U L T R A ZAKŁAD BADAŃ MATERIAŁÓW

U L T R A ZAKŁAD BADAŃ MATERIAŁÓW Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 1 53-621 Wrocław, Głogowska 4/55, tel/fax + 48 71 373 4188 Adres korespon: 52-404 Wrocław, Harcerska 42, +48 71 364 3652 Fax: 48 71 364 3652 tel. kom. + 48 601 710 290 www.ultra.wroclaw.pl e.mail: biuro@ultra.wroclaw.pl Nr. ewidencji 22667/90 U.M. Wrocław NIP: PL 897-003-18-44 Procedura IBUS-PN/EN-08/01 Instrukcja Badania Ultradźwiękowego Spoin zgodnie z Normami PN-EN 1712 i PN-EN 1714. Opracowali: mgr inż. Władysław Michnowski, Specjalista trzeciego stopnia w zakresie badań nieniszczących wg EN- 473 Posiadający certyfikat UDT-Cert nr 02-001-00015 dr inż. Jarosław Mierzwa, mgr inż. Rafał Miś Wrocław Wrzesień 2008

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 2 Spis treści: Wprowadzenie... 3 Wstęp... 4 Cel procedury... 5 Objaśnienie schematów blokowych... 5 I. Ścieżka 1 Badanie pełne - przeznaczona do korzystania z dowolnym defektoskopem... 6 I.1. Przygotowanie badania... 7 I.1.1. Sprawdzenie i przygotowanie spoiny... 7 I.1.2. Ustalenie poziomu badania... 7 I.1.3. Plan badania ilość kątów i stron badania... 7 I.1.4. Wybór metody oceny wskazań... 8 I.1.5. Określenie poziomu rejestracji... 8 I.1.6. Określenie sposobu pomiaru długości wskazania... 9 I.1.7. Sporządzenie protokołu wstępnego i jego zatwierdzenie... 9 I.2. Przeprowadzanie badania spoiny... 9 I.2.1. Informacje na temat użytej aparatury... 9 I.2.2. Wyznaczenie krzywej odniesienia... 10 I.2.3. Wyznaczenie krzywej oceny... 10 I.2.4. Badanie spoiny... 10 I.3. Ocena spoiny i wynik badania... 12 I.3.1. Grupowanie wskazań... 12 I.3.2. Ocena indywidualna wskazań... 12 I.3.3. Ocena odcinkowa spoiny... 15 I.3.4. Wynik badania - protokół... 15 II. Ścieżka 2 Badanie uproszczone przeznaczona do badań jw. na użytek wewnętrzny producenta z uproszczoną dokumentacją... 16 II.1. Przygotowanie badania... 17 II.1.1. Sprawdzenie i przygotowanie spoiny... 17 II.1.2. Ustalenie poziomu badania... 17 II.1.3. Plan badania ilość kątów i stron badania... 17 II.1.4. Wybór metody oceny wskazań... 17 II.1.5. Określenie poziomu rejestracji... 17 II.1.6. Sporządzenie protokołu wstępnego... 17 II.2. Przeprowadzanie badania spoiny... 17 II.2.1. Wyznaczenie krzywej odniesienia... 17 II.2.2. Wyznaczenie krzywej oceny... 17 II.2.3. Wyznaczenie krzywej akceptowalności... 17 II.2.4. Badanie spoiny... 18 II.2.5. Ocena wskazań... 18 III. Ścieżka 3 Badanie pełne szybkie zautomatyzowane - badanie spoin z zastosowaniem skanera z odpowiednim programem np. defektoskopy CUD...19 III.1. Przygotowanie badania... 20 III.1.1. Sprawdzenie i przygotowanie spoiny... 20 III.1.2. Wpisanie danych wstępnych do defektoskopu... 20 III.1.3. Plan badania ilość kątów i stron badania... 20 III.2. Przeprowadzanie badania spoiny... 20 III.2.1. Informacje na temat użytej aparatury... 20 III.2.2. Wyznaczenie krzywej odniesienia i oceny... 20 III.2.3. Przeszukiwanie spoiny... 20 III.3. Ocena spoiny i wynik badania... 21 III.3.1. Grupowanie wskazań... 21 III.3.2. Ocena indywidualna wskazań... 21 III.3.3. Ocena odcinkowa spoiny... 21 III.3.4. Wynik badania - protokół... 21 Objaśnienia... 22 Załącznik 1. Tabele... 24 Załącznik 2. Rysunki... 26 Załącznik 3. Wzór protokołu wstępnego... 27 Załącznik 4. Wzór protokołu badania... 28 Załącznik 5. Procedura Ultradźwiękowej kontroli spawacza... 30 Załącznik 6. Wyciąg z Ustawy z dnia 12 września 2002 o normalizacji... 31

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 3 Wprowadzenie Zakład ULTRA był kilkakrotnie proszony do pomocy merytorycznej przez naszych klientów w konfliktach z ich zleceniodawcą zlecającym wykonanie konstrukcji spawanych. W konfliktach tych nasi klienci ponosili dodatkowe nieplanowane koszty (nieraz znaczne) wywoływane badaniami kontrolnymi przez tzw. stronę trzecią. W konflikty te personalnie zawsze zaangażowani są: wykonawcy spoin (spawacze i kontrola), wykonawcy badań (np. ultradźwiękowych), dwóch lub więcej właścicieli, ewentualnie strona trzecia jako arbiter, może także być zaangażowana instytucja nadzorcza np. Urząd Dozoru Technicznego, Polski Rejestr Statków, Nadzór Budowlany itp. Ilość stron tych konfliktów, a także istotny brak przejrzystości w normach, determinuje różnice interpretacyjne norm i jest jednym z powodów tych konfliktów. W istniejącej aktualnie praktyce najniższą pozycję w hierarchii stron tych konfliktów zajmuje wykonawca spoin i on ponosi bez apelacyjnie wszystkie konsekwencje jak np. istotne zwiększenie kosztów, zerwanie umowy, itp. W tej sytuacji Zakład ULTRA opracował i proponuje Procedurę IBUS-PN/EN-09. Dokumentacja wyników badań według procedury przedstawiona stronie trzeciej lub instytucji nadzorczej poprzez swoją przejrzystość i jednoznaczność zabezpiecza przed powstaniem konfliktu, a archiwizowana stanowi dowód obiektywny, wyników badań na przyszłość. Z założenia procedura ta nie zmienia postanowień norm jw. a uściśla i usprawnia badania poprzez: a. Jednoznaczne wyjaśnienie wszystkich podstawowych pojęć w normach jw. b. Prowadzi krok po kroku cały proces badania na każdej z możliwych ścieżek (wariantów) badania. c. Zawiera wszystkie możliwe ścieżki badań przewidziane w normach jw. d. Nadzoruje kolejne etapy (kroki) badania i sukcesywne tworzenie dokumentów e. Pozwala na porównania kolejnych badań w tym badań strony trzeciej. f. Archiwizuje przebieg i wyniki badań g. Skaner zastosowanie skanera np. poprzez użycie defektoskopu CUD www.ultrasonic.home.pl/?doc=ultrahity/skaner/&lang=pl automatyzuje i znacznie przyśpiesza : proces badania, ocenę spoin, wydruk dokumentów, ponadto istotnie zwiększa powtarzalność i wiarygodność badań. Uwaga 1 Dokumentacja W dokumentacji z badań dość powszechnie są stosowane uproszczenia (czasem absurdalne). Prawie zawsze stanowi to naruszenie wymogów norm jw. a dla wykonawcy konstrukcji spawanych stanowi zagrożenie oskarżenia go o nie dotrzymaniu umowy i nawet rezygnację z dostawy. Stosowanie w badaniach skanera (g) który w każdym badaniu automatyzuje niektóre etapy procedury, a szczególnie w zakresie dokumentacji z badań, znacznie uproszczenia i przyśpiesza badanie ale robi to zgodne z normą jw. Uwaga 2 Spawacze. Fundamentalne znaczenie dla wykonawcy konstrukcji spawanych, ma wykorzystanie wyników badań dla oceny i szkolenia spawaczy. Np. Prostym zabiegiem jest przed dopuszczaniem spawacza do spawania danej konstrukcji wykonać płytę próbną i ją zbadać. Także wykonywać ją przy powtarzających się błędach spawacza. Jest to bardziej skuteczne niż sformalizowana certyfikacja spawaczy, bo ujawnia ich aktualne możliwości zapobiega błędom spawania i ogranicza ewentualne poprawki. (Instrukcja UKS w Załączniku 5 i baza danych http://ultra.wroclaw.pl/?doc=ultrahity/baza/&lang=pl )

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 4 Wstęp Przy motywacjach poza technicznych i poza ekonomicznych normy PN-EN 1712 i 1714, zdominowały działalność techniczną w Europie w ultradźwiękowych badaniach spoin, wypierając istniejące instrukcje, wytyczne i normy krajowe. Sprzyjały temu, autorytet organizacji Europejskich, a także procesy przemian w Europie w ostatnim dwudziestoleciu. Nastąpiło to pomimo nie najlepszej jakości technicznej tych norm i pomimo tego że ustawodawstwa krajowe w niektórych krajach zniosły statut norm prawnie obowiązujących, na rzecz norm dobrowolnych, uznaniowych np. w kontaktach dwustrunnych (Załącznik 6). Niewątpliwie dominacja ta przyczyniła się do upowszechnienia ultradźwiękowych badaniach spoin, ale towarzyszą temu także zjawiska niekorzystne z których najbardziej dojmującym to zahamowany i niewystarczający postęp techniczny w ultradźwiękowych badaniach spoin. Aczkolwiek można zanotować powstanie metod TOFT i Phased Array. Jednak metoda PA i badanie wg norm jw. mają wspólne cechy negatywne mianowicie: I. Nawet nie usiłują odpowiedzieć na fundamentalne techniczne pytanie : Czy uwzględniając warunki obciążenia i własności materiału, zbadane połączenie spawane jest wystarczająco trwałe w założonych warunkach eksploatacji? II. Natomiast odpowiadają bardziej lub mniej udolnie na inaczej sformułowane pytanie mianowicie: Czy badania danego połączenia spawanego wykazały że spełniło ono uzgodnione unormowane - przyjęte kryterium? W normach kryterium to przyjęto arbitralnie w oparciu o pozatechniczną zasadę III. Podejście najwyższej jakości Utarło się pod wpływem norm jw. że kryteria formułuje się w języku badań ultradźwiękowych np. +4dB (decybele), -2dB. Jest to bezsensowna zmiana wprowadzona normą, zmiana ta pozbawia możliwości oceny wielkości wady bo db jest nieprzekładalny na wymiar wady. Ogranicza to porozumienie z konstruktorami, służbami spawalniczymi, itd., a także ze specjalistami innych metod BN. Ponadto wprowadza ignorowanie jednego z największych osiągnięć w historii badań ultradźwiękowych którego autorem jest Pan Josef Krautkrämer, a jest to wprowadzone przez Niego pojęcie wady równoważnej wady ekwiwalentnej. Zastrzeżenia do norm to nie tylko zastrzeżenia pojęciowe, można je mnożyć w zakresach: formułowania celu*, braku przejrzystości**, braku modelu geometrycznego (fundament badań ultradźwiękowych) ***, bałagan w parametryzacji, itd. Można chyba wyrazić zdumienie i zdziwienie że podstawowy dokument na obszarze Europy (i chyba nie tylko) w zakresie badań ultradźwiękowych pomimo posiadania podstawowych błędów zdobył popularność i to w sposób nie przymusowy, ale dobrowolny. Zakład ULTRA abstrahując od jakichkolwiek ocen i błędów norm powodowany dominującą potrzebą ich stosowania opracował niniejszą procedurę. Normy używają pojęć: poziom rejestracji, poziom oceny, poziom odniesienia. W niniejszej procedurze uściślono, że poziomy te oznaczają krzywe: rejestracji, oceny i odniesienia.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 5 Cel Procedury IBUS-PN/EN-08/01 Procedura ta nie zmienia niczego w postanowieniach norm, a celem jej jest ułatwienie i uściślenie sposobu korzystania z norm poprzez : wyjaśnienie zawiłości norm wyznaczenie jednoznaczne toku postępowania w ich stosowaniu, Procedura przewiduje trzy ścieżki badań: I. Ścieżka 1 Badanie pełne - przeznaczona do korzystania z dowolnym defektoskopem II. Ścieżka 2 Badanie uproszczone przeznaczona do badań jw. na użytek wewnętrzny producenta z uproszczoną dokumentacją. III. Ścieżka 3 Badanie pełne szybkie zautomatyzowane - badanie spoin z zastosowaniem skanera z odpowiednim programem np. defektoskopy CUD Opis Schematu Blokowego Procedury IBUS-PN/EN-08/01 Schemat zawiera: procedurę krok po kroku przeprowadzenia badania zgodnie z normami PN-EN 1712 i 1714, Schemat podaje: podstawowe pojęcia i nazwy używane w normach PN-EN 1712 i 1714, objaśnienia tych pojęć i nazw, objaśnienia kolejnych kroków badania, Instrukcja do schematów: żółte pola prostokątne podają kolejne kroki procedury, są one objaśnione w dalszej części, numeracja po lewej stronie żółtych pól (1, 1.1, 1.2,...), kieruje do punktu opisu zawierającego tok postępowania i opisy, litera S na różowym tle w polu oznacza, że czynności nim zawarte, są wykonywane automatycznie lub półautomatycznie przez Skaner, czerwony blok oznacza ścieżkę badania niezgodną z normami jw.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 6 I. Ścieżka 1 - Badanie pełne - przeznaczona do korzystania z dowolnego defektoskopu. Schemat blokowy Procedury IBUS-PN/EN-08/01

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 7 1. Przygotowanie badania Normy jw. zakładają w wielu punktach, że operator przed badaniem ustali jakieś parametry czy sposoby, które są podane alternatywnie lub odwołują się do ustaleń dwustronnych. Uzyskane ustalenia, zarówno te uzgodnione z osobą zlecającą badanie, jak i te wybrane przez operatora badania, należy wpisać do protokółu wstępnego, i ewentualnie zatwierdzenia go przez osobę zlecającą (nadzorującą) badanie. Wystawienie protokółu wstępnego jest obligatoryjne, ponieważ brak takiego protokołu lub brak jego zatwierdzenia, najczęściej nie gwarantuje zgodności badań powtórzonych, np. przez stronę trzecią. 1.1. Sprawdzenie i przygotowanie spoiny. Przed przystąpieniem do badania należy sprawdzić: czy spoiny są ponumerowane, wymiary spoin i ich typ, położenia spoin w porównaniu z dokumentacją lub wykonanie szkicu/opisu stan powierzchni (bez: odprysków, wżerów, gładka) dobra/zła temperaturę obiektu 0-40 0 C Wypełnić pola 1-11 w protokole wstępnym. 1.2. Ustalenie poziomu badania. Poziom badania (punkt A. w Objaśnieniach) jest fundamentalnym pojęciem dla przeprowadzanego badania. Operator badania powinien wybrać jeden z poziomów badania A, B, C lub w przypadku zastosowań specjalnych D. Operator przyjmuje poziom badania w jeden z trzech niżej podanych sposobów: wymagany poziom badania jest podany w dokumentacji lub w innym dokumencie poziom badania wyznaczył zamawiający konstrukcję lub osoba zlecająca badanie (uzgodnienia dwustronne) poziom badania wyznacza operator zgodnie z Tabelą 1 w Załączniku 1 i wymogami stawianymi przez normę PN-EN 1714 w punkcie 5. Wypełnić pola 12 i 13 w protokole wstępnym. 1.3. Pan badania ustalenie ilości kątów wprowadzenia wiązki i ilości stron badania. Poziom badania oraz grubość badanego materiału definiują potrzebną ilość kątów wprowadzenia wiązki ultradźwiękowej oraz ilość stron (punkt B. w Objaśnieniach), z których powinna być zbadana spoina, zgodnie z Tabelą 1 w Załączniku 1. Informację o ilości użytych kątów głowic i stron badania należy umieścić w protokole wstępnym. Poniżej podano warianty badań. W przypadku poziomu badania A, operator: może badać spoiny o grubościach 8-40 mm używa jednego kąta bada spoinę z dwóch stron (może ograniczyć się do jednej strony po uzgodnieniu z osobą zlecającą badanie) W przypadku poziomu badania B, operator: dla spoin o grubości 8-15 mm może: o używać jednego kąta, badając spoinę z dwóch stron o używać dwóch kątów, badając spoinę z jednej strony dla spoin o grubości 15-100 mm używa dwóch kątów, badając spoinę z dwóch stron (łącznie 4 przeszukiwania) W przypadku poziomu badania C, operator:

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 8 dla spoin o grubości 8-15 mm stosuje jeden kąt badając spoinę z dwóch stron oraz wykonuje dodatkowe badanie głowicą normalną (łącznie 3 przeszukiwania) dla spoin o grubości 15-40 mm stosuje dwa kąty badając spoinę z dwóch stron oraz wykonuje dodatkowe badanie głowicą normalną (łącznie 5 przeszukiwań) dla spoin o grubości powyżej 40 mm stosuje dwa kąty badając spoinę z czterech stron oraz wykonuje dodatkowe dwa badania głowicą normalną (łącznie 10 przeszukiwań) Wypełnić pola 14, 15, 16 w protokole wstępnym. Poziom D stosuje się tylko w specjalnych zastosowaniach i nie jest przedmiotem niniejszej procedury. 1.4. Wybór metody oceny wielkości wady (niezgodności). Normy podają dwie główne metody oceny wskazań DAC i DGS (punkt C. w Objaśnieniach). Niniejsza procedura zaleca użycie metody DAC. Operator badania wybiera metodę DAC lub DGS. W przypadku wyboru metody DAC: operator może użyć wykonanej wcześniej krzywej DAC z pamięci defektoskopu, np. defektoskop CUD operator może stworzyć krzywą DAC na wzorcu i: o wyświetlić ją na defektoskopie, np. defektoskop CUD i inne o narysować ją na folii do naklejenia na ekran, a warunek to ustawienia defektoskopu podczas badania tak samo jak podczas tworzenia krzywej DAC. W przypadku wyboru metody DGS (nie zalecane): operator może użyć wbudowanego, unormowanego wykresu DGS, w defektoskopie (np. CUD) operator może użyć indywidualnego dla danej głowicy i materiału fragmentu wykresu DGS: o z pamięci defektoskopu, jeśli defektoskop ma taką możliwość (wykresy) o narysowanego na folii naklejając na ekran defektoskopu norma podaje jaką częstotliwość głowic powinien użyć operator w zależności od grubości badanej spoiny Tabela 3. w Załączniku 1. Wypełnić pole 17 w protokole wstępnym. Metodę Tandem stosuje się do tylko w specjalnych zastosowań i nie jest ona przedmiotem niniejszej procedury. 1.5. Określenie poziomu rejestracji. Ustalenie poziomu rejestracji (punkt A. w Objaśnieniach) wskazań to jest przyjęcie wg wskazań normy, właściwej dla danego przypadku czułości badania. Operator powinien przyjąć poziom PAK3 (badanie łagodne) lub PAK2 (badanie ostrzejsze) zgodnie z możliwościami podanymi poniżej: dla poziomu badania A operator przyjmuje i wpisuje poziom rejestracji PAK3 dla poziomu badania B operator przyjmuje i wpisuje poziom rejestracji PAK2 dla poziomu badania C operator przyjmuje i wpisuje poziom rejestracji PAK2 Na potrzeby niniejszej procedury ustalono dla poziomów badania B i C poziom rejestracji PAK2 (ostrzej), aczkolwiek norma przewiduje możliwość przyjęcia poziomu rejestracji PAK3 (łagodniej). W protokole wstępnym ewentualny wybór poziomu PAK3 wymaga uzasadnienia np. ustalenia dwustronne, niski poziom naprężeń średnich w spoinie itp.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 9 Wartości krzywych (wykresów) poziomów rejestracji, w zależności od wybranej metody oceny wskazań, podano w Tabeli 2. w Załączniku 1. Wypełnić pole 18 w protokole wstępnym. Poziom badania D wymaga specjalnych uzgodnień i nie jest tematem niniejszej procedury. 1.6. Określenie sposobu pomiaru długości wskazania. Jest oczywiste ze długość wady (wskazania) ma wpływ na ocenę spoiny. Normy przyjmują dwa sposoby oceny tej długości, Operator przyjmuje jeden i wpisuje jeden nich. Sposoby oceny długości wskazania to: 1. Długość wskazania określa się mierząc odległość, na której amplituda echa przekracza poziom oceny DWO. 2. Długość wskazania określa się za pomocą techniki spadku amplitudy echa o 6 db DW6. Wypełnić pole 19 w protokole wstępnym. 1.7. Sporządzenie protokołu wstępnego i jego zatwierdzenie. Protokół wstępny jest integralną częścią ogólnego protokółu, ujmuje wszystkie te wymogi normy, które należą do etapu przygotowania i które musza wyprzedzać badanie. Braki w protokole wstępnym lub zaniechanie wykonania go, powodują: niedopełnienie wymogu punktu 5 (normy 1714), a wykonane badania nie będę zgodne z normą. Mając na uwadze częste przypadki niekontrolowanych uproszczeń, wprowadza się obowiązek zatwierdzenia protokołu wstępnego i ostatecznego przez osobę zlecającą lub nadzorującą badanie. Operator po zatwierdzeniu protokołu wstępnego, może rozpocząć badanie. Wzór protokołu wstępnego podano w Załączniku 3. Protokół wstępny jest załącznikiem do protokołu z badania. 2. Przeprowadzanie badania spoiny. Wszystkie pojęcia oznaczające pewne poziomy amplitudy: poziom rejestracji, poziom oceny, akceptowalność (poziom klasyfikujący wskazanie na dobre/złe), interpretowane są względem poziomu odniesienia POD. Poziomy te są odpowiednim wykresem (zbiorem wartości amplitud) DGS lub DAC. W celu uniknięcia niejednoznaczności, do określenia zbioru wartości amplitud, użyto słowa krzywa zamiast poziom. W niniejszej procedurze, pisząc o wartości amplitudy, ma się na myśli wartość w postaci: POD ± XdB Wszystkie wskazania wraz z opisem (długość wskazania, położenie, Amax), które przekroczyły krzywą rejestracji (PAK2 lub PAK3), należy umieścić w protokole w postaci szkicu lub tabeli. 2.1. Informacje na temat użytej aparatury. Należy wpisać do protokołu badania informacje na temat użytego sprzętu: defektoskop: producent, typ, numer seryjny głowice: typy, wielkości przetworników, częstotliwości, kąty, numery seryjne wzorzec na którym sporządza się krzywą odniesienia: typ, numer rodzaj ośrodka sprzęgającego Wypełnić pola 1-4 w protokole badania (Załącznik 4.).

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 10 2.2. Wyznaczenie krzywej odniesienia. Krzywa odniesienia jest wykresem DGS lub krzywą DAC, wyznaczoną na odpowiednim wzorcu. Operator badania wyznacza krzywą odniesienia POD (punkt D. w Objaśnieniach). Tworzenie krzywej odniesienia odbywa się w trzech etapach: 1. Należy wybrać głowicę i odpowiedni wzorzec. 2. Należy wyznaczyć (wykreślić) krzywą w odpowiedni sposób (DGS lub DAC). 3. Utworzoną krzywą należy: Zapamiętać w defektoskopie jako krzywa odniesienia - POD (punkt D1. w objaśnieniach), jeśli jest taka możliwość, np. defektoskop CUD. Narysować na folii* jako krzywa odniesienia POD (punkt D1. w objaśnieniach), jeśli defektoskop nie ma możliwości zapamiętywania krzywych. Rodzaj krzywej odniesienia i wielkość reflektora wzorcowego należy wpisać w pole 6 w protokole badania (Załącznik 4.). Wzmocnienie przy którym ustalono poziom odniesienia należy wpisać w pole 7 protokołu badania. UWAGA: Należy sprawdzić różnicę w przechodzeniu fal między badanym przedmiotem i wzorcem na którym sporządzono krzywą odniesienia (straty przeniesienia). Jeżeli różnica wynosi więcej niż 2 db, to należy wprowadzić poprawkę ustawień defektoskopu. Poprawkę należy wpisać w pole 8 protokołu badania. 2.3. Wyznaczenie krzywej oceny. Krzywa oceny POC (punkt D. w Objaśnieniach) wyznacza się poprzez przesunięcie o odpowiednią wartość krzywej odniesienia POD. Tworzenie krzywej oceny odbywa się w dwóch etapach: 1. Należy przesunąć krzywą odniesienia POD o odpowiednią wartość. 2. Przesuniętą krzywą należy: Zapamiętać w defektoskopie jako krzywa oceny POC (punkt D1. w objaśnieniach), jeśli jest taka możliwość, np. defektoskop CUD. Narysować na folii* jako krzywa oceny POC (punkt D1. w objaśnieniach), jeśli defektoskop nie ma możliwości zapamiętywania krzywych. Dla metody DGS, należy przesunąć krzywą odniesienia o wartość: 4 db. Dla metody DAC, należy przesunąć krzywą odniesienia o wartość: 10 db. folia do naklejenia na ekran defektoskopu. 2.4. Badanie spoiny. Operator bada spoinę według następującego schematu: ustawienia defektoskopu: należy ustawić prawidłowe parametry głowicy i materiału, należy ustawić odpowiedni zakres obserwacji (1,25p, p-skok), należy mieć widoczne dwie krzywe: odniesienia i oceny. układ współrzędnych: należy przyjąć początek układu współrzędnych w osi spoiny, w miejscu w którym rozpoczynamy badanie punkt zerowy, ilość badań: ilość użytych głowic, ilość strona badania oraz ilość badań spoiny zostały określone w Planie badania punkt 1.3. procedury, ruchy głowicą: operator wykonuje ruchy głowicą jak na rysunku w Załączniku 2, celem wykonywania tych ruchów jest znalezienie maksymalnej amplitudy echa wykrytych wskazań, znalezienie wskazania przekraczającego krzywą oceny: o należy pomierzyć długość tego wskazania, metodą wybraną w punkcie 1.6. procedury, tj. DWO lub DW6,

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 11 o należy zaznaczyć na szkicu położenie (długość oraz jego początek i koniec względem punktu zerowego) wskazania w osi X, Y i Z (Rysunek 3. w Załączniku 2), o należy znaleźć i zanotować na szkicu maksymalną amplitudę tego wskazania Amax, względem krzywej odniesienia. Szkic: każde wykryte wskazanie powyżej krzywej oceny ma być zaznaczone na szkicu wykrytych wskazań. Sporządzony szkic z wykrytymi wskazaniami służy do oceny tych wskazań. Wskazania muszą mieć swój opis długość wskazania, maksymalna amplituda echa wskazania Amax. 3. Ocena spoiny i wynik badania. Niezbędnym warunkiem do oceny wskazań jest użycie sporządzonego w badaniu szkicu z zaznaczonymi i opisanymi wskazaniami. Ocena każdego wskazania zależy od: jego maksymalnej amplitudy echa (Amax), jego długości (l), grubości spoiny(t), położenia wskazania w stosunku do innych (wskazania będą grupowane ) 3.1. Grupowanie wskazań. Operator grupuje (łączy) wskazania występujące w szeregu na szkicu spoiny. Wskazania występujące w szeregu to takie wskazania, których położenie w osiach Y i Z jest różne o nie więcej niż 5 mm. Grupowanie przeprowadza się od strony lewej do prawej. Grupowanie wykonuje się według następującego schematu: 1. Grupowaniu należy poddać dwa sąsiadujące wskazania. 2. Długość dłuższego z dwóch rozpatrywanych wskazań należy przyjąć jako X. 3. Jeżeli odstęp pomiędzy tymi dwoma wskazaniami jest mniejszy niż dwukrotna długość X, to należy te wskazania traktować jako jedno wskazanie ciągłe (razem z odstępem pomiędzy nimi). 4. Jeżeli wskazania zgrupowano, to należy wziąć kolejne dwa wskazania i powtórzyć procedurę 1-3 (wskazania pogrupowane nie mogą być grupowane ponownie). 5. Jeżeli wskazania nie zostały pogrupowane, to należy powtórzyć procedurę 1-3 dla wskazania prawego, spośród dwóch nie pogrupowanych i kolejnego wskazania ze szkicu. Operator pogrupowane wskazania może poddać ocenie. 3.2. Ocena indywidualna pogrupowanych wskazań. Normy podają żmudną drogę oceny wykrytych wskazań. W niniejszej procedurze uściślono tok postępowania, który gwarantuje spełnienie skomplikowanych wymagań norm. Wskazania ocenia się w pierwszej kolejności na podstawie jego amplitudy maksymalnej Amax. W przypadku negatywnego wyniku, następuje szczegółowa ocena. Celem oceny indywidualnej jest klasyfikacja wskazań na dobre lub złe. Kryteria akceptowalności wskazań dla poszczególnych metod wynoszą: dla metody DAC: POD 6dB (1) dla metody DGS: POD (2) Operator badania ocenia wskazanie według kryterium (1) lub (2), w zależności od wybranej metody, zgodnie z Rysunkiem 1. Jeżeli zanotowana na szkicu Amax, ocenianego wskazania, przekracza kryterium akceptowalności, to wskazanie należy poddać dalszej ocenie według szczegółowych wymagań normy.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 12 Kolor fioletowy na rysunku i schematach oznacza koniec oceny wskazania z wynikiem dobrym. Kolor czerwony na rysunku i schematach oznacza koniec oceny wskazania z wynikiem złym. Kolor jasno-niebieski na rysunku i schematach oznacza dalszą ocenę tego wskazania. Rysunek 1. Ocena indywidualnego wskazania.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 13 Schemat 1. Ocena indywidualna wskazań dla metody DAC (l długość wskazania, t grubość materiału, POD poziom (krzywa) odniesienia, PAK2, PAK3 poziomy (krzywe) rejestracji).

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 14 Schemat 2. Ocena indywidualna wskazań dla metody DGS (l długość wskazania, t grubość materiału, POD poziom (krzywa) odniesienia, PAK2, PAK3 poziomy (krzywe) rejestracji). Akceptowalność wskazań podano także w postaci tabel: Tab. 6 lub 7 w Załączniku 1.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 15 3.3. Ocena odcinkowa spoiny. Ocenie odcinkowej należy poddać tylko te wskazania, które zostały ocenione według Schematu 1. lub Schematu 2. i zaznaczone do etapu 2 oceny Ocena odcinkowa spoiny. Przed oceną odcinkową należy sprawdzić położenie tych wskazań. Wskazania leżące: obok siebie na tej samej głębokości (różnica w położeniu w osi Z jest nie większa niż 5 mm), powinny być oddalone od siebie w osi Y o przynajmniej 10 mm obok siebie na tej samej szerokości (różnica w położeniu w osi Y jest nie większa niż 5 mm), powinny być oddalone od siebie w osi Z o przynajmniej 10 mm Sąsiadujące wskazania, które nie spełniają powyższych warunków są złe i nie należy ich brać pod uwagę do oceny odcinkowej spoiny. Celem oceny odcinkowej jest klasyfikacja odcinków spoiny o długości 6t (t-grubość) jako dobre/złe. Jest to dodatkowa ocena mająca na celu wykluczenie dużego nagromadzenia wskazań, które indywidualnie są oceniane jako dobre. Norma podaje informacje na temat sumarycznej długości wskazań SDW, poddawanych ocenie odcinkowej, Dla dowolnego odcinka 6t spoiny, sumaryczna długość wskazań ocenianych w tym odcinku, nie powinna przekraczać: 30% długości tego odcinka (około 1.5t), jeśli przyjęto poziom rejestracji PAK3 20% długości tego odcinka (około t), jeśli przyjęto poziom rejestracji PAK2 Jeśli powyższa wartość zostanie przekroczona, to rozpatrywany odcinek należy uznać za zły. Na szkicu spoiny lub w tabeli należy zaznaczyć odcinki złe. 3.4. Wynik badania PROTOKÓŁ. Badanie spoiny zgodnie z normami PN-EN 1712 i 1714 musi kończyć się sporządzeniem protokołu z badania. Protokół z badania musi: zawierać zatwierdzone informacje z protokołu wstępnego z punktu 1.7. procedury, podawać wynik badania: o pozytywny, gdy nie ma wskazań lub odcinków złych, o negatywny, gdy są wskazania lub odcinki złe, podawać wartości amplitud maksymalnych i położenia wskazań, które przekroczyły krzywą rejestracji, mieć zaznaczone wskazania i części spoiny, ocenione jako złe. Operator musi wypełnić wszystkie pola protokołu badania oraz dołączyć protokół wstępny. Do protokołu badania należy dołączyć szkic z opisanymi wskazaniami lub wypełnić tabele w polach 14 i 15 protokołu. Tylko protokół z badania może być brany pod uwagę jako wynik badania według norm PN-EN 1712 i 1714.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 16 II. Ścieżka 2 Badanie uproszczone przeznaczona do badań jw. na użytek wewnętrzny producenta z uproszczoną dokumentacją Schemat blokowy Procedury IBUS-PN/EN-08/01 do badań uproszczonych.

1. Przygotowanie badania Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 17 Normy jw. zakładają w wielu punktach, że operator przed badaniem ustali jakieś parametry czy sposoby, które są podane alternatywnie lub odwołują się do ustaleń dwustronnych. Badanie uproszczone jest bardziej surowe od badania szczegółowego. 1.1. Sprawdzenie i przygotowanie spoiny. Przed przystąpieniem do badania należy sprawdzić: czy spoiny są ponumerowane, wymiary spoin i ich typ, położenia spoin w porównaniu z dokumentacją lub wykonanie szkicu/opisu stan powierzchni (bez: odprysków, wżerów, gładka) dobra/zła temperaturę obiektu 0-40 0 C 1.2. Ustalenie poziomu badania. Poziom badania (punkt A. w Objaśnieniach) należy wybrać analogicznie do Ścieżki I. punkt 1.2. 1.3. Pan badania ustalenie ilości kątów wprowadzenia wiązki i ilości stron badania. Plan badania należy ustalić analogicznie do Ścieżki I. punkt 1.3. 1.4. Wybór metody oceny wielkości wady (niezgodności). Metodę oceny wielkości wady (niezgodności) należy wybrać analogicznie do Ścieżki I. punkt 1.4. 1.5. Wybór metody pomiaru długości wskazania. Metodę pomiaru długości wskazania należy wybrać analogicznie do Ścieżki I. punkt 1.6. 1.6. Uzupełnienie protokołu wstępnego. Należy wypełnić protokół wstępny bez punktu 18. 2. Przeprowadzenie badania spoiny 2.1. Wyznaczenie krzywej odniesienia. Krzywą odniesienia należy wyznaczyć analogicznie do Ścieżki I. punkt 2.2. 2.2. Wyznaczenie krzywej oceny. Krzywą oceny należy wyznaczyć analogicznie do Ścieżki I. punkt 2.3. 2.3. Wyznaczenie krzywej akceptowalności. Krzywą akceptowalności wyznacza się poprzez przesunięcie o odpowiednią wartość krzywej odniesienia POD. Przesunięcie krzywej jest zależne od wybranej w punkcie 1.4. metody oceny wielkości wady: dla metody DAC krzywa akceptowalności wynosi: POD 6 db dla metody DGS krzywa akceptowalności wynosi: POD

2.4. Badanie spoiny. Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 18 Operator bada spoinę według następującego schematu: ustawienia defektoskopu: należy ustawić prawidłowe parametry głowicy i materiału, należy ustawić odpowiedni zakres obserwacji (1,25p, p-skok), należy mieć widoczną krzywą akceptowalności. układ współrzędnych: należy przyjąć początek układu współrzędnych w osi spoiny, w miejscu w którym rozpoczynamy badanie punkt zerowy, ilość badań: ilość użytych głowic, ilość strona badania oraz ilość badań spoiny zostały określone w Planie badania punkt 1.3. procedury, ruchy głowicą: operator wykonuje ruchy głowicą jak na rysunku w Załączniku 2, celem wykonywania tych ruchów jest znalezienie maksymalnej amplitudy echa wykrytych wskazań, znalezienie wskazania przekraczającego krzywą akceptowalności: o należy pomierzyć długość tego wskazania, metodą wybraną w punkcie 1.5. procedury, tj. DWO lub DW6, o zaznaczenie wskazania na szkicu (jego początek i jego koniec w osi X). 2.5. Ocena wskazań. Ocena wskazania: wskazanie, które przekroczyło krzywą akceptowalności wskazanie złe wskazanie, które nie przekroczyło krzywej akceptowalności wskazanie dobre Wynik badania protokół wstępny ze szkicem wskazań złych.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 19 III. Ścieżka 3 Badanie pełne, szybkie, zautomatyzowane - badanie spoin z zastosowaniem skanera z odpowiednim programem (np. def. CUD) Informacje o skanerze można znaleźć w Internecie: http://ultra.wroclaw.pl/?doc=ultrahity/skaner/&lang=pl Schemat blokowy Procedury IBUS-PN/EN-08/01 przy użyciu skanera i defektoskopu CUD.

1. Przygotowanie badania Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 20 Normy jw. zakładają w wielu punktach, że operator przed badaniem ustali jakieś parametry czy sposoby, które są podane alternatywnie lub odwołują się do ustaleń dwustronnych. Uzyskane ustalenia, zarówno te uzgodnione z osobą zlecającą badanie, jak i te wybrane przez operatora badania, należy wpisać w defektoskopie. 1.1. Sprawdzenie i przygotowanie spoiny. Przed przystąpieniem do badania należy sprawdzić: czy spoiny są ponumerowane, wymiary spoin i ich typ, położenia spoin w porównaniu z dokumentacją lub wykonanie szkicu/opisu stan powierzchni (bez: odprysków, wżerów, gładka) dobra/zła temperaturę obiektu 0-40 0 C 1.2. Wpisanie danych do protokołu wstępnego w defektoskopie. Informacje wstępne wymagane przed badaniem operator wpisuje do defektoskopu w programie skanera. Informacje te stanowią protokół wstępny (Załącznik 3.), który jest załącznikiem do protokołu z wynikiem badania. Skaner automatycznie proponuje zalecany poziom rejestracji w zależności od poziomu badania. 1.3. Pan badania ustalenie ilości kątów wprowadzenia wiązki i ilości stron badania. Skaner automatycznie dobiera potrzebną ilość kątów wprowadzenia, stron badania i łączną ilość przeszukiwań. 2. Przeprowadzanie badania spoiny. Badanie spoiny z użyciem skanera jest mocno zautomatyzowane. Operator badania ma tylko przeszukiwać spoinę. 2.1. Informacje na temat użytej aparatury. Skaner automatycznie wpisuje do protokołu informacje dotyczące aparatury użytej do badań. 2.2. Ustawienie krzywej odniesienia i poziomu oceny. Skaner ma wbudowany wykres unormowany DGS oraz krzywą odniesienia DAC i procedurę do tworzenia krzywych DAC. Operator nie musi wyznaczać żadnych poziomów występujących w normach, ponieważ: Skaner ma wbudowane krzywe odniesienia dla metody DGS. Skaner ma zapamiętaną w pamięci krzywą odniesienia DAC. Skaner automatycznie ustawia odpowiedni poziom oceny, poziom rejestracji i poziomy akceptacji. 2.3. Przeszukiwanie spoiny. Operator badania dokładnie przeszukuje całą spoinę. Jeżeli operator zauważy jakieś wskazanie, to należy dokładniej przeszukiwać w tym miejscu spoinę, w celu wykrycia maksymalnej amplitudy echa tego wskazania. Skaner automatycznie mierzy długość wskazań, zaznacza położenia wskazań i notuje ich maksymalne amplitudy.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 21 3. Ocena spoiny i wynik badania. Ocena złącza spawanego przy użyciu skanera odbywa się w pełni automatycznie. 3.1. Grupowanie wskazań. Skaner automatycznie grupuje wskazania. 3.2. Ocena indywidualna pogrupowanych wskazań. Skaner automatycznie ocenia indywidualne wskazania. 3.3. Ocena odcinkowa spoiny. Skaner automatycznie wykonuje ocenę odcinkową spoiny. 3.4. Wynik badania PROTOKÓŁ. Badanie spoiny zgodnie z normami PN-EN 1712 i 1714 musi kończyć się sporządzeniem protokołu z badania. Skaner automatycznie generuje protokół badania i umieszcza w nim: Informacje wstępne Informacje na temat użytej aparatury Wynik badania Mapę wykrytych wad Sonogram, która zawiera: położenie wskazań oraz wartości maksymalnych amplitud w danym punkcie Operator badania kopiuje wynik badania-protokół na komputer i może: Umieścić wynik badania w bazie danych, np. UltraBase (http://www.ultra.wroclaw.pl/?doc=ultrahity/baza/&lang=pl ) Wydrukować protokół z mapą wykrytych wad. Tylko protokół z badania może być brany pod uwagę jako wynik badania według norm PN-EN 1712 i 1714.

Objaśnienia Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 22 A. Poziom badania i poziom rejestracji Normy ustalają trzy poziomy badania A B C D różniące się od siebie poziomem kryteriów i sposobem badania, głównie ilością badań, (obszarów przeszukiwań - przesuwu głowic od 1 do 10 ). Od ustalenia poziomu badania rozpoczyna się cała procedura badawcza i ma to fundamentalne znaczenie dla zakresu i charakteru badania. Poziom badania C (najostrzejszy) stosowany jest w rzadziej, ponieważ wymaga dużej ilości przeszukiwań spoiny (wielokrotnych badań). Poziom badania D jest używany do specjalnych zastosowań i wymaga sporządzenia pisemnej instrukcji badania. Od wybranego poziomu badania zależy ilość przeszukiwań spoiny oraz ilość i typy głowic, które powinny być użyte. Normy ustalają dwa poziomy rejestracji oznaczone jako PAK3 (badanie łagodniejsze), PAK2 (badanie ostrzejsze). Poziom to poziom, określający jakie wskazania powinny być dokumentowane w protokole. Poziom ten określa poziom amplitudy, którego przekroczenie skutkuje opisaniem wskazania w protokole (bez względu na to czy wskazanie jest później ocenione jako akceptowalne lub nie akceptowalne). Poziom te ma też wpływ na dopuszczalną sumaryczną długość wskazań, które: przekroczyły poziom rejestracji zostały później ocenione jako akceptowalne Norma podaje, że sumaryczna długość wskazań akceptowalnych: nie może przekroczyć 20% odcinka 6t (t grubość) dla poziomu PAK2 nie może przekroczyć 30% odcinka 6t (t grubość) dla poziomu PAK3 B. Ustalenie ilości kątów wprowadzenia wiązki i ilości stron badania Ilość kątów wprowadzenia wiązki oznacza minimalną ilość badań odcinka spoiny głowicami o różnych kątach. Możliwe kąty wprowadzenia wiązki pokazano na Rysunku 3. w Załączniku 2. Strony badania oznaczają ilość stron z których należy badać spoinę. Ilość przeszukiwań to sumaryczna ilość badań spoiny. Operator mając przyjęty poziom badania oraz znając grubość badanego materiału, z Tabeli 1. w Załączniku 1. odczytuje ilość potrzebnych kątów głowic, ilość stron badania i ilość przeszukiwań. Np. na poziomie badania B, dla grubości 28mm, można odczytać: - ilość kątów: 2 - ilość stron badania: 2 - łączna ilość przeszukiwań: 2x2=4 C. Metody oceny wielkości wad (niezgodności) DGS i DAC Metody DGS, DAC są podstawowymi metodami oceny wielkości wad w badaniach ultradźwiękowych. Używa się tu wykresu amplitud ech wady sztucznej w funkcji jej odległości od głowicy i służy on do porównań z echem uzyskanym od wady rzeczywistej. Wykres ten uzyskuje się teoretycznie (DGS) lub pomiarowo (DAC) np. od otworka Ø 3 mm. Różnicą między tymi metodami jest kształt reflektora odbijającego i tworzącego echo. W metodzie DGS (lub OWR, AVG) reflektorem jest okrągła tarczka np. Ø 3 mm (płaskodenny otwór), a w metodzie DAC pobocznica walca np. Ø 3 mm. Znajomość tych technik oceny wad jest elementem każdego kursu badań ultradźwiękowych. UWAGA: Normy podają metody oceny wielkości wad DAC i DGS jako równoważne. Trzeba mieć świadomość, że tak nie jest. Wyniki badania z użyciem metody DGS nie mogą być porównywane z wynikami badania z użyciem metody DAC. Różnice w czułości badania pomiędzy tymi metodami, mogą wynosić nawet 10dB (co w przybliżeniu odpowiada czterokrotnemu zwiększeniu wielkości reflektora odbijającego i tworzącego echo). W niniejszej procedurze zalecamy wybieranie metody DAC.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 23 Informacje na temat oceny wielkości wad metodami DGS i DAC podano na stronie internetowej: http://www.ultra.wroclaw.pl/pdf/metody/ocenawielkosciwad.pdf Ogólne informacje na temat metod DGS i DAC można znaleźć na stronie internetowej: http://www.ndt.net/ndtaz/ndtaz.php Informacje o wzorcach można znaleźć np. na stronie internetowej: www.ndtequipment.co.uk/calibration_blocks.htm D. Krzywa (poziom) odniesienia i poziom oceny Wyznaczenie krzywej odniesienia dla metod DGS i DAC jest różne. Krzywa odniesienia jest wykresem wartości amplitud ech od wad wzorcowych. W zależności od wybranej metody oceny wskazań (DGS, DAC) operator wybiera wzorzec: W przypadku metody DGS należy użyć wzorca z nawierconymi otworkami płaskodennymi (okrągłymi tarczkami) o średnicy zależnej od: grubości badanego materiału, częstotliwości i typu użytej głowicy Tabela 4. i Tabela 5. w Załączniku 1. W przypadku metody DAC należy użyć wzorca z nawierconymi poprzecznie otworami cylindrycznymi o średnicy 3 mm (norma dopuszcza użycie wzorca z wyciętym rowkiem prostokątnym o głębokości 1 mm, ale w niniejszej procedury radzimy unikać tego wzorca, ze względu na małą powtarzalność wykonania tych wzorców). Do krzywej odniesienia odwołują się inne krzywe (poziomy) z normy: krzywa oceny, krzywa rejestracji. Sposób uzyskiwania echa od wad wzorcowych dla metod DGS i DAC, defektoskopem CUD, podano w Internecie http://www.ultra.wroclaw.pl/pdf/metody/ocenawielkosciwad.pdf. Krzywa oceny określa jakie wskazania powinny być poddane ocenie według normy. Inaczej mówiąc krzywa ta odróżnia wskazania od szumów. Wskazania poniżej krzywej oceny nie są brane pod uwagę w ocenie spoiny. Krzywą oceny wyznacza się poprzez przesunięcie (obniżenie) krzywej odniesienia o odpowiednią wartość. Przesunięcie krzywej odniesienia jest zależne od wybranej metody oceny wskazań (DGS, DAC) i wynosi: Dla metody DGS, należy przesunąć krzywą odniesienia o wartość: 4 db. Dla metody DAC, należy przesunąć krzywą odniesienia o wartość: 10 db. D.1. Dla różnych defektoskopów, sposób wyznaczania wykresów DGS i krzywych DAC, jest różny. Należy zapoznać się instrukcją obsługi defektoskopu, aby móc poprawnie wyznaczyć wykres DGS lub krzywą DAC. Ważne jest aby wyznaczone krzywe, podczas badania, były w tym samym położeniu (względem podstawy czasu i wzmocnienia) jak podczas ich tworzenia (uwzględniając ewentualne poprawki związane ze stratami przeniesienia). E. Wynik badania PROTOKÓŁ Badanie spoiny zgodnie z normami PN-EN 1712 i 1714 musi kończyć się sporządzeniem protokołu z badania. Protokół jest dokumentem potwierdzającym przeprowadzenie badania zgodnie z normą i tylko taki dokument może być brany pod uwagę jako wynik badania. W przypadku badań kontrolnych lub badań wykonywanych przez tzw. stronę trzecią, protokoły są dokumentami potwierdzającymi odpowiednie przeprowadzenie badania. Wzór protokołu badania podano w Załączniku 4.

ZAŁĄCZNIK 1 Tabele. Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 24 Tabela 1. Informacje o ilości przeszukiwań spoiny i ilości kątów wprowadzenia wiązki. Poziom Uwagi badania Grubość badanego materiału [mm] Ilość kątów wprowadzenia wiązki Ilość stron badania Ilość przeszukiwań spoiny A 8 t < 15 1 2 2 1) 15 t < 40 1 2 2 1) B 8 t < 15 1 2 2 2) 15 t < 40 2 2 4 2), 3), 4) 40 t < 60 2 2 4 3) 60 t < 100 2 2 4 3) C 8 t < 15 1 2 3 5), 6) 15 t < 40 2 2 5 3), 5), 6) > 40 2 4 10 3), 5), 7) 1) Na podstawie uzgodnień, można się ograniczyć do jednego przeszukiwania z jednej strony 2) Jeżeli spoina jest dostępna tylko z jednej strony, należy stosować dwa kąty wprowadzenia wiązki 3) Dodatkowe badanie techniką tandem na podstawie specjalnego uzgodnienia 4) Dla grubości materiału 15 < t 25 wystarczy jeden kąt wprowadzenia, pod warunkiem, że częstotliwość głowicy jest mniejsza niż 3 MHz. 5) Jakość powierzchni lica spoiny powinna być zgodna z wymaganiami zawartymi w rozdziale 8 normy PN-EN 1714. Może to spowodować konieczność zeszlifowania lica. W przypadku spoin obwodowych jednostronnych, można zeszlifować jedynie zewnętrzną stronę lica. 6) Dodatkowe przeszukiwanie głowicą normalną po licu lub grani. 7) Dodatkowe przeszukiwanie głowicą normalną po licu i grani. UWAGA: Dodatkowe poszukiwania wskazań poprzecznych stosowane są tylko w przypadku specjalnego uzgodnienia. Tabela 2. Poziomy rejestracji w zależności od metody badania. Metoda badania PAK2 PAK3 DAC Poziom odniesienia 6 db (50% DAC) Poziom odniesienia 2 db (80% DAC) DGS Poziom odniesienia Poziom odniesienia +4 db Tabela 3. Zalecana częstotliwość głowic przy badaniu według metody DGS. Grubość materiału, t [mm] Częstotliwość głowicy fal poprzecznych [ MHz] Częstotliwość głowicy fal podłużnych [ MHz] 8 t < 15 4 4 do 5 16 t < 40 2 do 4 2 do 5 40 t < 100 2 2 do 5 Tabela 4. Średnica otworka płaskodennego do wyznaczenia poziomu odniesienia dla badania głowicą na falę poprzeczną metodą DGS. Częstotliwość Grubość badanego materiału [mm] głowicy [MHz] 8 t < 15 16 t < 40 40 t < 100 1,5 do 2,5 - D = 2 mm D = 3 mm 3 do 5 D = 1 mm D = 1,5 mm -

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 25 Tabela 5. Średnica otworka płaskodennego do wyznaczenia poziomu odniesienia dla badania głowicą na falę podłużną metodą DGS. Częstotliwość Grubość badanego materiału [mm] głowicy [MHz] 8 t < 15 16 t < 40 40 t < 100 1,5 do 2,5 - D = 2 mm D = 3 mm 3 do 5 D = 2 mm D = 2 mm D = 3 mm Tabela 6. Akceptowalność wskazań dla metody DAC. Grubość materiału: 8 t < 15 Długość wskazania, l [mm] Maksymalna dopuszczalna wysokość echa l t Poziom odniesienia l > t Poziom odniesienia -6 db Grubość materiału: 15 t 100 Długość wskazania, l [mm] Maksymalna dopuszczalna wysokość echa l 0, 5t Poziom odniesienia +4 db 0,5t < l t Poziom odniesienia -2 db l > t Poziom odniesienia -6 db Tabela 7. Akceptowalność wskazań dla metody DGS. Grubość materiału: 8 t < 15 Długość wskazania, l [mm] Maksymalna dopuszczalna wysokość echa l t Poziom odniesienia +6 db l > t Poziom odniesienia Grubość materiału: 15 t 100 Długość wskazania, l [mm] Maksymalna dopuszczalna wysokość echa l 0, 5t Poziom odniesienia +10 db 0,5t < l t Poziom odniesienia +4 db l > t Poziom odniesienia

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 26 ZAŁĄCZNIK 2 Zalecane ruchy głowicy podczas badania oraz kąty wprowadzenia wiązki ultradźwiękowej. Rysunek 2. Zalecane ruchy głowicy podczas badania spoiny. Rysunek 3. Kierunki wprowadzenia wiązki ultradźwiękowej.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 27 ZAŁĄCZNIK 3 Wzór protokołu wstępnego.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 28 Załącznik 4 Wzór protokołu z wynikami badania.

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 29

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 30 Załącznik 5 Procedura Ultradźwiękowej kontroli spawacza. PROCEDURA UKS Ultradźwiękowej kontroli spawacza 1. Wziąć płyty próbne o takich samych parametrach jak spawane elementy i dać do spawania kontrolowanemu spawaczowi. 2. Zbadać pospawane płyty defektoskopem CUD07.z użyciem skanera 3. Przedstawić spawaczowi wydruki-wyniki badań i ewentualnie omówić zanotowane błędy. 4. Czynności 1-3 powtarzać aż do osiągnięcia satysfakcjonujących rezultatów tj. uzyskania spoin bez niezgodności nieakceptowanych (wad) według norm PN-EN 1712 i 1714. Dopiero wtedy spawacza można dopuścić do spawania właściwych elementów konstrukcji. 5. Procedurę powtarzać zawsze w ramach przygotowania nowej produkcji oraz okresowo 6. Prowadzić dziennik spawacza z wynikami kontroli oraz z uzyskanymi wynikami w produkcji Nagradzać spawaczy dobrych (Ewentualnie ranking spawaczy podawany do ich wiadomości grupowej)

Procdura IBUS-PN/EN-09/1 Str 31 Załącznik 6 Wyciąg z Ustawy z dnia 12 września 2002 o normalizacji (Dz.U. nr 169, poz. 1386) Art.4 W normalizacji krajowej stosuje się następujące zasady : Pkt. 3. Dobrowolności uczestnictwa w procesie opracowania i stosowania norm; Pkt. 6. Niezależności od administracji publicznej oraz jakiejkolwiek grupy interesów; Pkt. 7. Jednolitości i spójności postanowień norm; Pkt. 8. Wykorzystywania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki; Art.5 pkt.3: Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.