INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE INŻYNIER ROLNICTWA kod 213205 Zakres tematyczny informacji 1) Zadania zawodowe oraz profil kompetencyjny 2) Sytuacja zawodu na rynku pracy 3) Prognozy dla rynku pracy-barometr Zawodów 4) Kształcenie i doskonalenie w zawodzie 5) Informacje dodatkowe 6) Możliwości i warunki zatrudnienia w zawodzie w krajach Unii Europejskiej ANEKS STATYSTYCZNY Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy, Aktualizacja: Bydgoszcz, czerwiec 2017 r. 1
1) Zadania zawodowe oraz profil kompetencyjny Zawód inżynier rolnictwa (kod 213205) to jeden z 2455 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz. U. 2014, poz. 1145 z późn zm). W poprzedniej klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2014 r. zawód ten miał tą samą nazwę oraz kod. Zadania zawodowe: - prowadzenie badań mających na celu otrzymanie nowych odmian roślin uprawnych (np. odpornych na choroby i szkodniki) oraz opracowywanie technologii produkcji tych odmian; - doskonalenie metod produkcji nasiennej, przechowalnictwa nasion, oceny i kwalifikacji polowej; - prowadzenie badań dotyczących nowoczesnych technik ochrony roślin, ekologicznych środków biologicznych oraz opracowywanie metod bezpiecznego stosowania i kontroli pozostałości pestycydów w produkcji roślinnej i glebie; - opracowywanie nowoczesnych metod prognozowania i sygnalizacji pojawienia się chorób, szkodników i chwastów; - opracowywanie nowych metod ochrony i rekultywacji gruntów, upraw roli, płodozmianów, nawożenia itp.; - organizowanie produkcji, podejmowanie decyzji dotyczących rodzaju i technologii produkcji roślinnej (w zależności od warunków klimatycznych, glebowych, potrzeb rynku itp.), planowanie płodozmianów, organizowanie parku maszynowego, zaopatrzenia w nawozy, środki ochrony roślin oraz zapewnianie odpowiedniej kadry pracowników; - organizowanie i nadzorowanie prac związanych z produkcją roślinną (uprawa roli, nawożenie, siew lub sadzenie roślin, zbiór i przygotowanie plonów do sprzedaży lub przechowywania); - prowadzenie lustracji roślin uprawnych i podejmowanie niezbędnych działań w przypadku zagrożenia upraw przez szkodniki, choroby; - organizowanie i kontrolowanie selekcji i dokonywanie kwalifikacji na plantacjach nasiennych; - nadzorowanie przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska, szczególnie w przypadku stosowania środków chemicznych, jak również zasad właściwego magazynowania i transportu plonów. PROFIL KOMPETENCYJNY 1 dla grupy Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych (grupa duża 2 21) Kompetencje to cechy/dyspozycje osoby, w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw, pozwalające realizować zadania zawodowe na wymaganym poziomie/efekty. Kompetencje są obserwowalne i mierzalne dzięki temu, że przejawiają się w zachowaniu. Podlegają procesowi uczenia się, są dynamiczne, zmienne w czasie, rozwijają się w ramach zdobywanego doświadczenia. Pozwalają określić, w jakich zadaniach, na jakim stanowisku, przyszły pracownik będzie mógł efektywnie wykorzystać swój potencjał. Tempo ich rozwoju zależy od zmiennych zewnętrznych (otoczenia) oraz względnie trwałych dyspozycji (osobowość, inteligencja). 3 Są uniwersalne (transferowalne), wykorzystywane w różnych zadaniach i różnych obszarach funkcjonowania. Dla grupy Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych określono 4 kompetencje, tj.: 1 NBK Narzędzie do badania kompetencji. Podręcznik dla doradców zawodowych, Warszawa 2014 r. 2 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, DZ.U. z 2014r. poz.1145 z późn. zm. 3 Jurek P., Analiza wybranych metod oceny kompetencji zawodowych, artykuł w książce pod red. A. Witkowski, T. Listwan, Kompetencje a sukces zarządzania organizacją, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008 2
Kompetencja 1 Zdolności analityczne i podejmowanie decyzji: to rozumienie złożonych sytuacji relacji zachodzących pomiędzy różnymi elementami. Analizowanie informacji i danych, dostrzeganie zależności, wyciągania na ich podstawie wniosków i podejmowanie trafnych decyzji. Kompetencja 2 Sumienność w dążeniu do rezultatów: rozumiana jako wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. Kompetencja 3 Gotowość do podnoszenia kwalifikacji: otwartość na wiedzę i na zadania umożliwiające jej zdobycie. Wykorzystywanie napotkanych problemów jako okazji do rozwoju. Chęć eksperymentowania i podejmowania nowych zadań. Staranna analiza sukcesów i porażek oraz traktowanie tych drugich jako cennej lekcji. Kompetencja 4 Obsługa komputera z wykorzystaniem Internetu: to korzystanie z dostępnych urządzeń technicznych (np. komputerów, drukarek, skanerów) i aplikacji komputerowych do usprawnienia realizacji zadań. Swobodne przeglądanie stron internetowych w celu szybkiego dotarcia do informacji przydatnych ze względu na wykonywane obowiązki. Skuteczne wyszukiwanie w sieci potrzebnych wiadomości, formułowanie poleceń wyszukiwania w taki sposób, aby zapewniały szybkie dotarcie do źródeł na odpowiednim poziomie merytorycznym, bez konieczności sprawdzania przypadkowych rezultatów wyszukiwania. Zestaw kompetencji może się różnić od podanych wyżej kompetencji, w zależności od wymagań pracodawcy w konkretnym zawodzie i na konkretnym stanowisku. Zróżnicowane będzie również natężenie każdej z kompetencji. Kto i w jaki sposób może wiedzę o naszych kompetencjach można wykorzystać? Odpowiedź jest prosta My Sami oraz pracodawca. Coraz więcej pracodawców wykorzystuje analizę kompetencyjną w procesie rekrutacji. W niektórych firmach dodatkowo jest ona wykorzystywana podczas: okresowej oceny pracowników - jako narzędzie do oceny efektywności pracy; ustalania indywidualnych planów rozwoju - dostarcza informacji, jakie właściwości predysponują do np. awansów. Jest również źródłem informacji odnośnie obecnych i przyszłych potrzeb szkoleniowych. Jeśli stwierdzimy, że nie posiadamy dostatecznej wiedzy i umiejętności, które są wymagane przez pracodawców warto zatem zastanowić się nad skorzystaniem z różnych form działań rozwojowych (szkolenia, wsparcie innych, literatura, uczestniczenie w coachingu, itp.). 3
2) Sytuacja zawodu na rynku pracy 4 Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy wg zawodu inżynier rolnictwa w latach 2012-2016 W latach 2013-2016 miał miejsce spadek liczby rejestracji bezrobotnych w zawodzie inżynier rolnictwa. W 2016 r. zarejestrowano 132 bezrobotnych z tym zawodem (o 21 os. mniej niż w 2015 r.). W 2016 r. w porównaniu do 2012 r. odnotowano spadek o 39,4% nowych rejestracji z tym zawodem. W latach 2012-2016 pracodawcy zgłaszali do powiatowych urzędów pracy relatywnie mało ofert zatrudnienia dla zawodu inżynier rolnictwa. W całym okresie zgłoszono łącznie 41 miejsc pracy (najmniej w 2012 r. 2 miejsca). Bezrobotni do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki wg zawodu inżynier rolnictwa w latach 2012-2016 W latach 2013-2016 miał miejsce spadek liczby rejestracji bezrobotnych w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki w zawodzie inżynier rolnictwa. W 2016 r. zarejestrowano 22 bezrobotnych (o 9 os. mniej niż w 2015 r.). Na koniec 2016 r. w statystykach pozostało 6 bezrobotnych. 4 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie kujawsko-pomorskim w poszczególnych latach dostępny jest na stronie: http://wup.torun.pl/urzad/publikacje/publikacje-dotyczace-rynku-pracy/ 4
Z uwagi na większą liczbę osób nowozarejestrowanych niż zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w latach 2012-2014 zawód inżynier rolnictwa sklasyfikowano jako zawód nadwyżkowy 5. Od 2015 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (obecnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Według niej zamiast wskaźnika intensywności nadwyżki/ deficytu, dokonuje się wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych na podstawie trzech wskaźników: dostępności ofert pracy, długotrwałego bezrobocia oraz płynności bezrobotnych 6. Zmiana ta spowodowała, że sytuacja znacznej części zawodów pozostaje nieokreślona nie przynależą do żadnej z grup. Zawód inżynier rolnictwa w 2015 r. i w 2016 r. nie został zakwalifikowany do grupy zawodów deficytowych, zrównoważonych lub nadwyżkowych. Dane statystyczne dotyczące zawodu inżynier rolnictwa umieszczono w aneksie. 3) Prognozy dla rynku pracy-barometr Zawodów Z badania pt. Barometr zawodów 7, prognozującego zapotrzebowanie na zawody w województwie wynika, że zapotrzebowanie na zawód inżynier inżynierii materiałowej, ujęty w grupie barometrowej pod nazwą specjaliści rolnictwa i leśnictwa, w 2017 r. został zaklasyfikowany w Regionie do zawodów zrównoważonych. 5 Do 2015 r. podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonywało się na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. 6 Wskaźnik dostępności ofert pracy : iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia : iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu Wskaźnik płynności bezrobotnych : iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie. 7 Barometr zawodów jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w 2017 r. Badanie zostało przeprowadzone na przełomie III i IV kwartału 2016 r. W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń, sytuacja w niektórych zawodach może ulec zmianie. 5
Z badań wynika, że trudno będzie znaleźć zatrudnienie w omawianym zawodzie w województwie kujawsko-pomorskim w 2017 r. W ośmiu powiatach opisywany zawód jest zawodem nadwyżkowym. Są to powiaty: bydgoskie, (ziemski i grodzki), grudziądzki (ziemski), brodnicki, aleksandrowski i włocławskie (ziemski i grodzki). 4) Kształcenie i doskonalenie w zawodzie Podstawa prawna w kształceniu W odniesieniu do studiów wyższych, zasady kształcenia są regulowane m.in. przez następujące przepisy 8 : Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej Dz.U. z 2016r, poz.65 http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20160000065 Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym Dz.U. 2005 nr 164 poz. 1365 z późn. zm (akt posiada tekst jednolity Dz.U. 2016 poz. 1842) http://isip.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20051641365, Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U. Nr 84 poz. 455 (tekst ujednolicony) http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20110840455 Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji Dz. U. z 2016 r.poz. 64 (tekst ujednolicony) http://isip.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20160000064+2016%2401%2415&min=1 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie charakterystyk drugiego stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacji typowych dla kwalifikacji uzyskiwanych w ramach szkolnictwa wyższego po uzyskaniu kwalifikacji pełnej na poziomie 4 poziomy 6 8 D.U. z2016r, poz. Poz. 1594 http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20160001594&min=1 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów Dz.U. 2016 poz. 1596 http://isip.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20160001596 Rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego 1)z dnia 10 lutego 2017 r.w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu Dz.U.2017 poz. 279 http://isap.sejm.gov.pl/detailsservlet?id=wdu20170000279 8 Opracowanie własne na podstawie bip Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego http://www.bip.nauka.gov.pl/ustawy-akty-sw/ i internetowego systemu aktów prawnych 6
Absolwenci i studenci wg kierunku rolnictwo w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2012-2016 W 2016 roku kierunek rolnictwo ukończyło 137 absolwentów (o 10 osób mniej niż w 2015 r.). W latach 2014-2016 odnotowano spadek liczby osób kończących omawiany kierunek. W 2016 roku na w/w kierunku kształciło się 432 osób (o 42 os. mniej niż w 2015 r.). W latach 2013-2016 odnotowano tendencję malejącą liczby studentów kształcących się na omawianym kierunku. W 2016 r. w porównaniu do 2012 r. nastąpił spadek liczby studentów o 32,8%. W województwie kujawsko-pomorskim kształcenie na kierunku rolnictwo odbywa się na Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy. Wykaz szkół kształcących w zawodzie inżynier rolnictwa przedstawiono w aneksie do opracowania. 5) Informacje dodatkowe POMOCNE ADRESY www.psz.praca.gov.pl Wortal Publicznych Służb Zatrudnienia zawiera szereg informacji dotyczących różnego rodzaju zawodów, w tym także zawodów informatycznych. Można znaleźć opisy zawodów (w zakładce Publikacje znajduje się np. Przewodnik po Zawodach), informacje o ofertach pracy w urzędach pracy, standardy kwalifikacyjne i inne. http://wup.torun.pl strona Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu http://tujestpraca.eu Portal poświęcony zagadnieniom związanym z poszukiwaniem zatrudnienia, serwis prowadzony jest przez urzędy pracy województwa kujawsko-pomorskiego. Czasopisma http://www.agromechanika.net.pl miesięcznik Agromechanika http://www.rolnikdzierzawca.pl miesięcznik Rolnik. Dzierżawca, pismo dzierżawców i właścicieli rolnych http://www.nowoczesnauprawa.pl miesięcznik produkcji roślinnej Nowoczesna Uprawa 7
http://www.rpt.pl Rolniczy Przegląd Techniczny http://www.agroenergetyka.apra.pl kwartalnik Agroenergetyka STRONY INTERNETOWE http://www.minrol.gov.pl/pol Ministerstwo Rozwoju i Rozwoju Wsi http://www.arimr.gov.pl Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa http://www.ppr.pl/dzial-praca-20.php Pierwszy Portal Rolny http://www.agronews.com.pl portal rolny, środki ochrony roślin, telewizja rolnicza http://kierunkistudiow.pl/rolnictwo -uczelnie kształcące w zawodzie w kraju KSIĄŻKI Tyburski j., Żakowska-Biemans s.: Wprowadzenie do rolnictwa ekologicznego.wydawnictwo SGGW, Warszawa 2007. U. Sołtysiak Rolnictwo ekologiczne od producenta do konsumenta. Praca zb. pod red. U. Sołtysiak. Stowarzyszenie EKOLAND i Stiftung Leben&Umwelt, Warszawa 1995. Józef Zegar Współczesne wyzwania rolnictwa Paradygmaty Globalizacja Polityka wydawnictwo Naukowe PWN 2012r. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu Rolnictwo i Bioinżynieria http://www.wydawnictwo.up-poznan.net/dzial_1.html Opracował: Adam Mickiewicz doradca zawodowy Akceptowała: Elżbieta Słowińska kierownik CIiPKZ w Bydgoszczy WUP w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy. 6) Możliwości i warunki zatrudnienia w zawodzie w krajach Unii Europejskiej Inżynier rolnictwa 1. Dostęp do rynków pracy krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). W państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) swobodny przepływ pracowników jest prawem podstawowym pozwalającym obywatelom danego państwa EOG podjąć pracę w innym państwie należącym do EOG na tych samych warunkach jak obywatele wybranego państwa. Polacy, podejmujący legalną pracę w innym państwie EOG, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. 2. Informacja dla osób poszukujących pracy w zawodzie inżynier rolnictwa w krajach EOG: Osoba chcąca podjąć pracę jako inżynier rolnictwa w jednym z krajów EOG, powinna sprawdzić czy zawód ten nie jest w tym kraju regulowany, co wiąże się z oficjalnym uznaniem kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Każdy kraj EOG decyduje o uregulowaniu zawodu, dlatego też może się zdarzyć, że dany zawód jest regulowany w jednym kraju, podczas gdy w innych nie będzie regulowany. Aby sprawdzić, czy zawód inżynier rolnictwa jest regulowany należy skorzystać z wyszukiwarki na portalu Twoja Europa prowadzonym przez Komisję Europejską: http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/regprof/index.cfm?action=homepage 8
Obecnie w pięciu krajach EOG zawód inżynier rolnictwa jest regulowany, są to: Grecja, Włochy, Portugalia, Hiszpania i Cypr. W przypadku braku informacji o danym zawodzie w powyższej wyszukiwarce lub w razie potrzeby uzyskania dodatkowych informacji, należy zgłosić się do jednego z punktów informacyjnych utworzonych w tym celu w każdym z krajów EOG (tzw. contact points): http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/contact/national_contact_points_en.htm 3. Zapotrzebowanie na osoby z zawodem inżynier rolnictwa wg Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej http://eures.europa.eu Z danych dostępnych na portalu EURES wynika, że dla osób z tym zawodem zgłoszonych zostało 677 ofert pracy z 20 krajów EOG. Najwięcej ofert pracy dla inżynierów rolnictwa znajduje się w Francji (287 ofert), Niemczech (143 ofert) i Grecji (50 oferty) - dane wg stanu na dzień 19.05.2017 r. Osoby ubiegające się o pracę w zawodzie inżynier rolnictwa w krajach EOG powinny dysponować wykształceniem wyższym inżynierskim z zakresu mechaniki lub rolnictwa oraz 2-3 letnim udokumentowanym doświadczeniem zawodowym związanym z projektowaniem. Wymagana jest także biegła analiza projektu, terminowość, odporność na stres oraz gotowość do podróży (wymagane prawo jazdy kat. B). Należy pamiętać, że najczęściej pracodawcy oczekują od pracownika biegłej znajomości języka angielskiego oraz języka kraju, w którym zamierzają podjąć pracę. Przykładowa stawka płacy w zawodzie inżynier rolnictwa we Francji wynosi: 26000 euro/rok brutto. Opracował: Jacek Paśniewski pośrednik pracy, WUP w Toruniu, Wydział Pośrednictwa Pracy OZ WUP w Bydgoszczy 9
ANEKS SPIS TABEL Tabela 1. Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy w zawodzie inżynier rolnictwa w latach: 2012-2016 Tabela 2. Absolwenci i studenci uczelni wyższych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2012-2016 - kierunek rolnictwo Wykaz uczelni wyższych województwa kujawsko-pomorskiego kształcących na kierunku rolnictwo 10
ANEKS. Część tabelaryczna Tabela 1. Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy w zawodzie inżynier rolnictwa w latach: 2012-2016 Bezrobotni zarejestrowani w ciągu okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki w ciągu okresu ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej zgłoszone w ciągu okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec okresu liczba kandydatów /1 ofertę pracy Lata 2016 132 22 6 6 2 0 66 2015 153 31 5 5 11 0 14 2014 204 51 16 16 10 0 20 2013 215 59 19 19 6 0 36 2012 218 64 14 14 12 0 18 Tabela 2. Absolwenci i studenci uczelni wyższych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2012-2016 - kierunek rolnictwo Liczba absolwentów - rok akademicki Liczba studentów - stan na dzień 30 listopada lata Wyszczególnienie Uniwersytet Techniczno Przyrodniczy w Bydgoszczy tytułem inżyniera 82 338 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia 55 94 2016 po ostatnim roku bez egzaminu X X Ogółem 137 432 tytułem inżyniera 76 379 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia 71 95 2015 2014 po ostatnim roku bez egzaminu X X Ogółem 147 474 tytułem inżyniera 114 373 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia 70 106 po ostatnim roku bez egzaminu X 3 Ogółem 184 482 11
tytułem inżyniera 120 394 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite 0 0 studia drugiego stopnia 87 127 po ostatnim roku bez egzaminu X 30 2013 Ogółem 207 551 tytułem inżyniera 112 472 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite 13 0 studia drugiego stopnia 76 115 po ostatnim roku bez egzaminu X 56 2012 Ogółem 201 643 12
Uczelnie wyższe województwa kujawsko-pomorskiego kształcące na kierunku rolnictwo 1) Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich ul. Ks. A. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz telefon: 52 373 27 06, 52 374 94 11 www.utp.edu.pl rolnictwo studia I stopnia inżynierskie, oraz II stopnia 13