Zmiany przepisów dotyczących uproszczonego sposobu kształtowania taryf dla ciepła

Transkrypt

1 C iepłownictwo Zmiany regulacji rynku ciepła dokonane przez ustawę o odnawialnych źródłach energii Changes regulation of heat market have done by renewable sources energy law PAWEŁ BOGUSŁAWSKI Artykuł przedstawia ostatnie istotne dla przedsiębiorstw zajmujących się dostawą ciepła zmiany otoczenia prawnego, które wprowadza ustawa o odnawialnych źródłach energii. Zmiany te mają wpływ na możliwość stosowania uproszczonego sposobu kształtowania taryf dla ciepła składanych Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do zatwierdzenia. Zmiany również dotyczą wsparcia dla ciepła wytworzonego w odnawialnych źródłach ciepła, w tym w instalacjach termicznego przekształcania odpadów, jakim jest obowiązek zakupu takiego ciepła. Słowa kluczowe: taryfa dla ciepła, odnawialne źródło ciepła, instalacja termicznego przekształcania odpadów komunalnych, obowiązek zakupu ciepła This paper presents the recent relevant for district heating enterprises changes in the legal environment, which are being implemented by the law on renewable energy sources. This changes enable application of the simplified procedure of calculating heat tariffs, which are then submitted for approval to the President of the Energy Regulatory Office. The new law also enhances the mechanism of obligatory purchase of heat heated in renewable heat sources, including waste incineration installations. Keywords: heat tariffs, renewable heat sources, waste incineration installations, obligatory purchase of heat Wstęp Od 3 listopada 2010 r. istnieje możliwość zastosowania uproszczonego sposobu kształtowania taryf dla ciepła dla jednostek kogeneracji, dla których planowany przychód ze sprzedaży ciepła, na podstawie art. 47 ust. 2f ustawy Prawo energetyczne [1], oblicza się przy zastosowaniu wskaźnika referencyjnego ustalanego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezesa URE), zgodnie z metodologią określoną w przepisach szczegółowych wydanych na podstawie art. 46 ust. 5 i 6 ustawy [1] oraz średnich cen sprzedaży ciepła, które są publikowane przez Prezesa URE na podstawie art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c ww. ustawy. Przepisy szczegółowe określone w rozporządzeniu [4] weszły w życie w dniu 3 listopada 2010 r. Niestety, we wskazanych średnich cenach paliwa wykorzystywanego do wytworzenia ciepła nie uwzględniono specyficznego paliwa jakim mogą być odpady, które niedługo będą coraz częściej stosowane po zrealizowaniu rozpoczętych w Polsce kilku projektów budowy instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych (TPOK). W ustawie o odnawialnych źródłach energii [2], ustawodawca przesądził o możliwości ukształtowania w sposób uproszczony taryfy dla ciepła wytworzonego w TPOK. Obowiązujące do niedawna przepisy zawarte w art. 9a ust. 7 ustawy [1] uszczegółowione poprzez 16 oraz 18 ust. 3 i 4 w rozporządzeniu [6], które dla ciepła z odnawialnych źródeł energii (OZE) przewidywały wsparcie w postaci obowiązku zakupu takiego ciepła, nie były dosyć precyzyjne. Ustawodawca postanowił to zmienić, zwłaszcza, że trend rozwoju OZE powoduje, że nie tylko ciepło z pokładów geotermalnych może być zakwalifikowane jako OZE. Coraz częściej inwestorzy planując wytwarzanie ciepła z biomasy chcieliby uzyskać gwarancję sprzedaży takiego ciepła. W kolejce o takie wsparcie ustawiają się też przedsiębiorstwa energetyczne współspalające w swoich źródłach biomasę z paliwem konwencjonalnym, a z dużym prawdopodobieństwem, niebawem pojawią się w tej kolejce specyficzne przedsiębiorstwa energetyczne, jakimi będą zrealizowane projekty TPOK. Zmiany przepisów dotyczących uproszczonego sposobu kształtowania taryf dla ciepła Dotychczasowe brzmienie art. 47 ust. 2f ustawy [1] stanowiło, iż planowane przychody ze sprzedaży ciepła przyjmowane do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfie dla ciepła dla jednostek kogeneracji, oblicza się przy zastosowaniu wskaźnika referencyjnego ustalanego przez Prezesa URE zgodnie z metodologią określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 5 i 6 tej ustawy i średnich cen sprzedaży ciepła, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c ustawy [1]. Obowiązek publikacyjny został nałożony na dr Paweł Bogusławski niezależny ekspert, pracownik Urzędu Regulacji Energetyki - Naczelnik Wydziału d/s Regulacji Rynku Ciepła 4

2 Prezesa URE poprzez art. 47 ust. 2g ustawy [1], który stanowi, iż w terminie do dnia 31 marca każdego roku Prezes URE ogłasza w Biuletynie URE wysokość wskaźnika referencyjnego, o którym mowa w ust. 2f. Natomiast art. 23 ust. 2 pkt 18 ustawy [1] odnosił się do zbierania i przetwarzania informacji dotyczących przedsiębiorstw energetycznych, w tym obliczanie i ogłaszanie w terminie do dnia 31 marca każdego roku m.in. średnich cen sprzedaży ciepła, wytworzonego w należących do przedsiębiorstw, posiadających koncesje, jednostkach wytwórczych niebędących jednostkami kogeneracji: opalanych paliwami węglowymi, opalanych paliwami gazowymi, opalanych olejem opałowym, stanowiących odnawialne źródła energii, w poprzednim roku kalendarzowym. W powyższym wykazie średnich cen ciepła ewidentnym był brak odpowiednika tak specyficznego paliwa, jakim są odpady komunalne, przez co wątpliwym było ukształtowanie taryfy dla ciepła dla jednostki kogeneracji opalanej odpadami w sposób uproszczony. Należy zaznaczyć, że nie tylko poprzez brak średniej ceny ciepła wytworzonego z odpadów taryfa dla ciepła wytworzonego w TPOK nie mogła być ukształtowana w sposób uproszczony, bowiem nawet gdyby przepis uwzględniał to paliwo, fizycznie niemożliwe byłoby obliczenie średniej ceny dla ciepła wytwarzanego z odpadów komunalnych w jednostkach wytwórczych niebędących jednostkami kogeneracji, gdyż w Polsce nie ma źródła spełniającego tak określone kryteria, co więcej wszystkie budowane instalacje TPOK będą wytwarzały energię elektryczną w kogeneracji z wytwarzaniem ciepła, a więc możliwość ustalenia średniej ceny ciepła wytworzonego z odpadów komunalnych (lub z odpadów jako takich) w jednostce wytwórczej niebędącej jednostką kogeneracji nadal nie będzie realne. Próba uwzględnienia przy kształtowaniu taryfy dla ciepła w sposób uproszczony odpadów komunalnych z uwzględnieniem tiret czwartego ww. przepisu (jednostki stanowiące odnawialne źródła energii) stałaby w sprzeczności z 4 ust. 1 pkt 4 i 5 rozporządzenia [7], gdyż przepisy te stanowią o możliwości uznania wartości 42% całości energii odzyskanej w wyniku termicznego przekształcenia odpadów komunalnych jako energii odzyskanej z odnawialnego źródła energii. Pozostałe 58% energii nadal nie miałoby odpowiednika w publikowanych przez Prezesa URE średnich cenach ciepła. Poza tym, uznanie 42% energii jako energii odnawialnej może nastąpić (zgodnie z 5 i metodyką badań określoną w załączniku do rozporządzenia [7]) dopiero po roku badań. A więc w pierwszym roku pracy TPOK należałoby traktować całość odpadów komunalnych stanowiących paliwo dla jednostki kogeneracji, jako paliwo nie dające możliwości uznania źródła, w którym jest spalane, jako OZE. Z powyższego powodu zastosowanie przy kalkulacji taryfy dla ciepła w omawianym przypadku 13 i 47 rozporządzenia [4] było niemożliwe. Nota bene, rozporządzenie [7] odnosi się do energii elektrycznej, a nie do ciepła. W związku z powyższym, mając na uwadze realizowane już w Polsce projekty budowy instalacji TPOK, Prezes URE w trakcie prac legislacyjnych, zgłosił do Ministra Gospodarki potrzebę zmiany przepisów dotyczących taryf dla ciepła ukształtowanych w sposób uproszczony, która uwzględniłaby możliwość zatwierdzenia taryfy dla ciepła wytworzonego w TPOK. Uzasadnieniem tej inicjatywy legislacyjnej było zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, z uwzględnieniem nie tylko ciągłości dostaw energii elektrycznej, ale także ciepła, poprzez stworzenie możliwości przeznaczenia wypracowanych oszczędności kosztowych na inwestycje, czemu służyć ma umożliwienie uproszczonego kształtowania taryf dla ciepła ze źródeł odnawialnych jakimi są instalacje TPOK. Poprzez stosowną zmianę przepisów oczekiwano także impulsu dla rozwoju TPOK w Polsce. Na potrzeby taryfowania ciepła założono możliwość uznania całości wsadu opałowego z odpadów komunalnych, jako paliwa umożliwiającego zastosowanie średniej ceny ciepła określonej w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c czwarte tiret ustawy [1] lub ustalenie, że na potrzeby taryfowania ciepła, dla odpadów komunalnych stosuje się średnią cenę ciepła ze źródeł opalanych paliwem węglowym. Obowiązująca do 31 marca 2015 r. średnia cena ciepła z paliwa węglowego to 40,80 zł/gj, natomiast średnia cena ciepła ze źródeł stanowiących OZE to 48,04 zł/gj. Przy uwzględnieniu obciążenia w przyszłości cen ciepła ze źródeł stosujących paliwo węglowe kosztami emisji, waga średnich cen ciepła może być znacznie zmieniona. W związku z możliwością kwalifikowania na podstawie rozporządzenia [7] części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych jako energii elektrycznej z OZE, uznano, że cena ciepła wytworzonego w TPOK, przyjęta na potrzeby kształtowania taryfy w sposób uproszczony powinna być porównywalna ze średnią ceną z OZE. Możliwość uwzględnienia całego ciepła wytworzonego w TPOK jako ciepło wytworzone w OZE, stanowić powinno dodatkową promocję ciepła wytwarzanego w TPOK, a więc zachętę do inwestycji w te źródła. Jako średnią cenę ciepła do ustalenia referencyjnej ceny ciepła dla źródła TPOK przy ustalaniu taryfy dla ciepła w sposób uproszczony wskazano cenę ciepła z OZE, co po kosmetycznej korekcie tiret czwartego dostosowującej do nomenklatury definicji art. 2 pkt 13 ustawy [2] przyjęło poniżej cytowane brzmienie w art. 179 pkt 20 ustawy [2], a poprzez pkt 26 tej ustawy wskazano średnią cenę ciepła stosowaną przy kształtowaniu taryfy uproszczonej dla ciepła wytworzonego z TPOK: W ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: art ) w art. 3: a) pkt 20 otrzymuje brzmienie: 20) odnawialne źródło energii odnawialne źródło energii w rozumieniu ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii ( );, 20 ) w art. 23 w ust. 2: b) pkt 18 otrzymuje brzmienie: 18) zbieranie i przetwarzanie informacji dotyczących przedsiębiorstw energetycznych, w tym obliczanie i ogłaszanie w terminie do dnia 31 marca każdego roku: c) średnich cen sprzedaży ciepła, wytworzonego w należących do przedsiębiorstw posiadających koncesje jednostkach wytwórczych niebędących jednostkami kogeneracji: Ciepłownictwo 4/2015 5

3 C opalanych paliwami węglowymi, opalanych paliwami gazowymi, opalanych olejem opałowym, stanowiących instalacje odnawialnego źródła energii, w poprzednim roku kalendarzowym;, 26) art. 47 ust. 2f otrzymuje brzmienie: 2f. Planowane przychody ze sprzedaży ciepła przyjmowane do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfie dla ciepła dla jednostek kogeneracji, oblicza się przy zastosowaniu wskaźnika referencyjnego ustalanego przez Prezesa URE zgodnie z metodologią określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 5 i 6 i średnich cen sprzedaży ciepła, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c. W odniesieniu do ciepła wytworzonego w instalacjach termicznego przekształcania odpadów, przyjmuje się średnią cenę ciepła wskazaną w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. c tiret czwarte. Nowe zasady wsparcia dla ciepła ze źródeł odnawialnych Zgodnie z art. 116 ust. 1 ustawy [2]: Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się w obszarze danej sieci ciepłowniczej obrotem ciepłem lub wytwarzaniem ciepła i jego sprzedażą odbiorcom końcowym dokonuje zakupu oferowanego mu ciepła wytworzonego w przyłączonych do tej sieci instalacjach: 1) termicznego przekształcania odpadów, 2) odnawialnego źródła energii, innych niż instalacja termicznego przekształcania odpadów, wytworzonego z odnawialnych źródeł energii z wyłączeniem ciepła wytworzonego w instalacjach spalania wielopaliwowego innego niż ciepło użytkowe wytworzone w wysokosprawnej kogeneracji w ilości nie większej niż zapotrzebowanie odbiorców końcowych tego przedsiębiorstwa, przyłączonych do tej sieci. Przepis zrównał status instalacji TPOK z większością instalacji OZE, jednak wyłączył z możliwości korzystania z obowiązku zakupu ciepła źródła wielopaliwowe, zachowując w grupie uprzywilejowanych wysokosprawną kogenerację, nawet, jeżeli będzie w niej dokonywane współspalanie np. biomasy z paliwem kopalnym (spalanie wielopaliwowe). Zgodnie z art. 116 ust. 2 ustawy [2]: Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, uznaje się za spełniony w przypadku, gdy oferowane do sprzedaży ciepło, o którym mowa w ust. 1, zakupiono w ilości, w jakiej je oferowano, lub w ilości równej zapotrzebowaniu odbiorców końcowych przedsiębiorstwa energetycznego realizującego ten obowiązek i przyłączonych do sieci ciepłowniczej, do której jest przyłączona instalacja odnawialnego źródła energii, proporcjonalnie do udziału mocy osiągalnej cieplnej tej instalacji w całkowitej mocy zamówionej przez odbiorców, z uwzględnieniem charakterystyki odbioru oraz możliwości przesyłania ciepła wytworzonego w tej instalacji. Warunki spełnienia obowiązku po zakupie całego oferowanego ciepła oraz lub zakupie do granicy możliwości zapotrzebowania, jak i konieczność możliwości technicznych odbioru i przesyłania ciepła są bezdyskusyjne. Konstrukcja proporcji mocy zainstalowanej (osiągalnej) instalacji do mocy zamówionej przez odbiorców jest znana z 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia [6]. Zgodnie z art. 116 ust. 3 ustawy [2]: Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, powstaje w przypadku, gdy są spełnione łącznie następujące warunki: 1) istnieją techniczne warunki przesyłania, dystrybucji i odbioru ciepła, o którym mowa w ust. 1; 2) ciepło, o którym mowa w ust. 1, zostanie zakupione po cenie nie wyższej niż średnia cena ciepła wytworzonego w przyłączonych do tej sieci źródłach ciepła w poprzednim roku kalendarzowym, powiększona o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym określony w komunikacie Prezesa GUS ogłoszonym w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski ; 3) koszty zakupu tego ciepła nie spowodują wzrostu cen ciepła lub stawek opłat za ciepło dostarczone odbiorcom końcowym w danym roku o więcej niż wartość wskaźnika, o którym mowa w pkt 2, w poprzednim roku kalendarzowym; 4) zgodnie z informacją określoną na podstawie ust. 13, w sieci ciepłowniczej, do której miałoby zostać dostarczone ciepło, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, mniej niż 50% ciepła w skali roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia oferty stanowi ciepło wytworzone z odnawialnych źródeł energii, z instalacji termicznego przekształcania odpadów, lub ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych; 5) oferowane ciepło, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, zostanie wytworzone w całości z odnawialnych źródeł energii, a w przypadku, gdy zostanie wytworzone w jednostce wytwórczej, w której są spalane: biomasa, biopłyny, biogaz lub biogaz rolniczy wspólnie z innymi paliwami, zaoferowana będzie jedynie część wytworzonego ciepła, odpowiadająca udziałowi energii chemicznej biomasy, biopłynów, biogazu lub biogazu rolniczego w energii chemicznej paliwa zużywanego do wytworzenia ciepła, obliczona w sposób określony w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 61. Aby uzyskać prawo pierwszeństwa zakupu ciepła ze źródła (instalacji) OZE lub TPOK, to oprócz (co oczywiste) istnienia warunków technicznych, należy uplasować cenę swojego ciepła poniżej średniej ceny ciepła wytworzonego w przyłączonych do tego systemu powiększonej o wskaźnik inflacji i koszty zakupu tego ciepła nie mogą spowodować wzrostu cen lub stawek opłat w danym roku o więcej niż wskaźnik inflacji w poprzednim roku kalendarzowym. Te ograniczenia wydają się skutecznie bronić systemy ciepłownicze przed nadmiernym wzrostem cen i stawek opłat odbiorców ciepła. Nie będącym w gestii inwestora w instalację OZE lub TPOK, jest warunek, że aby uzyskać wsparcie, w systemie może być mniej niż połowa ciepła wytworzonego z OZE, TPOK lub instalacji przemysłowych w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia oferty. Czy w takim systemie więcej OZE już nie jest potrzebne, zwłaszcza, jeżeli inwestor jest w stanie ograniczyć swój apetyt ekonomiczny i zmieścić się w ograniczeniach określonych w pkt 2 i 3? Punkt 5 przewiduje natomiast zgodnie z postanowieniem ust. 1 pkt 2 możliwość uzyskania przywileju dla instalacji wielopaliwowych, jednak wyłącznie dla instalacji wytwarzających energię elektryczną i ciepło w wysokosprawnej kogeneracji. 6 4/2015

4 Zgodnie z art. 116 ust. 4 ustawy [2]: Przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w ust. 1, badając wzrost cen i stawek opłat, o którym mowa w ust. 3 pkt 3, wynikający z zakupu takiego ciepła, uwzględnia ceny oferowanego ciepła, o którym mowa w ust. 1, oraz koszty związane z koniecznością utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w ciepło w sposób ciągły, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Oceny wpływu zakupionego ciepła ze źródła OZE lub TPOK, dokonać powinno przedsiębiorstwo zobowiązane do zakupu tego ciepła, i ustalić priorytetowy zakup tego ciepła, w przypadku wzrostu kosztów o dopuszczalny w ust. 3 pkt 3 limit. Należy jednak mieć na względzie, że w systemie ciepłowniczym podmiotem odpowiedzialnym za organizację ruchu sieciowego, zgodnie z 15 rozporządzenia [3] jest dystrybutor ciepła lub przedsiębiorstwo ciepłownicze, zobowiązani również do wyznaczenia dyspozytora sieci ciepłowniczej, a także, na podstawie 16 tego rozporządzenia do opracowania programu pracy sieci ciepłowniczej, który powinien określić dobór obciążeń pod względem minimalizacji kosztów dostarczania ciepła do odbiorców ( 17 ust. 2 pkt f rozporządzenia [3]). Koszty utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci w sposób zapewniający bezpieczeństwo energetyczne są subiektywne i w związku z tym koszty ustalane na potrzeby tej kalkulacji nie będą mogły w sposób bezpośredni, na podstawie zapisów księgowych zostać przeniesione do wniosku o zatwierdzenie taryfy dla ciepła. W kwestiach spornych natomiast, właściwym organem do rozstrzygania będzie sąd powszechny, chyba, że spór będzie na tle umowy sprzedaży ciepła przed jej zawarciem, co uprawni Prezesa URE do prowadzenia postępowania administracyjnego w oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy [1]. Zgodnie z art. 116 ust. 5; 6; 7 i 8 ustawy [2]: 5. Ciepło, o którym mowa w ust. 1, oferuje się w ilości wyrażonej w GJ dla danego roku kalendarzowego. Do oferty sprzedaży ciepła, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, wytwórca ciepła dołącza oświadczenie o następującej treści: Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającej z art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny oświadczam, że dane zawarte w ofercie są kompletne i zgodne z prawdą oraz, że sprzedawane ciepło zostanie wytworzone w całości z odnawialnych źródeł energii, a w przypadku, gdy będzie wytwarzane w jednostce wytwórczej, w której są spalane: biomasa, biopłyny, biogaz lub biogaz rolniczy wspólnie z innymi paliwami, sprzedażą objęta zostanie wyłącznie część wytwarzanego ciepła odpowiadająca udziałowi energii chemicznej: biomasy, biopłynów, biogazu lub biogazu rolniczego w energii chemicznej paliwa zużywanego do wytwarzania ciepła. ; klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. 6. Na potrzeby ustalenia rzeczywistej ilości ciepła, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, dostarczonej do sieci przez wytwórcę, którego oferta została przyjęta, przyjmuje się: 1) parametry techniczne i technologiczne wytwarzania ciepła z odnawialnych źródeł energii, 2) wymagania dotyczące pomiarów, rejestracji i sposobu obliczania ilości wytwarzanego ciepła w instalacjach odnawialnego źródła energii wykorzystujących, w procesie wytwarzania energii elektrycznej, nośniki energii, o których mowa w art. 2 pkt 22, oraz inne paliwa, 3) miejsce dokonywania pomiarów ilości ciepła wytworzonego w instalacjach odnawialnego źródła energii określone w przepisach wydanych na podstawie art W zakresie kontroli wykonania obowiązku, o którym mowa w ust. 3 pkt 5, przepisy art , art. 90 oraz art. 91 stosuje się odpowiednio. 8. W przypadku gdy oświadczenie wytwórcy, o którym mowa w ust. 5, okaże się niezgodne z prawdą, niedopuszczalne jest złożenie oferty sprzedaży ciepła wytworzonego przez tego wytwórcę, o której mowa w ust. 1, w obszarze sieci ciepłowniczej, w której ta niezgodność wystąpiła, przez okres 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ta niezgodność wystąpiła. Przepisy czterech powyższych ustępów przeciwdziałają w silny sposób przypadkom, w których dostawca ciepła z OZE lub TPOK nie dotrzymałby parametrów sprzedawanego ciepła określonych w umowie oraz wskazuje się sposób kontroli parametrów wytwarzania ciepła z OZE oraz wymagania dotyczące pomiarów oraz sposób obliczania ilości wytwarzanego ciepła. Zgodnie z art. 116 ust. 9 ustawy [2]: W przypadku gdy więcej niż jedno przedsiębiorstwo energetyczne wytwarza ciepło w instalacjach, o których mowa w ust. 1, a oferowana przez te przedsiębiorstwa łączna ilość ciepła z tych instalacji jest większa niż zapotrzebowanie na ciepło odbiorców końcowych przedsiębiorstwa, o którym mowa w ust. 1, przedsiębiorstwo to dokonuje zakupu oferowanego ciepła od wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających to ciepło w ilości proporcjonalnej do udziału mocy oferowanej z każdej z tych instalacji w łącznej oferowanej mocy tych instalacji. Przewidziana została ewentualność kilku źródeł ubiegających się o status źródła ciepła z pierwszeństwem jego zakupu i jednoznacznie określono metodę kalkulacji ilości ciepła, do którego zakupu będzie zobowiązane przedsiębiorstwo wskazane w ust. 1. Zgodnie z art. 116 ust. 10 ustawy [2]: W przypadku gdy ciepło wytworzone w instalacjach, o których mowa w ust. 1, jest dostarczane do więcej niż jednego przedsiębiorstwa energetycznego, o którym mowa w ust. 1, każde z tych przedsiębiorstw dokonuje zakupu oferowanego ciepła w ilości proporcjonalnej do udziału mocy zamówionej przez odbiorców końcowych tego przedsiębiorstwa przyłączonych do tej sieci ciepłowniczej w łącznej mocy zamówionej przez odbiorców końcowych wszystkich tych przedsiębiorstw, z uwzględnieniem charakterystyki odbioru ciepła z tej sieci oraz możliwości przesyłania ciepła wytworzonego w tych instalacjach. Przewidziana została ewentualność kilku podmiotów zobligowanych do zakupu ciepła o statusie ciepła z OZE lub TPOK i jednoznacznie określono metodę kalkulacji ilości ciepła, przewidzianego do zakupu z każdego z uprawnionych źródeł. Zgodnie z art. 116 ust. 11 ustawy [2]: Za koszty uzasadnione ponoszone w związku z realizacją obowiązku, o którym mowa w ust. 1, uwzględniane w taryfach, uznaje się koszty zakupu ciepła, które nie spowodują w danym roku wzrostu cen lub stawek opłat za ciepło dostarczane odbiorcom przez przedsiębiorstwo energetyczne, na które składają się w szczególności: ceny za zamówioną moc cieplną, ceny ciepła, ceny nośnika ciepła, a także stawki opłat stałych i zmiennych za usługi przesyłowe, o więcej niż wartość średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych, o którym mowa w ust. 3 pkt 2. Ciepłownictwo 4/2015 7

5 C Kolejne ograniczenie, tym razem możliwości uznania kosztów wynikających z zakupu ciepła ze źródła uprzywilejowanego ograniczono do wzrostu cen i stawek opłat co najwyżej o wskaźnik inflacji. Uniemożliwia się w ten sposób uwzględnienia w taryfie przedsiębiorstwa zobowiązanego kosztów, które spowodowałyby wzrost cen lub stawek opłat powyżej wzrostu inflacji, o ile źródło ciepła spełni inne warunki statusu źródła uprzywilejowanego. Zgodnie z art. 116 ust. 12 ustawy [2]: Koszty zakupu ciepła ponoszone w związku z realizacją obowiązku, o którym mowa w ust. 1, uwzględnia się w kalkulacji cen lub stawek opłat za ciepło dostarczone odbiorcom końcowym lub stawek opłat za usługi przesyłowe ustalanych w taryfach przedsiębiorstw energetycznych realizujących ten obowiązek, przyjmując, że każda jednostka ciepła sprzedawanego przez dane przedsiębiorstwo energetyczne wszystkim odbiorcom przyłączonym do sieci ciepłowniczej, do której jest przyłączona instalacja odnawialnego źródła energii, jest w tej samej wysokości obciążona tymi kosztami. Koszty wynikające z funkcjonowania źródła OZE lub TPOK w systemie ciepłowniczym równomiernie obciążać powinny każdego odbiorcę przyłączonego do tej sieci. Zgodnie z art. 116 ust. 13 ustawy [2]: Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją ciepła w danej sieci ciepłowniczej, w terminie 30 dni od dnia zakończenia roku kalendarzowego, publikuje na swojej stronie internetowej informację dotyczącą procentowego udziału ciepła wytworzonego z odnawialnych źródeł energii, ciepła z instalacji termicznego przekształcania odpadów oraz ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, w łącznej ilości ciepła dostarczonego do tej sieci w poprzednim roku kalendarzowym. Na przedsiębiorstwo zobowiązane nałożono obowiązek publikacji danych, na podstawie których można będzie realizować przepisy niniejszego artykułu. Zgodnie z art. 116 ust. 14 ustawy [2]: Udział procentowy ciepła dostarczonego w ciągu roku kalendarzowego do danej sieci ciepłowniczej wytworzonego z odnawialnych źródeł energii, ciepła z instalacji termicznego przekształcania odpadów oraz ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, w łącznej ilości ciepła dostarczanego do tej sieci w ciągu roku kalendarzowego, wyznacza się według wskazanego wzoru, który został zaczerpnięty z załącznika Nr 4 do rozporządzenia [5]. Zgodnie z art. 116 ust. 15 ustawy [2]: Przepisy ust stosuje się odpowiednio do ciepła, o którym mowa w ust. 1, które jest wytwarzane przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się w obszarze danej sieci ciepłowniczej obrotem ciepłem lub wytwarzaniem ciepła i jego sprzedażą odbiorcom końcowym przyłączonym do tej sieci. Przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w ust. 1, wykorzystuje takie ciepło dla potrzeb jego sprzedaży do odbiorców końcowych. Poprzez ten zapis ustawodawca zadbał o równoprawne traktowanie uczestników rynku, na którym uprzywilejowanym może być przedsiębiorstwo energetyczne funkcjonujące i zasiedziałe w danym systemie ciepłowniczym (w obszarze danej sieci). Wnioski Analizując zaprezentowane zmiany w podejściu do kształtowania taryf dla ciepła, można stwierdzić pewną sprzeczność przytoczonych przepisów. Z jednej strony przepisy promują ciepło wytworzone w TPOK, dając mu w całości status ciepła ze źródła odnawialnego i umożliwiają pierwszeństwo zakupu przed ciepłem wytworzonym z źródeł nie stanowiących źródeł odnawialnych, a jednocześnie wprowadza się obwarowania, które mogą utrudniać skorzystanie ze wsparcia przewidzianego w art. 116 ustawy [2]. Autor jest orędownikiem źródeł kogeneracyjnych, zwłaszcza tych, które stosując specyficzne paliwo jakim są odpady komunalne, nie tylko odzyskują energię chemiczną zawartą w odpadach, ale jednocześnie pozwalają na zmniejszenie terenochłonności wysypisk. W związku z tym, przedsiębiorstwom stosującym to specyficzne paliwo przy wytwarzaniu ciepła, w celu ułatwienia kształtowanie taryf, należałoby dookreślić w rozporządzeniu [4] szczegółowe wskazania, jak w przypadku stosowania metody kosztowej kalkulacji taryfy dla ciepła ze źródła, jakim jest TPOK, ukształtować taryfę. Tutaj widzimy pole do działania organizacji społecznych reprezentujących dostawców ciepła (może niebawem powstanie organizacja reprezentująca TPOK). A dostrzeganym problemem jest właściwe ustalenie kosztu paliwa. Rozważając możliwość kosztowego kształtowania taryfy dla ciepła wytworzonego w instalacji TPOK, należy mieć na uwadze, że w jednym przedsiębiorstwie, jest prowadzona działalność koncesjonowana wytwarzania energii elektrycznej, działalność koncesjonowana wytwarzania ciepła (co podlega obowiązkowi zatwierdzenia przez Prezesa URE taryfy) oraz działalność poza jurysdykcją Prezesa URE odpłatna utylizacja odpadów komunalnych. Zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne: przedsiębiorstwo energetyczne, zapewniając równoprawne traktowanie odbiorców oraz eliminowanie subsydiowania skrośnego, jest obowiązane prowadzić ewidencję księgową w sposób umożliwiający odrębne obliczenie kosztów i przychodów, zysków i strat dla wykonywanej działalności gospodarczej w zakresie: 1) dostarczania paliw gazowych lub energii, w tym kosztów stałych, kosztów zmiennych i przychodów, odrębnie dla wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami gazowymi lub energią (... ), a także w odniesieniu do grup odbiorców określonych w taryfie; 2) niezwiązanym z działalnością wymienioną w pkt 1. a więc prowadzona przez przedsiębiorstwo energetyczne działalność powinna znaleźć takie odzwierciedlenie w księgowości, które umożliwi wyodrębnienie przychodów i kosztów związanych z działalnością niekoncesjonowaną. Problemem może być klucz podziału kosztów wspólnych, który powinien być tak dobrany, aby odzwierciadlał możliwie obiektywnie, zaangażowanie kosztów wspólnych w poszczególne działalności. Rozporządzenie [4], poprzez 15 ust. 2 i 3 stanowi m. in., iż koszty wspólne dla wszystkich lub kilku rodzajów wykonywanej przez przedsiębiorstwo energetyczne działalności gospodarczej, dzieli się na poszczególne rodzaje wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z przyjętą w przedsiębiorstwie metodą podziału kosztów, która nie może ulec zmianie w okresie obowiązywania taryfy. Bezdyskusyjnym jest założenie, że koszty paliwa są kosztem uzasadnionym, ze względu na swoją niezbędność do prowadzenia dzia- 8 4/2015

6 łalności wytwarzania ciepła. Natomiast specyfika odpadów komunalnych, jako paliwa, rodzi koszty i jednocześnie generuje przychód (tzw. opłata bramowa za przyjęcie do utylizacji odpadów). Co do zasady opłata bramowa powinna być tak dobrana, żeby koszty działalności utylizacyjnej były mniejsze od przychodu z tej działalności. A więc koszt pozyskania paliwa z odpadów, byłby ujemny... W przypadku uwzględnienia ujemnego kosztu paliwa odpadów komunalnych, istnieje zagrożenie, że TPOK-i będą wydzielać organizacyjnie ze swojej działalności poprzez spółkę córkę działalność polegającą na utylizacji odpadów i będą kupowały to paliwo od swojej spółki córki po cenie umownej. Do oceny Prezesa URE będzie jednak należeć ustalenie, jaki poziom kosztów działalności przedsiębiorstwa energetycznego jest uzasadniony, w tym, czy koszty pozyskania paliwa przyjęte do kalkulacji cen ciepła zostały prawidłowo określone, tj. zgodnie z zasadami określonymi w art ustawy [1]. Wydaje się, że na tym rynku jakaś konkurencja wystąpi, więc zasadnym, zdaniem autora, będzie przyjęcie podejścia (w związku z racjonalnym promowaniem termicznego przekształcania odpadów komunalnych), że planowany przychód przedsiębiorstwa nie powinien być pomniejszany o przychód uzyskany z opłaty bramowej, ani o zysk osiągnięty z tytułu utylizacji odpadów. Po analizie przychodów i kosztów wynikających z działalności przedsiębiorstwa energetycznego w zakresie utylizacji odpadów, należałoby przyjmować wartość zero w odniesieniu do kosztów paliwa do momentu, w którym przychody wynikające z opłaty bramowej będą mniejsze od kosztów przypisanych do utylizacji odpadów. Jednak przyjęcie kosztów tego specyficznego paliwa jako pozycji kosztów uzasadnionych w taryfie dla ciepła, będzie mogło nastąpić po rzetelnym udokumentowaniu braku opłacalności utylizacji odpadów w działalności TPOK jako całości. Artykuł przedstawia osobiste poglądy autora i nie odzwierciedla stanowiska Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki ani innych organów administracji rządowej. Ciepłownictwo LITERATURA [1] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059). [2] Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2015 r. poz. xxx). [3] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 stycznia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemów ciepłowniczych (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 92). [4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło (Dz. U. Nr 194, poz. 1291). [5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej, wzoru karty audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (Dz. U. z 2012 r. poz. 962). [6] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz. U. z 2012 r. poz. 1229). [7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 117, poz. 788). 4/2015 9