania kapitału łasnego, co pradopodobnie nie byłoby możlie bez dodatkoych, zenętrznych funduszy. Przedsiębiorsto krajoe pomimo bardzo dobrej płynności finansoej jest przedsiębiorstem nierentonym, zarządzanym sposób nieefektyny, zatem tym przypadku otrzymane artości skaźnikó płynności nie przełożyły się na możliości działalności tego przedsiębiorsta. Być może przedsiębiorsta krajoe poinny za przykładem przedsiębiorst zagranicznych realizoać soją działalność arunkach ziększonego ryzyka i nie obaiać się podejmoania inestycji finansoanych kapitałem obcym. Działanie przy ograniczonym poziomie ryzyka daje pradzie peien komfort i poczucie finansoego bezpieczeństa, jednak dłuższym okresie może tak jak analizoanym przypadku okazać się nierentone. Warto zauażyć, że jeśli formuła skaźnika bieżącej płynności to relacja majątku obrotoego do bieżących zoboiązań, a majątek obrotoy obejmuje zapasy, należności, papiery artościoe przeznaczone do obrotu i gotókę, to im iększa artość majątku obrotoego, tym iększa płynność przedsiębiorsta. Rónocześnie może to oznaczać, że przedsiębiorsto utrzymuje m.in. ysoki poziom trudno zbyalnych zapasó czy też ysoki poziom należności, ale takich, których yegzekoanie od kontrahentó jest już mało pradopodobne, co pooduje, że płynność bieżąca przedsiębiorsta jest tylko pozornie ysoka. Przeproadzona ocena działalności dóch przykładoych przedsiębiorst pokazuje, że analiza finansoa poinna mieć charakter kompleksoy. Nie należy analizoać ybranych skaźnikó ybiórczo, ale oceniać je łącznie, boiem tedy ocena działalności przedsiębiorsta ma bardziej obiektyny charakter. Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 65

Literatura Bednarski, L., Boroiecki, R., Duraj, J., Kurtys, E., Waśnieski, T., Wersty, B. (1998). Analiza ekonomiczna przedsiębiorsta. Wrocła: Wydanicto Akademii Ekonomicznej. GUS (2010a). Działalność gospodarcza podmiotó z kapitałem zagranicznym 2008 r. Pozyskano z: http://.stat.gov.pl/gus/5840_2037_plk_html.html. GUS (2010b). Nauka i technika Polsce 2008 roku. Pozyskano z: http://.stat.gov.pl/gus/5840_800_plk_html.html. Karaszeski, W. (2004). Bezpośrednie inestycje zagraniczne. Polska na tle śiata. Toruń: Wydanicto Dom Organizatora. Najlepszy, E. (2000). Zarządzanie finansami międzynarodoymi. Warszaa: PWE. Różański, J. (2010). Przedsiębiorsta zagraniczne Polsce rozój, finansoanie, ocena. Warszaa: PWE. Abstract The Activity of Foreign versus Locally-Oned Companies: Financial Perspective The aim of this paper is to compare the financial effects of domestic and foreign companies activities on the basis of to randomly chosen enterprises. It is argued that foreign companies are the carriers of modern technologies hat have the influence on financial results obtained by them. Hoever, their successes cannot be attributed only to better innovativeness but also to better use of borroed capital. Higher proneness to risk resulting from financing the company activities from external sources in the long-term perspective may bring the company higher profitability and, in consequence, contribute to faster development of the enterprise. JEL classification: G32 Keyords: activity of foreign enterprises, innovativeness, financial analysis Finansoy Kartalnik Internetoy e-finanse 2011, vol. 7, nr 1.e-finanse.com Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania Rzeszoie 35-225 Rzeszó 66