Legalność zatrudnienia cudzoziemców w Polsce

Legalność zatrudnienia cudzoziemców w Polsce N A D I N S P E K T O R P R A C Y T O M A S Z K R Z E M I E N O W S K I Nowelizacja przepisów Wprowadzona z początkiem lutego 2009 r. poważna nowelizacja przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy objęła przede wszystkim problematykę zatrudniania cudzoziemców w Polsce. W związku z tym rodzi się potrzeba przedstawienia zasad zatrudniania obcokrajowców ze szczególnym uwzględnieniem nowych regulacji. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 1

Znowelizowane przepisy Od 1 lutego 2009 r. znowelizowano ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r., nr 69, poz. 415 ze zmianami) Od 10 lutego zmieniono rozporządzenie MPiPS z dnia 30 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz. U. nr 156, poz. 1116 ze zmianami) Nowe przepisy Także z dniem 1 lutego 2009 r. wprowadzono nowe przepisy regulujące procedurę wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemców tj. rozporządzenie MPiPS z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydawania zezwolenie na pracę cudzoziemca (Dz. U. nr 16, poz. 84), oraz rozporządzenie MPiPS z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie określenia przypadków w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń na pracę cudzoziemcom (Dz. U. nr 16, poz 85) ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 2

Podmioty stosunku prawnego związanego z zatrudnianiem cudzoziemców Cudzoziemiec osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego Podmiot powierzający wykonywanie pracy przez cudzoziemca może to być pracodawca, przedsiębiorca lub nawet osoba fizyczna nie mająca statusu przedsiębiorcy Kto kogo może kontrolować W świetle zapisów ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy zakres podmiotowy kontroli legalności zatrudnienia ograniczony jest do pracodawców oraz przedsiębiorców niebędących pracodawcami na rzecz których świadczona jest praca przez osoby fizyczne, Podmioty wyłączone z tej grupy mogą zostać objęte kontrolą Straży Granicznej lub Służby Celnej ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 3

Formy powierzania pracy cudzoziemcom Stosunek pracy, stosunek służbowy oraz umowa o pracę nakładczą (zatrudnienie w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 43 ustawy) Umowa cywilnoprawna w tym umowa agencyjna, umowa zlecenia, umowa o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych (inna praca zarobkowa w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 11 ustawy) Pełnienia funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców w KRS, np. spółki z o.o. czy akcyjnej lub będącej spółką kapitałową w organizacji. Pełnienie przez cudzoziemca funkcji w zarządzie Pełnienie funkcji w zarządzie osoby prawnej zwłaszcza gdy wynika to jedynie z przepisów prawa gospodarczego lub prawa spółek i nie towarzyszy temu dodatkowa umowa o pracę bądź umowa cywilnoprawna jest bliższe prowadzeniu działalności gospodarczej niż typowej pracy najemnej. Jednak włączenie pełnienia funkcji w zarządzie do definicji wykonywania pracy przez cudzoziemca oznacza poddanie tego typu stosunków prawnych wymogom dotyczącym zatrudniania obcokrajowców, a w konsekwencji objęcie ich kontrolą legalności zatrudnienia, nie zaś legalności wykonywania działalności gospodarczej. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 4

Organy kontroli nielegalnego zatrudnienia Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca zostało zdefiniowane w art. 2 ust. 1 pkt. 14 ustawy o promocji zatrudnienia. Pod określeniem tym należy rozumieć wykonywanie pracy przez cudzoziemca: który nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu na terytorium RP, którego podstawa pobytu na terytorium RP nie uprawnia do wykonywania pracy, który wykonuje pracę bez zezwolenia, w przypadku gdy jest ono wymagane, na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88i ustawy o promocji zatrudnienia, bez zawarcia wymaganych umów o pracę albo umów cywilnoprawnych ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 5

Schemat kontroli legalności zatrudnienia Legalność pobytu oraz zgodność wykonywania pracy z posiadaną podstawą pobytu Legalność wykonywania pracy w aspekcie posiadania zezwolenia na pracę (jeśli obcokrajowiec objęty jest takim obowiązkiem) oraz jej wykonywania zgodnie z warunkami zezwolenia Legalność świadczenia pracy w ujęciu ogólnym (zawarcie umowy, zgłoszenie do ZUS, Fundusz Pracy) Kiedy cudzoziemiec musi mieć zezwolenie na pracę Polskie prawo nie przewiduje wydania jednej decyzji zezwalającej jednocześnie na pobyt i pracę cudzoziemca na terytorium RP. Z powyższego względu zasadniczo wydaje się dwie decyzje: zezwalającą na pobyt, np. w postaci wizy lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony (potwierdzonego karta pobytu) oraz zezwolenie na pracę, chyba że przepisy pozwalają na jej wykonywanie bez zezwolenia. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 6

Cudzoziemcy uprzywilejowani (praca bez zezwolenia) Na podstawie art. 87 ust.1 ustawy o prom. zatr. Cudzoziemiec nie musi mieć zezwolenia na pracę jeżeli: 1. Posiada status uchodźcy nadany w RP 2. Udzielono mu ochrony uzupełniającej w RP 3. Posiada zezwolenie na osiedlenie w RP 4. Posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich w RP 5. Posiada zgodę na pobyt tolerowany w RP 6. Korzysta z ochrony czasowej w RP 7. Jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej 8. Jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej 9. Jest obywatelem Szwajcarii 10. Jest członkiem rodziny cudzoziemca, o którym mowa w pkt. 7-9, lub jest zstępnym małżonka tego cudzoziemca, w wieku do 21 lat lub pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka lub jest wstępnym tego cudzoziemca lub jego małżonka, pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka 11. Jest członkiem rodziny obywatela Unii Europejskiej ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 7

W powyższych przypadkach uprawnienie cudzoziemca do wykonywania pracy w Polsce wynika z: Szczególnego statusu pobytowego cudzoziemca (pkt. 1 6) Obywatelstwa państwa członkowskiego Unii Europejskiej bądź Europejskiego Obszaru Gospodarczego (pkt. 7 9) Statusu cudzoziemca jako członka rodziny obywatela UE/EOG lub Szwajcarii (pkt. 10 11) W sumie jest 30 uprzywilejowanych krajów, których obywatele są objęci swobodą przepływu pracowników. Z tego względu nie tylko nie muszą się legitymować zezwoleniem na pracę, lecz także decyzją zezwalającą na pobyt. Jeżeli pobyt takiego cudzoziemca na terytorium RP trwa dłużej niż 3 miesiące, ma on obowiązek zarejestrować go we właściwym urzędzie wojewódzkim, uzyskując zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE. Niedopełnienie tego obowiązku nie oznacza jednak nielegalnego pobytu cudzoziemca na terytorium Polski i nie daje podstaw do uznania wykonywanej przez niego pracy za nielegalną. Jest to jednak wykroczenie karane kara grzywny przez SG. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 8

Cudzoziemcy, od których wymaga się zezwolenia Stosownie do art. 87 ust. 1 pkt. 12 ustawy o promocji zatrudnienia, cudzoziemiec, który nie ma uprzywilejowanej pozycji opisanej wcześniej, może podjąć pracę jeżeli: posiada zezwolenie na pracę i legalnie przebywa na terytorium RP oraz podstawa pobytu obcokrajowca należy do kategorii uprawniającej do świadczenia pracy (nie wyklucza jej wykonywania) Aby praca była legalna, wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie Zezwolenie na pracę cudzoziemca Zezwolenie na pracę cudzoziemca stanowi decyzję administracyjną właściwego organu (co do zasady wojewody właściwego ze względu na siedzibę podmiotu powierzającego pracę obcokrajowcowi), przyznającą mu prawo do wykonywania pracy na terytorium RP na warunkach określonych w ustawie oraz tej decyzji (art. 2 ust. 1 pkt. 43a ustawy o promocji zatrudnienia) ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 9

Zezwolenie na pracę jest wydawane dla określonego cudzoziemca i wskazuje podmiot powierzający mu wykonywanie pracy, stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez obcokrajowca oraz okres ważności zezwolenia. Wzór zezwolenia określa załącznik nr 2 do rozporządzenia MPIPS z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca. Wzory dokumentów wniosek o zezwolenie na pracę cudzoziemca zezwolenie na pracę cudzoziemca przyżeczenie zezwolenia na pracę cudzoziemca ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 10

Pozostałe warunki legalnego wykonywania pracy Niezbędnym warunkiem legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca jest jego legalny pobyt na terytorium Polski, potwierdzony wizą lub innym odpowiednim dokumentem, np. kartą pobytu. Ponadto cudzoziemiec legitymować się powinien podstawą pobytu zezwalającą na podjęcie pracy. Ustawodawca dokonał bowiem podziału podstaw pobytu na: Uprawniające do wykonywania pracy Wykluczające jej podjęcie Podczas gdy w poprzednim stanie prawnym za odpowiedni do świadczenia pracy był uznawany w zasadzie tylko jeden rodzaj wizy ( 08 w celu wykonywania pracy), na gruncie znowelizowanej ustawy przyjęto regułę, że do podjęcia pracy uprawniają wszelkie decyzje i dokumenty zezwalające na pobyt w Polsce (w tym również wydane przez inne państwa strefy Schengen) z wyjątkiem wyczerpująco wymienionych w przepisach (KATALOG NEGATYWNY) ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 11

Dokumenty pobytowe Zgodnie z powyższym - cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pracę (jeśli nie jest z tego obowiązku zwolniony) może ją legalnie wykonywać, gdy legitymuje się równocześnie którymś z niżej wymienionych dokumentów lub decyzji pobytowych: Wiza wydana przez polskie organy w tym również tzw. wiza proceduralna (o czym poniżej), ale wyłącznie w przypadku, gdy bezpośrednio przed wydaniem takiej wizy cudzoziemiec był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski, np. miał ważne zezwolenie na pracę lub realizował swoje prawo do wykonywania pracy bez zezwolenia, Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony Wiza jednolita (uprawniająca do przemieszczania się po całym obszarze Schengen), wydana przez inne państwo tego obszaru Dokument pobytowy wydany przez inne państwo obszaru Schengen Źródłem wiedzy o dokumentach pobytowych wydawanych przez inne państwa strefy Schengen jest prowadzony przez Radę Unii Europejskiej Publiczny Rejestr Online Autentycznych Dokumentów Tożsamości i Dokumentów Podróży. http://consilium.europa.eu/prado/pl/homeindex.html ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 12

Wiza proceduralna Obcokrajowiec, któremu kończy się legalny pobyt na terytorium RP, chcąc nadal przebywać w Polsce zgodnie z prawem, powinien złożyć wniosek o przedłużenie wizy co najmniej 7 dni przed upływem okresu pobytu oznaczonego w posiadanej wizie jednolitej lub co najmniej 14 dni przed upływem okresu ważności wizy krajowej. Cudzoziemcowi, który dochował wyżej wskazanych terminów, wojewoda wydaje specjalną wizę na okres postępowania w sprawie i anuluje ją po wydaniu ostatecznej decyzji. To tzw. wiza proceduralna D 17 Wiza proceduralna ma charakter wizy krajowej i jako taka nie daje prawa wjazdu do innych państw obszaru Schengen. Wiza proceduralna - co do zasady - nie zezwala na podjęcie pracy, poza sytuacją, gdy bezpośrednio przed wydaniem tejże wizy cudzoziemiec był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 13

Katalog negatywny w zakresie możliwości podjęcia pracy MOŻLIWO ŚĆ LEGALNEGO PODJĘCIA PRACY PRZEZ CUDZO ZIE M CA WYKLUCZAJĄ NASTĘPUJĄCE RODZA JE DOKUMENTÓW POBYTOWYCH: Katalog negatywny spośród wiz wydanych przez polski organ Wizy tranzytowe (A i B) Wizy jednolite pobytowe (C) i krajowe (D) oraz łączone (D + C) w celu: turystycznym (01) korzystania z ochrony czasowej (11) przyjazdu ze względów humanitarnych, ze względu na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe (12) Wizy krajowe (D) w celu udziału w postępowaniu w sprawie o udzielenie azylu (16) Proceduralne (17) z wyjątkiem przedstawionym wcześniej ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 14

Katalog negatywny spośród zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony W myśl art. 53a ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003r. o cudzoziemcach zezwolenia na zamieszkanie można udzielić cudzoziemcowi, który przebywa na terytorium RP nielegalnie, jeżeli: przepisy prawa polskiego wymagają od cudzoziemca osobistego stawiennictwa przed polskim organem władzy publicznej wyjątkowa sytuacja osobista wymaga obecności cudzoziemca na terytorium RP wymaga tego interes RP organ właściwy doprowadzenia postępowania w sprawie zwalczania handlu ludźmi stwierdza, że cudzoziemiec jest prawdopodobnie ofiarą handlu ludźmi. Przykłady wiz, które nie wykluczają pracy 02 w celu odwiedzin 04 w celu prowadzenia działalności gospodarczej 07 w celu wykonywania pracy zależnej od rytmu pór roku 08 w celu wykonywania pracy 20 w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 15

Ruch bezwizowy Teoretycznie prawo do legalnej pracy odnosiłoby się także do osób przebywających w Polsce w ramach tzw. ruchu bezwizowego. Warunkiem legalnego podjęcia pracy w tym trybie jest jednak by postanowienia umowy o ruchu bezwizowym przewidywały możliwość wykonywania pracy przez cudzoziemców. W aktualnie obowiązujących umowach Polska nie zawarła takich postanowień. Tak więc obywatele np. Korei Południowej, Japonii czy Brazylii mimo korzystania z zasad ruchu bezwizowego, by podjąć legalną pracę muszą posiadać podstawę pobytu uprawniającą do wykonywania pracy na terytorium Polski np. wizę, której rodzaj nie został zastrzeżony w przywołanym wcześniej katalogu negatywnym. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 16

Inne rodzaje zwolnień Istnieje też grupa cudzoziemców, którzy zwolnieni są z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, od których jednak wymaga się odpowiedniej podstawy pobytu. Zwolnienia takie zostały uregulowane w 3 grupach aktów prawnych: o ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, o rozporządzenie MPiPS z dnia 30 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę o inne akty prawne spoza zakresu zatrudniania cudzoziemców i problematyki rynku pracy Zwolnienia na podst. ustawy o prom. zatr. Cudzoziemcy posiadający w RP zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony udzielone w związku z art. 53 ust. 1 pkt. 10,11 (możliwość pozostania w Polsce członka rodziny w przypadku owdowienia, rozwodu, separacji lub śmierci krewnego) oraz w związku z pkt. 13, 16 18 (studenci, naukowcy) Cudzoziemcy będący małżonkami obywateli polskich lub osób uprawnionych do przebywania na terytorium Polski, posiadającymi zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w związku z zawarciem związku małżeńskiego ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 17

Cudzoziemcy będący zstępnymi (w wieku do 21 lat lub pozostającymi na utrzymaniu) obywatela polskiego lub cudzoziemca uprawnionego do przebywania na terytorium Polski, posiadający zezwolenie na zamieszkanie w Polsce na czas oznaczony Cudzoziemcy posiadający zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w ramach łączenia rodzin Cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie wiz proceduralnych D 17 jeżeli bezpośrednio przed wydaniem tych wiz byli zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie punktów opisanych wyżej Cudzoziemcy posiadający ważną Kartę Polaka Cudzoziemcy ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy (także małżonkowie tych osób) Cudzoziemcy w stosunku, do których umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 18

Cudzoziemcy uprawnieni do przebywania i wykonywania pracy na terytorium państwa UE lub państwa EOG, bądź Szwajcarii, którzy są zatrudnieni przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium któregokolwiek z powyższych państw oraz czasowo oddelegowani przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług na terytorium RP Przykład: Firma budowlana z siedzibą w Hiszpanii uzyskała kontrakt na wykonanie robót w Polsce i delegowała w tym celu swoich pracowników, będących obywatelami Maroka, którzy mieli prawo legalnie przebywać i wykonywać pracę na terenie Hiszpanii Dalsze zwolnienia Członkowie zarządu osób prawnych wpisanych do KRS lub będących spółkami kapitałowymi w organizacji - jeżeli w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie cudzoziemiec przebywa na terytorium RP przez okres nieprzekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy Cudzoziemcy delegowani do zlokalizowanego w Polsce oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego, jego podmiotu zależnego lub podmiotu powiązanego długoterminową umową o współpracy z pracodawcą zagranicznym (delegowanie wewnątrzkorporacyjne) przez okres nieprzekraczający 30 dni w roku kalendarzowym ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 19

Cudzoziemcy delegowani do pracy w Polsce w innym celu, niż pełnienie funkcji w zarządzie, oddelegowanie wewnątrzkorporacyjne lub świadczenie usługi eksportowej w okresie nieprzekraczającym 3 miesięcy w ciągu kolejnych 6 miesięcy. Zwolnienia na podstawie rozporządzenia MPiPS W sumie rozporządzenie MPiPS w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę obejmuje 25 przypadków. Wykonywanie pracy przez cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę jest dopuszczalne w przypadku cudzoziemców: prowadzących szkolenia, biorących udział w stażach zawodowych, pełniących funkcję doradczą, nadzorczą lub wymagającą szczególnych kwalifikacji i umiejętności w programach realizowanych w ramach działań Unii Europejskiej lub innych międzynarodowych programach pomocowych, także w oparciu o pożyczki zaciągnięte przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej; ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 20

w stosunku do których umowy i porozumienia międzynarodowe, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, dopuszczają wykonywanie pracy bez zezwolenia na pracę; będących nauczycielami języków obcych lub prowadzących zajęcia w językach obcych, którzy wykonują pracę w ramach umów i porozumień międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną; będących nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach lub placówkach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, lub Ochotniczych Hufcach Pracy; będących nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w zakładach kształcenia nauczycieli, o których mowa w przepisach o systemie oświaty; będących członkami sił zbrojnych lub personelu cywilnego, którzy wykonują pracę w międzynarodowych strukturach wojskowych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub będących cudzoziemcami delegowanymi do wdrażania programów zbrojeniowych realizowanych na podstawie umów, których Rzeczpospolita Polska jest stroną; ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 21

będących stałymi korespondentami zagranicznych środków masowego przekazu wykonujących działalność prasową, radiową, telewizyjną, filmową lub fotograficzną, którym została przyznana, przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, akredytacja wydana na wniosek redaktora naczelnego zagranicznej redakcji lub agencji, w której korespondent wykonuje pracę; wykonujących indywidualnie lub w zespołach, trwające do 30 dni w roku kalendarzowym usługi artystyczne, które obejmują działania aktorów, reżyserów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, aktorów cyrkowych, tancerzy lub mimów; wygłaszających, do 30 dni w roku kalendarzowym, okazjonalne wykłady, referaty lub prezentacje o szczególnej wartości naukowej lub artystycznej, jeżeli zachowują miejsce stałego pobytu za granicą; będących sportowcami wykonującymi pracę dla podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej polegającą na reprezentowaniu tego podmiotu w trakcie zawodów sportowych, jeżeli praca ma charakter okazjonalny; będących duchownymi, członkami zakonów lub innymi osobami, którzy wykonują pracę w związku z pełnioną funkcją religijną, w kościołach i związkach wyznaniowych oraz krajowych organizacjach międzykościelnych, których status uregulowany jest umową międzynarodową, przepisami o stosunku Państwa do kościoła lub innego związku wyznaniowego, lub które działają na podstawie wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, ich osobach prawnych lub jednostkach organizacyjnych, a także którzy wykonują pracę w ramach pełnienia funkcji religijnej w innych podmiotach, na podstawie skierowania przez właściwy organ kościoła lub innego związku wyznaniowego albo jego osoby prawnej; ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 22

będących studentami studiów dziennych odbywanych w Rzeczypospolitej Polskiej - w miesiącach: lipiec, sierpień i wrzesień; będących studentami, którzy wykonują pracę w ramach odbywania staży zawodowych, do których odbywania kierują organizacje będące członkiem międzynarodowych zrzeszeń studentów; będących studentami, którzy wykonują pracę w ramach współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich zagranicznych partnerów, jeżeli potrzeba powierzenia cudzoziemcowi wykonywania pracy jest potwierdzona przez właściwy organ zatrudnienia; delegowanych do pracy w instytutach kultury państw obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie umów międzynarodowych - pod warunkiem wzajemności; delegowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez pracodawcę zagranicznego, jeżeli zachowują oni miejsce stałego pobytu za granicą, na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, w celu: wykonywania prac montażowych, konserwacyjnych lub naprawy, dostarczonych kompletnych technologicznie urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu, jeżeli pracodawca zagraniczny jest ich producentem, dokonania odbioru zamówionych urządzeń, maszyn, innego sprzętu lub części, wykonanych przez przedsiębiorcę polskiego, ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 23

przeszkolenia pracowników pracodawcy polskiego będącego odbiorcą urządzeń, konstrukcji, maszyn lub innego sprzętu, o których mowa w lit. a, w zakresie jego obsługi lub użytkowania, montażu i demontażu stoisk targowych, jak i opieki nad nimi, jeżeli wystawcą jest pracodawca zagraniczny, który deleguje ich w tym celu; wykonujących pracę na rzecz posłów do Parlamentu Europejskiego w związku z pełnioną funkcją; wykonujących pracę jako pracownicy naukowi w podmiotach, o których mowa w przepisach o jednostkach badawczorozwojowych; będących absolwentami polskich szkół ponadgimnazjalnych lub stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach; będących obywatelami państw graniczących z Rzecząpospolitą Polską oraz państw, z którymi Rzeczpospolita Polska współpracuje w zakresie migracji zarobkowych w ramach partnerstwa na rzecz mobilności, ustanowionego między tymi państwami a Unią Europejską, którzy wykonują pracę w okresie nieprzekraczającym sześciu miesięcy w ciągu kolejnych dwunastu miesięcy, na podstawie oświadczenia podmiotu o zamiarze powierzenia im wykonywania pracy, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę składającego oświadczenie; ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 24

Oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy Z wymienionych powyżej przypadków najistotniejszy wydaje się zapis zezwalający na pracę bez uzyskiwania zezwolenia obywatelom Ukrainy, Białorusi, Rosji i Mołdowy (po ostatniej nowelizacji) Nie uległy zmianie zasady, że rejestrowane oświadczenie musi zawierać dane jednoznacznie identyfikujące podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi, samego cudzoziemca oraz wyrażać zamiar zatrudnienia go w określonym czasie, nie dłuższym niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12. Zarejestrowane w PUP oświadczenie stanowi podstawę do uzyskania przez cudzoziemca w polskiej placówce dyplomatyczno konsularnej, właściwej dla kraju jego stałego pobytu, polskiej wizy w celu wykonywania pracy Oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 25

Zmiana pracy przez cudzoziemca Jeżeli cudzoziemiec zatrudniony na podstawie oświadczenia chce zmienić pracodawcę (podmiot powierzający mu pracę), to może to zrobić jedynie w okresie ważności zezwolenia na pobyt, np. wizy w celu wykonywania pracy. Nowy pracodawca powinien mu wystawić nowe oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy i zarejestrować je we właściwym PUP. W przeciwnym razie będzie to nielegalne wykonywanie pracy Zmiana rodzaju pracy cudzoziemca Nie będzie nielegalnym zatrudnieniem sytuacja gdy cudzoziemiec, pracujący na podstawie oświadczenia, wykonuje inny rodzaj pracy lub świadczy pracę na innym stanowisku. Jak bowiem wynika z jego nazwy, oświadczenie dotyczy jedynie zamiaru powierzenia danej pracy cudzoziemcowi, a zamiar taki może ulec zmianie. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 26

Pilotażowy charakter oświadczeń Zwrócić należy uwagę, że przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców ze Wschodu (Ukraina, Białoruś, Rosja i Mołdowa) na podstawie oświadczeń mają charakter pilotażowy i obowiązują do 31 grudnia 2010 roku. Zwolnienia wynikające z innych aktów prawnych W myśl art. 109 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, zatrudnienie cudzoziemca w uczelni w charakterze nauczyciela akademickiego następuje bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Nie wymaga go również powierzenie takiemu cudzoziemcowi innej pracy zarobkowej (na podstawie umów cywilnoprawnych) w zakresie zadań związanych z pracą nauczyciela akademickiego. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 27

Zwolnienia wynikające z innych aktów prawnych Zgodnie z art. 74 ustawy o Polskiej Akademii Nauk cudzoziemcy mogą być zatrudnieni bez zezwolenia w placówkach PAN na stanowiskach nauczycieli języków obcych oraz pracowników naukowych (profesora, docenta, adiunkta, asystenta). Rodzaje zezwoleń na pracę cudzoziemca Typ A, gdy cudzoziemiec ma podjąć pracę w polskiej firmie Zezwolenie to dotyczy cudzoziemca wykonującego pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przykład Cudzoziemiec zatrudniony zostaje w polskiej firmie zajmującej się produkcją kosmetyków. Firma ma siedzibę na terenie Krakowa. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 28

Typ B, gdy cudzoziemiec jest członkiem w zarządzie polskiej spółki Taka sytuacja ma miejsce, gdy cudzoziemiec w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji, przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Przykład Obywatel USA pełni funkcję członka zarządu w polskiej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, której właścicielem jest spółka mająca siedzibę na terenie Stanów Zjednoczonych. Typ C, gdy cudzoziemiec jest oddelegowany z zagranicy w ramach grupy przedsiębiorców Zatrudnienie tego rodzaju ma miejsce, gdy cudzoziemiec wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym, do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego, jego podmiotu zależnego lub podmiotu powiązanego długoterminową umową o współpracy z pracodawcą zagranicznym. Przykład Międzynarodowa korporacja oddelegowuje do Polski jednego z menedżerów, aby ten koordynował pracę polskiego oddziału. Jednocześnie osoba ta zatrudniona jest za granicą, np. w USA. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 29

Typ D gdy cudzoziemiec jest oddelegowany z zagranicy w ramach usługi eksportowej Jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym (usługa eksportowa). Przykład Firma mająca siedzibę w Rosji będzie realizować usługi budowlane w Polsce. Oczywiście chodzi tu oświadczenie usług na terenie Polski przez firmę niemającą siedziby na terenie kraju objętego unijną swobodą świadczenia usług. Typ E, gdy cudzoziemiec jest oddelegowany do Polski w innym celu Gdy cudzoziemiec wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 3 miesiące w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazany powyżej. Przykład Cudzoziemiec będzie pracował w Polsce jako przedstawiciel handlowy firmy zagranicznej. Dokument zezwalający na wykonywanie pracy jest wydawany na wniosek podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Również w postępowaniu o wydanie, przedłużenie lub uchylenie zezwolenia na pracę cudzoziemca, stroną postępowania jest wyłącznie podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 30

Konsekwencje nielegalnej pracy cudzoziemca Pracodawca powierzający cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy musi liczyć się z karą grzywny w wysokości co najmniej 3 000 zł. Natomiast cudzoziemiec, który nielegalnie wykonuje pracę, podlega karze grzywny nie niższej niż 1 000 zł. Jeżeli więc w toku działań kontrolnych inspektor pracy stwierdzi, że naruszone zostały przepisy ustawy, to poskutkuje to skierowaniem wniosku do właściwego sądu o nałożenie kary na osoby, które ponoszą odpowiedzialność za stwierdzone w czasie kontroli nieprawidłowości ( por. art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, Dz. U. Nr 89, poz. 589 ze zm.). Informacja o uchybieniach może także trafić m.in. do: Policji lub Straży Granicznej (art. 37 ust. 2 pkt. 3 ustawy o PIP), wojewody ( 1 ust. 2 pkt. 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 28 grudnia 2007 r. w sprawie trybu i form współdziałania niektórych organów z Państwową Inspekcją Pracy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia), Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i organów administracji skarbowej ( 1 ust. 2 pkt. 4 w/w rozporządzenia), marszałka województwa ( 1 ust. 2 pkt. 5 w/w rozporządzenia), ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 31

Powiadomienie Straży Granicznej lub Policji może zaowocować wydaniem decyzji zobowiązującej cudzoziemca do opuszczenia granic naszego kraju (art. 97 ust. 1 oraz art. 98 ust. 1 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 ze zm.) lub skierowaniem do wojewody wniosku o wydalenie nielegalnie zatrudnionego (por. art. 88 ust. 1 pkt 2, art. 92 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach). Wydalenie pracującego na czarno obcokrajowca rodzi nieprzyjemne konsekwencje także po stronie szefa. Otóż, stosownie do art. 96 ust. 3 przywołanej wyżej ustawy, w przypadku wydalenia cudzoziemca wykonującego pracę w sposób godzący w przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, koszty wydalenia ponosi nie kto inny, ale właśnie pracodawca lub osoba, która powierzyła cudzoziemcowi wykonywanie innej pracy zarobkowej lub pełnienie funkcji. ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 32

Warto również nadmienić, że poinformowanie o wykroczeniu właściwego wojewody może sprawić, że podejmie on decyzję o: uchyleniu zezwolenia na pracę cudzoziemca (art. 88k ustawy), odmowie wydania zezwoleń na pracę cudzoziemców w danej firmie (art. 88j ustawy). Statystyka nielegalnego zatrudnienia ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 33

ZATRUDNIANIE OBCOKRAJOWCÓW 34