Paliwa z odpadów w Polsce po 1 stycznia 2016 energetyka, przemysł, przedsiębiorstwa komunalne aspekty prawne III Konferencja: Paliwa Alternatywne Waste to Energy Energia z Odpadów 9-10 czerwca 2016 r., Licheń / Konin
Ograniczenie odpadów podlegających składowaniu 1. Przepisy prawa wspólnotowego i krajowego jednoznacznie wskazują na obowiązek ograniczania ilości odpadów unieszkodliwianych poprzez składowanie. 2. W dyrektywie w sprawie składowania odpadów wskazano na konieczność redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji do roku 2020 do poziomu 35 % w stosunku do masy tych odpadów wytwarzanych w 1995r. 3. Jednym z celów zawartych w projekcie nowelizacji dyrektywy w sprawie odpadów (etap legislacyjny) jest stopniowe ograniczenie odsetka składowanych odpadów komunalnych do 10 %. 2
Zakaz składowania określonych odpadów Proces MBP Odpady poddane mechaniczno-biologicznemu przekształceniu na tracą statusu odpadów i wymagają dalszego zagospodarowania. Składowanie Spalanie bez odzysku energii Wykorzystanie jako paliwo w cementowniach Termiczne przekształcanie z odzyskiem energii Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje zakaz składowania odpadów z grupy 20 oraz niektórych z grupy 19 (np. 19 12 12 odpady z mechanicznej obróbki odpadów niezawierających substancji niebezpiecznych), których ciepło spalania przekracza 6 MJ/kg suchej masy. (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach) 3
Wsparcie dla energii elektrycznej z odpadów 4
Wsparcie dla energii elektrycznej z odpadów 1. Ustawa dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach oraz ustawa z dnia 20 lutego 2015r. o odnawialnych źródłach energii, a w szczególności zawarta w niej definicja biomasy, stwarzają możliwość zakwalifikowania części energii wytworzonej z odpadów do OZE. 2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych (wydane na podstawie starej ustawy o odpadach) utraciło moc 24 stycznia 2016 r. 3. Od dłuższego czasu w Ministerstwie trwają prace nad projektem nowego rozporządzenia w sprawie warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów. 4. Projekt rozporządzenia w wersji z dnia 3 grudnia 2015 r. pomyślnie przeszedł procedurę notyfikacji Komisji Europejskiej i oczekuje na podpis Ministra Środowiska. 5. W projekcie rozporządzenia brak jest przepisów przejściowych. Luka prawna 24 stycznia 2016 r. 9 czerwca 2016 r. wejście w życie nowego rozporządzenia? 5
Wsparcie dla energii elektrycznej z odpadów Instrumenty wspierające wytwarzanie energii elektrycznej z OZE: Zielone certyfikaty Aukcje Preferencyjne opłaty za przyłączenie Priorytet w dostępie do sieci Wsparcie dla wysokosprawnej kogeneracji: Czerwone certyfikaty Priorytet w dostępie do sieci 6
Kwalifikowanie energii odzyskanej z odpadów jako OZE W projekcie rozporządzenia z dnia 3 grudnia 2015 r. przewidziano 2 metody określania udziału energii chemicznej frakcji bio w całkowitej energii chemicznej spalanych odpadów: ryczałt badania zmieszane odpady komunalne - 42% np. 19 12 10 lub 19 12 12 7
Kwalifikowanie energii odzyskanej z odpadów jako OZE Wariant I - spalanie wyłącznie zmieszanych odpadów komunalnych o kodzie 20 03 01 E oze = R oj x E ilość energii elektrycznej wytworzone z OZE [MWh] udział ryczałtowy (0,42) ilość energii elektrycznej wytworzonych w instalacji termicznego przekształcania odpadów, [MWh] 8
Kwalifikowanie energii odzyskanej z odpadów jako OZE Wariant II - spalanie zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01) i odpadów o innych kodach Można przyjąć dwa modele postępowania w zależności od tego, czy odpady inne niż zmieszane, zawierają frakcję bio: NIE TAK Konieczne przeprowadzenie badań wartości opałowej poszczególnych odpadów - co najmniej co 24 godziny z uśrednionej próby, z próbek pobieranych nie rzadziej niż co 8 godzin (dla spalarni o całkowitej zainstalowanej mocy cieplnej poniżej 50 MW). Konieczny pomiar masy poszczególnych rodzajów odpadów, dostarczonych do procesu termicznego przekształcania w sposób ciągły. ok. 1 mln zł rocznie Konieczne badanie w celu określenia ilości oraz wartości opałowej frakcji bio w odpadach - co najmniej raz dla każdej partii odpadów* *odpady tego samego rodzaju, pochodzące od tego samego wytwórcy odpadów, dostarczone w ilości nie większej niż 500 Mg 9
Kwalifikowanie energii odzyskanej z odpadów jako OZE Wariant II a - spalanie zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01) i odpadów o innych kodach frakcja bio E oze = 0,42 x M zm x q zm M rdf x q rdf + M zm x q zm x E E OZE - ilość energii elektrycznej z OZE [MWh]; E - ilość energii elektrycznej wytworzonej w instalacji termicznego przekształcania odpadów [MWh]; M zm - masa całkowita zmieszanych odpadów komunalnych przekształconych termicznie [Mg]; q zm - wartość opałowa (w stanie roboczym) zmieszanych odpadów komunalnych przekształconych termicznie [MJ/Mg]; M rdf - masa odpadów innych niż zawierające frakcje bio, przekształconych termicznie [Mg]; q rdf - wartość opałowa (w stanie roboczym) odpadów innych niż zawierające frakcje bio, przekształconych termicznie [MJ/Mg] 10
Kwalifikowanie energii odzyskanej z odpadów jako OZE Wariant II b - spalanie zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01) i odpadów o innych kodach frakcja bio E OZE o k 1 n i 1 M Kk M fboi q Kk q fboi n i 1 M Oi m j 1 R q Oj Oi E OZE - ilość energii elektrycznej wytworzonej z OZE [MWh]; E - ilość energii elektrycznej wytworzonej w instalacji termicznego przekształcania odpadów [MWh]; M fboi - masa frakcji bio zawartych w odpadach przekształconych termicznie, dla których przyjęto oznaczanie zawartości frakcji biodegradowalnych metodą badań [Mg]; q fboi - wartość opałowa (w stanie roboczym) frakcji bio odpadów przekształconych termicznie, dla których przyjęto oznaczanie zawartości frakcji biodegradowalnych metodą badań [MJ/Mg]; n - liczba rodzajów odpadów przekształconych termicznie, dla których przyjęto oznaczanie zawartości frakcji bio metodą badań; R Oj - udział ryczałtowy (0-1) dla odpadów przekształconych termicznie, dla których przyjęto ryczałtowy udział energii chemicznej frakcji bio; M ORj - masa całkowita odpadów przekształconych termicznie, dla których przyjęto ryczałtowy udział energii chemicznej frakcji bio [Mg]; q ORj - wartość opałowa (w stanie roboczym) odpadów przekształconych termicznie, dla których przyjęto ryczałtowy udział energii chemicznej frakcji bio [MJ/Mg]; m - liczba rodzajów odpadów przekształconych termicznie, dla których przyjęto ryczałtowy udział energii chemicznej frakcji bio; M Kk - masa paliwa innego niż odpady zawierające frakcje biodegradowalne, przekształconego termicznie w instalacji termicznego przekształcania odpadów [Mg]; q Kk - wartość opałowa (w stanie roboczym) paliwa innego niż odpady zawierające frakcje biodegradowalne, przekształconego termicznie w instalacji termicznego przekształcania odpadów [MJ/Mg]; o - liczba rodzajów paliw innych niż odpady zawierające frakcje bio, przekształconych termicznie w instalacji termicznego przekształcania odpadów; M Oi - masa całkowita odpadów, dla których przyjęto oznaczanie udziału frakcji biodegradowalnych metodą badań [w Mg]; q Oi - wartość opałowa (w stanie roboczym) odpadów, dla których przyjęto oznaczanie udziału frakcji biodegradowalnych metodą badań [w MJ/Mg]; Masa frakcji biodegradowalnych: M fboi = M oi x Y BOi, Y BOi udział frakcji biodegradowalnych określonych na podstawie badań; M m j 1 ORj M q ORj ORj q ORj E 11
Wsparcie dla energii elektrycznej z OZE Zielone certyfikaty Wytwórcy, którzy rozpoczęli wytwarzanie energii elektrycznej w określonej instalacji, po raz pierwszy przed 1 lipca 2016 r. (data wejścia w życie rozdziału IV ustawy o OZE) mają możliwość uzyskiwania zielonych certyfikatów bądź wejścia do nowego systemu aukcji, instalacje, które wytworzą energię po raz pierwszy po 30 czerwca 2016 r. nie będą mogły wejść do systemu zielonych certyfikatów, wsparcie w postaci zielonych certyfikatów przysługuje przez 15 lat od dnia wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej (nie dłużej niż do 2035 r.). 12
Wsparcie dla energii elektrycznej z OZE Aukcje Nowy system zacznie obowiązywać od dnia 1 lipca 2016 r., wytwórcy energii elektrycznej w OZE będą mogli wziąć udział w aukcjach organizowanych przez Prezesa URE, aukcje będą organizowane nie rzadziej niż raz w roku, minister właściwy do spraw energii określi, w drodze rozporządzenia, nie później niż 60 dni przed dniem przeprowadzenia pierwszej w danym roku aukcji, maksymalną cenę w złotych za 1 MWh, za jaką może zostać w danym roku kalendarzowym sprzedana przez wytwórców w drodze aukcji energia elektryczna z OZE ("cena referencyjna ), Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, w terminie do dnia 31 października każdego roku, maksymalną ilość i wartość energii elektrycznej z OZE, która może zostać sprzedana w drodze aukcji w następnym roku kalendarzowym, obecnie trwają prace nad nowelizacją ustawy o OZE, która wprowadza pewne zmiany w konstrukcji systemu - zgodnie z projektem nowelizacji zostanie wyodrębniony oddzielny koszyk aukcji obejmujący instalacje termicznego przekształcania odpadów (spalarnie będą więc konkurować o wsparcie wyłącznie pomiędzy sobą). 13
Wsparcie dla energii elektrycznej z OZE Preferencyjne opłaty za przyłączenie Za przyłączenie do sieci instalacji OZE o mocy elektrycznej zainstalowanej nie wyższej niż 5 MW pobiera się połowę opłaty ustalonej na podstawie rzeczywistych nakładów (art. 7 ust. 8 pkt 3 lit. a Prawa energetycznego). Priorytet w dostępie do sieci Operator systemu elektroenergetycznego, w obszarze swojego działania, jest obowiązany zapewnić wszystkim podmiotom pierwszeństwo w świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej wytworzonej w instalacjach odnawialnego źródła energii oraz w wysokosprawnej kogeneracji, z zachowaniem niezawodności i bezpieczeństwa krajowego systemu elektroenergetycznego (art. 9c ust. 6 Prawa energetycznego). 14
Wsparcie dla energii elektrycznej z kogeneracji Czerwone certyfikaty przysługują za wytworzenie energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji, przepisy krajowe zakładają wsparcie dla wytwarzania energii w wysokosprawnej kogeneracji do dnia 31 grudnia 2018 r., wsparcie dla wysokosprawnej kogeneracji w latach późniejszych przewidują zarówno wytyczne Komisji Europejskiej, jak i Polityka energetyczna Polski do 2030 r. oraz postanowienia Drugiego Krajowego Planu Działań w zakresie Efektywności Energetycznej w odniesieniu do OZE i CHP. 15
Wsparcie dla ciepła z odpadów 16
Wsparcie dla ciepła z odpadów Instrumenty wspierające wytwarzanie ciepła z OZE: Obowiązek zakupu ciepła wytworzonego w OZE (art. 116 ustawy o OZE) Wsparcie dla kogeneracji Możliwość kalkulacji taryfy dla ciepła metodą uproszczoną 17
Wsparcie dla ciepła z OZE Obowiązek zakupu ciepła Zgodnie z art. 116 ustawy o OZE przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się w obszarze danej sieci ciepłowniczej obrotem ciepłem lub wytwarzaniem ciepła i jego sprzedażą odbiorcom końcowym ma obowiązek zakupu oferowanego mu ciepła wytworzonego w przyłączonych do tej sieci instalacjach termicznego przekształcania odpadów. Obowiązek uznaje się za spełniony, gdy oferowane do sprzedaży ciepło zakupiono w ilości, w jakiej je oferowano lub w ilości równej zapotrzebowaniu odbiorców końcowych przedsiębiorstwa energetycznego realizującego obowiązek zakupu i przyłączonych do sieci ciepłowniczej, proporcjonalnie do udziału mocy osiągalnej cieplnej ITPO w całkowitej mocy zamówionej przez odbiorców, z uwzględnieniem charakterystyki odbioru oraz możliwości przesyłania ciepła wytworzonego w tej instalacji. 60 MWt 100 MWt 40 MWt 180 MWt 200 MWt ITPO 40 MWt? sprzedaż MPEC 18
Wsparcie dla ciepła z OZE Obowiązek zakupu ciepła Pozostałe warunki zakupu ciepła: istnieją techniczne warunki przesyłania, dystrybucji i odbioru, ciepło zostanie zakupione po cenie nie wyższej niż średnia cena ciepła wytworzonego w przyłączonych do tej sieci źródłach ciepła w poprzednim roku kalendarzowym, powiększona o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym, brak wzrostu cen ciepła lub stawek opłat za ciepło w danym roku o więcej niż wartość wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym, w sieci ciepłowniczej mniej niż 50% ciepła w skali roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia oferty stanowi ciepło wytworzone z OZE, z ITPO lub ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych, oferowane ciepło, zostanie wytworzone w całości z OZE, a w przypadku, współspalania zaoferowana będzie jedynie część ciepła, odpowiadająca udziałowi energii chemicznej OZE, w energii chemicznej paliwa zużywanego do wytworzenia ciepła. 19
Uproszczony sposób kalkulacji taryf - benchmark Art. 47 ust. 2 f Prawa energetycznego (znowelizowany ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o OZE) Planowane przychody ze sprzedaży ciepła przyjmowane do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfie dla ciepła dla jednostek kogeneracji, oblicza się przy zastosowaniu wskaźnika referencyjnego ustalanego przez Prezesa URE zgodnie z metodologią określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 5 i 6 i średnich cen sprzedaży ciepła, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c. W odniesieniu do ciepła wytworzonego w instalacjach termicznego przekształcania odpadów, przyjmuje się średnią cenę ciepła wskazaną w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c tiret czwarte. Art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c Prawa energetycznego: Do zakresu działania Prezesa URE należy ogłaszanie w terminie do dnia 31 marca każdego roku średnich cen sprzedaży ciepła, wytworzonego w należących do przedsiębiorstw posiadających koncesje jednostkach wytwórczych niebędących jednostkami kogeneracji: opalanych paliwami węglowymi, opalanych paliwami gazowymi, opalanych olejem opałowym, stanowiących odnawialne źródła energii. * * (od 1 lipca 2016 r. stanowiących instalacje odnawialnego źródła energii ). Średnie ceny ciepła w jednostkach niekogeneracyjnych według komunikatów Prezesa URE (zł/gj) 2012 2013 2014 2015 węgiel 39,38 40,80 42,48 41,52 gaz 69,06 72,23 75,66 75,24 olej op. 102,01 151,40 161,23 109,60 OZE 44,95 48,04 46,99 46,44 20
Uproszczony sposób kalkulacji taryf- benchmark 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło: Dla źródeł ciepła, w których ciepło wytwarzane jest w jednostkach kogeneracji, przedsiębiorstwo energetyczne może stosować uproszczony sposób kalkulacji cen i stawek opłat w taryfie dla ciepła z tych źródeł [ ] Pc = Qs x Cc gdzie : Pc - planowane przychody ze sprzedaży ciepła dla roku stosowania taryfy [w zł], Qs - planowana wielkość ciepła wprowadzonego do sieci ciepłowniczej lub sprzedanego bezpośrednio odbiorcom dla roku stosowania taryfy dla danego źródła ciepła [w GJ], Cc - cena ciepła przyjęta przez przedsiębiorstwo energetyczne dla roku stosowania taryfy, nie wyższa od ceny referencyjnej [w zł/gj]. Cr = C CSn x X C gdzie: Cr - cena referencyjna obliczana dla danego źródła, w zależności od rodzaju zużywanego w nim paliwa, o którym mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c Prawa energetycznego [w zł/gj], C CSn - średnia cena sprzedaży ciepła, o której mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c Prawa energetycznego, wytworzonego w jednostkach wytwórczych niebędących jednostkami kogeneracji, w których zużywane jest tego samego rodzaju paliwo jak w danej jednostce kogeneracji [w zł/gj], X C - obowiązujący wskaźnik referencyjny, o którym mowa w art. 47 ust. 2 f ustawy, ustalany dla poszczególnych rodzajów paliw, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c Prawa energetycznego (wskaźnik ten wynosi 1). 21
Porozumienia horyzontalne 22
Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Zgodnie z art. 3a ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy, realizując zadania polegające na budowie, utrzymaniu i eksploatacji RIPOK są zobowiązane do stosowania Prawa zamówień publicznych. Gmina In house Gmina Pzp Art. 19 ustawy zmieniającej z dnia 1 lipca 2011 r. ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach: W przypadku instalacji wskazanej w WPGO jako zakład zagospodarowania odpadów, dla której przed dniem wejścia w życie ustawy wydano decyzję środowiskową lub decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, lub której budowa lub eksploatacja rozpoczęła się przed dniem wejścia w życie ustawy, przepisów art. 3a nie stosuje się. BIAŁYSTOK POZNAŃ KRAKÓW KONIN BYDGOSZCZ SZCZECIN 23
Porozumienia horyzontalne- przykład Instytucja porozumienia horyzontalnego może być wykorzystana w sektorze gospodarki odpadami pomiędzy przedsiębiorstwami wykonującymi określone zadania publiczne. Brak bezpośredniej płatności Gmina Gmina Gmina Gmina przekazanie strumienia zmieszanych odpadów komunalnych + płatności POROZUMIENIA HORYZONTALNE przekazanie strumienia odpadów po MBP + płatności Przedsiębiorstwo komunalne ITPO Składowisko art. 3a ustawy o utrzymaniu czystości MBP 24
Porozumienia horyzontalne- koncepcja 1. Idea porozumienia horyzontalnego wywodzi się od precedensowego wyroku TSUE w sprawie C- 480/06 Hamburg, który zezwolił na zawarcie porozumień horyzontalnych bez stosowania PZP pomiędzy czterema niemieckimi gminami. 2. Zawarte porozumienie zapewniło na 20 lat strumień odpadów do spalarni wybudowanej przez podmiot trzeci na zlecenie miasta Hamburg. Następnie w Dokumencie roboczym służb Komisji w sprawie stosowania unijnych przepisów dotyczących zamówień publicznych do stosunków między instytucjami zamawiającymi, Komisja Europejska potwierdziła dopuszczalność zawierania porozumień także przez innych zamawiających aniżeli jednostki samorządu terytorialnego. W art. 12 ust. 4 dyrektywy 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, (która weszła w życie 17 kwietnia 2014 r. i powinna być implementowana do dnia 18 kwietnia 2016 r.) wprost wskazano na dopuszczalność zawierania porozumień horyzontalnych. 25
Porozumienia horyzontalne- koncepcja Zgodnie z art. 12 ust. 4 dyrektywy 2014/24/UE: Umowa zawarta wyłącznie pomiędzy dwiema lub więcej instytucjami zamawiającymi wykracza poza zakres stosowania niniejszej dyrektywy, jeżeli spełnione są wszystkie następujące warunki: a) umowa ustanawia lub wdraża współpracę między uczestniczącymi instytucjami zamawiającymi w celu zapewnienia wykonania usług publicznych, które muszą one wykonać, z myślą o realizacji celów, które im wspólnie przyświecają; b) wdrożeniem tej współpracy kierują jedynie względy związane z interesem publicznym; oraz c) uczestniczące instytucje zamawiające wykonują na otwartym rynku mniej niż 20 % działalności będących przedmiotem współpracy. Zgodnie z art. 1 pkt 83 uchwalonej przez Sejm nowelizacji ustawy Prawo Zamówień Publicznych (przesłanej do Senatu): Umowa ma być zawarta wyłącznie między co najmniej dwoma zamawiającymi, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 3a, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: a) umowa ustanawia lub wdraża współpracę między uczestniczącymi zamawiającymi w celu zapewnienia wykonania usług publicznych, które są oni obowiązani wykonać, z myślą o realizacji ich wspólnych celów, b) wdrożeniem tej współpracy kierują jedynie względy związane z interesem publicznym, c) zamawiający realizujący współpracę wykonują na otwartym rynku mniej niż 10% działalności będącej przedmiotem współpracy. 26
Dziękuję za uwagę Małgorzata Banasik Banasik Woźniak i Wspólnicy Sp. K. mbanasik@bww-kancelaria.pl 27