Problemy z zachowaniem espz i wp przyczyny zaburzeń zachowania większość problemów wynika z błędów popełnionych w okresie szczenięcym niewłaściwa stymulacja (środowisko ubogie w bodźce) i nieprawidłowa socjalizacja 1
zachowanie patologiczne Zachowanie uważa się za patologiczne, jeśli straciło zdolność przystosowawczą. Jest niezmienne, skostniałe, nieelastyczne. Zdolności uczenia są mocno ograniczone. Zwierzę cierpiące na patologię zachowaniową ma problemy ze współdziałaniem z otoczeniem. Zachowanie patologiczne utrudnia normalną aktywność społeczną i zdolności przetrwania. Kiedy zachowanie jest problemem? Jako problem uważa się wszystko co jest szkodliwe dla człowieka. Człowiek patrzy i ocenia wszystko z własnego punku widzenia. Zgodnie z tym antropocentrycznym spojrzeniem, zachowanie fizjologiczne może być uważane za problem, a zachowanie patologiczne nie. Ponadto, to, co jest problemem dla jednego właściciela psa, nie musi być problemem dla innego. 2
Najczęściej spotykane problemy z zachowaniem psów Pies lękliwy Termin lękliwy oznacza najczęściej dwa stany patologiczne: fobię lub stan lękowy. Fobia uporczywy lęk przed różnymi określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji wywołujących go i utrudnieniem funkcjonowania społecznego. lęk Lęk jest określany jako stan emocjonalny, któremu towarzyszą reakcje zachowaniowe i autonomiczne, analogiczne do strachu, kiedy występuje najmniejsza zmiana zewnętrznego lub wewnętrznego środowiska. Lęk prowadzi do dezorganizacji samokontroli i utraty możliwości przystosowania się. 3
Habituacja i sensybilizacja -czyli przyzwyczajenie i uwrażliwienie Aby miała miejsce habituacja powinny zostać spełnione następujące warunki: 1/ nieznany bodziec występuje początkowo w słabym natężeniu 2/ zwierzę ma możliwość swobodnego odsuwania się od kontaktu z bodźcem 3/ kontakt z bodźcem jest regularnie powtarzany Kiedy warunki te nie są spełnione, rozwija się proces sensybilizacji, a habituacja nie zachodzi. Antycypacja emocjonalna Prowadzi do pojawienia się reakcji zachowaniowych charakterystycznych dla stanu lękowego, zanim jeszcze pojawi się bodziec sensybilizujący (tj. bodziec, na który zwierzę było uwrażliwione). 4
Instrumentalizacja jest to proces dezorganizacji i utrwalenia (skostnienia) jednej lub wielu sekwencji zachowaniowych w wyniku uczenia opartego o warunkowanie instrumentalne. Obserwuje się stopniowe zanikanie różnych aktów fazy apetencyjnej i fazy zaspokojenia, podczas gdy faza sprawcza jest mocniej wyrażona. W większości przypadków faza zaspokojenia znika jako pierwsza. Fobia pourazowa rozwojowa 3 stadia: fobia prosta - łatwo jest określić konkretny czynnik lub kilka czynników, które powodują fobię, która jest typową reakcją lękową. fobią złożona - zakres bodźców powodujących fobię jest bardzo szeroki. Główną reakcją jest unikanie, występuje antycypacja emocjonalna. stadium 3 - głównie objawy neurowegetatywne, drżenie i próby ucieczki. Bodźce powodujące fobię są bardzo liczne. 5
zaburzenia homeostazy sensorycznej - zespół deprywacji sensorycznej - zespół nadaktywnościnadwrażliwości Zespół deprywacji sensorycznej (pozbawienia bodźców zewnętrznych) 1 stadium - Fobia rozwojowa. W tym stadium pies nie toleruje różnego rodzaju bodźców, takich jak hałas, huk, samochody, rowery, dzieci, obcy ludzie, dźwięk telefonu, itp.; wywołują one u psa napady paniki, ucieczki, próby ukrycia się lub reakcje agresji ze strachu lub rozdrażnienia. W miarę rozwoju choroby liczba bodźców, wywołujących tego typu zachowania rośnie. Z czasem pies nie chce wychodzić na spacery, załatwia się w mieszkaniu. 6
2 stadium - Lęk kenelowy. postawa badawcza postawa wyczekująca 3 stadium - depresji apatia, brak zainteresowania otoczeniem niespokojny sen, zachowania stereotypowe 7
Nadwrażliwość nadaktywność brak kontroli gryzienia nadmierne pobudzenie ruchowe, wzmożona czujność zmniejszona ilość snu nadmierne reagowanie na bodźce Przyczyny nadaktywności-nadwrazliwości to brak samokontroli motorycznej oraz zaburzenia homeostazy sensorycznej. terapia Zoopsycholog, po zdiagnozowaniu problemu, ustala z właścicielem przebieg terapii i zazwyczaj skierowuje właściciela psa do tresera psów, pod którego okiem będzie mógł ćwiczyć z psem. 8
Lęk separacyjny przyczyny:nadmierne przywiązanie do właściciela, nieprzyzwyczajenie do samotności spowodowany pierwotnym brakiem odłączenia (w wieku szczenięcym) lub wtórnym nadmiernym przywiązaniem (np. w wyniku wzmożonej opieki nad psem w czasie choroby) Agresja i agresywność Agresja - groźba lub akt fizycznej przemocy skierowany przeciwko równowadze psychicznej i fizycznej drugiego osobnika. (Definicja ta nie obejmuje jednak agresji obronnych). Agresywność - skłonność osobnika do zachowań agresywnych. Zachowanie agonistyczne obejmuje wszystkie zachowania konieczne do rozwiązania konfliktu, to znaczy nie tylko agresję, ale także sygnały ostrzegawcze, ucieczkę, zachowania uspokajające, podporządkowanie, itp. 9
klasyfikacja agresji ofensywne (pies zbliża się do ofiary) defensywne (pies reaguje na zbliżające się niebezpieczeństwo rzeczywiste lub wyimaginowane) nietypowe (trudne do określenia) Agresje ofensywne rywalizacyjne (rywalizacja o zasoby, np o pożywienie) hierarchiczne (w skutek rywalizacji lub konfliktów w stadzie/rodzinie ) będące wynikiem frustracji na skutek naruszenia przestrzeni osobistej przekierowane (gdy cel agresji jest nieosiągalny, pies atakuje inną ofiarę) łowieckie instrumentalne (tzw hiperagresje wtórne), będące wynikiem warunkowania instrumentalnego 10
Agresje defensywne z rozdrażnienia i bólu, w wyniku unikania lub jako reakcja na ból, przymus, dotykanie na siłę lub znienacka, naruszenie przestrzeni osobistej; ze strachu, gdy osobnik uważany za niebezpiecznego zbliży się za bardzo przekraczając odległość krytyczną; obronno-terytorialne (w przypadku zagrożenia terytorium sfory); macierzyńska (gdy osobnik uznany za niebezpiecznego zbliży się zanadto do miotu); Socjopatie w grupie człowiek-pies (agresja hierarchiczna) Zaburzenia te wynikają z niestabilnej struktury socjalnej, na łamach której stosunki dominacji objawiają się w sposób niejasny, dwuznaczny. W rzeczywistości, ludzie są przyjmowani przez psy jako członkowie ich sfory i ich pozycja społeczna powinna być określona przez relacje z psem. Jeśli pies nie jest podporządkowany wszystkim członkom rodziny, to w chwili, gdy jego status społeczny jest poddawany w wątpliwość, próbuje on zachować swoją rangę używając zachowań agresywnych. 11
problemy hierarchiczne Pies staje się dominantem za podświadomą zgodą właścicieli, którzy spełniając wszystkie jego żądania i pozwalając na wszystko dają mu do zrozumienia, że jest najważniejszy, że jest szefem. Konflikty mają miejsce zazwyczaj w sytuacji, kiedy właściciel zrobi coś wbrew woli psa Agresja normalna czy patologiczna? W przypadku normalnie zachowującego się psa, atak jest zawsze poprzedzony fazą ostrzegawczą - pies wysyła sygnały ostrzegawcze - warczy obnażając zęby. Jeśli przeciwnik nie ustąpi, następuje właściwy atak (powalenie przeciwnika na ziemię, krótkie ugryzienia) a kończy się wszystko fazą uspokojenia (pies zaprzestaje gryzienia, przez jakiś czas stoi jeszcze nad leżącym do góry brzuchem pokonanym przeciwnikiem, czasem lekko "skubie" przednimi zębami lub liże go po podgardlu lub piersi). 12
W przypadku pewnych patologii zachowania, może zniknąć faza ostrzegawcza lub faza uspokojenia. Jeśli agresja nastąpiła w wyniku np. silnego bólu lub strachu, wówczas pies gryzie nagle, bez ostrzeżenia, ugryzienie jest krótkie, mocne a następnie pies ucieka i próbuje się schować. W przypadku psów, które nie zostały nauczone zachowań typowych dla swojego gatunku (brak socjalizacji z innymi psami w wyniku zbyt wczesnego odłączenia od matki i braci), nie występuje faza uspokojenia. Pies nie umie okazać podporządkowania lub nie rozumie pozycji podporządkowania przeciwnika. Hiperagresja (nadmierna agresja) Hiperagresja to świadome i wyuczone spotęgowanie agresji (zachodzi proces instrumentalizacji). 13
Najczęstsze przyczyny pogryzień członków rodziny to: - hierarchiczna niestabilność w stadzie rodzinnym - niepewność, brak poczucia bezpieczeństwa (np.spowodowany przez niejasne przekazy informacji, złą komunikację) - brak samokontroli - frustracja (ograniczenie swobody, napięcie głodowe, zbyt mała ilość aktywności fizycznej) - choroby somatyczne i następstwa stosowania niektórych leków Najczęstsze przyczyny pogryzień osób spoza rodziny to: urazy psychiczne, złe wspomnienia brak prawidłowej socjalizacji z ludźmi drażnienie psa przez obcych, zamykanie psa na czas wizyt gości, wrogość właścicieli do obcych, itp. W przypadku pogryzień dzieci dodatkowo: - brak socjalizacji psa z dziećmi lub nieprzyjemne wspomnienia związane z dziećmi, - agresja spowodowana rozdrażnieniem - sprowokowanie psa przez dziecko 14
Depresja Stan depresji charakteryzuje się zmniejszeniem reaktywności na bodźce, przy czym zahamowanie to jest samoistnie nieodwracalne. Stan taki może być ostry lub przewlekły. Zachowania stereotypowe (nazywane również kompulsywnymi) Zachowania stereotypowe - regularnie powtarzające się zachowania, nie zatrzymujące się samoistnie i nie służące żadnemu konkretnemu celowi. Może to być chodzenie tam i z powrotem, kręcenie się w kółko (gonienie ogona), zamieranie w bezruchu, chwytanie nieistniejących much uporczywe wylizywanie lub wygryzanie pewnych partii ciała, prowadzące niekiedy do rozległych ran a nawet martwicy. 15
czynności zastępcze Pies odczuwający silne emocje usiłuje się uspokoić poprzez różne dziwne zachowania, niezwiązane zupełnie z daną sytuacją, ale zmniejszające napięcia emocjonalne i stres tzw. czynności zastępcze. Najczęściej są to takie czynności jak gryzienie różnych przedmiotów, nadmierne objadanie się, picie dużych ilości wody oraz wylizywanie i wygryzanie łap, ogona lub innych części własnego ciała, prowadzące do poważnych uszkodzeń skóry a nawet do martwicy. 16