Program rewitalizacji dla Gminy Przemyśl

Program rewitalizacji dla Gminy Przemyśl na lata 2017-2023 PROJEKT Opracowany przez Zespół WGS84 Polska Sp. z o.o. ul. Warszawska 14 lok. 5 05-822 Milanówek www.wgs84.pl

Spis treści 1. Wprowadzenie... 3 2. Opis powiązań programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy... 4 3. Diagnoza czynników zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych... 9 3.1. Porównywalne jednostki przestrzenne... 12 3.2. Wykorzystane źródła danych... 13 3.3. Demografia... 14 3.4. Bezrobocie... 17 3.5. Ubóstwo... 19 3.6. Bezpieczeństwo... 22 3.7. Aktywność społeczna... 23 3.8. Identyfikacja obszarów w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych... 26 3.9. Sytuacja gospodarcza... 29 3.10. Sytuacja środowiskowa... 31 3.11. Sytuacja przestrzenno-funkcjonalna... 35 3.12. Sytuacja techniczna... 36 3.13. Delimitacja obszarów zdegradowanych... 39 4. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji i zasięg przestrzenny obszaru rewitalizacji... 43 5. Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji... 48 6. Cele rewitalizacji i kierunki działań... 49 7. Lista planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych wraz z harmonogramem realizacji... 52 8. Uzupełniające rodzaje przedsięwzięć rewitalizacyjnych... 64 9. Indykatywne ramy finansowe... 66 10. Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami rożnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji... 69 11. Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów w proces rewitalizacji... 76 12. System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji... 85 13. System monitoringu skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu Programu... 87 14. Ocena oddziaływania na środowisko... 89 15. Wykorzystane źródła danych... 90 16. Załączniki... 92 17. Spis załączników, tabel, wykresów i map... 95 2 S t r o n a 2

1. Wprowadzenie Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie programu rewitalizacji. 1 Program rewitalizacji to inicjowany, opracowany i uchwalony przez radę gminy, na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594, z późn. zm.), wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji. 2 Kompleksowa rewitalizacja obszarów zdegradowanych powinna zmierzać do pobudzenia aktywności środowisk lokalnych i stymulowania współpracy na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego, a także prowadzić do przeciwdziałania zjawisku wykluczenia na obszarach zagrożonych patologiami społecznymi. Celem podejmowanych inicjatyw w obszarze rewitalizacji powinna być poprawa jakości życia mieszkańców, zwiększenie ich szans na zatrudnienie oraz ożywienie gospodarcze i społeczne obszaru Realizacja działań infrastrukturalnych winna być narzędziem niwelowania negatywnych zjawisk związanych ze zdiagnozowanymi problemami społecznymi, a działania inwestycyjne służyć trwałej odnowie rewitalizowanego obszaru poprzez poprawę ładu przestrzennego, stanu środowiska i zabudowy, zastosowanie wysokiej jakości rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych, a także wspierać powstawanie nowych miejsc pracy i inwestycji, w tym także możliwości spędzania wolnego czasu. 3 Niniejszy dokument został sporządzony z uwzględnieniem zasad planowania rewitalizacji, wskazanych w Wytycznych Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020. 1 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz.U. 2015, poz. 1777, z późn. zm. 2 Wytyczne Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, dostępne: https://www.mr.gov.pl/media/23916/wytyczne_dot_rewitalizacji_po_aktualizacji-zatwierdzone02082016clear.pdf 3 Instrukcja przygotowania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, przyjęta uchwałą nr 296/5906/17 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 18 kwietnia 2017 r. 3 S t r o n a 3

2. Opis powiązań programu rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy Działania wyznaczone w Programie rewitalizacji Gminy Przemyśl na lata 2017-2023 są spójne z celami, kierunkami i działaniami, zapisanymi w gminnych dokumentach programowych, tj. Strategią Rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Przemyśl, Gminną Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2016-2022 oraz Planem gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Przemyśl. Misją Gminy, zawartą w Strategii Rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022 4, jest efektywne zaspokojenie potrzeb mieszkańców gminy zapewniające godne warunki życiowe, rozwój społeczeństwa lokalnego oraz poczucie stabilizacji w przyszłości. Natomiast wizja rozwoju Gminy Przemyśl prezentuje Gminę jako przyjazną mieszkańcom i inwestorom, z rozwijającą się infrastrukturą społeczną oraz techniczną, na obszarze której przestrzegana jest zasada zrównoważonego rozwoju w każdym aspekcie życia. Z perspektywy realizacji Programu rewitalizacji dla Gminy Przemyśl na lata 2017-2023, istotne znaczenie mają następujące cele strategiczne: Obszar strategiczny: Gospodarka Cel strategiczny 1. Wszechstronne i trwałe wspieranie rozwoju gospodarczego w oparciu o istniejący potencjał środowiska i mieszkańców zapewniający odpowiednią liczbę miejsc pracy oraz efektywne funkcjonowanie podmiotów gospodarczych. Obszar strategiczny: Ochrona Środowiska Cel strategiczny 2. Wspieranie działań w zakresie ochrony środowiska. Obszar strategiczny: Turystyka i Sport Cel strategiczny 3. Poprawa atrakcyjności turystycznej gminy poprzez racjonalne wykorzystanie walorów środowiska kulturowego i przyrodniczego oraz położenia geograficznego dla rozwoju turystyki. Obszar strategiczny: Rolnictwo Cel strategiczny 4. Wspieranie rolnictwa oraz działań w zakresie ekoprodukcji. Obszar strategiczny: Rozwój kapitału ludzkiego Cel strategiczny 5. Zaspokojenie potrzeb mieszkańców w zakresie usług społecznych, obejmujących sferę kulturalną, edukacyjną, rekreacyjną, sportową, zdrowotną oraz pomoc społeczną. Celom strategicznym zostały przypisane cele operacyjne, znajdujące swoje odzwierciedlenie we wdrażaniu programu rewitalizacji. Z punktu widzenia aspektów społecznych wśród istotnych należy wymienić następujące: 1. Cel operacyjny 1.2. Wspieranie działań na rzecz wzrostu zatrudnienia. 2. Cel operacyjny 2.4. Wspieranie działań i projektów proekologicznych. 4 Uchwała Nr XX/90/2016 Rady Gminy Przemyśl z dnia 27 stycznia 2016 roku w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022. 4 S t r o n a 4

3. Cel operacyjny 3.3. Organizacja imprez kulturalnych wyróżniających Gminę Przemyśl oraz budujących markę i wizerunek gminy. 4. Cel operacyjny 3.5. Budowa infrastruktury kultury, sportowej i rekreacyjnej. 5. Cel operacyjny 3.6. Stworzenie ram dla profesjonalnych akcji promocyjnych wskazujących Gminę Przemyśl jako atrakcyjne miejsce do osiedlania się bądź spędzania wolnego czasu przez mieszkańców województwa podkarpackiego i reszty kraju. 6. Cel operacyjny 4.3. Wspieranie integracji środowiska wiejskiego w wymiarze społeczno-kulturowym. 7. Cel operacyjny 5.1. Zapewnienie wysokiego poziomu szkolnictwa. 8. Cel operacyjny 5.2. Poprawa stanu technicznego obiektów użyteczności publicznej, służących zaspokajaniu potrzeb społecznych mieszkańców gminy. 9. Cel operacyjny 5.3. Elastyczne i systematyczne rozszerzanie oferty edukacyjnej. 10. Cel operacyjny 5.4. Dostosowanie obiektów dla osób niepełnosprawnych. 11. Cel operacyjny 5.5. Rozwój oferty kulturalnej, sportowej i rekreacyjnej oraz odpowiedniej infrastruktury. 12. Cel operacyjny 5.6. Skierowanie aktywności młodych ludzi na działania konstruktywne oraz zagospodarowanie ich czasu wolnego. 13. Cel operacyjny 5.7. Zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom. 14. Cel operacyjny 5.8. Zapewnienie dostępności podstawowej opieki zdrowotnej poprzez utworzenie ośrodków ochrony zdrowia. 15. Cel operacyjny 5.9. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej mieszkańców. 16. Cel operacyjny 5.10. Poprawa warunków zdrowotnych mieszkańców poprzez wzrost jakości usług w jednostkach ochrony zdrowia. 17. Cel operacyjny 5.11. Rozwijanie nowych form pomocy społecznej. 18. Cel operacyjny 5.12. Zwiększenie dostępności żłobków i przedszkoli. 19. Cel operacyjny 5.13. Wspieranie działań organizacji pozarządowych. Działania zaplanowane w Strategii Rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022 dotyczą także sfer gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej i technicznej, gdzie jako cele operacyjne wskazane zostały następujące: 1. Cel operacyjny 1.1 Wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców i firm. 2. Cel operacyjny 1.3. Budowa kanalizacji oraz wodociągów na terenie poszczególnych sołectw należących do Gminy Przemyśl. 3. Cel operacyjny 1.4. Ułatwienia dla inwestorów, stworzenie warunków zachęcających do podejmowania działalności gospodarczej (ulgi w podatku lokalnym itp.). 4. Cel operacyjny 1.6. Poprawa stanu dróg na terenie gminy celem zwiększenia poziomu bezpieczeństwa i komfortu mieszkańców oraz przyjezdnych, a także poprawy jakości skomunikowania z ośrodkami miejsko-wiejskimi. 5. Cel operacyjny 1.7. Rozbudowa chodników oraz oświetlenia ulic na terenie poszczególnych sołectw należących do Gminy Przemyśl. 6. Cel operacyjny 2.1. Rozwój systemu segregacji odpadów. 7. Cel operacyjny 2.2. Rozbudowa systemu kanalizacji i budowa oczyszczalni ścieków. 5 S t r o n a 5

8. Cel operacyjny 2.3. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii. 9. Cel operacyjny 2.5. Zachowanie czystości środowiska naturalnego. 10. Cel operacyjny 3.1. Rozwój i poprawa jakości bazy turystycznej i rekreacyjnej. 11. Cel operacyjny 3.2. Kształtowanie i ochrona wartości krajobrazowych oraz lepsze wykorzystanie walorów turystycznych w promocji gminy. 12. Cel operacyjny 4.1.Wspieranie produkcji rolniczej oraz rozwoju małych gospodarstw rolnych. 13. Cel operacyjny 4.2. Rozwój ekoprodukcji rolniczej. 14. Cel operacyjny 4.4. Wspieranie rozwoju nowoczesnych gospodarstw rolnych i agroturystycznych. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Przemyśl 5 sformułowano kierunki zagospodarowania przestrzennego i politykę przestrzenną Gminy Przemyśl. Sformułowano także najważniejsze zagadnienia strategiczne, tj. środowisko przyrodnicze, dobra kultury, rolnictwo i leśnictwo, turystyka i rekreacja, gospodarka przestrzenna, komunikacja, infrastruktura techniczna. Cele polityki przestrzennej wskazane w Studium są bezpośrednio powiązane z celami strategicznymi ujętymi w Strategii rozwoju jak i kierunkami działań rewitalizacyjnych ujętych w niniejszym Programie, tj. Zrównoważoną polityką przestrzenną oraz Rozwojem infrastruktury. W Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2016-2022 6 sformułowane zostały następujące cele strategiczne: Aktywizacja i wsparcie Seniorów z terenu Gminy Przemyśl, gdzie jako kierunki działań strategicznych wskazano m.in. utworzenie Rady Seniorów, Warsztaty Międzypokoleniowe, rozpoznanie rzeczywistych potrzeb w tym wiodących aktywności osób starszych, stworzenie bazy danych aktywnych seniorów, stworzenie miejsca realizacji pasji - Gminne Centrum Aktywności Społecznej lub Gminne Centrum Kulturalne, rozwój Pomocy Sąsiedzkiej - Tworzenie Grup Samopomocowych dla osób starszych, programy edukacyjne z udziałem osób starszych, koncerty młodzieży szkolnej dla osób starszych, Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu w Gminie Przemyśl poprzez 5 Uchwała nr XXXIV/177/2017 Rady Gminy Przemyśl z dnia 19 stycznia 2017 r. w sprawie uchwalenia Zmiany Nr 3 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego terenu położonego w Gminie Przemyśl. 6 Uchwała Nr XXI/105/2016 Rady Gminy w Przemyślu z dnia 23 marca 2016 roku w sprawie Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2016-2022. 6 S t r o n a 6

aktywizację grup zagrożonych wykluczeniem, obejmujące działania takie jak: tworzenie świetlic środowiskowych, wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych i szkół, utworzenie Gminnego Ośrodka Kultury, utrzymanie i rozwój asystentury rodzinnej, formy wsparcia aktywności osób starszych, osób niepełnosprawnych i najuboższych, informator o możliwych formach aktywizacji, wspieranie osób i rodzin o niskich dochodach, Aktywizacja wykluczonych, gdzie jako kierunki działań wskazano: zapewnienie minimum socjalnego pozwalającego zabezpieczyć podstawowe potrzeby materialne najuboższych mieszkańców Gminy, realizacja kursów przekwalifikowujących, podnoszenie poziomu wykształcenia, podpisywania kontraktów socjalnych, podniesienie kwalifikacji, wiedzy, umiejętności pracowników socjalnych, umożliwienie uczestnictwa w terapiach oraz warsztatach profilaktyczno-terapeutycznych, organizacja oddziaływań integracyjnych (w tym piknik i spotkania środowiskowe), Aktywizacja bezrobotnych w celu powrotu na rynek pracy, tj. tworzenie warunków do rozwoju ekonomii społecznej na terenie Gminy (ulgi podatkowe, działania promujące działalność spółdzielni socjalnych, zastosowanie klauzul społecznych), działania podejmowane w ramach projektów (zmierzające do rozwoju potencjału bezrobotnych na rynku pracy, w tym przekwalifikowania oraz podnoszenia umiejętności i kwalifikacji zawodowych), kierowanie na staże, prace społecznie użyteczne w NGO i innych instytucjach gminnych, szkolenia, kursy, warsztaty, wprowadzenie systemu motywacyjnego za aktywność, Wzmocnienie więzi rodzinnych, gdzie jako kierunek działań wskazano: utworzenie Gminnego Ośrodka Kultury (m.in. dla tworzenia warunków do integracji międzypokoleniowej), imprezy okolicznościowe, alternatywne formy spędzania czasu dzieci i młodzieży, warsztaty międzypokoleniowe, pomoc w nauce, zajęcia ruchowe, kultywowanie tradycji (warsztaty), organizacja pikników rodzinnych i rodzinnych rajdów rowerowych opartych o ideę integracji międzypokoleniowej, turnieje, konkursy, zabawy, święta i uroczystości rodzinne i lokalne, rozwój klubów sportowych, wsparcie finansowe dla rodzin poprzez programy pomocowe. Zapisy Planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Przemyśl 7 mają istotny wpływ na realizację działań rewitalizacyjnych w gminie, w szczególności w zakresie efektywności energetycznej i termomodernizacji, tj. realizacji celu rewitalizacji jakim jest poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury. W dokumencie podkreślono, iż zużycie energii w dużej mierze zależne jest od planowania przestrzennego, a decydujące są przede wszystkim postanowienia dotyczące kotłowni dla zabudowy i komunikacji samochodowej. Zaplanowane zadania obejmują termomodernizację i modernizację instalacji w budynkach użyteczności publicznej, montaż systemów sterujących i monitorujących zużycie energii w obiektach użyteczności publicznej, modernizację i budowę oświetlenia ulicznego na terenie MOF Przemyśl, montaż 7 Uchwała Nr XXXVI/189/2017 Rady Gminy Przemyśl z dnia 2 marca 2017 roku w sprawie zmiany uchwały Nr XXIX/145/2016 Rady Gminy Przemyśl z dnia 30 września 2016 r. w spawie przyjęcia dokumentu pn. Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Przemyśl. 7 S t r o n a 7

instalacji kolektorów słonecznych w budynkach mieszkalnych, wymianę źródeł ciepła na bardziej ekologiczne, montaż ogniw fotowoltaicznych i pomp ciepła w budynkach mieszkalnych w ramach projektu "Energia odnawialna dla gminy Żurawica, Przemyśl, Stubno", montaż instalacji OZE, termomodernizację i wymianę źródeł ciepła na bardziej ekologiczne w budynkach przemysłowych i handlowych, modernizację i rozbudowę nawierzchni dróg publicznych, ulic i chodników w tym rozbudowę i integrację systemu komunikacji publicznej na terenie MOF Przemyśl,, edukacja mieszkańców w zakresie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii, wspieranie produktów i usług efektywnych energetycznie, tzw. Zielonych Zamówień Publicznych oraz uwzględnianie w planowaniu przestrzennym konieczności oszczędzania energii. Tym samym Program pozostaje zgodny z założeniami planu gospodarki niskoemisyjnej, a także stanowi istotny wkład w osiągnięcie zdefiniowanych w Planie gospodarki niskoemisyjnej wskaźników monitorowania realizacji planu. 8 S t r o n a 8

3. Diagnoza czynników zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Gmina Przemyśl jest gminą wiejską położoną we wschodniej części województwa podkarpackiego, w powiecie przemyskim, przy granicy z Ukrainą. Od północy graniczy z gminą Żurawica, od północnego wschodu z gminą Medyka, od południa z gminą Fredropol, natomiast od wschodu z gminami Krasiczyn oraz Krzywcza. Gmina sąsiaduje również z Miastem Przemyśl, które rozdziela ją na dwie części: północno-zachodnią i południowowschodnią. Powierzchnia gminy wynosi 108,43 km 2, a liczba mieszkańców 10 567 osób. Pod względem administracyjnym gminę tworzy 16 jednostek: Bełwin, Grochowce, Hermanowice, Krówniki, Kuńkowce, Łętownia, Łuczyce, Malhowice, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Rożubowice, Stanisławczyk, Ujkowice, Wapowce i Witoszyńce. Największą miejscowością gminy jest Ostrów, natomiast siedziba samorządu znajduje się w mieście Przemyśl, które pełni jednocześnie rolę administracyjną, usługową i przemysłową dla okolicznych miejscowości. Na terenie gminy Przemyśl znajdują się następujące obszary prawnie chronione: rezerwat florystyczny Szachownica zajmujący obszar 16,7 ha w obrębie gruntów wsi Krówniki w południowo wschodniej części Gminy. Przedmiotem ochrony jest stanowisko rzadkiej rośliny o nazwie szachownica kostkowata. rezerwat leśno krajobrazowy Przełom Hołubli położony w Wapowcach Hołubli w północno - zachodniej części gminy, zajmujący w jej granicach powierzchnię około 2 ha, przy ogólnej powierzchni tego rezerwatu 46,4 ha. Przedmiotem ochrony jest fragment starodrzewu lipowego oraz dolina potoku Hołubla. Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego o powierzchni 61 862 ha. Na Parku istnieje osiem rezerwatów przyrody. O dużych wartościach terenie Parku decyduje występowanie unikatowej formy krawędzi brzegu karpackiego na odcinku sigmoidy przemyskiej reprezentującej niezależnie od wyjątkowości struktury geologicznej, także wybitne walory krajobrazowe. Przemysko Dynowski Obszar Chronionego Krajobrazu, zajmujący na terenie gminy powierzchnię 4.664 ha. Znaczną powierzchnię obszaru porastają lasy liściaste i mieszane o wysokim stopniu naturalności. Obszar specjalnej ochrony ptaków Pogórze Przemyskie (PLB180001), który obejmuje fragment najbardziej wysuniętych na zachód pogórzy Karpat Wschodnich, tj. Pogórza Przemyskiego i Pogórza Dynowskiego. Obszar ten jest cenną ostoją ptaków stwierdzono występowanie na tym terenie co najmniej 29 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Teren ten zasiedlają również ptaki z Polskiej Czerwonej Księgi, np. orzeł przedni, dzięcioł białogrzbiety, puszczyk uralski. Obszar Natura 2000 Rzeka San (PLH180007) obejmuje odcinek środkowego Sanu (pomiędzy Sanokiem i Jarosławiem). Teren ten jest wartościowym przyrodniczo odcinkiem dużej podgórskiej rzeki, charakteryzującej się naturalnymi brzegami i słabo przekształconym korytem. Stanowi on ważną ostoję wielu gatunków ryb. Na terenie 9 S t r o n a 9

Analiza wskaźnikowa Partycypacja społeczna Program rewitalizacji dla Gminy Przemyśl na lata 2017-2023 tego obszaru występuje największa w kraju populacja kiełbia Kesslera. Łącznie stwierdzono tu występowanie 8 gatunków ryb z Załącznika II Dyrektywy Rady. Obszar Natura 2000 Ostoja Przemyska (PLH180012) obejmuje swoim zasięgiem jedyny w Polsce fragment najbardziej wysuniętych na zachód pogórzy Karpat Wschodnich, tj. Pogórza Przemyskiego i Pogórza Dynowskiego. Lasy stanowią ponad 70% łącznej powierzchni tego obszaru. W granicach ostoi stwierdzono występowanie 6 typów siedlisk ważnych dla UE. Teren ten stanowi ważną ostoję fauny puszczańskiej z dużymi drapieżnikami (wilkiem i rysiem) oraz dużymi ssakami roślinożernymi. Stwierdzono tu w sumie 56 gatunków zwierząt cennych, w tym 13 gatunków ptaków. Wśród bezkręgowców szczególnie cenne są gatunki związane ze starymi drzewostanami dębowymi i bukowymi: jelonek rogacz, pachnica dębowa i kozioróg dębosz. Na tym terenie występuje również 900 gatunków roślin naczyniowych, w tym wiele gatunków zagrożonych, chronionych i rzadkich. 59,7% powierzchni gminy stanowią użytki rolne, obszary zabudowane to 3,7%, a grunty leśne stanowią 35,2%. Pozostała część obszaru zajęta jest przez nieużytki. Metodyka prac Zarys metodyki prac przedstawiono na poniższym schemacie. Diagnoza stanu Obszary kryzysowe Obszary zdegradowane Obszar rewitalizacji PROGRAM REWITALIZACJI Diagnoza stanu została przeprowadzona w trzech etapach. Najpierw przeanalizowano dokumenty strategiczne i planistyczne gminy, potem zebrano opinie interesariuszy, a następnie przeprowadzono analizę wskaźnikową zjawisk w sferze społecznej, gospodarczej, 10 S t r o n a 10

środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej na terenie Gminy Przemyśl i w poszczególnych jednostkach urbanistycznych gminy. Na tej podstawie wyznaczono obszary w stanie kryzysowym i obszary zdegradowane, uwzględniając we wszystkich analizach potrzeby zgłaszane przez mieszkańców w ramach uspołecznienia procesu. W ostatnim etapie skoncentrowano się na wskazaniu obszaru rewitalizacji, istotnego z punktu widzenia rozwoju lokalnego gminy, charakteryzującego się niekorzystnymi zjawiskami zdiagnozowanymi w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej czy przestrzennofunkcjonalnej i technicznej oraz definiowanymi przez mieszkańców. Obszar zidentyfikowany w wyniku przeprowadzonej analizy stanowi najbardziej problemową część gminy, w granicach której podejmowane będą przedsięwzięcia rewitalizacyjne, dla którego przeprowadzono pogłębioną diagnozę stanu kryzysowego. Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym Zgodnie z zapisami art. 9 ustawy jako obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym można uznać taki, w którym nastąpiła koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Obszar zdegradowany Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku zaistnienia na nim co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: 1. gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub 2. środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub 3. przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub 4. technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz 11 S t r o n a 11

przynajmniej jednego negatywnego zjawiska z obszaru gospodarczego, środowiskowego, przestrzenno-funkcjonalnego lub technicznego. 3.1. Porównywalne jednostki przestrzenne Uzyskanie porównywalności wyników diagnozy wymaga przetwarzania danych w ramach możliwie podobnych do siebie jednostek przestrzennych. Do diagnozy stanu przyjęto jednostki urbanistyczne, zgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Przemyśl, przyjętym uchwałą Nr III/20/2002 Rady Gminy Przemyśl z dnia 27 grudnia 2002 r., obejmujące następujące miejscowości: Bełwin, Grochowce, Hermanowice, Krówniki, Kuńkowce, Łętownia, Łuczyce, Malhowice, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Rożubowice, Stanisławczyk, Ujkowice, Wapowce i Witoszyce. Tabela nr 1 Jednostki urbanistyczne Gminy Przemyśl Lp. Nazwa jednostki urbanistycznej Symbol liczba mieszkańców [os.] powierzchnia [ha] 1 Bełwin I 115 1 071 2 Grochowce II 869 1 023 3 Hermanowice III 659 754 4 Krówniki IV 629 557 5 Kuńkowce V 687 337 6 Łętownia VI 543 614 7 Łuczyce VII 392 355 8 Malhowice VIII 207 499 9 Nehrybka IX 1 003 560 10 Ostrów X 2 061 702 11 Pikulice XI 595 563 12 Rożubowice XII 357 393 13 Stanisławczyk XIII 176 152 14 Ujkowice XIV 1 227 1 313 15 Wapowce XV 598 1 316 16 Witoszyńce XVI 449 938 Razem 10 567 11 147 Zasięg wytypowanych jednostek urbanistycznych wraz z gęstością zaludnienia przedstawiono na mapie nr 1. 12 S t r o n a 12

Mapa nr 1 Gęstość zaludnienia w jednostkach urbanistycznych Gminy Przemyśl Źródło danych: Opracowanie własne 3.2. Wykorzystane źródła danych Do opracowania diagnozy stanu Gminy Przemyśl, mającej na celu identyfikację potencjalnych obszarów gminy znajdujących się w stanie kryzysowym, wykorzystane zostały dane pozyskane z następujących źródeł: Urząd Gminy w Przemyślu, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przemyślu, Powiatowy Urząd Pracy w Przemyślu, Komenda Miejska Policji w Przemyślu, Krajowy Rejestr Sądowy, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków, Państwowa Komisja Wyborcza, Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, wyniki partycypacji społecznej. 13 S t r o n a 13

3.3. Demografia W Gminie Przemyśl według stanu na 31.12.2016 r. zameldowanych było 10 541 osób. Od 1995 r. obserwowana jest tendencja wzrostowa liczby ludności (wykres nr 1). Wykres nr 1 Liczba ludności Gminy Przemyśl w latach 1995-2016 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS Analizując strukturę wiekową mieszkańców gminy od 1995 r. maleje udział osób młodych w wieku przedprodukcyjnym do 17 roku życia, tendencja liczby osób w wieku produkcyjnym od 2011 r. jest malejąca, natomiast wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym (wykres nr 2). Wykres nr 2 Struktura wiekowa mieszkańców gminy Źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS Wiek przedprodukcyjny to wiek, w którym ludność nie osiągnęła jeszcze zdolności do pracy, tj. grupa wieku 0-17 lat. Wiek produkcyjny to okres zdolności do pracy, tj. dla mężczyzn grupa wieku 18-64 lata, dla kobiet - 18-59 lat, a wiek poprodukcyjny, w którym osoby zazwyczaj kończą pracę zawodową, tj. dla mężczyzn - 65 lat i więcej oraz dla kobiet - 60 lat i więcej. 14 S t r o n a 14

Wskaźnik obciążenia demograficznego, tj. wskaźnik liczby ludności w wieku poprodukcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku produkcyjnym obrazuje wiek demograficzny ludności oraz przedstawia dostępne na rynku pracy zasoby siły roboczej. Udział mieszkańców w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym najwyższy współczynnik odnotowano dla 1995 r., następnie systematycznie spadał do 2009 r., a od 2010 r. rośnie, osiągając poziom ponad 24% w 2016 r. Wykres nr 3 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym w Gminie Przemyśl w latach 1995-2016 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS Starzejące się społeczeństwo było wskazywane przez interesariuszy jako istotny problem społeczny, który powinien zostać rozwiązany. Wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym jest istotną przeszkodą w rozwoju gminy, a jednocześnie według interesariuszy wymaga podjęcia działań, mających na celu integrację mieszkańców. Najwyższy udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do osób w wieku produkcyjnym odnotowano dla Łętowni, a wartości powyżej średniej są charakterystyczne dla miejscowości: Grochowce, Hermanowice, Kuńkowce, Łuczyce, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Stanisławczyk i Witoszyńce. Wykres nr 4 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym w poszczególnych jednostkach urbanistycznych gminy Źródło danych: Urząd Gminy w Przemyślu 15 S t r o n a 15

Udział osób młodych do 17 roku życia w przeliczeniu na 100 mieszkańców maleje systematycznie we wszystkich jednostkach urbanistycznych gminy. Najmniej osób młodych mieszka w Pikulicach i Kuńkowcach, a w 2016 r. w porównaniu z 2014 r. udział ten poniżej średniej został zaobserwowany w 9 spośród 16 miejscowości gminy, tj. Bełwin, Grochowce, Kuńkowice, Łętownia, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Rożubowice i Ujkowice. Wykres nr 5 Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 mieszkańców Źródło danych: Urząd Gminy w Przemyślu W strukturze demograficznej Gminy Przemyśl nieznacznie przeważają kobiety. Współczynnik feminizacji, określający wzajemne relacje między liczbą kobiet i mężczyzn, tj. liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn, od 2005 r. maleje od 101 osób do 97 w 2009 r., a następnie wzrasta do 100 w 2016 r. Od 2010 r. przyrost naturalny w Gminie Przemyśl jest dodatni, tj. liczba urodzeń jest większa niż liczba zgonów. W 2016 r. przyrost naturalny wyniósł +25 osób. Wykres nr 6 Przyrost naturalny w latach 2005-2015 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS 16 S t r o n a 16

3.4. Bezrobocie Brak zatrudnienia albo wykonywania pracy zarobkowej, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej może być przyczyną problemów na płaszczyźnie ekonomicznej, ale także prowadzić do szeregu negatywnych zjawisk prowadzących do degradacji społecznej. Do tego rodzaju zjawisk można zaliczyć utrwalanie niekorzystnych wzorców postaw społecznych, tj. bierność, bezczynność czy bezradność i dziedziczenie ich przez kolejne pokolenia. Brak pracy może także prowadzić do wzrostu przestępczości na danym terenie, albo rodzić innego rodzaju negatywne czy patologiczne zachowania, tj. niewywiązywanie się z obowiązków rodzicielskich, zaniedbanie kwestii edukacji dzieci i młodzieży. 8 W statystyce urzędów pracy osobą bezrobotną jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, natomiast stopa bezrobocia jest to procentowy udział bezrobotnych (ogółem lub danej grupy) w liczbie ludności aktywnej zawodowo (ogółem lub danej grupy). 9 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym Na koniec czerwca 2016 r. liczba osób bezrobotnych z terenu Gminy Przemyśl zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Przemyślu wynosiła 557 osób. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego od 2005 r. udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym spada do roku 2008, następnie wzrasta, osiągając poziom 11,8% w 2009 r., potem spada do wartości 10,5% w 2011 r., aby znowu wzrosnąć w 2013 r. do poziomu 12,3%, a następnie spadać do wartości 8,2% w 2016 r. 8 Demograficzne i społeczne uwarunkowania rewitalizacji miast w Polsce, praca pod red. Andrzeja Zborowskiego, Instytut Rozwoju Miast, tom 5, Kraków, 2009. 9 Zasady metodyczne statystyki rynku pracy i wynagrodzeń, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008 [dostępne: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/zasady-metodyczne-rocznik-pracy/zasadymetodyczne-statystyki-rynku-pracy-i-wynagrodzen,1,1.html] 17 S t r o n a 17

Wykres nr 7 Udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie mieszkańców Gminy Przemyśl w wieku produkcyjnym w latach 2005-2016 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS W poszczególnych miejscowościach Gminy Przemyśl wskaźnik przyjmuje dla lat 2014-2016 wartości od 6,4% do 35,9%. Tabela nr 2 Udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie mieszkańców jednostek urbanistycznych Gminy Przemyśl w wieku produkcyjnym w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 6,4% 6,3% 6,6% Grochowce 8,5% 8,1% 6,9% Hermanowice 6,7% 6,5% 5,7% Krówniki 7,0% 6,6% 5,8% Kuńkowce 10,8% 10,4% 9,3% Łętownia 9,1% 8,8% 8,4% Łuczyce 9,7% 9,2% 8,3% Malhowice 16,8% 15,8% 13,6% Nehrybka 9,4% 9,0% 8,3% Ostrów 10,8% 10,1% 8,4% Pikulice 12,2% 11,7% 9,7% Rożubowice 13,1% 12,7% 10,5% Stanisławczyk 8,3% 8,4% 7,3% Ujkowice 10,7% 10,2% 9,0% Wapowce 8,8% 8,2% 7,2% Witoszyńce 7,4% 7,0% 6,3% średnia dla gminy 9,7% 9,3% 8,2% Źródło danych: Powiatowy Urząd Pracy w Przemyślu 18 S t r o n a 18

Odsetek osób długotrwale bezrobotnych w liczbie bezrobotnych ogółem Istotne znaczenie w diagnozie społecznej sytuacji gminy posiada poziom natężenia i przestrzennej koncentracji wskaźnika, ukazującego odsetek osób długotrwale pozostających bez pracy. Długotrwale bezrobotny to bezrobotny, pozostający w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. 10 Udział osób długotrwale bezrobotnych w liczbie bezrobotnych w Gminie Przemyśl w latach 2014-2016 kształtuje się na poziomie powyżej 60%. Wskaźniki powyżej średniej dla gminy odnotowano dla miejscowości: Grochowce, Hermanowice, Łętownia, Malhowice, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Rożubowice, Stanisławczyk. Wykres nr 8 Odsetek osób długotrwale bezrobotnych w liczbie bezrobotnych ogółem Źródło danych: Powiatowy Urząd Pracy w Przemyślu Aktywizacja osób długotrwale bezrobotnych wymaga podjęcia szeregu działań i jest przedsięwzięciem bardzo skomplikowanym, gdyż brak doświadczenia zawodowego jest istotnym czynnikiem utrudniającym znalezienie zatrudnienia bądź podjęcia pracy zarobkowej. 3.5. Ubóstwo Ubóstwo to pojęcie, które z jednej strony określa warunki życia jednostki, a z drugiej strony wskazuje na nierówności i sprzeczności występujące w społeczeństwie. Jest zjawiskiem wielowymiarowym, a dla polityki społecznej podstawowe znaczenie mają informacje dotyczące zasięgu ubóstwa ekonomicznego. 11 Czynnikiem istotnie decydującym 10 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004 r., Nr 99, poz. 1001 z późn. zm. 11 Ubóstwo w Polsce w latach 2013 i 2014, 2015, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa [dostępne: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/ubostwo-w-polsce-w-latach-2013-i- 2014,1,6.html] 19 S t r o n a 19

o sytuacji materialnej jednostki i jej rodziny, jest miejsce zajmowane na rynku pracy. Ubóstwem zagrożone są przede wszystkim osoby bezrobotne i rodziny osób bezrobotnych. Zasięg ubóstwa jest zróżnicowany w zależności od grupy społeczno-ekonomicznej, określanej na podstawie przeważającego źródła dochodów. W najtrudniejszej sytuacji znajdowały się osoby żyjące w gospodarstwach domowych utrzymujących się z tzw. innych niezarobkowych źródeł, w tym przede wszystkim w gospodarstwach, których podstawę utrzymania stanowiły świadczenia społeczne inne niż renty i emerytury. Obniżaniu się stopy życiowej sprzyja także wykonywanie nisko płatnej pracy, a dotyczy to głównie osób o niskim poziomie wykształcenia, pracujących na stanowiskach robotniczych. Wykształcenie jest jednym z najważniejszych czynników różnicujących zagrożenie ubóstwem. 12 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej Zasięg korzystania ze środowiskowej pomocy społecznej to udział beneficjentów środowiskowej pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem. Począwszy od 2010 r. obserwowany jest nieznaczny spadek wartości wskaźnika w gminie, niemniej jednak wartości wskaźnika w poszczególnych latach utrzymują się na stosunkowo wysokim poziomie. Wykres nr 9 Zasięg korzystania ze środowiskowej pomocy społecznej mieszkańców w latach 2010-2015 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych GUS Według danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przemyślu w 2016 r. z pomocy świadczonej przez ośrodek skorzystało 1 709 osób. Głównym powodem przyznawania świadczeń z pomocy społecznej mieszkańcom gminy były uciążliwości wynikające z ubóstwa (41%), a następnie bezrobocia (32%), długotrwałej choroby (17%) 12 Tamże 20 S t r o n a 20

i niepełnosprawności (10%). Problem bezrobocia i ubóstwa był także wskazywany przez mieszkańców w ramach partycypacji społecznej jako istotna przeszkoda w rozwoju gminy, która wymaga podjęcia działań naprawczych. Tabela nr 3 Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 12,1 17,1 7,8 Grochowce 13,5 15,9 13,2 Hermanowice 12,1 14,2 13,5 Krówniki 6,6 5,8 5,6 Kuńkowce 21,5 24,5 16,9 Łętownia 14,4 13,8 10,7 Łuczyce 14,7 21,8 19,9 Malhowice 35,1 43,4 40,1 Nehrybka 15,0 16,6 17,5 Ostrów 12,1 11,1 10,4 Pikulice 17,3 16,3 18,2 Rożubowice 18,2 33,1 35,0 Stanisławczyk 13,0 16,5 13,1 Ujkowice 25,0 21,9 20,4 Wapowce 20,2 14,2 14,9 Witoszyńce 40,9 37,4 38,3 Razem 18,2 20,2 18,5 Źródło danych: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przemyślu Najwyższą liczbą osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 osób według miejsca zamieszania charakteryzują się miejscowości: Malhowice, Rożubowice i Witoszyńce. Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności Osoby niepełnosprawne wymagają szczególnej uwagi ze strony pomocy społecznej. Na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, niepełnosprawność to trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Niepełnosprawność jest przyczyną przyznawania 10% świadczeń z tytułu pomocy społecznej w gminie. 21 S t r o n a 21

Tabela nr 4 Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 mieszkańców w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 0,86 3,42 0,87 Grochowce 0,88 0,75 0,61 Hermanowice 0,47 0,63 0,63 Krówniki 0,86 0,50 0,82 Kuńkowce 2,86 1,49 1,95 Łętownia 1,29 1,29 0,92 Łuczyce 1,84 2,92 3,14 Malhowice 1,98 4,88 5,31 Nehrybka 0,55 1,72 1,72 Ostrów 0,48 0,63 0,61 Pikulice 2,04 2,04 2,02 Rożubowice 0,00 1,76 1,48 Stanisławczyk 2,96 2,94 1,14 Ujkowice 1,92 1,84 1,36 Wapowce 1,45 2,00 2,21 Witoszyńce 1,83 1,37 1,59 Średnia 1,17 1,39 1,65 Źródło danych: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przemyślu 3.6. Bezpieczeństwo Kolejnym zjawiskiem, umożliwiającym zdefiniowanie obszaru w stanie kryzysowym, jest przestępczość. Często jest powiązana z innymi problemami społecznymi, tj. bezrobocie czy ubóstwo. Mieszkańcy w ramach partycypacji wskazywali, iż poczucie bezpieczeństwa jest istotną kwestią w odniesieniu do wyprowadzania obszarów ze stanów kryzysowych. W 2016 r. na terenie Gminy Przemyśl popełnionych zostało łącznie 38 przestępstw, co po przeliczeniu na 100 mieszkańców gminy, daje wskaźnik wynoszący 0,29, przy wartości referencyjnej dla województwa o wartości 1,32. Z danych Komendy Miejskiej Policji w Przemyślu wynika, iż najbardziej liczną grupę przestępstw stanowią wykroczenia przeciwko mieniu oraz bezpieczeństwu w komunikacji. Jednym z wniosków wynikających z partycypacji społecznej była poprawa oznakowania ulic jako czynnika, mogącego mieć wpływ na poprawę bezpieczeństwa publicznego oraz rozbudowa oświetlenia ulicznego. Ponadto istotnym dla mieszkańców było zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu pieszym i rowerowym poprzez budowę chodników i ścieżek rowerowych, odpowiednio oznakowanych i umożliwiających mieszkańcom swobodną komunikację. 22 S t r o n a 22

Tabela nr 5 Liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na 100 osób w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 0,00 0,00 0,00 Grochowce 0,00 0,00 0,00 Hermanowice 0,00 0,00 0,00 Krówniki 0,00 0,00 0,00 Kuńkowce 0,15 0,00 0,00 Łętownia 0,00 0,00 0,00 Łuczyce 0,00 0,00 0,00 Malhowice 0,00 0,00 0,00 Nehrybka 0,00 0,00 0,54 Ostrów 0,09 0,55 0,57 Pikulice 0,19 0,37 0,55 Rożubowice 0,00 0,29 0,30 Stanisławczyk 0,00 0,59 0,00 Ujkowice 0,00 0,19 0,39 Wapowce 0,00 0,80 0,40 Witoszyńce 0,00 3,19 1,82 Średnia 0,03 0,37 0,29 Źródło danych: Komenda Miejska Policji w Przemyślu 3.7. Aktywność społeczna Aktywność społeczna to wszystkie unormowane społecznie działania jednostek, wykonywane w ramach określonych ról społecznych. 13 Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób Aktywność mieszkańców przejawia się w działalności organizacji pozarządowych, tj. ochotnicze straże pożarne, stowarzyszenia inicjatyw lokalnych, kluby sportowe, stowarzyszenia społeczno-kulturalne. W latach 2014-2016 liczba organizacji nie ulegała zmianom. Działające na terenie gminy organizacje społeczne wspomagają rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, stawiając za cel kultywowanie historii, tradycji i kultury, działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju, upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz wsparcie rozwoju dzieci i młodzieży. Kluby sportowe promują zdrowy tryb życia i proponują mieszkańcom udział w treningach i zawodach sportowych. 13 Definicja za encyklopedią PWN. 23 S t r o n a 23

Tabela nr 6 Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na 100 osób Nazwa jednostki urbanistycznej 2016 Bełwin 0,87 Grochowce 0,24 Hermanowice 0,16 Krówniki 0,16 Kuńkowce 0,00 Łętownia 1,10 Łuczyce 1,05 Malhowice 0,00 Nehrybka 0,18 Ostrów 0,24 Pikulice 0,37 Rożubowice 0,30 Stanisławczyk 0,00 Ujkowice 0,39 Wapowce 0,00 Witoszyńce 0,68 Średnia 0,36 Źródło danych: Rejestr Stowarzyszeń Krajowego Rejestru Sądowego W trakcie partycypacji społecznej mieszkańcy podnosili, iż pożądanym kierunkiem byłaby bardziej aktywna działalność organizacji pozarządowych. Zwracali także uwagę na fakt, iż w obliczu braku przestrzeni wspólnych i miejsc do spotkań, nie jest możliwe ich działanie w zamierzonym zakresie. W opinii mieszkańców brakuje ofert i miejsc, umożliwiających integrację mieszkańców i wzmacnianie spójności społecznej, zajęć kulturalnych, imprez, festynów czy spotkań, w trakcie których starsi mieszkańcy mogliby budować więzi społeczne i przekazywać wiedzę i doświadczenie młodszemu pokoleniu, a także zajęć sportowych, w szczególności dla dzieci i młodzieży, stanowiących ofertę aktywnego sposobu spędzania wolnego czasu. Zajęcia sportowe, jak również miejsca do ich realizacji stanowiły istotny wniosek z partycypacji społecznej. Dążenie do uporządkowania przestrzeni wspólnej i zagospodarowania przestrzeni publicznej, a także odnowa i modernizacja obiektów, w których mogłyby się odbywać zajęcia zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, w tym osób starszych, stanowiły dla mieszkańców istotny aspekt prowadzenia procesu rewitalizacji. Należy podkreślić, iż mieszkańcy wskazywali na istotny problem w dostępie do placówek kultury i wydarzeń kulturalnych. Pożądanym kierunkiem zmian jest więc modernizacja istniejących budynków czy też budowa nowych obiektów, w których takowe działania mogłyby być prowadzone, a także zagospodarowanie centrów miejscowości i przestrzeni do wspólnego spędzania czasu, tj. park szkolny, place zabaw dla dzieci czy obiekty sportowe, w trakcie organizowanych przez Urząd Gminy czy też organizacje pozarządowe wydarzeniach 24 S t r o n a 24

kulturalnych, artystycznych, sportowych, edukacyjnych i innych, które będą wspierały integrację społeczną, dążącą do zmniejszenia poziomu wykluczenia społecznego. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. Istotnym aspektem aktywności społecznej mieszkańców jest także frekwencja wyborcza w wyborach lokalnych. W 2006 r. wyniosła ona nieco ponad 53%, w 2010 r. była niższa o prawie 5 punktów procentowych, a w kolejnych wyborach wynosiła 54,64%. Frekwencja wyborcza w gmnie jest wyższa niż w skali województwa czy powiatu. Może to świadczyć o zainteresowaniu mieszkańców sprawami lokalnymi, przy jednoczesnym zwracaniu przez nich uwagi w ramach partycypacji społecznej na konieczności podejmowania działań na rzecz lokalnej społeczności. Wykres nr 10 Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w latach 2006-2014 w Gminie Przemyśl Źródło danych: Państwowa Komisja Wyborcza Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w poszczególnych obwodach wyborczych wynosiła od 43,74% w Ujkowicach do 64,78% w Witoszyńcach. Wykres nr 11 Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych w 2014 r. w poszczególnych jednostkach urbanistycznych Źródło danych: Państwowa Komisja Wyborcza 25 S t r o n a 25

3.8. Identyfikacja obszarów w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych Jako obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych można uznać taki, w którym nastąpiła koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Do oceny sytuacji społecznej przyjęto wyniki i wnioski z partycypacji społecznej oraz wartości wskaźników delimitacyjnych. Tabela nr 7 Zestawienie wskaźników delimitacyjnych wykorzystanych do diagnozy stanu w sferze społecznej Symbol wskaźnika WS1 WS2 WS3 WS4 WS5 WS6 WS7 WS8 Nazwa wskaźnika Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 mieszkańców Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie mieszkańców w wieku produkcyjnym Odsetek długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na 100 osób Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób WS9 Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. Każdy wskaźnik podlegał analizie w poszczególnych jednostkach urbanistycznych gminy. Jako sytuację kryzysową traktowano taką, w której wartość wskaźnika w danej jednostce urbanistycznej była wyższa od średniej dla wskaźników od W1 do W7 oraz niższa od średniej dla wskaźników WS8 i WS9 (wyróżnione w tabeli nr 8). Im więcej wskaźników osiągnęło wartości odpowiednio wyższe lub niższe od średniej, tym większe natężenie problemów społecznych w jednostkach urbanistycznych gminy. 26 S t r o n a 26

Tabela nr 8 Wartości wskaźników, charakteryzujących sferę społeczną Gminy Przemyśl Nazwa jednostki urbanistycznej Symbol WS1 WS2 WS3 WS4 WS5 WS6 WS7 WS8 WS9 Bełwin I 21,1% 20,0 6,6% 40,0% 7,8 0,9 0,0 0,87 57,1% Grochowce II 24,7% 21,0 6,9% 61,1% 13,2 0,6 0,0 0,24 59,0% Hermanowice III 22,4% 22,2 5,7% 65,2% 13,5 0,6 0,0 0,16 53,4% Krówniki IV 19,4% 22,2 5,8% 56,5% 5,6 0,8 0,0 0,16 61,5% Kuńkowce V 22,1% 19,6 9,3% 41,5% 16,9 1,9 0,0 0,00 53,0% Łętownia VI 25,1% 17,5 8,4% 60,7% 10,7 0,9 0,0 1,10 57,1% Łuczyce VII 22,8% 22,5 8,3% 50,0% 19,9 3,1 0,0 1,05 60,1% Malhowice VIII 13,6% 23,2 13,6% 89,5% 40,1 5,3 0,0 0,00 53,4% Nehrybka IX 22,3% 20,0 8,3% 71,4% 17,5 1,7 0,5 0,18 52,7% Ostrów X 22,8% 21,3 8,4% 67,4% 10,4 0,6 0,6 0,24 54,4% Pikulice XI 21,9% 19,3 9,7% 64,9% 18,2 2,0 0,6 0,37 50,9% Rożubowice XII 20,5% 21,4 11,4% 72,0% 35,0 1,5 0,3 0,30 60,1% Stanisławczyk XIII 22,9% 23,9 7,3% 62,5% 13,1 1,1 0,0 0,00 53,4% Ujkowice XIV 20,3% 20,3 9,0% 57,4% 20,4 1,4 0,4 0,39 43,7% Wapowce XV 20,3% 22,7 7,2% 39,1% 14,9 2,2 0,4 0,00 57,2% Witoszyńce XVI 21,7% 24,1 6,3% 58,8% 38,3 1,6 1,8 0,68 64,8% Średnia 21,5% 21,3 8,2% 59,9% 18,5 1,6 0,3 0,36 55,7% Źródło danych: Opracowanie własne Obszary w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych, zdiagnozowano w jednostkach urbanistycznych, w których przekroczone zostały wartości 4 i więcej wskaźników, opisujących sytuację społeczną gminy (wyróżnione w tabeli nr 8), tj. Grochowce, Hermanowice, Kuńkowice, Łętownia, Łuczyce, Malhowice, Nehrybka, Ostrów, Pikulice, Rożubowice, Stanisławczyk i Ujkowice. 27 S t r o n a 27

Tabela nr 9 Jednostki urbanistyczne w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych Źródło danych: Opracowanie własne Mapa nr 2 Obszary w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych na terenie Gminy Przemyśl 28 S t r o n a 28

3.9. Sytuacja gospodarcza Niski poziom przedsiębiorczości na danym terenie może stanowić jedną z przyczyn stanu kryzysowego. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej jest związana z potencjałem kapitału ludzkiego w zakresie podejmowania ryzyka działalności na własny rachunek, ale także jest wypadkową takich zmiennych jak lokalizacja czy wsparcie władz lokalnych w sferze rozwoju przedsiębiorczości. Wykres nr 12 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru Regon w latach 2010-2016 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w gminie w 2010 r. wynosiła 663 i systematycznie wzrastała do 813 w 2016 r. Tabela nr 10 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze Regon w przeliczeniu na 100 osób w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 12,1 12,0 9,6 Grochowce 5,8 5,7 5,6 Hermanowice 5,4 5,8 5,3 Krówniki 7,1 6,5 8,0 Kuńkowce 9,0 9,4 9,9 Łętownia 5,5 5,5 5,3 Łuczyce 3,7 4,8 5,2 Malhowice 6,4 5,4 4,8 Nehrybka 6,9 7,0 7,3 Ostrów 11,4 11,3 11,5 Pikulice 5,4 6,1 6,2 29 S t r o n a 29

Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Rożubowice 2,1 2,1 2,4 Stanisławczyk 2,4 3,5 3,4 Ujkowice 4,8 5,0 4,6 Wapowce 8,7 7,8 7,4 Witoszyńce 4,3 4,6 5,2 Średnia 6,3 6,4 6,4 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w gminie wykazuje ustabilizowany trend, począwszy od 2010 r. Wykres nr 13 Nowo zarejestrowane podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru Regon w latach 2010-2016 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w gminie w 2014 wynosiła 65, następnie wzrosła do 77, aby w 2016 r. osiągnąć poziom 67 podmiotów. Tabela nr 11 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze Regon w przeliczeniu na 100 osób w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 0,9 0,9 1,7 Grochowce 0,4 0,4 0,6 Hermanowice 0,5 0,0 0,5 Krówniki 0,3 1,0 1,1 Kuńkowce 1,5 0,7 0,7 Łętownia 0,6 0,7 0,2 Łuczyce 0,5 1,1 0,3 Malhowice 0,0 0,5 0,0 30 S t r o n a 30

Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Nehrybka 0,5 0,8 0,5 Ostrów 1,0 1,2 0,5 Pikulice 0,7 0,6 1,1 Rożubowice 0,0 0,6 0,0 Stanisławczyk 1,2 0,0 0,0 Ujkowice 0,3 0,3 0,7 Wapowce 0,4 0,4 1,2 Witoszyńce 0,5 1,4 0,2 Średnia 0,6 0,7 0,6 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Poziom przedsiębiorczości mieszkańców gminy ma istotny wpływ na ożywienie rozwoju społeczno-gospodarczego, a także pozwala na przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia na obszarach zagrożonych patologiami społecznymi. W ramach partycypacji społecznej interesariusze podnosili na konieczność podejmowania działań w zakresie ułatwiania zakładania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej. 3.10. Sytuacja środowiskowa Stan środowiska przyrodniczego jest istotnym czynnikiem, mającym wpływ na jakość życia mieszkańców. W 2015 r. 51% mieszkańców gminy korzystało z sieci wodociągowej. Wykres nr 14 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w latach 2005-2015 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej wzrasta od 23% w 2005 r. do 51% w 2015 r. Niewystarczająco rozwinięty system wodociągowy był wskazywany przez mieszkańców jako jedno z niezbędnych do podjęcia działań rewitalizacyjnych, a także został podkreślony w Strategii rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022 jako potrzeba 31 S t r o n a 31

rozbudowy sieci wodociągowej z jej sukcesywnym doprowadzaniem do kolejnych miejscowości na terenie gminy Przemyśl. Tabela nr 12 Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 0% 0% 0% Grochowce 0% 72% 75% Hermanowice 1% 20% 37% Krówniki 0% 12% 28% Kuńkowce 0% 0% 0% Łętownia 0% 0% 0% Łuczyce 0% 0% 0% Malhowice 0% 0% 0% Nehrybka 6% 6% 78% Ostrów 0% 0% 89% Pikulice 0% 70% 71% Rożubowice 0% 0% 0% Stanisławczyk 0% 0% 0% Ujkowice 27% 0% 0% Wapowce 0% 0% 0% Witoszyńce 0% 0% 0% Średnia 37% 51% 51% Źródło danych: Urząd Gminy w Przemyślu W 2015 r. 44% mieszkańców gminy korzystało z sieci kanalizacyjnej. W gminie brak jest oczyszczalni ścieków, które z przeważającego terenu są odprowadzane do oczyszczalni w mieście Przemyśl. Wykres nr 15 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w latach 2005-2015 Źródło danych: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego 32 S t r o n a 32

W ramach partycypacji społecznej mieszkańcy podnosili, iż istnieje konieczność dalszej rozbudowy sieci kanalizacyjnej w celu zapewnienia możliwości korzystania z niej wszystkim mieszkańcom gminy. Podobnie jak wodociągi, system kanalizacyjny i jego rozbudowa na terenie gminy została ujęta w Strategii rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022 jako jeden z kierunków działań władz gminy. Tabela nr 13 Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w latach 2014-2016 Nazwa jednostki urbanistycznej 2014 2015 2016 Bełwin 0% 0% 0% Grochowce 69% 72% 75% Hermanowice 13% 20% 37% Krówniki 0% 12% 28% Kuńkowce 0% 0% 0% Łętownia 0% 0% 0% Łuczyce 0% 0% 0% Malhowice 0% 0% 0% Nehrybka 6% 6% 78% Ostrów 0% 0% 89% Pikulice 8% 70% 71% Rożubowice 0% 0% 0% Stanisławczyk 0% 0% 0% Ujkowice 0% 0% 0% Wapowce 0% 0% 0% Witoszyńce 0% 0% 0% Średnia 36% 41% 44% Źródło danych: Urząd Gminy w Przemyślu Zanieczyszczenie środowiska było wskazywane przez mieszkańców jako istotny problem, warunkujący jakość życia w gminie. Interesariusze w ramach partycypacji społecznej wskazywali na konieczność dążenia w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie wykorzystujące zasoby, co jest związane z wymianą starych, nieekologicznych źródeł ciepła na energooszczędne, wykorzystujące przyjazne dla środowiska nośniki energii, a także termomodernizację budynków i wykorzystywanie rowerów jako środków komunikacji między miejscowościami gminy, aby zużycie energii finalnej było jak najniższe i powodowało jak najniższe emisje gazów cieplarnianych do atmosfery. Wpłynie to pozytywnie na poprawę jakości powietrza w gminie, a tym samym obniży poziom emisji dwutlenku węgla. Jednocześnie mieszkańcy podnosili, iż problemem jest niska świadomość ekologiczna, co w połączeniu z problemami z zakresu ochrony środowiska, stanowi istotny aspekt rewitalizacji gminy. 33 S t r o n a 33

Wskaźnikiem uzupełniającym diagnozę w sferze środowiskowej jest udział powierzchni zielonych w powierzchni jednostek urbanistycznych. Tabela nr 14 Udział obszarów zielonych w powierzchni jednostki Nazwa jednostki urbanistycznej 2016 Bełwin 85% Grochowce 36% Hermanowice 9% Krówniki 0% Kuńkowce 18% Łętownia 63% Łuczyce 9% Malhowice 0% Nehrybka 2% Ostrów 23% Pikulice 44% Rożubowice 4% Stanisławczyk 0% Ujkowice 33% Wapowce 69% Witoszyńce 71% Średnia 37% Powierzchnie zielone w gminie to głównie obszary zieleni niezagospodarowanej, wymagające uporządkowania. W trakcie partycypacji społecznej mieszkańcy zwracali uwagę na kwestię niewystarczającego zagospodarowanie terenów publicznych, w tym zielonych, a także na niską estetykę przestrzeni publicznych i konieczność ich zagospodarowania (ławki, mała architektura i in.), co mogłyby w istotny sposób wpłynąć na poziom integracji społecznej i umożliwienie osobom młodym i starszym wspólnego spędzania wolnego czasu, także poprzez organizację spotkań i zajęć w zagospodarowanych częściach zabytkowego parku szkolnego w Ostrowie, centrum miejscowości Ostrów, Nehrybka, Łętownia, Stanisławczyk i Ujkowice. Wśród aspektów, które wymagają poprawy bądź zmiany mieszkańcy wskazywali na brak miejsc do rekreacji i spędzania wolnego czasu, tj. place zabaw, boiska, sale gimnastyczne, obiekty edukacyjno-kulturalne (Domy Ludowe). Mieszkańcy wskazali na możliwość zagospodarowania terenów wokół fortów. Interesariusze podnosili także konieczność tworzenia przestrzeni wspólnych, zagospodarowania zieleni i miejsc do spotkań, umożliwiających integrację mieszkańców i wzmacnianie spójności społecznej. 34 S t r o n a 34

3.11. Sytuacja przestrzenno-funkcjonalna Sfera przestrzenno-funkcjonalna odgrywa istotną rolę w ocenie komfortu jakości życia mieszkańców danego obszaru. Obszary przestrzeni publicznej to obszary o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjające nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalnoprzestrzenne. 14 Jednym z zadań samorządu gminy jest zaspokojenie potrzeb lokalnej społeczności. Rozwój gminy zależy także od umiejętności gospodarowania zasobami i od tego, jak władze gminy będą wykorzystywały swoje mocne strony w tym zakresie. Infrastruktura społeczna obejmuje zadania z zakresu oświaty, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, kultury i sportu, niezbędne do funkcjonowania lokalnej społeczności. Życie kulturalne mieszkańców gminy skupia się głównie przy świetlicach wiejskich, które znajdują się w Łuczycach, Hermanowicach, Pikulicach, Witoszyńcach, Łętowni, Kuńkowcach, Ostrowie, Krównikach, Rożubowicach, Malhowicach i Kuńkowcach. Instytucją, która na terenie gminy prowadzi najszerszą działalność kulturalną jest Biblioteka Publiczna Gminy Przemyśl z siedzibą w Hermanowicach oraz jej trzy filie znajdujące się w miejscowościach Kuńkowce, Ostrów i Ujkowice. Na terenie gminy odbywają festyny, pikniki, turnieje i konkursy, których organizatorem lub współorganizatorem jest Urząd Gminy. Do najważniejszych, cyklicznych imprez można zaliczyć: Święto Pieroga w Gminie Przemyśl, Puchar Wójta w Piłce Nożnej, Gminny Konkurs Krasomówczy, Gminny Konkurs Piosenki w Ujkowicach, Gminny Konkurs Piosenki i Pieśni Patriotycznej. Potrzeby edukacyjne mieszkańców w zakresie opieki przedszkolnej, szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego realizowane są przez jednostki, prowadzone przez Gminę Przemyśl, tj. przedszkola w Nehrybce, Grochowcach, Ostrowie i Kuńkowcach, 7 szkół podstawowych znajdujących się w miejscowościach: Łętownia, Ostrów, Nehrybka, Hermanowice, Grochowce, Krówniki i Ujkowice oraz gimnazja w Hermanowicach, Grochowcach, Krównikach, Nehrybce, Ostrowie i Ujkowicach. Na terenie gminy Przemyśl znajduje się również Niepubliczna Szkoła Podstawowa Nasza Szkoła w Witoszyńcach, Niepubliczny Oddział Przedszkolny oraz 7 niepublicznych przedszkoli. Kultura sportowa jest rozwijana przez kluby sportowe, działające na terenie gminy: Uczniowski Klub Sportowy SAN OSTRÓW w Ostrowie, Ludowy Klub Sportowy WIAR w Krównikach, 14 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2012 r., poz. 647 z późn. zm. 35 S t r o n a 35

Ludowy Klub Sportowy w Ujkowicach, Ludowy Klub Sportowy Motor w Grochowcach, Klub Sportowy ARTMAX w Pikulicach, Ludowy Klub Sportowy Jawor w Nehrybce, Ludowy Klub Sportowy BŁYSKAWICA w Łuczycach, Klub Kolarstwa Górskiego KARPATIA MTB TEAM w Nehrybce, Wędkarski Klub Sportowy ZŁOTY KARAŚ w Łuczycach, Klub Sportowy RYŚ PODKARPACKI w Bełwinie, Uczniowski Klub Jeździecki FORT w Łuczycach, Uczniowski Klub Sportowy HUSAR w Nehrybce, Uczniowski Klub Sportowy OLIMPIJCZYK w Ujkowicach, Uczniowski Klub Sportowy ORZEŁEK w Krównikach, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy INSTEX w Hermanowicach. Kwestia budowy sali gimnastycznej przy Zespole Szkół w Ostrowie i Nehrybce oraz modernizacja stadionu w Ostrowie była omawiana w ramach partycypacji społecznej i zgłoszona jako projekt przedsięwzięcia rewitalizacyjnego w gminie. Odpowiada to na zidentyfikowaną potrzebę dodatkowych zajęć sportowych oraz niewystarczającej liczby zorganizowanych imprez kulturalnych i sportowych, co w znacznym stopniu ułatwi ich organizację i może się jednocześnie przyczynić do likwidacji zjawisk kryzysowych w sferze społecznej. Na terenie gminy Przemyśl brak jest placówek podstawowej opieki medycznej oraz aptek i punktów aptecznych. Podstawową i specjalistyczną opiekę zdrowotną zapewniają mieszkańcom gminy przychodnie i szpitale w Przemyślu, który równocześnie stanowi centrum medyczne dla całego powiatu. Stworzenie warunków sprzyjających umacnianiu instytucji rodziny jest również jednym z celów polityki społecznej realizowanej przez Gminę Przemyśl. Kierunki działania, spójne z zaplanowanymi w ramach programu rewitalizacji, obejmują: pomoc w zagospodarowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży, tworzenie sytemu edukacji i wspierania rodziny, tworzenie warunków do organizowania aktywnego wypoczynku dla rodzin. Dostępność komunikacyjna stanowi jeden z podstawowych warunków skutecznego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. W trakcie partycypacji społecznej mieszkańcy wskazywali na niezadowalający stan dróg gminnych, które wymagają ulepszeń i remontów, także z rozbudową o ścieżki rowerowe czy ciągi komunikacji pieszej oraz parkingi. 3.12. Sytuacja techniczna Stan techniczny budynków jest związany z datą budowy budynków, obowiązujących wówczas norm i przepisów, a także z prowadzonymi pracami remontowymi czy 36 S t r o n a 36

termomodernizacyjnymi. Ponad 80% budynków zostało wzniesione po 1989 r. 15 Istnieje wobec tego konieczność przeglądu technicznego stanu budynków i bieżących remontów, konserwacji i prowadzenia procesów kompleksowej termomodernizacji. W trakcie spotkań mieszkańcy podkreślali konieczność poprawy stanu technicznego zarówno budynków mieszkalnych, jak i gospodarczych, a także użyteczności publicznej i zabytkowych. Zły stan techniczny budynków jest w opinii mieszkańców przyczyną zanieczyszczenia środowiska zwłaszcza w obliczu wykorzystywania starych pieców jako źródeł ogrzewania i azbestowo-cementowych pokryć dachowych. Tabela nr 15 Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1989 r. w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych Nazwa jednostki urbanistycznej 2016 Bełwin 48,6% Grochowce 68,8% Hermanowice 80,5% Krówniki 57,8% Kuńkowce 59,5% Łętownia 64,5% Łuczyce 75,2% Malhowice 96,4% Nehrybka 88,0% Ostrów 74,8% Pikulice 82,6% Rożubowice 78,4% Stanisławczyk 91,8% Ujkowice 79,1% Wapowce 51,9% Witoszyńce 75,7% Źródło danych: Urząd Gminy w Przemyślu W zasobach komunalnych Gminy Przemyśl znajduje się 16 mieszkań: Ostrów nr 114-3 mieszkania, Ostrów nr 29-1 mieszkanie w budynku szkoły, Grochowce nr 82-2 mieszkania, Hermanowice nr 132-2 mieszkania, Ujkowice nr 153-1 mieszkanie, Stanisławczyk nr 19-1 mieszkanie, Rożubowice nr 138-1 mieszkanie, Wapowce nr 50-2 mieszkania w budynku przedszkola, 15 Dane Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl 37 S t r o n a 37

Łętownia nr 54-1 mieszkania w budynku szkoły, Nehrybka nr 188 A - 1 mieszkanie w budynku szkoły, Witoszyńce nr 73-1 mieszkanie w budynku byłej szkoły. Do zasadniczych prac remontowych zasobów mieszkaniowych Gminy Przemyśl należy w szczególności wymiana stolarki okiennej. Zużycie energii na potrzeby ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynkach jest istotną częścią łącznego zużycia energii finalnej w gminie. W związku z powyższym istnieje znaczny potencjał zaoszczędzenia energii cieplnej w budownictwie poprzez zastosowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Jednym z możliwych działań do podjęcia jest termomodernizacja, prowadząca do zwiększenia efektywności wykorzystania energii finalnej, a co za tym idzie do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Przedsięwzięcia termomodernizacyjne obejmują: ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków, ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w wyniku czego następuje zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do budynków, całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. 16 Na terenie Gminy Przemyśl znajdują się obiekty dziedzictwa kulturowego. Do rejestru zabytków nieruchomych prowadzonego przez Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Przemyślu wpisane zostały następujące zabytki: Grochowce fortyfikacje twierdzy Przemyśl : fort GW V Grochowce, nr rej.: A-336 z 21.09.1989, fort artyleryjski W VI Helicha, nr rej.: A-833 z 4.07.1996, Krówniki cerkiew greko-kat pw. Objawienia Pańskiego., ob. kościół rzym.-kat. par. pw. MB Częstochowskiej, nr rej.: A-498 z 23.02.2011, fortyfikacje twierdzy Przemyśl : bateria stała 1 Krówniki, nr rej.: A-1427 z 3.11.2016, Łętownia (Kuńkowce) fortyfikacje twierdzy Przemyśl : fort W VIII Łętownia, nr rej.: A-1488 z 25.08.1987, 16 Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów, Dz.U. 2008, nr 223, poz. 1549 z późn. zm. 38 S t r o n a 38

Łuczyce kościół fil. pw. św. Kazimierza, nr rej.: A-1108 z 26.02.2013, cerkiew par. greko-kat., nr rej.: A-1348 z 3.11.1992, tj. dzwonnica, cmentarz, fortyfikacje twierdzy Przemyśl : fort W III Łuczyce, nr rej.: A-334 z 21.09.1989, Nehrybka zespół cerkwi greko-kat. pw. św. Stefana Męczennika, nr rej.: A-232 z 17.10.2007, tj. cerkiew, ob. kościół rzym.-kat. par. pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, dzwonnica-brama, cmentarz cerkiewny, ogrodzenie, nr rej.: A-402 z 25.02.2010, zespół dworsko-folwarczny, 1906, nr rej.: A-837 z 17.06.1996: dwór, spichrz, czworaki, ogrodzenie z bramą i kapliczką, Ostrów kapliczka Znak Tatarski, XVIII, nr rej.: A-264 z 23.01.1960, fortyfikacje twierdzy Przemyśl : fort W-VII-1/2 Tarnawce, 1880, nr rej.: A-1342 z 29.06.1987, zespół dworski, dwór i park, nr rej.: A-35 z 19.02.1986 i obora, nr rej.: A-346 z 13.12.1989, Pikulice fortyfikacje twierdzy Przemyśl : fort GW-IV Optyń, nr rej.: A-335 z 21.09.1989, Ujkowice fortyfikacje twierdzy Przemyśl : fort GHW IX Brunner-Glinne, nr rej.: A-784 z 19.03.2012, fort IX a Przy Krzyżu, nr rej.: A-809 z 15.05.2012, fort X b Zagrodnia, nr rej.: A-717 z 21.12.2011, szaniec piechoty Orzechowice, nr rej.: A-1442 z 13.02.2017, Wapowce dzwonnica cerkiewna, przy ob. kościele rzym.-kat., pw. św. Mikołaja, nr rej.: A-1365 z 19.11.2015. Dziedzictwo kulturowe jest istotne dla mieszkańców, a dbałość o zabytki stanowi jeden z celów strategicznych rozwoju gminy. Wszystkie cenniejsze obiekty zabytkowe na terenie gminy Przemyśl objęte są ochroną i wymagają zabiegów i działań charakterystycznych dla zespołów zabudowy wsi oraz chronionego krajobrazu naturalnego. Potrzeba zachowania dziedzictwa kulturowego była podnoszona przez mieszkańców w ramach partycypacji społecznej oraz została wskazana jako istotne zagadnienie w Strategii Rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022. 3.13. Delimitacja obszarów zdegradowanych Stan kryzysowy to stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer: 39 S t r o n a 39

gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Tabela nr 16 Zestawienie wskaźników wykorzystanych do diagnozy stanu w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej Symbol wskaźnika WG1 WG2 WP1 WP2 WP3 WF1 Nazwa wskaźnika Liczba podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze Regon w przeliczeniu na 100 osób Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej Udział obszarów zielonych w powierzchni jednostki Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1989 r. w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych Na podstawie przeprowadzonych analiz i partycypacji społecznej wyznaczono obszary zdegradowane na terenie Gminy Przemyśl, w których oprócz negatywnych zjawisk społecznych, zdiagnozowano występowanie negatywnych zjawisk w co najmniej jednej ze sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej (tabela nr 17). Tabela nr 17 Wartości wskaźników, charakteryzujących sferę gospodarczą, środowiskową, przestrzenno-funkcjonalną i techniczną Gminy Przemyśl Nazwa jednostki urbanistycznej Symbol WG1 WG2 WP1 WP2 WP3 WF1 Bełwin I 9,6 1,7 0,0% 0,0% 85,5% 48,6% Grochowce II 5,6 0,6 75,2% 75,2% 36,3% 68,8% Hermanowice III 5,3 0,5 37,2% 37,2% 8,8% 80,5% Krówniki IV 8,0 1,1 28,3% 28,3% 0,0% 57,8% Kuńkowce V 9,9 0,7 0,0% 0,0% 18,4% 59,5% Łętownia VI 5,3 0,2 0,0% 0,0% 62,7% 64,5% Łuczyce VII 5,2 0,3 0,0% 0,0% 8,8% 75,2% Malhowice VIII 4,8 0,0 0,0% 0,0% 0,3% 96,4% Nehrybka IX 7,3 0,5 77,7% 77,7% 2,2% 88,0% Ostrów X 11,5 0,5 88,6% 88,6% 23,0% 74,8% Pikulice XI 6,2 1,1 71,2% 71,2% 44,4% 82,6% Rożubowice XII 2,4 0,0 0,0% 0,0% 4,4% 78,4% Stanisławczyk XIII 3,4 0,0 0,0% 0,0% 0,3% 91,8% Ujkowice XIV 4,6 0,7 0,0% 0,0% 32,5% 79,1% 40 S t r o n a 40

Nazwa jednostki urbanistycznej Symbol WG1 WG2 WP1 WP2 WP3 WF1 Wapowce XV 7,4 0,2 0,0% 0,0% 68,6% 51,9% Witoszyńce XVI 5,2 0,6 0,0% 0,0% 70,7% 75,7% Średnia dla gminy 6,4 0,5 23,6% 23,6% 29,2% 73,4% Negatywne zjawiska w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzennofunkcjonalnej i technicznej, zdiagnozowano we wszystkich jednostkach urbanistycznych. W tabeli nr 18 zestawiono jednostki urbanistyczne, w których zdiagnozowano sytuację kryzysową w sferze społecznej oraz współwystępowanie zjawisk negatywnych w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Tabela nr 18 Jednostki urbanistyczne w stanie kryzysowym pod względem współwystępowania negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej Nazwa jednostki urbanistycznej Symbol Obszar w stanie kryzysowym Negatywne zjawiska w pozostałych sferach Obszar zdegradowany Grochowce II tak nie nie Hermanowice III tak tak tak Kuńkowce V tak tak tak Łętownia VI tak tak tak Łuczyce VII tak tak tak Malhowice VIII tak tak tak Nehrybka IX tak tak tak Ostrów X tak tak tak Pikulice XI tak nie nie Rożubowice XII tak tak tak Stanisławczyk XII tak tak tak Ujkowice XIV tak tak tak Obszar zdegradowany to obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy, tj., Hermanowice, Kuńkowice, Łętownia, Łuczyce, Malhowice, Nehrybka, Ostrów, Rożubowice, Stanisławczyk i Ujkowice, gdzie negatywne zjawiska w sferze społecznej występują wspólnie z negatywnymi zjawiskami w pozostałych sferach. Rozmieszczenie przestrzenne obszarów zdegradowanych na terenie Gminy Przemyśl zostało przedstawione na mapie nr 3. 41 S t r o n a 41

Mapa nr 3 Obszary zdegradowane na terenie Gminy Przemyśl Diagnoza stanu i wyniki partycypacji społecznej posłużyły do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w Gminie Przemyśl, które mają zostać objęte Programem rewitalizacji Gminy Przemyśl na lata 2017-2023. Łączna liczba mieszkańców i powierzchnia obszarów zdegradowanych została zestawiona w tabeli nr 19. Tabela nr 19 Liczba mieszkańców i powierzchnia wyznaczonych obszarów zdegradowanych Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Liczba mieszkańców [os.] Powierzchnia [ha] 1 III Hermanowice 659 754 2 V Kuńkowce 687 337 3 VI Łętownia 543 614 4 VII Łuczyce 392 355 5 VIII Malhowice 207 499 6 IX Nehrybka 1 003 560 7 X Ostrów 2 061 702 8 XII Rożubowice 357 393 9 XIII Stanisławczyk 176 152 10 XIV Ujkowice 1 227 1 313 Razem 7 312 5 679 42 S t r o n a 42

4. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji i zasięg przestrzenny obszaru rewitalizacji Obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację, wyznacza się jako obszar rewitalizacji (art. 10 ustawy). Obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. Na wyznaczonych obszarach zdegradowanych Gminy Przemyśl mieszka 69% ludności, a ich powierzchnia stanowi 51% łącznej powierzchni gminy. Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy stanu oraz badań ilościowych i jakościowych sytuacji społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej w gminie, a także oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności wyrażone w trakcie konsultacji społecznych oraz zamierzenia strategiczne rozwoju gminy, wyrażone w Strategii Rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022, pozwoliły na wyodrębnienie obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który jest najbardziej istotny dla rozwoju lokalnego gminy i cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów. Tabela nr 20 Liczba mieszkańców i powierzchnia obszaru rewitalizacji Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Liczba mieszkańców [os.] Powierzchnia [ha] 1 IX Nehrybka 1 003 560 2 X Ostrów 2 061 702 Razem 3 064 1 262 udział 29% 11% Obszar rewitalizacji obejmuje następujące podobszary: Nehrybka i Ostrów. Zgodnie z wymogami ustawy stanowi nie więcej niż 20% powierzchni gminy oraz jest zamieszkały przez nie więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy, tj. odpowiednio jest to 11% powierzchni gminy, zamieszkiwane przez 29% ludności. Został on wybrany jako najbardziej istotny dla rozwoju lokalnego gminy, a jednocześnie wskazywany w ramach partycypacji społecznej przez mieszkańców w perspektywie ograniczania sytuacji kryzysowych w gminie i mający największy potencjał ożywienia społeczno-gospodarczego. Przestrzenne rozmieszczenie obszaru rewitalizacji zostało przedstawione na mapie nr 4. 43 S t r o n a 43

Mapa nr 4 Obszar rewitalizacji Wydzielenie obszaru rewitalizacji ma na celu dotarcie z projektami rewitalizacyjnymi do grupy i obszaru, który tego najbardziej wymaga. Dlatego też dotyczy obszarów miejscowości z wyłączeniem powierzchni łąk i lasów. Wyniki partycypacji społecznej wskazywały na konieczność podjęcia działań w Nehrybce, Ostrowie, Łętowni, Stanisławczyku i Ujkowicach. Niemniej jednak ze względu na konieczność ograniczenia obszaru rewitalizacji w celu spełnienia wymogów ustawowych, zdecydowano na podjęcia działań w Nehrybce i Ostrowie. Wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się kumulacją problemów społecznych, którym towarzyszą także problemy w innych sferach życia gminy. Ostrów pełni funkcje mieszkaniowe, rekreacyjne i handlowo-usługowe. Z punktu widzenia rozwoju lokalnego gminy jest obszarem kluczowym w którym powinny zostać podjęte działania rewitalizacyjne we wszystkich sferach życia gminy, tj. społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Ostrów został wskazany przez mieszkańców w trakcie partycypacji społecznej jako miejsce, w którym pożądane jest prowadzenie procesu rewitalizacji jako centrum życia społeczno-kulturalnego gminy. We wsi znajduje się szkoła podstawowa, gimnazjum, przedszkole, parafia rzymsko-katolicka, sklepy, a także zabytkowy fort. W zabytkowym dworze znajduje się zespół szkół, a zabytkowy park szkolny był wskazywany przez mieszkańców do podjęcia działań rewitalizacyjnych. Liczba 44 S t r o n a 44

mieszkańców miejscowości utrzymuje się na stałym poziomie, przy jednoczesnym wzroście liczby osób po 65 roku życia. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym w Ostrowie wzrasta od 2014 r. Nehrybka, stanowi drugi po Ostrowie, ośrodek życia społeczno-gospodarczego gminy. Podobnie jak Ostrów, Nehrybka była wskazywana przez mieszkańców jako miejsce do rewitalizacji z propozycjami konkretnych działań do podjęcia. Nehrybka pełni funkcje mieszkaniowe, a także handlowo-usługowe. We wsi znajduje się szkoła podstawowa, gimnazjum, przedszkole, parafia rzymsko-katolicka, sklepy, zabytkowy zespół dworski oraz zabytkowy fort. Podobnie jak w Ostrowie obserwowany jest wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym. W Ostrowie i Nehrybce obserwowany jest nieznaczny spadek bezrobocia, natomiast odsetek osób długotrwale bezrobotnych utrzymuje się na poziomie ponad 67%. Ma to istotne znaczenia w procesie ponownego wchodzenia na rynek pracy, gdyż im dłuższy okres pozostawania bez zatrudnienia, tym trudniej jest ponownie rozpocząć pracę i zdobywać doświadczenia zawodowe. Problem bezrobocia, w tym długotrwałego, był podnoszony przez mieszkańców obszaru rewitalizacji jako istotny do rozwiązania, zwłaszcza w perspektywie stosunkowo niskiego poziomu przedsiębiorczości wśród mieszkańców. Jednocześnie mieszkańcy wskazywali na małą atrakcyjność istniejących miejsc pracy, więc młodzi ludzie coraz częściej opuszczają gminę w poszukiwaniu lepszych warunków zatrudnienia i poprawy jakości życia. Efektem tego jest starzejące się społeczeństwo. Z kolei przedsiębiorcy odnotowują brak pracowników o odpowiadających im kwalifikacjach, co w znacznym stopniu utrudnia rozwijanie działalności gospodarczej. Udział osób, korzystających z pomocy społecznej w Ostrowie wynosi 10,4, a w Nehrybce 17,5 i jest wyższy aniżeli wartość referencyjna dla województwa. Głównym powodem przyznawania wsparcia z pomocy społecznej dla mieszkańców Ostrowa jest bezrobocie (38%) i ubóstwo (32%), a następnie długotrwała choroba (14%) i niepełnosprawność (10%). W Nehrybce ubóstwo było przyczyną przyznania 40% świadczeń, a bezrobocie i długotrwała choroba - odpowiednio 38% i 15%. Zarówno Ostrów, jak i Nehrybka charakteryzują się wyższym niż średni w gminie poziomem przestępczości, tj. odpowiednio 0,57 i 0,54 przypadki w przeliczeniu na 100 osób, podczas gdy dla całej gminy wskaźnik wynosi 0,29. Przy występowaniu negatywnych zjawisk z zakresu demografii, bezrobocia, ubóstwa i poziomu przestępczości, jednocześnie Ostrów i Nehrybka są jednostkami, charakteryzującymi się niższym niż średni w gminie poziomem aktywności społecznej, przejawiającym się działalnością organizacji pozarządowych oraz niższą frekwencją wyborczą w wyborach lokalnych. Problem bezrobocia w obszarze rewitalizacji jest powiązany z niskim poziomem przedsiębiorczości wśród mieszkańców, przejawiającym się chęcią prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób w Nehrybce i Ostrowie jest nieco niższa niż średnia dla gminy (0,5). W zakresie dostępności terenów zielonych do rekreacji i wypoczynku zarówno Ostrów, jak i Nehrybka charakteryzują się wskaźnikiem niższym aniżeli średnia dla gminy (odpowiednio 23% i 2%). Mieszkańcy Ostrowa podkreślali, iż istnieje konieczność uporządkowania zabytkowego parku szkolnego wraz z jego zagospodarowaniem na potrzeby lokalnej społeczności, a także zwracali uwagę na możliwość uporządkowania przestrzeni wokół zabytkowych fortów. Istotne było dla mieszkańców także zagospodarowania cmentarza wiejskiego jako miejsca pamięci, a jednocześnie poszanowania dla historii i dziedzictwa 45 S t r o n a 45

kulturowego. Mieszkańcy w ramach partycypacji społecznej wskazywali, iż pożądanym kierunkiem rewitalizacji wybranych obszarów będzie podniesienie jakości życia przez rozbudowę systemu wodociągów i kanalizacji w gminie. W trakcie partycypacji społecznej mieszkańcy zwracali uwagę na kwestię niewystarczającego zagospodarowanie centrum Ostrowa i Nehrybki (ławki, mała architektura i in.), co mogłyby w istotny sposób wpłynąć na poziom integracji społecznej i umożliwienie osobom młodym i starszym wspólnego spędzania wolnego czasu, także poprzez organizację spotkań i zajęć w zagospodarowanych częściach zabytkowego parku. Mieszkańcy obszaru wskazywali rodziny jako pożądaną grupę docelową adresowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Jest to spójne z planowanymi działaniami w ramach programu rewitalizacji i polityki społecznej, mającej na celu stworzenie warunków sprzyjających umacnianiu instytucji rodziny, tj. pomoc w zagospodarowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży czy tworzenie warunków do organizowania aktywnego wypoczynku dla rodzin. W zakresie infrastruktury przestrzenno-funkcjonalnej koniecznym projektem rewitalizacyjnym, wskazywanym przez mieszkańców i wynikającym z braku miejsca do integracji społecznej, a także imprez kulturalnych i rozwijania zainteresowań mieszkańców jest zagospodarowanie przestrzeni rynku miejskiego, która może pełnić ważne funkcje budowania tożsamości lokalnej. Kwestia dostępności infrastruktury sportowej była także przedmiotem wniosków zgłaszanych przez mieszkańców Ostrowa i Nehrybki, np. boiska w Ostrowie i Nehrybce, sala gimnastyczna i stadion w Ostrowie, ścieżki rowerowe i zagospodarowanie okolic zabytkowych fortów. Mieszkańcy zwracali także uwagę na zły stan techniczny budynków mieszkalnych i konieczność wyeliminowania niskiej emisji poprzez remonty i termomodernizację budynków, w tym także komunalnych. W opiniach z partycypacji społecznej znalazły się także wnioski, dotyczące niewystarczającego dostępu do infrastruktury drogowej i jej złego stanu technicznego, konieczności poprawy bezpieczeństwa na drogach, w tym rozbudowa oświetlenia. Konieczność poprawy stanu dróg oraz budowa ścieżek rowerowych i chodników w gminie jest jednym z problemów wymagających rozwiązania, który jest postrzegany przez lokalne społeczeństwo jako bardzo ważny czynnik określający standard życia. Problemy zidentyfikowane w ramach diagnozy stanu są istotne z punktu widzenia rozwoju społeczno-ekonomicznego gminy i zostały także podjęte w Strategii Rozwoju Gminy Przemyśl na lata 2016-2022, a projekty zaplanowane do realizacji są komplementarne z zamierzeniami strategicznymi gminy. Wskaźniki dla wyznaczonego obszaru rewitalizacji spełniają kryteria zawarte w Instrukcji przygotowania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, tj. obszar rewitalizacji charakteryzuje także minimum 4 wskaźniki, dla których wartości oszacowane dla tego obszaru są mniej korzystne niż wartości referencyjne dla województwa podkarpackiego. 46 S t r o n a 46

Tabela nr 21 Zestawienie wskaźników, których wartości dla obszaru rewitalizacji są mniej korzystne niż średnia dla województwa podkarpackiego Nazwa wskaźnika Nehrybka Ostrów wartość referencyjna dla województwa Odsetek długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 mieszkańców 71,4% 67,4% 61,50% 19,2 12,5 6,1 Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób 0,20 0,29 0,33 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze Regon w przeliczeniu na 100 osób Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1989 r. w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych 0,5 0,5 0,7 88,0% 74,76% 76,36% Liczba wskaźników z przekroczeniem 5 4 Wybór wskaźników został podyktowany zdiagnozowanymi kluczowymi problemami występującymi w obszarze rewitalizacji, tj. bezrobocie, w szczególności długotrwałe, które jest także przyczyną korzystania przez mieszkańców ze wsparcia świadczonego przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, stosunkowo niski poziom przedsiębiorczości, przejawiający się chęcią zakładania własnej działalności gospodarczej oraz uwarunkowaniami przestrzennymi, wyrażającymi się koniecznością strukturą wiekową budynków w gminie. Mając na uwadze powyższe, w wyniku analiz wskaźników ilościowych i jakościowych, zdefiniowanych jako potrzeby rewitalizacyjne, zgłaszane przez interesariuszy, stwierdzono, iż obszar Nehrybki oraz Ostrowa posiada wszystkie cechy obszaru rewitalizacji i dlatego powinien stanowić tenże obszar. Działania podejmowane w obszarze rewitalizacji umożliwią wykorzystanie potencjału gminy, jaki stanowią jego mieszkańcy, atrakcyjne położenie gminy, bogactwo walorów krajobrazowo-przyrodniczych, bogate tradycje kulturowe gminy, dziedzictwo kulturowe, w tym w szczególności fortyfikacje Twierdzy Przemyśl, sąsiedztwo Przemyśla oraz rozwój rolnictwa ekologicznego Jednocześnie wśród słabych stron, które według mieszkańców wymagają poprawy, najczęściej wymieniane były: słabo rozwinięta działalność kulturalno-artystyczna, zbyt mała oferta zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży, słabo rozwinięta opieka społeczna dla osób starszych, niewystarczająca ilość chodników, miejsc parkingowych, niezadowalający stan dróg, brak miejsc do spędzania wolnego czasu, w tym tras i ścieżek rowerowych oraz konieczność doposażenia instytucji kultury w stosunku do istniejących potrzeb mieszkańców. 47 S t r o n a 47

Granice obszaru rewitalizacji zostały przedstawione na mapie, stanowiącej załącznik nr 1 do niniejszego dokumentu. Integralną częścią Programu jest mapa gminy w skali 1:5000 w formie elektronicznej. 5. Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji, jest zgodna z wizją rozwoju Gminy Przemyśl i przyjmuje następujące brzmienie: Ostrów i Nehrybka to miejsca zapewniające wysoką jakość życia i bezpieczeństwo, przyjazne dla mieszkańców i inwestorów oraz wspierające zrównoważony rozwój społeczny, gospodarczy i techniczny. Tak sformułowana wizja będzie realizowana przez cztery główne cele strategiczne oraz odpowiadające im kierunki działań i konkretne zadania, stanowiące odpowiedź na diagnozę stanu, wyniki partycypacji społecznej i potrzeby rewitalizacyjne, zgłaszane przez mieszkańców. Działania rewitalizacyjne ukierunkowane będą na wspieranie integracji społecznej oraz włączenie społeczne, pozwalające zmniejszać problem poziomu bezrobocia i ubóstwa. Obszar rewitalizacji będzie miejscem zapewniającym mieszkańcom atrakcyjne warunki do życia, aktywności społecznej i zawodowej oraz integracji. Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji pozytywnie wpłynie na całą społeczność gminy. Zakładana organizacja przestrzeni publicznych powinna zachęcić wszystkie grupy społeczne, tj. rodziny, dzieci i młodzież, seniorów, osoby niepełnosprawne do integracji społecznej poprzez udział w formach aktywności proponowanych na terenie gminy, tj. imprezy kulturalne, sportowe i rekreacyjne. W sferze gospodarczej nastąpi aktywizacja gospodarcza mieszkańców, a obszar rewitalizacji będzie miejscem, gdzie istnieją korzystne warunki do prowadzenia działalności gospodarczej funkcjonującym i potencjalnym podmiotom gospodarczym, wykorzystującym potencjał gminy. W sferze środowiskowej gmina będzie dążyła do jakościowej poprawy terenów zielonych i rekreacyjnych, przechodzenia w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, pozwalającej na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy dwutlenkiem węgla, a także usuwania wyrobów zawierających azbest z budynków. W sferze przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej gmina będzie cechowała się wysokiej jakości strukturą przestrzenną, nastąpi poprawa stanu obiektów mieszkalnych 48 S t r o n a 48

i zabytkowych, estetyki przestrzeni, infrastruktury drogowej oraz zagospodarowania przestrzeni publicznej. Odnowione obszary będą atrakcyjne dla mieszkańców i podmiotów gospodarczych, a odnowiona przestrzeń i infrastruktura będzie stanowiła podstawę do podejmowania działań, zmierzających do poprawy estetyki pozostałych obszarów gminy. 6. Cele rewitalizacji i kierunki działań Głównym celem prowadzenia procesu rewitalizacji jest społeczne i gospodarcze ożywienie zdegradowanych obszarów Gminy Przemyśl z jednoczesną poprawą sytuacji środowiskowej i przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej. W oparciu o przeprowadzoną diagnozę stanu w zakresie sytuacji społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej, a także z wykorzystaniem wniosków i postulatów zebranych w ramach partycypacji społecznej w formie ankietyzacji, warsztatów oraz spacerów studyjnych w celu wyznaczenia obszaru rewitalizacji oraz ustalenia hierarchii potrzeb w zakresie działań rewitalizacyjnych i uwzględnieniu celów i kierunków wyznaczonych w dokumentach programowych Gminy wyznaczone zostały cele rewitalizacji. Cele rewitalizacji, stanowiące odpowiedź na problemy zidentyfikowane przy opracowaniu diagnozy i będące przełożeniem wizji stanu obszaru po rewitalizacji oraz wynikiem aktywnej partycypacji społecznej, zostały zdefiniowane w niniejszym Programie jako: I II III IV Poprawa Rozwój Zrównoważona Rozwój warunków życia i rozwój gospodarczy polityka przestrzenna infrastruktury społeczności lokalnej 49 S t r o n a 49

Uwzględniając postulat spójności działań, programowanie rewitalizacji jest komplementarne z planowaniem przestrzennym i gminną polityką społeczną, a także z zadaniami z zakresu edukacji, sportu oraz z polityką kulturalną gminy. Postawione cele stanowią przełożenie wizji we wszystkich kluczowych obszarach tematycznych i obejmujących rozwój społeczny, przestrzenny i gospodarczy na obszarze rewitalizacji, a także wspierającym dążenie do polepszenia warunków w pozostałych obszarach gminy. Każdemu z celów rewitalizacji przyporządkowano kierunki działań, umożliwiające osiągnięcie pożądanych efektów w zakresie rozwiązywania problemów w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej Aktywne przeciwdziałanie zjawiskom wykluczenia społecznego, w tym bezrobociu i ubóstwu, poprzez m.in. aktywizację osób powracających na rynek pracy, wsparcie rodzin, prowadzenie szkoleń i kursów doszkalających, itp. Motywowanie i wspieranie mieszkańców do podejmowania działań na rzecz lokalnej społeczności. Tworzenie przestrzeni wspólnych, miejsc do spotkań, umożliwiających integrację mieszkańców i wzmacnianie spójności społecznej. Zapewnienie wysokiego poziomu edukacji. Budowanie tożsamości lokalnej w oparciu o kulturę i edukację. Rozwój gospodarczy Aktywizacja zawodowa mieszkańców. Wsparcie rozwoju działalności gospodarczej. Zrównoważona polityka przestrzenna Zwiększenie atrakcyjności przestrzeni publicznej. Dbałość o estetykę obiektów budowlanych i małej architektury. Zagospodarowanie terenów zielonych na potrzeby rekreacyjne mieszkańców. Poprawa stanu środowiska. Poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców. Promowanie porządku w przestrzeniach publicznych. 50 S t r o n a 50

Rozwój infrastruktury Poprawa stanu technicznego i jakości wyposażenia obiektów użyteczności publicznej. Poprawa stanu technicznego budynków oraz wykorzystanie rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną. Poprawa jakości infrastruktury i wyposażenia obiektów kulturalnych, sakralnych i sportowych. Poprawa jakości systemu komunikacyjnego, w tym dróg i ciągów pieszorowerowych. Poprawa stanu technicznego i jakości wyposażenia obiektów użyteczności publicznej. 51 S t r o n a 51

7. Lista planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych wraz z harmonogramem realizacji Rewitalizacja to narzędzie społecznego i gospodarczego ożywiania obszarów zdegradowanych, a wynikiem działań, mających na celu wyprowadzenie obszarów ze stanu kryzysowego, powinien być rozwój kapitału społecznego na rewitalizowanym obszarze. Istotne jest więc podejmowanie działań aktywizujących i sprzyjających budowaniu tożsamości lokalnej i tworzeniu więzi międzyludzkich. Silne poczucie tożsamości i więzi daje pozytywne efekty zarówno w kontaktach międzyludzkich, prowadzących do działań na rzecz lokalnej społeczności, ale także w sferze przestrzeni publicznej, wyrażające się podejmowaniem inicjatyw na rzecz poprawy jakości otoczenia, zwiększenia poczucia bezpieczeństwa i zmniejszenia poziomu wykluczenia społecznego. W niniejszym Programie zaplanowane zostały projekty zintegrowane, rozumiane jako sekwencje powiązanych ze sobą działań, mających na celu wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanów kryzysowych, łączące aspekty społeczne z przedsięwzięciami infrastrukturalnymi jako zapewniającymi całościowe podejście do procesu rewitalizacji Gminy. Kompleksowość ujęcia projektów zapewni osiągnięcie trwałych efektów rewitalizacji, przyczyniających się do odnowy i rozwoju obszaru, a w konsekwencji także jego otoczenia. Każdy z interesariuszy posiadał możliwość zgłaszania projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych do ujęcia w Programie. Założenia niniejszego Programu będą realizowane poprzez konkretne projekty rewitalizacyjne. Lista podstawowych projektów rewitalizacyjnych nie stanowi zamkniętego katalogu działań, ale będzie podlegała corocznemu monitoringowi i aktualizacji, w tym także w szczególności w odniesieniu do harmonogramu realizacji projektów i możliwości pozyskania finansowania z różnych źródeł. Cele rewitalizacji nie powinny być rozpatrywane rozłącznie, gdyż mają charakter komplementarny, a ich realizacja w ramach projektów zintegrowanych umożliwi zrealizowanie wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji. W zamierzeniach zaplanowane działania wspierają dążenie do spójności społecznej obszaru rewitalizacji, ale także całego obszaru gminy. 52 S t r o n a 52

Tabela nr 22 Zestawienie podstawowych projektów rewitalizacyjnych Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 1 Poprawa zdolności do zatrudnienia mieszkańców obszaru rewitalizacji nieaktywnych zawodowo i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowany problem bezrobocia, ubóstwa i poziomu przestępczości. Gmina Przemyśl we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Przemyślu Ostrów, Nehrybka aktywizacja zawodowa osób nieaktywnych zawodowo, w tym osób młodych i osób po 50. roku życia, ułatwianie powrotu do aktywności zawodowej osób sprawujących opiekę nad dziećmi do lat 3, aktywizacja społecznozawodowa osób wykluczonych i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2023 ograniczenie skali zjawiska bezrobocia na terenie obszaru rewitalizacji, ograniczenie skali ubóstwa, podniesienie kwalifikacji zawodowych uczestników kursów, podwyższenie poziomu spójności społecznej i wzmocnienia więzi, aktywizacja społeczna mieszkańców Liczba mieszkańców obszaru rewitalizacji pozostających bez pracy, które znalazły pracę lub poszukują pracy po opuszczeniu programu aktywizacji społecznozawodowej 10 os. 2 Integracja przez wspólne działanie Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowany problem niskiej aktywności społecznej i niewystarczającej liczby imprez kulturalnych i sportowych. Gmina Przemyśl we współpracy z organizacjami pozarządowymi Ostrów, Nehrybka wykorzystanie zasobów społecznych, kulturalnych, sportowych, środowiskowych lokalowych Ostrowa i Nehrybki poprzez wspólne i aktywne spędzanie wolnego czasu całych rodzin, integracji międzypokoleniowej i społecznej. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2023 podwyższenie poziomu integracji sąsiedzkiej, wzrost tożsamości regionalnej, aktywizacja lokalnej społeczności, postawy obywatelskie, świadomość historyczna, zachowanie dziedzictwa kulturowego, aktywizacja osób starszych, włączenie młodych w życie gminy Liczba uczestników imprez o charakterze społecznokulturalnym 100 os.

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 3 Rewitalizacja parku szkolnego w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy w sferze społecznej i przestrzenno-funkcjonalnej dotyczące braku zagospodarowanych miejsc do spędzania wolnego czasu. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 137/2, 138, 140/1, 141/3, 141/4, 5018 Rozbudowa małej architektury, budowa alejek spacerowych, zagospodarowanie terenów wokół stawów. Obszar znajduje się pod nadzorem Konserwatora Zabytków. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2018-2020 miejsce spotkań dla uczniów, młodzieży i pozostałych mieszkańców włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy zagospodarowaniu parku Liczba osób korzystających z miejsc wspólnego spędzania wolnego czasu - 50 os. 4 Budowa i rozbudowa placu zabaw oraz siłowni plenerowej w parku szkolnym w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy w zakresie aktywności społecznej i jakości zagospodarowania przestrzeni wspólnej, braku miejsc do wspólnego spędzania wolnego czasu, w tym przez rodziny z małymi dziećmi oraz braku infrastruktury sportowej. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 140/1, 140/2 Budowa placu zabaw, w tym: elementy małej infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej (bezpieczne dla dzieci, certyfikowane nawierzchnie z piasku, trawy lub na bazie gum kauczukowych). Budowa siłowni plenerowej, w tym: elementy małej infrastruktury sportowej, utwardzenie placu. Budowa ogrodzenia, oświetlenia, systemu monitoringu, utrzymanie zieleni. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 podwyższenie poziomu integracji sąsiedzkiej budowanie lokalnej wspólnoty miejsce spotkań dla mieszkańców, w tym mieszkańców z małymi dziećmi włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających z miejsc wspólnego spędzania wolnego czasu - 50 os. 54 S t r o n a 54

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 5 Budowa sali gimnastycznej przy Zespole Szkół w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy w zakresie niskiej aktywności mieszkańców, braku wystarczającej infrastruktury sportowej, małej liczby imprez o charakterze sportowym. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 137/2, 138 Budowa sali gimnastycznej wraz z niezbędną infrastrukturą podstawową i towarzyszącą oraz dodatkowymi pomieszczeniami przeznaczonymi na cele edukacyjne. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2018-2020 organizacja zajęć dla dzieci i młodzieży miejsce aktywnego spędzania czasu przez dzieci i młodzież podwyższenie poziomu integracji mieszkańców włączenie osób wykluczonych społecznie podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba zajęć dla dzieci i młodzieży (miesięcznie) - 20 szt. 6 Budowa boiska w parku szkolnym w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy związane z niską aktywnością mieszkańców i brakiem wystarczającej infrastruktury sportowej, a także niewystarczającą liczbą imprez o charakterze sportowym. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 140/2, 141/4 Budowa sportowego boiska wielofunkcyjnego wraz z niezbędną infrastrukturą sportową i towarzyszącą, zagospodarowanie terenu wokół boiska. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2018-2020 organizacja zajęć dla dzieci i młodzieży miejsce aktywnego spędzania czasu przez mieszkańców, w tym młodzież i rodziców z dziećmi aktywizacja społeczna mieszkańców integracja mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 100 os. 55 S t r o n a 55

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 7 Zagospodarowanie terenu Remizy Strażackiej w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy w sferze społecznej i przestrzenno-funkcjonalnej - brak uporządkowanej przestrzeni publicznej i niewystarczająca infrastruktura techniczna. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 88/209 Zagospodarowanie terenu Remizy Strażackiej wraz z budową budynku garażowego dla pojazdu OSP z użytkowym poddaszem i dodatkowymi pomieszczeniami oraz budową niezbędnej infrastruktury na potrzeby jednostki. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej podniesienie jakości kapitału społecznego włączenie społeczne osób wykluczonych nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 15 os. 8 Zagospodarowanie centrum miejscowości Ostrów. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy niskiej aktywności społecznej, niewystarczającej jakości zagospodarowania przestrzeni wspólnej oraz braku miejsc do wspólnego spędzania czasu. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 5028, 164, 165, 696/1, 719/1 Zagospodarowanie centrum miejscowości i rozbudowa centralnego placuskrzyżowania w Ostrowie, w rejonie parku szkolnego i kościoła. W zakres prac wejdzie również budowa i modernizacja chodników i parkingów oraz elementów małej architektury (ławki, kosze itp.), a także urządzenie terenów zielonych. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2018 podwyższenie poziomu integracji sąsiedzkiej budowanie lokalnej wspólnoty miejsce spotkań dla mieszkańców miejsce organizacji zajęć plenerowych dla dzieci włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 50 os. 56 S t r o n a 56

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 9 Budowa placu zabaw w okolicy Fortu w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy w zakresie aktywności społecznej i jakości zagospodarowania przestrzeni wspólnej oraz braku miejsc do wspólnego spędzania wolnego czasu, w szczególności dla rodzin z małymi dziećmi. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 149/517 Budowa placu zabaw i terenu rekreacyjnego w okolicy Fortu w Ostrowie, w tym: elementy małej infrastruktury rekreacyjnowypoczynkowej (bezpieczne dla dzieci, certyfikowane nawierzchnie z piasku, trawy lub na bazie gum kauczukowych). Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2018-2020 podwyższenie poziomu integracji sąsiedzkiej budowanie lokalnej wspólnoty miejsce spotkań dla mieszkańców miejsce organizacji zajęć plenerowych dla dzieci włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających 10 os. 10 Modernizacja stadionu sportowego w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy związane z niską aktywnością mieszkańców i brakiem wystarczającej infrastruktury sportowej, a także niewystarczającą liczbą imprez o charakterze sportowym Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 83/263, 41, 42/1, 42/2, 43 Modernizacja stadionu sportowego i jego ogrodzenia, rewitalizacja terenów wokół stadionu służących jako teren rekreacyjny również do organizacji dużych imprez plenerowych (Święto Pieroga, festyny wiejskie i gminne), modernizacja sieci energetycznej, doprowadzenie sieci wodnokanalizacyjnej wraz z budową sanitariatów, modernizacja i przebudowa istniejących zabudowań, budowa boiska do siatkówki. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 podwyższenie poziomu integracji mieszkańców miejsce aktywnego spędzania czasu przez mieszkańców miejsce organizacji dużych imprez plenerowych aktywizacja społeczna mieszkańców budowanie lokalnej wspólnoty organizacja zajęć dla dzieci i młodzieży podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 150 os. 57 S t r o n a 57

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 11 Modernizacja Domu Ludowego w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy społeczne w zakresie aktywności społecznej, braku miejsc do wspólnego spędzania wolnego czasu, niewystarczającej ilości wydarzeń o charakterze kulturalnym oraz niskiej jakości zagospodarowania przestrzeni publicznej. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 225/2, 243/1, 512/3 Modernizacja Domu Ludowego w Ostrowie, obejmująca wymianę stolarki drzwiowej (w tym drzwi wejściowych), montaż sceny wewnętrznej, remont i modernizację wnętrz (w tym biblioteki wiejskiej) oraz częściową wymianę i modernizację instalacji elektrycznej. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2019-2020 podwyższenie poziomu integracji mieszkańców miejsce aktywnego spędzania czasu przez mieszkańców miejsce organizacji wydarzeń kulturalnych aktywizacja społeczna mieszkańców budowanie lokalnej wspólnoty podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 50 os. 12 Zagospodarowanie cmentarza wiejskiego w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy w zakresie jakości zagospodarowania przestrzeni wspólnej, złego stanu cmentarza oraz kultywowania tradycji lokalnych. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 148, 149/8, 149/341 Zagospodarowanie cmentarza wiejskiego, w tym budowa alejek między grobami, schodów, drogi wewnętrznej, a także przebudowa parkingu obok cmentarza, częściowa przebudowa ogrodzenia, wstawienie bram wjazdowych przeznaczonych dla większych pojazdów. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2018-2020 aktywizacja społeczna mieszkańców budowanie lokalnej wspólnoty podniesienie jakości przestrzeni publicznej zwiększenie bezpieczeństwa pieszych nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób odwiedzających - 100 os. 13 Modernizacja infrastruktury drogowej w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy związane ze złym stanem technicznym infrastruktury drogowej oraz niewystarczającym poziomem bezpieczeństwa publicznego. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Dz. ewid: 696/3, 149/6, 746, 149/69 Modernizacja infrastruktury obejmująca remont i budowę dróg wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz budowę chodników przy drogach gminnych, w szczególności forteczna i fort II. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2018-2020 podwyższenie poziomu bezpieczeństwa podniesienie jakości przestrzeni publicznej włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 100 os. 58 S t r o n a 58

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 14 Rozbudowa oświetlenia w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy bezpieczeństwa publicznego, niskiej jakości zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz niewystarczającej dbałości o środowisko naturalne. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Rozbudowa sieci oświetleniowej na terenie miejscowości Ostrów z wykorzystaniem nowoczesnych opraw oświetleniowych wykorzystujących technologie energooszczędne. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2018-2020 podwyższenie poziomu bezpieczeństwa podniesienie jakości przestrzeni publicznej włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba miejsc z nowym oświetleniem - 4 szt. 15 Rozbudowa sieci wodnokanalizacyjnej w Ostrowie. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy społeczne w zakresie konieczności podniesienia jakości życia, braku infrastruktury technicznej oraz poprawy jakości środowiska. Urząd Gminy Przemyśl Ostrów, Obręb: 0010 Rozbudowa sieci wodnokanalizacyjnej na nowo zasiedlanych terenach miejscowości Ostrów, wraz z wykonaniem przyłączy do nowych oraz istniejących budynków. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 zwiększenie jakości życia mieszkańców podwyższenie aktywności mieszkańców włączenie społeczne osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców zagospodarowanie przestrzeni poprawa jakości środowiska nowe miejsca pracy przy uzbrajaniu terenu Liczba osób korzystających - 100 os. 59 S t r o n a 59

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 16 Dokończenie Domu Ludowego w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy społeczne w zakresie aktywności społecznej, braku miejsc do wspólnego spędzania wolnego czasu, niewystarczającej ilości wydarzeń o charakterze kulturalnym oraz niskiej jakości zagospodarowania przestrzeni publicznej. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Dz. ewid: 80/2, 80/1, 78/2 Dokończenie budowy Domu Ludowego (obecnie - stan surowy otwarty) jako obiektu edukacyjno-kulturalnego, w którym planowane jest przedszkole (przeniesione ze starego budynku obecnie użytkowanego) oraz pomieszczenia przeznaczone na potrzeby społeczności lokalnej wraz z dużą salą na spotkania i uroczystości. W ramach zadania wchodzi także zagospodarowanie otoczenia, budowa parkingu, ogrodzenia, chodników i placu zabaw. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 podwyższenie poziomu integracji mieszkańców miejsce aktywnego spędzania czasu przez mieszkańców miejsce organizacji wydarzeń kulturalnych i uroczystości aktywizacja społeczna mieszkańców budowanie lokalnej wspólnoty podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 100 os. 17 Zagospodarowanie terenu wokół szkoły w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy w zakresie aktywności społecznej i jakości zagospodarowania przestrzeni wspólnej, braku miejsc do wspólnego spędzania wolnego czasu oraz braku infrastruktury sportowej. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Dz. ewid: 103 Zagospodarowanie i rewitalizacja terenu wokół szkoły, wraz z budową wielofunkcyjnego boiska sportowego, boisk pomocniczych, alejek spacerowych oraz elementów małej architektury. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 podwyższenie poziomu integracji sąsiedzkiej budowanie lokalnej wspólnoty miejsce spotkań dla mieszkańców miejsce aktywnego spędzania wolnego czasu włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 100 os. 60 S t r o n a 60

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 18 Budowa sali gimnastycznej w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy w zakresie niskiej aktywności mieszkańców, braku wystarczającej infrastruktury sportowej, małej liczby wydarzeń o charakterze sportowym. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Dz. ewid: 103 Budowa sali gimnastycznej przy miejscowej szkole, w tym wyposażenie w niezbędną infrastrukturę. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2019-2020 organizacja zajęć dla dzieci i młodzieży miejsce aktywnego spędzania czasu przez dzieci i młodzież podwyższenie poziomu integracji mieszkańców włączenie osób wykluczonych społecznie podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba zajęć dla dzieci i młodzieży (miesięcznie) - 20 szt. 19 Rozbudowa sieci wodociągowej w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy społeczne w zakresie konieczności podniesienia jakości życia, braku infrastruktury technicznej oraz poprawy jakości środowiska. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Rozbudowa sieci wodociągowej na terenach miejscowości Nehrybka, wraz z wykonaniem przyłączy do nowych oraz istniejących budynków. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 zwiększenie jakości życia mieszkańców podwyższenie aktywności mieszkańców włączenie społeczne osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców zagospodarowanie przestrzeni poprawa jakości środowiska nowe miejsca pracy przy uzbrajaniu terenu Liczba osób korzystających - 50 os. 20 Rozbudowa oświetlenia ulicznego w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy bezpieczeństwa publicznego, niskiej jakości zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz niewystarczającej dbałości o środowisko naturalne. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Rozbudowa oświetlenia ulicznego na terenie miejscowości Nehrybka, z wykorzystaniem nowoczesnych opraw oświetleniowych wykorzystujących technologie energooszczędne. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2018 podwyższenie poziomu bezpieczeństwa podniesienie jakości przestrzeni publicznej włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba miejsc z nowym oświetleniem - 4 szt. 61 S t r o n a 61

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 21 Budowa parkingu przy cmentarzu w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy bezpieczeństwa publicznego i jakości zagospodarowania przestrzeni publicznej. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Dz. ewid: 73/1 Budowa parkingu przy cmentarzu wiejskim, wraz z utwardzeniem powierzchni, oznakowaniem oraz zagospodarowaniem terenów zielonych. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2019-2020 poprawa bezpieczeństwa publicznego poprawa jakości przestrzeni publicznej aktywizacja społeczna mieszkańców nowe miejsca pracy przy budowie parkingu Liczba osób korzystających - 50 os. 22 Rewitalizacja terenów osiedla po PGR w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy społeczne w zakresie aktywności społecznej, jakości zagospodarowania przestrzeni wspólnej, złego stanu technicznego infrastruktury drogowej i braku ciągów pieszorowerowych Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Rewitalizacja terenów osiedla znajdującego się na obszarze dawnego PGR, w tym modernizacja sieci wodociągowej, remont i utwardzenie nawierzchni dróg wewnętrznych, budowa chodników oraz elementów małej architektury, budowa oświetlenia, termomodernizacja budynków mieszkalnych wspólnoty mieszkaniowej, budowa placu zabaw, zagospodarowanie terenu rekreacyjnego wokół osiedla. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2019-2020 podwyższenie poziomu integracji sąsiedzkiej miejsce spotkań dla mieszkańców włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających 100 os. 23 Modernizacja infrastruktury drogowej w Nehrybce. Projekt jest odpowiedzią na zidentyfikowane problemy związane ze złym stanem technicznym infrastruktury drogowej oraz niewystarczającym poziomem bezpieczeństwa publicznego. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Modernizacja infrastruktury obejmująca remont i budowę dróg wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz budowę chodników przy drogach gminnych. Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 podwyższenie poziomu bezpieczeństwa podniesienie jakości przestrzeni publicznej włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 100 os. 62 S t r o n a 62

Lp. Nazwa projektu Podmioty realizujące Miejsce realizacji Zakres i beneficjenci Planowany termin realizacji Prognozowane rezultaty Wskaźniki 24 Zagospodarowanie centrum miejscowości Nehrybka. Projekt jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy niskiej aktywności społecznej, niewystarczającej jakości zagospodarowania przestrzeni wspólnej oraz braku miejsc do wspólnego spędzania czasu. Urząd Gminy Przemyśl Nehrybka, Obręb: 0009 Zagospodarowanie przestrzeni w centrum wsi Nehrybka, w tym budowa chodników przy głównych ciągach komunikacyjnych (droga powiatowa, dojście do szkoły). Beneficjenci: mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 2017-2020 podwyższenie poziomu integracji sąsiedzkiej budowanie lokalnej wspólnoty miejsce spotkań dla mieszkańców włączenie osób wykluczonych aktywizacja społeczna mieszkańców podniesienie jakości przestrzeni publicznej nowe miejsca pracy przy realizacji zadania Liczba osób korzystających - 50 os. 63 S t r o n a 63

8. Uzupełniające rodzaje przedsięwzięć rewitalizacyjnych Uzupełniające rodzaje przedsięwzięć rewitalizacyjnych stanowią projekty, które ze względu na mniejszą skalę oddziaływania trudno jest zidentyfikować indywidualnie, a są oczekiwane ze względu na realizację celów programu rewitalizacji. Włączenie projektów uzupełniających w ramach obszarów tematycznych pozwoli na wsparcie wyników uzyskanych w związku z realizacją projektów kluczowych i podstawowych. Polegają one na szeroko rozumianej aktywizacji społeczności lokalnej i stanowią istotny element realizacji Programu. Cel 1: Poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej Integracja społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ramach działań wspierane będą projekty ukierunkowane na: aktywizację społeczno-zawodową, wsparcie rodzin wielodzietnych, rozwój dziennych form wsparcia, tworzenie i rozwijanie miejsc opieki nad dziećmi, usług środowiskowych, usług społecznych, pomoc dla dzieci i rodzin zagrożonych dysfunkcją, wsparcie osób niepełnosprawnych. Opieka nad starszymi. W ramach działania wspierane będą projekty włączające osoby starsze w życie lokalnej społeczności.. Organizacje pozarządowe. W ramach działań wspierana będzie działalność organizacji pozarządowych, akcje informacyjne i edukacyjne wśród mieszkańców do podejmowania działań na rzecz lokalnej społeczności. Poprawa efektywności kształcenia. W ramach działań wspierane będą projekty, których celem będzie realizacja zajęć dodatkowych, rozwijających uzdolnienia, kółka zainteresowań, np. fotograficzne, filmowe, plastyczne, sportowe, muzyczne, teatralne, itp. Działania te służyć będą m.in. kształtowaniu już w młodym wieku umiejętności i postaw przydatnych i ułatwiających funkcjonowanie na rynku pracy, a także stanowiących podstawę i kształtujących nawyk uczenia się przez całe życie. W zakresie kształcenia kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy wspierane będą projekty w zakresie porozumiewania się w językach obcych, kompetencji matematyczno-przyrodniczych, kompetencji informatycznych oraz właściwych postaw i umiejętności, tj. kreatywności, innowacyjności, umiejętności pracy zespołowej czy postaw przedsiębiorczych. Realizacja programów stypendialnych. Stypendia będą skierowane do uczniów z wysokimi wynikami w nauce przedmiotów ogólnych oraz za wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuki i kultury. Upowszechnianie kompetencji kluczowych wśród osób dorosłych. W ramach działania wspierane będą projekty i kursy dla osób dorosłych w zakresie podnoszenia kwalifikacji i kompetencji cyfrowych i językowych. Budowanie tożsamości lokalnej w oparciu o kulturę i edukację. W ramach działania podejmowane będą inicjatywy, mające na celu zainteresowanie historią, kulturą

i lokalnymi tradycjami. Planuje się także realizację zajęć sportowo-rekreacyjnych. Działania będą realizowane we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Cel 2: Rozwój gospodarczy Promocja samozatrudnienia. Celem działania w tym obszarze będzie wsparcie zaangażowania na rzecz osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej. Przy realizacji zadań przewidziana jest współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w Przemyślu. Rozwój agroturystyki z wykorzystaniem walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy. Cel 3: Zrównoważona polityka przestrzenna Podnoszenie jakości przestrzeni publicznych. Nadanie terenom funkcji rekreacyjnowypoczynkowych oraz miejsc spotkań i rekreacji dla mieszkańców, w tym modernizacja istniejącej infrastruktury, drzewostanu, małej architektury, budowa miejsc odpoczynku (ławki, wiaty, ciągi piesze). Systematyczne usuwanie wyrobów zawierających azbest z budynków mieszkalnych i gospodarczych. Ograniczanie niskiej emisji poprzez wymianę pieców węglowych na ekologiczne źródła ciepła w gospodarstwach domowych. Zagospodarowanie terenów zielonych, stanowiących własność Gminy, na tereny wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców. Cel 4: Rozwój infrastruktury Poprawa stanu technicznego budynków mieszkalnych. W ramach planowanych przedsięwzięć zakłada się poprawę stanu budynków mieszkalnych, remonty, naprawy, modernizacje, wyposażenie w infrastrukturę techniczną, w tym termomodernizacje obiektów. Poprawa stanu technicznego budynków gospodarczych. W ramach działań zakłada się remonty, naprawy, modernizacje budynków gospodarczych i uporządkowanie otoczenia. Poprawa stanu technicznego budynków użyteczności publicznej. W ramach planowanych przedsięwzięć zakłada się poprawę stanu budynków użyteczności publicznej, remonty, naprawy, modernizacje, wyposażenie w infrastrukturę techniczną, w tym termomodernizację obiektów. Drogi, chodniki i ścieżki rowerowe. W ramach działań budowane będą nowe odcinki dróg, wymianie będzie podlegała nawierzchnia dróg i chodników oraz budowane będą ścieżki rowerowe. Rozbudowa sieci wodociągowej oraz podłączenie nowych odbiorców. 65 S t r o n a 65

9. Indykatywne ramy finansowe Zestawienie projektów stanowi tzw. indykatywną listę projektów kluczowych. Indykatywny charakter list oznacza, iż podane w nich informacje dotyczące poszczególnych projektów mają charakter orientacyjny, są odzwierciedleniem najlepszej wiedzy w momencie tworzenia listy. Dopuszczalne są więc modyfikacje zakresu projektów, wartości i harmonogramu, a realizacja poszczególnych zadań będzie uzależniona od możliwości finansowych podmiotów i instytucji odpowiedzialnych za ich wdrażanie. Wybór możliwości finansowania przedsięwzięć dokonany zostanie z zachowaniem zasady dodatkowości. Niezbędna jest więc koordynacja możliwości wykorzystania środków pomocowych funduszy europejskich ze środkami przewidzianymi w ramach polityk sektorowych i instrumentów krajowych. Zaangażowane więc powinny zostać środki publiczne pochodzące z budżetu państwa, budżetu gminy, ale także środki pozostałych interesariuszy Programu i realizujących przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Tabela nr 23 Zestawienie wartości i terminów realizacji podstawowych projektów rewitalizacyjnych Lp. Nazwa projektu Planowany termin realizacji Szacunkowa wartość Indykatywne ramy finansowe 1 Poprawa zdolności do zatrudnienia mieszkańców obszaru rewitalizacji nieaktywnych zawodowo i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 2017-2023 200 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Powiatowy Urząd Pracy (85%) Program Wiedza Edukacja Rozwój (90%) środki własne Gminy 2 Integracja przez wspólne działanie 2017-2023 50 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Edukacja Kulturalna (100%) Fundusz dla Organizacji Pozarządowych - Obywatele dla Demokracji, w ramach funduszy norweskich i EOG (100%) środki własne gminy 3 Rewitalizacja parku szkolnego w Ostrowie. 2018-2020 550 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 66 S t r o n a 66

Lp. Nazwa projektu Planowany termin realizacji Szacunkowa wartość Indykatywne ramy finansowe 4 Budowa i rozbudowa placu zabaw oraz siłowni plenerowej w parku szkolnym w Ostrowie. 2017-2020 150 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 5 Budowa sali gimnastycznej przy Zespole Szkół w Ostrowie. 2018-2020 3 000 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 6 Budowa boiska w parku szkolnym w Ostrowie. 2018-2020 300 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 7 Zagospodarowanie terenu Remizy Strażackiej w Ostrowie. 2017-2020 1 500 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 8 Zagospodarowanie centrum miejscowości Ostrów. 2017-2018 180 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 9 Budowa placu zabaw w okolicy Fortu w Ostrowie. 2018-2020 50 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 10 Modernizacja stadionu sportowego w Ostrowie. 2017-2020 1 000 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 11 Modernizacja Domu Ludowego w Ostrowie. 2019-2020 500 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 12 Zagospodarowanie cmentarza wiejskiego w Ostrowie. 2018-2020 100 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 13 Modernizacja infrastruktury drogowej w Ostrowie. 2018-2020 1 200 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 14 Rozbudowa oświetlenia w Ostrowie. 2018-2020 70 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 15 Rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej w Ostrowie. 2017-2020 1 000 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 67 S t r o n a 67

Lp. Nazwa projektu Planowany termin realizacji Szacunkowa wartość Indykatywne ramy finansowe 16 Dokończenie Domu Ludowego w Nehrybce. 2017-2020 2 000 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 17 Zagospodarowanie terenu wokół szkoły w Nehrybce. 2017-2020 600 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 18 Budowa sali gimnastycznej w Nehrybce. 2019-2020 3 000 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 19 Rozbudowa sieci wodociągowej w Nehrybce. 2017-2020 1 050 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 20 Rozbudowa oświetlenia ulicznego w Nehrybce. 2017-2018 42 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 21 Budowa parkingu przy cmentarzu w Nehrybce. 2019-2020 150 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 22 Rewitalizacja terenów osiedla po PGR w Nehrybce. 2019-2020 3 000 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 23 Modernizacja infrastruktury drogowej w Nehrybce. 2017-2020 2 000 000 zł Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego (85%) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 24 Zagospodarowanie centrum miejscowości Nehrybka. 2017-2020 500 000 zł Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (85%) środki własne gminy 68 S t r o n a 68

10. Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami rożnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji Wymogiem koniecznym dla wspierania projektów rewitalizacyjnych jest zapewnienie ich komplementarności w rożnych wymiarach: przestrzennej, oznaczającej konieczność wzięcia pod uwagę podczas tworzenia i realizacji Programu wzajemnych powiązań pomiędzy projektami i przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi realizowanymi na obszarze rewitalizacji i znajdujących się poza nim, ale oddziałujących na obszar rewitalizacji, problemowej, oznaczającej konieczność realizacji projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych, wzajemnie dopełniających się tematycznie, sprawiając, że Program będzie oddziaływał na obszar rewitalizacji we wszystkich aspektach, tj. społecznym, gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym i technicznym, proceduralno-instytucjonalnej, tj. konieczność takiego zaprojektowania systemu zarządzania Programem, który umożliwi efektywne współdziałanie rożnych instytucji oraz wzajemne uzupełnianie się i spójność procedur, międzyokresowej, czyli konieczności dokonania rozeznania, analizy i oceny oraz sformułowania wniosków odnośnie dotychczasowego sposobu wspierania procesów rewitalizacji, jego skuteczności, osiągnięć i problemów wdrażania Programu, źródeł finansowania zakłada, iż projekty rewitalizacyjne, wynikające z Programu zakładają konieczność uzupełniania i łączenia wsparcia ze środków Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych z wykluczeniem ryzyka podwójnego dofinansowania. Komplementarność przestrzenna Celem zapewnienia komplementarności przestrzennej projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych jest efektywne oddziaływanie Programu na cały obszar, dotknięty stanem kryzysowym, tak aby poszczególne projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne wzajemnie się dopełniały przestrzennie oraz by zachodził między nimi efekt synergii. Prowadzone działania nie powinny skutkować przenoszeniem problemów na inne obszary, ani wystąpieniem negatywnych efektów społecznych. Wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się natężeniem problemów społecznych, a także niezadowalającym stanem obiektów użyteczności publicznej i obiektów zabytkowych, estetyki przestrzeni, infrastruktury drogowej i wodno-kanalizacyjnej oraz zagospodarowania przestrzeni publicznej. W Programie zaplanowano do realizacji projekty, które są ukierunkowane na rozwiązywanie problemów w sferze społecznej oraz funkcjonalnoprzestrzennej. Zakłada się, że ich realizacja w obszarze rewitalizacji pozytywnie wpłynie na jego otoczenie i docelowo pozytywne efekty realizacji obejmą swym zasięgiem obszar gminy. 69 S t r o n a 69

Istotnym jest podniesienie, iż prawidłowe funkcjonowanie sfery społecznej nie jest możliwe bez odpowiedniego urządzenia i zagospodarowania sfery przestrzenno-funkcjonalnej. Realizacja przedsięwzięć w granicach obszaru rewitalizacji, zarówno w sferze przestrzennofunkcjonalnej, w tym obiekty budowlane, tereny gminnej przestrzeni publicznej, obiekty zabytkowe, jak i społecznej, prowadzącej do zwiększenia aktywności społecznej oraz adresowanie działań do grup społecznych zagrożonych wykluczeniem powoduje, że oczekiwane jest kompleksowe oddziaływanie na obszar rewitalizacji. Zakłada się, iż wyprowadzenie obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego doprowadzi w dłuższej perspektywie czasowej do przenoszenia pozytywnych wzorców na inne obszary Gminy Przemyśl. Zaplanowane w ramach projektów zintegrowanych działania obejmują projekty nastawione na poprawę zdolności do zatrudnienia osób nieaktywnych zawodowo i mieszkańców zagrożonych wykluczeniem społecznym, integrację społeczną mieszkańców przez wspólne działanie, zagospodarowanie przestrzeni jako odpowiedź na problem braku miejsca do integracji społecznej, podnoszenia świadomości ekologicznej i budowania tożsamości historycznej i lokalnej wspólnoty, ale także realizowania własnych pasji i zainteresowań mieszkańców, podnoszących jakość życia mieszkańców, budowa obiektów sportowych, placów zabaw, chodników i ścieżek rowerowych, co umożliwi wzbogacenie oferty zajęć i imprez sportowych, a także odnowę budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej i zapewnienie im dobrego stanu technicznego, modernizacja infrastruktury drogowej, wodno-kanalizacyjnej oraz oświetlenia ulicznego. Obejmują również działania nakierowane na zachowanie pamięci o przeszłości, budowanie tożsamości i więzi kulturowej, związane m.in. z pielęgnacją obiektów cmentarnych i ich bezpośredniego otoczenia.. Ponadto zaplanowano do realizacji szereg komplementarnych projektów, których celem jest dopełnienie osiągnięcia zamierzonej wizji rewitalizacji. Zasięg oddziaływania projektów dotyczących szeroko pojętej integracji społecznej oraz aktywizacji zawodowej mieszkańców może wykraczać poza obszar rewitalizacji, obejmując swym zakresem także osoby wykluczone, zamieszkujące poza wyznaczonym obszarem. Komplementarność problemowa Celem zapewnienia komplementarności problemowej jest przeciwdziałanie fragmentaryzacji działań, przy jednoczesnej koncentracji na całościowym spojrzeniu na przyczyny występowania kryzysu na danym obszarze. Konieczne jest więc określenie pożądanego stanu realizacji projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz ich parametryzacja, ułatwiające dobór mierników osiągania celów Programu. Skuteczna komplementarność problemowa prowadzi do powiązania działań rewitalizacyjnych ze strategicznymi decyzjami gminy na innych polach działania, co skutkuje lepszą koordynacją tematyczną i organizacyjną działań jednostki samorządu terytorialnego. 70 S t r o n a 70

Wszystkie zaplanowane działania w ramach Programu zostały zaprojektowane w taki sposób, aby się wzajemnie dopełniały tematycznie. Projekty rewitalizacyjne stanowią odpowiedź na problemy zdiagnozowane w sferze społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej, które przyczyniły się do powstania obszarów zdegradowanych na terenie Gminy. Całościowe spojrzenie na przyczyny wystąpienia sytuacji kryzysowej prowadzi do kompleksowej realizacji projektów przewidzianych w ramach Programu, zarówno projektów zintegrowanych, jak i projektów komplementarnych. W zintegrowanych projektach rewitalizacyjnych połączono działania skierowane na aktywizację mieszkańców oraz zapobieganie powstawaniu zjawiska wykluczenia społecznego, a także zagospodarowanie przestrzeni publicznej Gminy i ochronę środowiska naturalnego. Wśród podstawowych projektów rewitalizacyjnych wymieniono następujące: 1. poprawa zdolności do zatrudnienia mieszkańców obszaru rewitalizacji nieaktywnych zawodowo i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, która przyczyni się do realizacji celu rewitalizacji, jakim jest poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz rozwój gospodarczy, 2. integracja przez wspólne działanie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, 3. rewitalizacja parku szkolnego w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz zrównoważona polityka przestrzenna oraz, 4. budowa i rozbudowa placu zabaw oraz siłowni plenerowej w parku szkolnym w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 5. budowa sali gimnastycznej przy Zespole Szkół w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 6. budowa boiska w parku szkolnym w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 7. zagospodarowanie terenu Remizy Strażackiej w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 8. zagospodarowanie centrum miejscowości Ostrów, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz zrównoważona polityka przestrzenna, 9. budowa placu zabaw w okolicy Fortu w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 10. modernizacja stadionu sportowego w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 71 S t r o n a 71

11. modernizacja Domu Ludowego w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 12. zagospodarowanie cmentarza wiejskiego w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 13. modernizacja infrastruktury drogowej w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 14. rozbudowa oświetlenia w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz rozwój infrastruktury, 15. rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej w Ostrowie, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz rozwój infrastruktury, 16. dokończenie Domu Ludowego w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 17. zagospodarowanie terenu wokół szkoły w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz zrównoważona polityka przestrzenna, 18. budowa sali gimnastycznej w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 19. rozbudowa sieci wodociągowej w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz rozwój infrastruktury, 20. rozbudowa oświetlenia ulicznego w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz rozwój infrastruktury, 21. budowa parkingu przy cmentarzu w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 22. rewitalizacja terenów osiedla po PGR w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury, 23. modernizacja infrastruktury drogowej w Nehrybce, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej oraz rozwój infrastruktury, 24. zagospodarowanie centrum miejscowości Nehrybka, w ramach celu rewitalizacji pn. poprawa warunków życia i rozwój społeczności lokalnej, zrównoważona polityka przestrzenna oraz rozwój infrastruktury. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne, ujęte w Programie, charakteryzują się komplementarnością problemową. Zgłoszone projekty stanowią połączenie działań ze sfery przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej z działaniami społecznymi, co zostało wykazane w charakterystyce planowanych przedsięwzięć. Warta podkreślenia jest komplementarność 72 S t r o n a 72

problemowa pomiędzy realizowanymi projektami, tj. poprawa jakości życia oraz kapitału społecznego, poprawa infrastruktury i zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz wykorzystanie potencjału środowiska naturalnego. Wymienione projekty wykazują ścisły związek z przedsięwzięciami w zakresie aktywizacji społeczno-zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna W celu zapewnienia komplementarności proceduralno-instytucjonalnej konieczne jest umiejscowienie systemu zarządzania Programem rewitalizacji w przyjętym w Gminie Przemyśl systemie zarządzania procesami. W zakresie komplementarności proceduralno-instytucjonalnej należy podkreślić ważną rolę wszystkich interesariuszy rewitalizacji na etapie opracowania i wdrażania Programu. Zaprojektowane procedury wdrażania Programu wymagają współdziałania w ramach Zespołu ds. Rewitalizacji, którego trzon stanowić będą pracownicy Urzędu Gminy Przemyśl. Komplementarność międzyokresowa Zachowanie ciągłości programowej, polegającej na kontynuacji lub rozwijaniu wsparcia z polityki spójności 2007-2013, ma w procesach rewitalizacji kluczowe znaczenie. Istotnym jest, aby przedsięwzięcia zrealizowane w latach poprzednich dopełnić projektami komplementarnymi, realizowanymi w ramach polityki spójności 2014-2020. Projekty zaplanowane do realizacji w ramach Programu są komplementarne z dotychczas zrealizowanymi. Poniżej zestawiono najważniejsze działania o charakterze rewitalizacyjnym zrealizowane w ramach perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2007-2013 w Gminie Przemyśl. Tabela nr 24 Zestawienie projektów zrealizowanych przez Gminę Przemyśl w latach 2007-2014 Lp. nazwa projektu wartość projektu Kwota dofinansowania data realizacji 1 Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2 044 093,89 1 829 433,56 2008/2013 2 3 Budowa sieci wodociągowej we wsi: Ostrów, Kuńkowce, Hermanowice i Malhowice w gminie Przemyśl Przebudowa drogi gminnej nr 3329006 Ostrów- Żwirownia na odcinku od km 0+005 do km 2+132 6 427 857,77 2 822 398,11 2009/2010 1 829 840,85 1 290 050,97 2009 73 S t r o n a 73

Lp. 4 5 6 7 nazwa projektu Zagospodarowanie centrum wsi Nehrybka wykonanie chodnika i parkingu, zagospodarowanie centrum wsi Ostrów wykonanie chodnika, parkingu i ogrodzenia w parku i na terenie ścieżki Szlakiem Świeżawskich oraz Zagospodarowanie centrum wsi Kuńkowce utwardzenie placu. Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Grochowce oraz budowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej w miejscowości Ostrów Fort I Rozbudowa budynku remizy OSP w m. Ujkowice oraz zakup średniego samochodu ratownictwa gaśniczego Wyposażenie placu zabaw oraz wypożyczalni rowerów i sprzętu wodnego w Kuńkowcach wartość projektu Kwota dofinansowania data realizacji 638 953,27 452 892,00 2009 2 823 688,23 1 677 113,97 2010/2011 1 567 064,29 1 176 055,34 2010 53 998,55 33 195,00 2010 8 Święto Pieroga w Gminie Przemyśl 2010 r. 15 890,20 8 884,04 2010 9 10 11 Zagospodarowanie centrum wsi Kuńkowce zakup estrady plenerowej Termomodernizacja Zespołu Szkól w Grochowcach wraz z instalacją kolektorów słonecznych Indywidualizacja procesów nauczania w szkołach podstawowych Gminy Przemyśl 98 698,00 60 675,00 2010 1 134 996,17 618 797,95 2010/2011 210 000,00 210 000,00 2011/2013 12 Wiedza szansą na lepsze jutro 220 088,64 220 088,64 2012/2014 13 14 15 16 17 Zagospodarowanie terenu przy świetlicy w Wapowcach Remont świetlicy w Hermanowicach i zagospodarowanie terenu wokół, remont świetlicy w Krównikach i zagospodarowanie terenu wokół oraz remont świetlicy w Ostrowie Budowa chodników przy drogach gminnych w Ostrowie i Wapowcach Remont budynku świetlicy wiejskiej w m. Pikulice Święto Pieroga w Gminie Przemyśl 2014 r. 102 678,93 58 765,00 2013 110 262,40 70 788,00 2013 99 288,91 68 614,00 2014 102 380,31 70 802,00 2014 22 698,20 15 612,00 2014 18 Zakup namiotów imprezowo-wystawowych 12 300,00 8 000,00 2014 19 20 Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Krówniki, Hermanowice, Ostrów i Kuńkowce Przebudowa dróg gminnych Nr 116466R Ostrów-Kuńkowce i Nr 116462R Nehrybka- Pikulice oraz dróg wewnętrznych w miejscowości Ostrów- Nehrybka 1 501 770,19 877 900,00 2015 367 030,41 233 541,00 2016 74 S t r o n a 74

Lp. nazwa projektu wartość projektu Kwota dofinansowania data realizacji 21 Przebudowa dróg wewnętrznych w miejscowości: Krówniki i Kuńkowce 199 763,97 127 109,00 2016 Źródło: dane Urzędu Gminy Przemyśl Komplementarność źródeł finansowania Istotna jest zdolność łączenia prywatnych i publicznych źródeł finansowania. Koordynacja i synergia projektów rewitalizacyjnych finansowanych w szczególności w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest konieczna dla uzyskania korzystnych efektów dla obszarów rewitalizacji. W związku z powyższym na liście projektów podstawowych i komplementarnych ujętych w Programie, znajdują się przedsięwzięcia dotyczące sfery społecznej i przestrzennofunkcjonalnej, zapewniając tym samym koncentrację celów, ich wzajemne powiązanie i synergię. Należy podkreślić, że ujęte w Programie przedsięwzięcia zakładają spełnienie wymogu komplementarności źródeł finansowania, tj. wykorzystanie zewnętrznych, wspólnotowych mechanizmów finansowania, tj. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny i Fundusz Spójności, funduszy publicznych krajowych, np. Bank Gospodarstwa Krajowego S.A., ale również zaangażowanie środków własnych Gminy i funduszy prywatnych zarówno osób fizycznych, prawnych, jak i organizacji pozarządowych, w tym formuły partnerstwa publiczno-prywatnego. 75 S t r o n a 75

11. Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów w proces rewitalizacji Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 wskazują na potrzebę określenia stopnia realizacji zasady partnerstwa i partycypacji w odniesieniu do programu rewitalizacji, zarówno na etapie jego przygotowania, jak również na etapach wdrażania i oceny jego efektów. 17 Prowadzenie procesu rewitalizacji wiąże się z zaangażowaniem lokalnej społeczności do działania na różnych poziomach: wytyczania kierunków, współpracy partnerskiej, realizacji przedsięwzięć i utrzymanie efektów wprowadzanych zmian. Organizowanie społeczności lokalnej to proces wspierania ludzi w podejmowaniu wspólnych działań na rzecz ulepszania własnego środowiska, a także metoda działania, którego celem jest mobilizowanie społeczności do podejmowania niezbędnych wysiłków zmierzających do poprawy jej sytuacji. Istotną rolę w procesie tworzenia i realizacji programu rewitalizacji odgrywa partycypacja społeczna, która obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający udział interesariuszy. W ustawie w katalogu interesariuszy wymieniono m.in. 18 mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz właścicieli, użytkowników wieczystych nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdujące się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego, podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą, podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, organy władzy publicznej i inne podmioty realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa. Partycypacja społeczna obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział wszystkich interesariuszy. Zgodnie z ustawą przygotowanie, prowadzenie i ocena rewitalizacji polegają w szczególności na: poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy oraz dążeniu do spójności planowanych działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami, prowadzeniu działań edukacyjnych i informacyjnych o procesie rewitalizacji, w tym o istocie, celach, zasadach prowadzenia rewitalizacji oraz o przebiegu tego procesu, inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między 17 Wytyczne Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, op. cit. 18 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, op. cit. 76 S t r o n a 76

interesariuszami oraz ich integracji wokół rewitalizacji, zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu dokumentów dotyczących rewitalizacji, wspieraniu inicjatyw zmierzających do zwiększania udziału interesariuszy w przygotowaniu i realizacji programu rewitalizacji, zapewnieniu w czasie przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji możliwości wypowiedzenia się przez interesariuszy. 19 Niniejszy Program został wypracowany przy współudziale interesariuszy przez samorząd gminny i poddany dyskusji w oparciu o diagnozę stanu w zakresie sytuacji społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Zakładana jest współpraca wszystkich interesariuszy w trakcie realizacji i aktualizacji Programu z uwzględnieniem różnych poziomów ich zaangażowania od informowania poprzez konsultacje aż do pełnej partycypacji oznaczającej aktywne uczestnictwo. Interesariusze zostali zaangażowani we wszystkich etapach opracowania Programu. Opracowanie Programu Punktem wyjściowym jest zaangażowanie interesariuszy w ramach procesu wspierania zmiany zachowań, który jest niezbędnym uzupełnieniem działań przyjętych w Programie rewitalizacji dla Gminy Przemyśl na lata 2017-2023, a także gwarantem powodzenia jego realizacji, zarządzania i monitorowania. Interesariuszami są wszystkie strony, które są zainteresowane wdrażaniem Programu, mają wpływ na jego realizację, a także odnoszą korzyści z jego wdrażania. Interesariusze zostali włączeni w proces opracowania diagnozy stanu, jak również wyboru obszaru rewitalizacji, mieli możliwość wskazania problemów, które występują w gminie, a także wskazania pożądanych kierunków działań w celu wyprowadzenia zdiagnozowanych obszarów z sytuacji kryzysowej. Celem konsultacji było poznanie potrzeb oraz oczekiwań wszystkich interesariuszy, jak również wypracowanie spójnych działań w procesie rewitalizacji gminy. Przygotowano ankiety, które zostały rozdystrybuowane wśród interesariuszy. Ankiety były dostępne w formie papierowej i elektronicznej. Na etapie opracowania diagnozy stanu były również prowadzone wywiady pogłębione z interesariuszami dotyczące problemów występujących na terenie Gminy i sugerowanych przez nich projektach rewitalizacyjnych z jednoczesną diagnozą identyfikowanych przez mieszkańców potrzeb rewitalizacyjnych. Wskazanie atutów i słabych stron gminy oraz potrzeb w zakresie rewitalizacji, postulowanych 19 Tamże 77 S t r o n a 77

przez mieszkańców, umożliwiło wybór obszaru rewitalizacji. Informacje zebrane w trakcie konsultacji społecznych wskazały na konieczność zaklasyfikowania Ostrowa i Nehrybki jako obszaru rewitalizacji. Dla 72% ankietowanych wskazany obszar jest miejscem zamieszkania. Ponad 72% ankiet zostało wypełnionych przez mieszkańców Ostrowa i Nehrybki, jako bezpośrednio zainteresowanych prowadzeniem procesu rewitalizacji na tym obszarze. Jednocześnie mieszkańcy wskazywali, iż jest to dla nich miejsce pracy, ale także lokalne centrum i miejsce wypoczynku. Dlatego istotne jest podjęcie działań, zarówno likwidujących problemy społeczne nam tym obszarze, jak również przywrócenie bądź nadanie obszarowi funkcji oczekiwanej przez mieszkańców, tj. miejsca wypoczynku i lokalnego centrum. Dla 18% ankietowanych najbardziej istotnym negatywnym zjawiskiem jest słabo rozwinięta infrastruktura sportowa i rekreacyjna. Związana z tym niewystarczająca ilość imprez o charakterze sportowym i kulturalnym została wskazana jako problem przez 7% mieszkańców. Kolejne 16% wskazało na bezrobocie jako czynnik negatywnie wpływający na sytuację społeczną w gminie. Dla 13% istotnym problemem jest słabo zagospodarowana przestrzeń publiczna, natomiast 12% odczuwa brak miejsc do wspólnego spędzania wolnego czasu. Wśród ankietowanych 10% wskazuje na niewystarczający dostęp do infrastruktury drogowej lub jej zły stan techniczny, a dodatkowe 2% na niewystarczającą infrastrukturę bezpieczeństwa na drogach (chodniki, ścieżki rowerowe). Pozostałe negatywne czynniki wskazane przez mieszkańców to: niewystarczający dostęp do infrastruktury wodnokanalizacyjnej (7%), odpływ młodych ludzi poza Gminę (6%), niewystarczające oświetlenie publiczne (6%) oraz zanieczyszczenie środowiska naturalnego (2%) (wykres nr 14). 78 S t r o n a 78

Wykres nr 16 Problemy zdiagnozowane przez mieszkańców Gminy Przemyśl Ważnym czynnikiem jest dla mieszkańców kwestia niskiej świadomości ekologicznej, co było podnoszone w ramach spotkań, zwłaszcza dotycząca niskiej emisji i stosowanych nośników ciepła, a także azbestowych pokryć dachowych. Wszystkie problemy zgłoszone przez mieszkańców zostały uwzględnione przy opracowaniu diagnozy stanu, co znalazło odzwierciedlenie zarówno przy określaniu zjawisk negatywnych, jak i pożądanych kierunków działań i opracowaniu przedsięwzięć. Kierunki rewitalizacji pożądane przez mieszkańców to przede wszystkim zapewnienie miejsc przeznaczonych do spędzania wolnego czasu, miejsc spotkań i wzajemnej integracji mieszkańców. Wskazywali oni na potrzebę zagospodarowania centrów miejscowości i wykorzystanie remiz strażackich oraz Domów Ludowych do wspierania budowy wspólnoty lokalnej. Nie mniej istotne jest dla mieszkańców zagospodarowanie wspólnych przestrzeni, obejmujących między innymi tereny fortów, cmentarzy, a także tereny parków, w tym parków zabytkowych. Potrzeba rewitalizacji tych obszarów wynika z konieczności zapewnienia miejsc integracji społecznej i międzypokoleniowej, zacieśniania więzi społecznych i kulturowych, ale również z oczekiwanego przez mieszkańców wzrostu dbałości o wspólną przestrzeń publiczną i jej estetykę. Mieszkańcy w ramach partycypacji społecznej identyfikowali również potrzebę rozbudowy infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, poprzez budowę sal gimnastycznych, boisk sportowych, siłowni plenerowych, a także placów zabaw dla dzieci. Jest to odpowiedź na wskazany przez interesariuszy brak wystarczającej liczby obiektów pozwalających aktywnie spędzać czas, rozwijać zainteresowania i podnosić umiejętności oraz niewystarczającą liczbę 79 S t r o n a 79

organizowanych wydarzeń o charakterze sportowym i kulturalnym. Wiąże się to ze wskazaną potrzebą organizowania imprez o charakterze kulturalnym i sportowym, zapewniających mieszkańcom możliwość wspólnego i aktywnego spędzania wolnego czasu. Niezbędnym jest wobec tego podjęcie modernizacji i budowy odpowiedniej infrastruktury temu służącej. Nowe obiekty mają znaczenie dla interesariuszy rewitalizacji jako miejsca wspólnego spędzania wolnego czasu i integracji, w tym międzypokoleniowej. Poprawa stanu technicznego dróg oraz budowa ścieżek rowerowych i chodników, poprawiających stopień bezpieczeństwa na drogach, jest kolejnym elementem wskazywanym przez mieszkańców jako kierunek pożądanych działań rewitalizacyjnych. Możliwość bezpiecznego poruszania się przez wszystkich uczestników ruchu drogowego: kierowców, rowerzystów i pieszych, jest oczekiwaniem o bardzo wysokim priorytecie, zgłaszanym przez interesariuszy. Zapewnienie bezpieczeństwa wskazywane było również jako istotny czynnik w odniesieniu do rozbudowy oświetlenia ulicznego, którego brak negatywnie wpływa na postrzeganie przestrzeni publicznej i stopień jej wykorzystania przez społeczeństwo. Poprawa stanu środowiska była istotnym elementem zgłaszanym przez mieszkańców, zwłaszcza w odniesieniu do poprawy stanu technicznego i termomodernizacji budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, co w istotny sposób w opinii mieszkańców wpłynie także na estetykę przestrzeni.. Interesariusze wskazywali na pożądane dla nich prowadzenie działań szkoleniowo-doradczych, w tym różnego rodzaju kursów i spotkań. Jednocześnie mieszkańcy podkreślali, iż działania, mające na celu poprawę jakości kapitału społecznego powinny być dedykowane przede wszystkim rodzinom. Działaniem, które mogłoby wspomóc proces zmniejszania bezrobocia, było podnoszone przez mieszkańców promowanie form samozatrudnienia i zakładania własnej działalności gospodarczej, istotne zwłaszcza w obliczu zidentyfikowanego niskiego stopnia przedsiębiorczości mieszkańców. 80 S t r o n a 80

Wykres nr 17 Pożądane przez interesariuszy kierunki przedsięwzięć rewitalizacyjnych Dla większości ankietowanych atutem Gminy Przemyśl jest atrakcyjne położenie, walory przyrodniczo-krajobrazowe, jak również historia. Ma to znaczenie w perspektywie budowania tożsamości lokalnej i więzi społecznych. Mieszkańcy wskazywali na życzliwość i poczucie sąsiedzkiego zainteresowania, są to postawy, które należy wzmacniać i które będą stanowiły istotny aspekt wychodzenia ze stanu kryzysowego. Wśród aspektów, które wymagają poprawy bądź zmiany mieszkańcy wskazywali na brak aktywności społecznej, który ich zdaniem wynika także z braku miejsc do integracji i wspólnego spędzania wolnego czasu, braku miejsc rozrywkowo-kulturalnych, zieleni urządzonej, złego stanu dróg na terenie gminy, niewystarczającej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, zanieczyszczenia środowiska, braku ścieżek rowerowych, braku miejsc pracy. W trakcie konsultacji zorganizowane zostały warsztaty i spotkania informacyjne dla mieszkańców, przedsiębiorców, przedstawicieli organizacji pozarządowych i innych interesariuszy. W warsztatach i spotkaniach wzięli udział: przedstawiciele Urzędu Gminy Przemyśl, przedstawiciele Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, nauczyciele, sołtysi, osoby prowadzące działalność gospodarczą na terenie gminy oraz mieszkańcy. Istotny element działań komunikacyjnych w ramach prac nad Programem stanowiły działania edukacyjne, dotyczące istoty procesu rewitalizacji, kierunków jej prowadzenia, a także możliwych do podjęcia działań rewitalizacyjnych i zasad ich prowadzenia. Wykorzystane zostały materiały tekstowe, prezentacje multimedialne oraz infografiki. Celem 81 S t r o n a 81

przeprowadzenia warsztatów dla interesariuszy było omówienie i ocena propozycji wyznaczenia obszaru rewitalizacji gminy, a także wyrażenie opinii, zgłaszanie propozycji i uwag, a także zgłaszania propozycji przedsięwzięć rewitalizacyjnych. W trakcie warsztatów przeprowadzono także wywiady pogłębione. W ramach wywiadów pogłębionych interesariusze mieli możliwość wskazania potencjału gminy i jej atutów, które mogłyby wspierać proces rewitalizacji. W trakcie spotkań potwierdzona została przez interesariuszy istotność wyboru Ostrowa i Nehrybki jako obszaru rewitalizacji, jednocześnie wskazano na atrakcyjne położenie gminy. Ważnym elementem wskazywanym podczas spotkań był duży potencjał mieszkańców w sferze społecznej, w zakresie potrzeby integracji i tworzenia lokalnej wspólnoty. Dlatego ważne jest dla mieszkańców tworzenie miejsc przeznaczonych do wspólnego spędzania czasu przez wszystkie grupy wiekowe, z uwzględnieniem potrzeb do rekreacji, rozwijania zainteresowań i umiejętności, wypoczynku z rodziną, rozrywki, uprawiania sportu, uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych itp. Wskazywane były również potrzeby w zakresie poprawy jakości wspólnych przestrzeni, w których toczy się życie społeczne mieszkańców. Jednocześnie interesariusze proszeni o wskazanie aspektów, wymagających ich zdaniem poprawy, podnosili głównie zagadnienia związane z brakiem pracy oraz jakością infrastruktury drogowej (głównie w odniesieniu do braku chodników, ścieżek rowerowych), technicznej (potrzeba rozbudowy sieci wodnokanalizacyjnej i sieci oświetlenia ulicznego) i społecznej, a także zagospodarowaniem terenów publicznych. Kluczowym elementem programu rewitalizacji jest lista planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych, realizujących kierunki działań, mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk powodujących sytuację kryzysową. Wszyscy zainteresowani zapisami Programu zostali zaproszeni do składania propozycji przedsięwzięć rewitalizacyjnych do ujęcia w Programie rewitalizacji dla Gminy Przemyśl na lata 2017-2023. Wskazano, iż zgłaszane pomysły powinny się przyczyniać do ożywienia społecznogospodarczego i poprawy warunków i jakości życia w gminie, a projekty mogą dotyczyć kwestii społecznych, gospodarczych i infrastrukturalnych oraz odpowiadać na potrzeby lokalnej społeczności. Informację o możliwości zgłaszania projektów rewitalizacyjnych, uwag i wniosków rozpowszechniono również za pośrednictwem plakatów, które zostały rozwieszone na tablicach informacyjnych Urzędu Gminy, na tablicach informacyjnych we wszystkich sołectwach oraz w wybranych budynkach użyteczności publicznej. W ramach partycypacji społecznej w sprawie wyznaczenia obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Przemyśl zorganizowany został spacer studyjny po obszarze zdegradowanym przewidzianym do rewitalizacji w gminie. W trakcie spaceru można było zapoznać się z obszarem wybranym do rewitalizacji oraz wyrazić opinie, co do miejsc wymagających podjęcia działań interwencyjnych. Zbierane były także wnioski i uwagi, a także propozycje przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Interesariusze dostrzegli potrzebę budowy i modernizacji 82 S t r o n a 82

Domów Ludowych jako miejsca zarówno do spotkań, jak i rozwijania zainteresowań mieszkańców obszaru rewitalizacji (wykres nr 16). Wykres nr 18 Pożądane przez interesariuszy kierunki przedsięwzięć rewitalizacyjnych, zgłaszane w ramach wywiadów pogłębionych i spaceru studyjnego Wnioski z partycypacji społecznej, zarówno ankiet, jak i kwestii podnoszonych w ramach wywiadów pogłębionych i spaceru studyjnego, zostały uwzględnione w opracowanym programie rewitalizacji, po przenalizowaniu ich spójności z celami oraz uwzględnieniu możliwości finansowania zgłaszanych projektów, a także ich znaczenia dla lokalnej społeczności obszaru rewitalizacji. W trakcie opracowywania Programu wykorzystano następujące formy prowadzenia konsultacji społecznych: zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej, spotkania i warsztaty, spacery badawcze w Ostrowie i Nehrybce, ankiety, wywiady, wykorzystanie grup przedstawicielskich, zbieranie uwag ustnych. 83 S t r o n a 83