Projekt pozyskiwania, produkcji i konserwacji pasz we własnym gospodarstwie rolnym
Źródła pozyskiwania pasz w obrębie własnego gospodarstwa Uprawa zbóż (jako baza do pasz treściwych lub materiał zielony w mieszankach zbożowych) Uprawa trwałych użytków zielonych oraz roślin motylkowych tj. kończyna, lucerna Uprawa kukurydzy na zielonkę oraz na ziarno Rośliny okopowe
Podział pasz objętościowych Zasadniczy podział pasz objętościowych ze względu na poziom suchej masy roślin wyodrębnia dwa podstawowe rodzaje pasz: suche i wilgotne. Pierwsze z nich uzyskuje się poprzez znaczne obniżenie ilości wody w wyniku suszenia do poziomu ok. 85 proc. suchej masy paszy. Tradycyjną konserwację pasz poprzez suszenie zastąpiły jednak w dużym stopniu metody zbioru i przechowywania w formie wilgotnej w postaci sianokiszonek i kiszonek.
Pryzma czy silos? Najprostszą formą konserwacji kiszonek z traw oraz kukurydzy jest przechowywanie ich w pryzmie, po wcześniejszym rozdrobnieniu. W tym przypadku ważne jest, aby czas zamknięcia pryzmy był jak najkrótszy (maksymalnie 2 dni), gdyż do prawidłowej fermentacji konieczne jest stworzenie warunków beztlenowych. Kolejną możliwością jest zakiszanie pasz objętościowych w przejazdowych silosach betonowych. To rozwiązanie jest znacznie droższe, gdyż wymaga jednorazowo dużych nakładów finansowych. To jednak inwestycja na lata, która stopniowo zwraca się w wyniku ograniczenia strat w porównaniu z pryzmą. W obu przypadkach, zarówno pryzmy jak i silosu, do prawidłowej konserwacji konieczna jest specjalistyczna folia kiszonkarska, zapewniająca trwałe zabezpieczenie przed czynnikami zewnętrznymi. Do produkcji tego rodzaju paszy wykorzystujemy przyczepę samozbierającą.
Baloty Dość popularną formą konserwacji pasz pochodzących z użytków zielonych jest zakiszanie ich w cylindrycznych balotach owiniętych folią. Ta metoda przechowywania jest wykorzystywana głównie przez mniejsze gospodarstwa. W balotach, oprócz traw, mogą być również przechowywane takie pasze, jak: kiszonka z kukurydzy czy suszone wysłodki. Jednak wymaga to użycia specjalistycznych pras wysokiego zgniotu, których w Polsce jest jeszcze niewiele. Do produkcji balotów w naszym gospodarstwie wykorzystuje się prasę rolującą.
Pasza z rękawa Inną możliwością konserwacji pasz objętościowych jest zakiszanie w rękawach foliowych. Metoda ta polega na wtłaczaniu pociętej zielonki lub innego rozdrobnionego materiału roślinnego do rękawa foliowego pod dużym ciśnieniem przez prasę silosującą. Maszyna umożliwia mocne i równomierne zagęszczenie materiału roślinnego w rękawie, co gwarantuje uzyskanie całkowicie beztlenowych warunków przechowywania paszy. Dzięki temu kiszonki produkowane z wykorzystaniem tej metody charakteryzują się jednym z najniższych poziomów strat w procesie przechowywania. Zaletą tej techniki konserwacji jest wysoka wydajność rzędu 120130 t/h.
CCM Ziarno kukurydzy zbiera się w momencie, kiedy jego wilgotność niekiedy znacznie przekracza 30 proc. Tak wysoka zawartość wody sprawia, że niezbędne jest dosuszanie ziarna. Proces ten jest jednak bardzo kosztowny. W przypadku kukurydzy o wysokiej wilgotności, koszt dosuszania ziarna może stanowić nawet 1/3 jego ceny. Dlatego też w przypadku kukurydzy przeznaczanej na cele paszowe bardzo dobrym rozwiązaniem wydaje się zakiszanie śrutowanego ziarna, lub też rozdrobnionych kolb kukurydzy.
CCM jest to kiszonka z rozdrobnionych kolb kukurydzy. W żywieniu tuczników stosuje się zazwyczaj tzw. CCM-I który przygotowany jest z kolb pozbawionych liści okrywowych i znacznej części rdzenia. Kiszonki z większym udziałem liści i osadki posiadają zbyt dużą ilość włókna by mogły być stosowane w tuczu. Kukurydzę z przeznaczeniem na CCM zbiera się przy nieco wyższej wilgotności. Powinna ona wynosić około 40 proc. W praktyce zbiór przeprowadza się gdy ziarniaki znajdują się w stadium dojrzałości woskowej. W trakcie przygotowania CCM jak i KZK niezbędne jest zastosowanie specjalnych zakiszaczy i konserwantów oferowanych przez większość firm paszowych. Dodatek tych substancji zapewnia prawidłowe przechowywanie kiszonek i ogranicza ryzyko skażenia paszy mykotoksynami. Ze względu na wyższą wilgotność i obecność fragmentów rdzeni, CCM cechuje nieco niższa koncentracja energii, białka i aminokwasów. Kiszonka ta jest za to bogatsza w włókno. Aby nie pogorszyła wyników tuczu poziom tego składnika nie powinien jednak przekraczać 6 proc..
Pasze treściwe W ten sam sposób, jak czynią to mieszalnie pasz, do przygotowania własnej mieszanki treściwej potrzebna jest baza, którą zawsze stanowią zboża. W zależności od gruntów, jakimi dysponuje dane gospodarstwo, będą to różne zboża (od pszenicy do żyta), które wymagają uszlachetnienia w komponenty wysokobiałkowe, a także dodatki paszowe (mieszanki witaminowo-mineralne, drożdże paszowe). Podstawą jest świadomość działania, dlatego też pierwszym z etapów sporządzania własnych mieszanek paszowych jest zbadanie poszczególnych komponentów (zbóż) na zawartość składników pokarmowych - przynajmniej podstawowych. Wiedza ta pozwoli na dokładne zbilansowanie mieszanki treściwej. Pasze pochodzące z zakupu (wysokobiałkowe) powinny posiadać certyfikaty, na których podana jest minimalna zawartość składników (przede wszystkim białka).
Komponenty białkowe to zwykle poekstrakcyjne śruty - sojowa i rzepakowa. Jednak w tym roku ze względu na zmiany w systemie dopłat bezpośrednich na rynku znajduje się również wiele komponentów konkurencyjnych przynajmniej dla śruty rzepakowej - mianowicie ziarno łubinu czy soi. Znaczna ilość białka tych nasion rozkładana jest w żwaczu, dlatego też mogą stanowić przynajmniej częściowy zamiennik poekstrakcyjnej śruty rzepakowej. Śrutę sojową trudno jest zastąpić ze względu na charakterystyczną dla tej paszy wartość pokarmową, a w przypadku bydła specyfikę rozkładu zawartego w niej białka. Dlatego też wprowadzenie poekstrakcyjnej śruty sojowej do dawki zawsze musi wiązać się z jej zakupem.
Siano jedną z najstarszych i najlepszych pasz Można śmiało stwierdzić, iż siano jest jedną z najstarszych pasz objętościowych, jakie produkowane są do dziś w rolnictwie. Przesuszone trawy stosowane są w żywieniu zwierząt od tysięcy lat. Kiedyś była to zwyczajnie najprostsza do przygotowania pasza, dziś również wymaga niższych nakładów. Przede wszystkim jednak doceniamy ogromną rolę, jaką odgrywa siano w żywieniu. Siano może być bardzo dobrą paszą uzupełniającą w żywieniu bydła mlecznego oraz mięsnego w przypadku tego drugiego często stanowi nawet podstawową objętościówkę. Do sporządzenia tego typu paszy wykorzystujemy prasę rolującą oraz przetrząsaczo-zgrabiarkę.
Produkcja siana jest procesem angażującym znacznie mniejszą ilość maszyn w gospodarstwie. Niższe, aczkolwiek nieznacznie, są także koszta produkcji. W porównaniu z przygotowaniem sianokiszonki odchodzą pracę związane z owijaniem oraz koszta zakupu folii. Aspektem generującym koszta jest częste przetrząsanie skoszonego materiału, niemniej zużycie paliwa jest w tej sytuacji zazwyczaj niższe niż w przypadku owijania. Koszenie użytków zielonych na siano powinniśmy rozpocząć w momencie, kiedy łąki zaczynają się kłosić. Jeśli na łące występuje wiele gatunków traw sugerujmy się fazą rozwojową gatunku dominującego w runi. zęste przetrząsanie ma zapewnić równomierne i dynamiczne dosuszanie materiału. Nie możemy także zapomnieć o tym, że regularne przerzucanie mechaniczne zapobiega rozwojowi pleśni. Ważna jest jednak jeszcze jedna zasada kolejne przejazdy z przetrząsarką nie powinny być wykonywane na dużych obrotach.
Zielonki z upraw polowych Zielonki z upraw polowych stanowią podstawę wiosenno-letniego żywienia przeżuwaczy i koni. Zielonki pochodzą z pastwisk, łąk- tzw. Trwałych użytków zielonych lub gruntów ornych obsiewanych różnymi gatunkami roślin. W gospodarstwach utrzymujących zwierzęta bardzo ważna jest tzw. zielona taśma, czyli ciągłość uprawy pasz zielonych tak aby zapewnić maksymalne wykorzystanie tych pasz przez zwierzęta przez cały okres wegetacyjny.
Zielonki zawierają całe rośliny kwiatostany, łodygi, liście, które w odpowiednim momencie rozwoju są koszone i zadawane w formie nieprzerobionej zwierzętom. Najtańsze w produkcji są trwałe użytki zielone, ponieważ są najmniej pracochłonne. Głównym zadaniem przy nich jest regularne koszenie, ewentualne nawożenie i dosiewanie. Plon z upraw polowych oraz trwałych użytków zielonych w dużej mierze zależy od klasy gleby, długości okresu wegetacyjnego, opadów, nawożenia oraz częstotliwości koszenia. Do zbioru paszy zielonej w naszym gospodarstwie wykorzystuje się scinaczcz do zielonek.
Okopowe (ziemniaki) jako pasza obiętosiowa soczysta Surowych ziemniaków w żywieniu bydła mlecznego raczej nie powinno się stosować, gdyż mają właściwości tuczące. Jedynie można je wprowadzić do dawki żywieniowej dla krów wysokowydajnych będących złej kondycji. Wówczas najlepiej nie przekraczać kilku kilogramów dziennie. To co nie jest wskazane dla bydła mlecznego znakomicie nadaje się do żywienia opasów, szczególnie gdy ceny ziemniaków są niskie. Ziemniaki są paszą objętościową soczystą i są chętnie zjadane przez zwierzęta. Jednak należy pamiętać, że ze względu na skrobię i inne cukry, które łatwo fermentują w żwaczu stosownie ich jako jedynej paszy i w nadmiernych ilościach powoduje wzdęcia i odbija się niekorzystnie na układ pokarmowy i zdrowie zwierząt. Do wytwarzania paszy z ziemniaków w naszym gospodarstwie używamy rozdrabniacza do roślin okopowych.
ZADAWANIE PASZ TREŚCIWYCH W zdecydowanej większości gospodarstw utrzymujących bydło mleczne zadawanie pasz treściwych odbywa się w systemie PMR, czyli pewna pula trafia pod pyski krów wymieszana w wozie paszowym z paszami objętościowymi, a reszta uzupełniana jest w zależności od wydajności tzw. metodą z ręki. Tu można znaleźć wiele sposobów uzupełnienia bazy w paszę treściwą. Wykorzystuje się w tym celu stacje paszowe, roboty automatycznie zadające mieszanki lub rozdaje się paszę ręcznie. Ważne jest, by krowom otrzymującym znaczne dawki pasz treściwych zadawać je w małych ilościach na jeden odpas, z możliwie z dużą częstością. Do sporządzania pasz treściwych w naszym gospodarstwie używamy rozdrabniacza bijakowego oraz mieszalnika pasz z zasypem do komponentów.