Jolanta Szych, Aleksandra Jakubczak, Sebastian Wardak, Grzegorz Madajczak

MED. DOŚW. MIKROBIOL., 29, 61: 311-319 Jolanta Szych, Aleksandra Jakubczak, Sebastian Wardak, Grzegorz Madajczak OCENA WRAŻLIWOŚCI NA WYBRANE ANTYBIOTYKI PAŁECZEK YERSINIA ENTEROCOLITICA I YERSINIA PSEUDOTUBERCULOSIS IZOLOWANYCH Z PRÓBEK MATERIAŁU KLINICZNEGO W POLSCE W LATACH 24 29 Zakład Bakteriologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego- Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie Kierownik: prof. dr hab. M. Jagielski Określono wrażliwość na wybrane antybiotyki i chemioterapeutyki 385 szczepów pałeczek Yersinia różnych bio-serotypów izolowanych z kału i innych próbek materiału od osób chorych, w tym: 264 szczepów pałeczek Y. enterocolitica 4/O:3, 19 szczepów Y. enterocolitica 1B/O:8, 8 szczepów Y. enterocolitica 2/O:9 oraz 4 szczepów Y. pseudotuberculosis I. Ponadto dla 135 szczepów wykonano testy dwóch krążków na obecność β-laktamazy A (Bla A) i β-laktamazy B (Bla B). Wszystkie badane szczepy niezależnie od biotypu i serotypu wykazywały wrażliwość na cefalosporyny III generacji, gentamycynę, ciprofloksacynę i tetracykliny. Natomiast w zależności od gatunku i bio-serotypów badanych szczepów zaobserwowano różnice we wrażliwości na ampicylinę oraz amoksycylinę z kwasem klawulanowym. Cztery szczepy Y. enterocolitica 4/O:3 i jeden szczep Y. enterocolitica 2/O:9 zaliczono do wielolekoopornych. Stwierdzono również, że wszystkie badane szczepy z wyjątkiem 3 szczepów Y. pseudotuberculosis I wytwarzały β-laktamazę A, natomiast wyniki testu na β-laktamazę B, zwłaszcza w przypadku szczepów Y. enterocolitica 1B/O:8 były trudne do interpretacji. Chorobotwórcze dla człowieka pałeczki Yersinia enterocolitica i Y. pseudotuberculosis stanowią w Polsce i innych krajach europejskich trzecią co do częstości przyczynę zakażenia przewodu pokarmowego o etiologii bakteryjnej, tuż po pałeczkach Campylobacter i Salmonella (3). O ile wszystkie szczepy pałeczek Y. pseudotuberculosis uznaje się za chorobotwórcze dla człowieka, o tyle wśród pałeczek Y. enterocolitica chorobotwórcze dla człowieka są tylko pałeczki zaliczane do niektórych biotypów i serotypów i według opinii komitetu naukowego European Food Safety Authority (EFSA) właśnie biotypowanie jest najprostszą i najbardziej wiarygodną metodą służącą odróżnianiu szczepów Y. enterocolitica patogennych dla człowieka od niepatogennych (8). Do chorobotwórczych dla ludzi zaliczane są przede wszystkim drobnoustroje grupy serologicznej O:3, O:5,27, O:8, O:9 i odpowiednio biotypu 4 (w Japonii i Chinach w ostatnich dwóch dekadach także

312 J. Szych i inni Nr 4 biotypu 3), 2, 1B i 2 (7, 8, 23). Szczepy należące do serotypu O:3 i O:9 były do końca lat 8 tych ubiegłego wieku izolowane w większości krajów Europy, w Japonii, Kanadzie i USA natomiast pałeczki Y. enterocolitica O:8 nazywane serotypem amerykańskim były izolowane jedynie w USA, zdecydowanie dominując wśród pałeczek Yersinia izolowanych od ludzi w tym czasie, w tym kraju (3, 7, 8). Na początku lat 9 XX. w. pałeczki Y. enterocolitica 1B/O:8 pojawiły się także w Japonii, początkowo izolowano je od dziko żyjących drobnych ssaków a następnie od chorych ludzi (5). Należy podkreślić, że szczepy reprezentujące ten bio-serotyp pałeczek Yersinia należą do najbardziej chorobotwórczych dla człowieka, znacznie częściej niż inne drobnoustroje tego gatunku wywołując pozajelitowe postaci jersiniozy z bakteriemią włącznie. Począwszy od 24 roku, także na terenie Polski pojawiły się pałeczki Y. enterocolitica 1B/ O:8, stanowiąc od tego czasu drugi co do częstości izolacji bio-serotyp Y. enterocolitica izolowanych z próbek materiału klinicznego w naszym kraju (19). Pałeczki Y. enterocolitica wywołują zwykle zakażenia sporadyczne, jednakże mogą być także przyczyną ognisk. Według danych EFSA w 27 roku w 7 krajach UE zarejestrowano 22 (w tym 2 w Polsce) ogniska zatrucia pokarmowego wywołane przez te drobnoustroje (3). Najczęściej wśród nośników zarazka wymienia się surową lub niedopieczoną wieprzowinę, wtórnie skażone lub źle pasteryzowane mleko, wodę z naturalnych źródeł i różne gotowe potrawy. Cechą pałeczek Yersinia znacznie zwiększającą ryzyko zakażenia tymi bakteriami jest ich zdolność namnażania się w niskich temperaturach podczas przechowywania żywności w chłodni. Zakażenie może przebiegać jako zapalenie żołądka i jelit (gastroenteritis), z wysoką gorączką i biegunką, ale może też być przyczyną zapalenia węzłów krezki (rzekomego zapalenia wyrostka robaczkowego), ropni narządów wewnętrznych czy bakteriemii. Należy też podkreślić, że w przebiegu jersiniozy może wystąpić również ból gardła i zajęcie migdałków podniebiennych. Jersinioza jest chorobą na którą w naszym kraju w ostatnich kilku latach choruje coraz większa liczba osób (15). W 28 roku zarejestrowano 253 przypadki zachorowań, w tym 213 przypadków jersiniozy jelitowej i 4 przypadków jersiniozy pozajelitowej (2). Należy przy tym podkreślić, że podobnie jak w wielu innych krajach europejskich rzeczywista liczba zachorowań jest prawdopodobnie wielokrotnie większa (16). W okresie ostrej jersiniozy można zazwyczaj wyhodować pałeczki Yersinia z kału lub rzadziej innych próbek materiału, co pozwala na określenie ich lekowrażliwości. Ponieważ jednak zakażenie wywołane przez pałeczki Yersinia może, zwłaszcza u starszych dzieci i dorosłych, objawiać się także jako rzekome zapalenie wyrostka robaczkowego, w takim przypadku laboratoryjna diagnostyka jersiniozy najczęściej ograniczona jest do wykrycia w surowicy chorego swoistych przeciwciał dla antygenów pałeczek Yersinia a ewentualne przeciwbakteryjne leczenie pacjenta musi być oparte na empirycznej wiedzy dotyczącej lekowrażliwości tych bakterii. Jedyna jak do pory ocena lekowrażliwości izolowanych od ludzi pałeczek Y.enterocolitica O:3 była w naszym kraju przeprowadzona przez Rastawickiego i wsp. ponad 1 lat temu (14). Pojawienie się w Polsce szczepów Y. enterocolitica 1B/O:8 ale również częstsza niż uprzednio izolacja pałeczek Y. enterocolitica O:3 i O:9 oraz Y.pseudotuberculosis a także stwierdzona narastająca oporność na leki przeciwdrobnoustrojowe innych chorobotwórczych bakterii wywołujących zakażenia przewodu pokarmowego takich jak Salmonella czy Campylobacter skłoniły nas do sprawdzenia czy przypadkiem w ciągu ostatnich kilku lat także wśród pałeczek Yersinia nie pojawiło się zjawisko lekooporności(18, 2, 21).

Nr 4 Lekowrażliwość pałeczek Yersinia 313 Badania nad lekowrażliwością pałeczek Yersinia prowadzone przez różnych autorów wykazały, że drobnoustroje te wytwarzają chromosomalne beta-laktamazy dwóch typów: wytwarzaną konstytutywnie penicylinazę klasy A o szerokim spektrum substratowym tzw. Bla A oraz indukcyjną cefalosporynazę klasy C, w przypadku pałeczek Yersinia nazywaną enzymem B lub Bla B (1, 11, 12, 13). Pham i wsp. opracowała proste fenotypowe testy do wykrywania obu typów β- laktamaz oparte na metodzie krążkowo-dyfuzyjnej, analogiczne do powszechnie wykorzystywanego przy poszukiwaniu ESBL testu dwóch krążków DDST. Stwierdzono, że u szczepów Y. enterocolitica izolowanych od ludzi można zaobserwować fenotypową ekspresję obu tych enzymów, tylko jednego z nich, lub też brak wytwarzania beta-laktamaz (11,12). Wyniki badań przeprowadzonych przez de la Prieta i wsp. wykazały, że geny kodujące obydwa enzymy były obecne w chromosomalnym DNA wszystkich badanych klinicznych izolatów pałeczek Yersinia a brak fenotypowej ekspresji enzymów był wynikiem szeregu delecji wykrytych w genach kodujących te enzymy (1). Celem pracy była ocena wrażliwości na antybiotyki i chemioterapeutyki szczepów chorobotwórczych pałeczek Yersinia izolowanych z próbek materiału klinicznego na terenie kraju, a także wykrycie obecności beta-laktamaz wytwarzanych przez badane izolaty. MATERIAŁ I METODY Szczepy bakteryjne. Przedmiotem badań było 385 szczepów pałeczek z rodzaju Yersinia, w tym 381 szczepów Y. enterocolitica oraz 4 szczepy Y. pseudotuberculosis. Badane szczepy wyhodowano w latach 24 do połowy 29 z próbek materiału klinicznego, głównie w mikrobiologicznych laboratoriach stacji sanitarno epidemiologicznych, część szczepów wyhodowano w Zakładzie Bakteriologii NIZP-PZH i laboratoriach szpitalnych. Reidentyfikacja, biotypowanie i określenie grupy antygenowej. Reidentyfikację badanych szczepów przeprowadzano zgodnie z zaleceniami NIZP-PZH (17), biotypowanie przeprowadzano metodą wg Wautersa i wsp. (22) wykorzystując jako podstawę określenia biotypu wyniki testów na wytwarzanie: lipazy, indolu, acetoiny i pyrazynamidazy, fermentację: salicyny, ksylozy i trehalozy oraz test na hydrolizę eskuliny. Określenie grupy antygenowej wykonywano przy użyciu testu lateksowego przygotowanego we własnym zakresie (6). Oznaczanie lekowrażliwości szczepów. Lekowrażliwość szczepów określano metodą dyfuzyjno krążkową. Posłużono się krążkami z ampicyliną (AMP 1 μg), tikarcyliną (TIC 75 μg ), amoksycyliną z kwasem klawulanowym (AMC 2/1 μg), cefotaksymem (CTX 3 μg), chloramfenikolem (C 3 μg), tetracykliną (TE 3 μg), streptomycyną (S 1 μg), gentamycyną (CN 1 μg), kw.nalidyksowym (NA 3 μg), ciprofloksacyną (CIP 5 μg), sulfonamidami (3 μg SUL) i trimetoprimem/sulfametoksazolem (STX 23,75/1,25 μg). Oznaczanie obecności beta-laktamaz. Obecność beta-laktamazy A (Bla A) i beta-laktamazy B (Bla B) wykrywano testem dwóch krążków (11,12). I tak obecność (Bla A) wykrywano wykorzystując krążek z amoksycyliną i kwasem klawulanowym (2/1 3 μg) oraz z tikarcyliną (75 μg) ułożone w odległości 24 mm od środka krążków, natomiast obecność (Bla B) wykrywano wykorzystując krążki z imipenemem (1 μg) oraz cefotaksymem (5 μg), ułożone w odległości 35-38 mm od środka krążków. W przypadku wykrywania Bla A za

314 J. Szych i inni Nr 4 dodatni wynik testu, przyjmowano powiększenie strefy zahamowania wzrostu badanego szczepu od strony krążka amoksycyliną i kwasem klawulanowym, natomiast w przypadku wykrywania Bla B za dodatni wynik testu przyjmowano spłaszczenie strefy zahamowania wzrostu badanego szczepu od strony krążka z imipenemem. Obecność β-laktamaz o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) wykrywano testem dwóch krążków wykorzystując krążek z amoksycyliną i kwasem klawulanowym (AMC 2/1 μg) oraz krążki z cefotaksymem (CTX 3 μg), ceftazydymem (CAZ 3 μg) i aztreonamem (ATM), przyjmując za dodatni wynik testu powiększenie strefy zahamowania wzrostu badanego szczepu od strony krążka AMC. WYNIKI Reidentyfikacja, biotypowanie i określenie typu serologicznego badanych szczepów wykazało, że wśród pałeczek Y. enterocolitica były 265 szczepy Y. enterocolitica 4/O:3, 18 szczepów Y. enterocolitica 1B/O:8 oraz 8 szczepów Y. enterocolitica 2/O:9. Wszystkie reidentyfikowane szczepy pałeczek Y. pseudotuberculosis określono jako Y. pseudotuberculosis I. Lekowrażliwość 385 szczepów pałeczek Yersinia izolowanych w latach 24-29 z próbek materiału klinicznego określono metodą dyfuzyjno-krążkową. Badane szczepy pałeczek Yersinia z reguły charakteryzowały się wrażliwością na użyte antybiotyki i chemioterapeutyki (Tab.I). Najwyższy odsetek szczepów opornych (R) i średnio-wrażliwych (I) stwierdzono wobec ampicyliny i tikarcyliny, antybiotyków, na które pałeczki Yersinia są naturalnie oporne odpowiednio dla ampicyliny 82,3% (R) i 14,8% (I) oraz dla tikarcyliny 7,% (R) i 22,2% (I). Dość wysoki odsetek szczepów opornych (11,9 %) i średnio wrażliwych (42,%), obserwowano także w przypadku streptomycyny zwłaszcza wśród pałeczek Y. enterocolitica 4/O:3. Pojedyncze szczepy Y. enterocolitica 4/O:3 i 2/O:9 były oporne na sulfonamidy, kotrimoksazol i chloramfenikol a trzy szczepy Y. enterocolitica 4/O:3 także na kwas naklidyksowy. Żaden z badanych szczepów pałeczek Yersinia nie był oporny na cefotaksym, gentamycynę i ciprofloksacynę, nie było też wśród nich szczepów ESBL dodatnich. Cztery szczepy Y.enterocolitica 4/O:3, w tym 2 szczepy o wzorze AMP, TIC, S, C, NA, SUL, SXT i po jednym szczepie o wzorach oporności AMP, TIC, S, C, SUL oraz AMP, TIC, S, C, SUL, SXT a także jeden szczep Y. enterocolitica O:9 o wzorze oporności: AMP, TIC, AMC, S, C, SUL można było zaliczyć do wielolekoopornych (MDR). Fenotypowy test na obecność chromosomalnie kodowanych β-laktamaz typu A i B wykazał, że z wyjątkiem 3 szczepów Y. pseudotuberculosis I wszystkie pozostałe badane szczepy pałeczek Yersinia wytwarzały β-laktamazę typu A natomiast spośród dwóch najczęściej występujących serotypów pałeczek Yersinia 51,5% szczepów Y. enterocolitica 4/O:3 i tylko 15,8% szczepów Y. enterocolitica 1B/O:8 wytwarzało β-laktamazę typu B (Tabela II.). Ze względu na niewielką liczbę szczepów badanych szczepów Y. enterocolitica 2/O:9 trudno mówić o wysokim odsetku szczepów opornych, nie mniej należy zaznaczyć, że wszystkie szczepy należące do tego serotypu były oporne na ampicylinę, tikarcylinę, oraz amoksycylinę z kwasem klawulanowym a także wytwarzały β-laktamazy obydwu typów.

Nr 4 Lekowrażliwość pałeczek Yersinia 315 Tabela I. Wrażliwość na wybrane antybiotyki i chemioterapeutyki 385 klinicznych szczepów Y. enterocolitica i Y. pseudotuberculosis Gatunek i serotyp (n=liczba szczepów) Y. enterocolitica O:3 n= 265 Y. enterocolitica O:8 n= 18 Y. enterocolitica O:9 n= 8 Y. Ocena R I R I R Liczba / odsetek szczepów opornych i średnio wrażliwych na antybiotyk lub chemioterapeutyk: AMP TIC AMC CTX S CN C TE NA CIP SUL SXT 265 26 1 44 1 98, 3,8 16,6 2 3,8 1,1 5 4 1,9 1,5 5 22 155 2, 8,3 58,5 43 1 1 39,8,9,9 57 79 52,7 73,4 5 4,6 8 8 8 1 1 1 1 12,5 1 12,5 2 1 25, 12,5 I 1 1 R 25, 25, wrażliwości pseudotuberculosis I I n = 4 317 27 18 46 R Ogółem 82,3 7,1 4,7 11,9 3 3,8,8 7 5 1,8 1,3 n= 385 57 84 22 16 I 14,8 21,8 5,7 42, R - oporny, I - średnio wrażliwy, AMP- ampicylina, TIC- tikarcylina, AMC amoksycylina/ kw.klawulanowy, CTX - cefotaksym, S- streptomycyna, CN - gentamycyna, C- chloramfenikol, TE tetracyklina, NA- kwas nalidyksowy, CIP- ciprofloksacyna, SUL- sulfonamidy, SXT- trimetoprim/sulfametoksazol Tabela II. Fenotypowa ekspresja β-laktamaz wytwarzanych przez 135 klinicznych szczepów Y. enterocolitica i Y. pseudotuberculosis Gatunek i serotyp (n=liczba szczepów) Y. enterocolitica O:3 n=6 Y. enterocolitica O:8 n=63 Y. enterocolitica O:9 N=8 Y. pseudotuberculosis I n=4 Ogółem n=135 Liczba szczepów wytwarzających β-laktamazę typu: BlaA (penicylinaza klasy A) BlaB (cefalosporynaza klasy C) 6 31 63 1 8 8 1 2 132 51

316 J. Szych i inni Nr 4 DYSKUSJA Oznaczono wrażliwość na antybiotyki i chemioterapeutyki 385 szczepów pałeczek Yersinia izolowanych w ciągu ostatnich pięciu lat od chorych z biegunką oraz od chorych z pozajelitową lokalizacją zakażenia pałeczkami Yersinia. Dobór krążków był podyktowany nie tylko chęcią oceny lekowrażliwości pałeczek Yersinia dla celów ewentualnego empirycznego leczenia jersiniozy ale również uzyskania informacji o aktualnej wrażliwości izolowanych w ostatnich latach w kraju szczepów na główne grupy leków przeciwbakteryjnych. Porównując uzyskane wyniki oznaczeń z wynikami badań przeprowadzonych w Zakładzie Bakteriologii PZH w końcu lat 9-tych XX w przez Rastawickiego i wsp. można stwierdzić, że izolowane w naszym kraju z próbek materiału klinicznego pałeczki Yersinia w zasadzie pozostają, z wyjątkiem ampicyliny, w dalszym ciągu wrażliwe na leki reprezentujące najważniejsze grupy antybiotyków wysoce aktywnych wobec pałeczek Gramujemnych (14). Wśród badanych szczepów pojawiły się jednak 33 szczepy Y. enterocolitica 4/O:3 oporne lub średnio wrażliwe na amoksycylinę z kwasem klawulanowym oraz pięć szczepów określanych jako MDR, tj opornych na co najmniej trzy grupy antybiotyków lub chemioterapeutyków. Jest to sygnałem dla laboratoriów mikrobiologicznych, że w przypadku izolacji szczepu pałeczek Yersinia od chorego, zwłaszcza w przypadku pozajelitowej lokalizacji zakażenia, konieczne jest wykonanie antybiogramu dla takiego izolatu. Ponieważ po raz pierwszy w kraju autorzy pracy dysponowali znaczną liczbą szczepów pałeczek Y. enterocolitica reprezentujących różne bioserotypy, w tym zwłaszcza szczepami Y. enterocolitica 1B/O:8, które jak wynika z ostatnich publikacji innych autorów nie występują w innych krajach europejskich (8, 14) można było dodatkowo prześledzić zależność lekowrażliwości od bio-serotypu badanych szczepów. Było to tym ważniejsze, że na podstawie wcześniej wykonanych w Zakładzie Bakteriologii NIZP-PZH badań stwierdzono, że izolowane od ludzi pałeczki Y. enterocolitica 1B/O:8 są w wysokim stopniu klonalnie spokrewnione (4). Gdyby więc importowany do Polski klon pałeczek Y. enterocolitica 1B/ O:8 okazał się nie tylko w wysokim stopniu wirulentny ale również oporny na antybiotyki, byłoby to dodatkowe zagrożenie dla osób zakażonych tymi drobnoustrojami. Dane zawarte w załącznikach towarzyszących szczepom nadsyłanym do NIZP-PZH do reidentyfikacji i wewnątrzgatunkowego typowania mogą wskazywać, iż pałeczki Y. enterocolitica 1B/O:8 znacznie częściej niż pałeczki należące do pozostałych typów serologicznych wywoływały zakażenia o pozajelitowej lokalizacji, w tym w dwóch przypadkach zakażenie krwi niezwiązane z transfuzją (dane niepublikowane). Jednak mimo, iż różnice we wrażliwości na leki szczepów zaliczanych do różnych bio-serotypów pałeczek Yersinia nie były bardzo znaczne, można było zaobserwować fakt większej wrażliwości szczepów pałeczek Y. enterocolitica 1B/O:8 i Y. pseudotuberculosis I niż pozostałych badanych szczepów. Badania nad aktywnością wytwarzanych przez pałeczki Y. enterocolitica β-laktamaz i ich wpływie na wrażliwość szczepów na antybiotyki β-laktamowe w zależności od bio-serotypu badanych szczepów przeprowadzone przez Pham i wsp. wykazały, że z jednym wyjątkiem, szczepu niewytwarzającego β-laktamaz, wszystkie pozostałe szczepy niezależnie od kraju a nawet kontynentu, na którym zostały izolowane wykazywały specyficzny dla określonego biotypu, typu fagowego lub subtypu profil wrażliwości (13). Wśród badanych przez Pham i wsp. szczepów było 5 szczepów Y.enterocolitica 1B/O:8 i dla nich wartości MIC antybiotyków

Nr 4 Lekowrażliwość pałeczek Yersinia 317 β-laktamowych samych i w połączeniach z kwasem klawulanowym były znacznie niższe niż dla szczepów reprezentujących inne bio-serotypy (13). Także opublikowane w 27 roku wyniki badań Baumgartner i wsp. dotyczące wrażliwości 386 szczepów pałeczek Y. enterocolitica izolowanych w Szwajcarii z próbek kału osób z biegunką, kału świń i z wieprzowiny wskazują na dość znaczną wrażliwość tych drobnoustrojów niezależnie od źródła pochodzenia (1). Chociaż autorzy pracy nie określili biotypu badanych pałeczek Y. enterocolitica, spośród 174 izolowanych od ludzi szczepów 52 szczepy określili jako Y. enterocolitica O:3, 34 szczepy jako Y. enterocolitica O:9 a 22 szczepy jako Y. enterocolitica O:5. Podobnie jak w naszych badaniach nie wykryto szczepów opornych na cefalosporyny III generacji, gentamycynę i ciprofloksacynę a mniej niż 1% klinicznych szczepów było opornych na streptomycynę, sulfonamidy i kotrimoksazol. Natomiast podobnie jak w przypadku szczepów izolowanych w Polsce aż 94,1% szczepów zaliczonych do serotypu O:9 było opornych na amoksycylinę z kwasem klawulanowym. Oporność ta jest wynikiem wytwarzania przez szczepy Y. enterocolitica reprezentujące bioserotyp 2/O:9 indukcyjnej, chromosomalnie kodowanej cefalosporynazy klasy C (BlaB), której aktywność nie jest hamowana przez kwas klawulanowy. Należy jednak podkreślić, że o ile odczyt wyniku fenotypowego testu na wykrywanie tej β-laktamazy u szczepów Y.enterocolitica 2/O:9 w postaci spłaszczenia strefy zahamowania wzrostu wokół krążka z cefotaksymem od strony krążka z imipenemem nie nastręczał żadnych trudności, o tyle w przypadku Y. enterocolitica 1B/O:8 był trudny do odczytania, ponieważ bardzo duże strefy zahamowania wzrostu wokół krążków powodowały, że niejednokrotnie test trzeba było powtórzyć zwiększając odległość między środkami krążków używanych w teście. Także Pham i wsp wykazali, że zastosowana przez nią metoda krążkowa dla wykrywania β-laktamazy B była zbyt mało czuła dla szczepów należących do biotypu 1B (13). Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że w przypadku gdy są wskazania do etiotropowego leczenia jersiniozy aminoglikozydy, cefalosporyny III generacji, ciprofloksacyna, tetracykliny i kotrimoksazol nadal pozostają godną polecenia opcją terapeutyczną. J. Szych, A. Jakubczak, S. Wardak, G. Madajczak ANTIMICROBIAL SUSCEPTIBILITY OF YERSINIA ENTEROCOLITICA AND YERSINIA PSEUDOTUBERCULOSIS STRAINS ISOLATED FROM HUMANS IN POLAND DURING 24 29 SUMMARY The number of yersiniosis has increased in the last few years in Poland, especially an increase of Yersinia enterocolitica bioserotype 1B/O:8 infections was observed. From 24 to 29 265 of Y.enterocolitica 4/O:3, 18 of Y.enterocolitica 1B/ O:8, 8 of Y.enterocolitica 2/O:9 and 4 of Y.pseudotuberculosis clinical isolates were collected. To obtain basic data for resistance monitoring purpose 385 Yersinia strains were tested by standard disc diffusion method for their susceptibilities to 12 antimicrobial agents. In addition β lactamase (enzyme A) inhibition assays were undertaken with ticarcillin and clavulanic acid and β lactamase (enzyme B) induction tests were performed with imipenem as the inducer for 135 strains. The present study demonstrated a high susceptibility of clinical strains to most of the tested antibiotics with the exception of ampicillin, ticarcillin and streptomycin. No strains were resistant to third-generation cephalosporins, fluoroquinolones, gentamicin

318 J. Szych i inni Nr 4 and tetracyclin. Less than 1% isolates were resistant to amoxicillin with clavulanic acid ( except- all Y.enterocolitica 2/O:9 strains were resistant), sulfonamide, trimetoprim/sulfamethoxazole and chloramphenicol. Four isolates of Y.enterocolitica 4/O:3 and one Y.enterocolitica 2/O:9 was multidrug resistant (MDR). Detection of enzyme A by disc diffusion in all tested strains, with the exception of the three Y.pseudotubeculosis I isolates, was highly reliable but results of enzyme B detection by the disc diffusion test were, especially for Y.enterocolitica 1B/ O:8, faced with the difficulties. PIŚMIENNICTWO 1. Baumgartner A, Küffer M, Suter D i inni. Antimicrobial resistance of Yersinia enterocolitica strains from human patients, pigs and retail pork in Switzerland. Intern J of Food Microbiol 27; 115: 11-14 2. Choroby Zakaźne i Zatrucia w Polsce w 28 roku, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny Zakład Epidemiologii, Główny Inspektorat Sanitarny Departament Przeciwepidemiczny, Warszawa, 29 3. The Community Summary Report on Trends and Sources of Zoonoses and Zoonotic Agents in the European Union in 27, The EFSA Journal 29, 223: 225 4. Gierczyński R, Szych J, Rastawicki W i inni. Molecular Characterization of Human Clinical Isolates of Yersinia enterocolitica Bioserotype 1B/O8 in Poland: Emergence and Dissemination of three Highly Related Clones. J Clin Microbiol 29; 47: 1225-8 5. Hayashidani H, Ohmoto Y, Toyokawa Y i inni. Potential Source of Sporadic Human Infection with Yersinia enterocolitica Serowar O:8 in Aomori Prefecture, Japan. J Clin Microbiol 1995; 33: 1253-7 6. Jagielski M, Kochman M, Szych J i inni. Ocena przydatności odczynu lateksowego do wykrywania i identyfikacji O antygenów pałeczek Yersinia enterocolitica i Yersinia pseudotuberculosis. Med Dośw Mikrobiol 1996; 48: 31 7 7. Kaneko S, Maruyama T. Pathogenicity of Yersinia enterocolitica serotype O3 Biotype 3 Strains. J Clin Microbiol 1987; 25: 454-5 8. Monitoring and identification of human enteropathogenic Yersinia spp.1 Scientific Opinion of the Panel on Biological Hazards The EFSA Journal. 27; 595:1-3 9. Ortiz Martinez P, Fredriksson-Ahomaa M, Sokolova Y i inni. Prevalence of Enteropathogenic Yersinia in Estonian, Latvian, and Russian (Leningrad Region) Pigs. Foodborne Pathogens and Disease 29; 6: 719-24 1. de la Prieta MC, Francia MV, Seoane A, Garcia Lobo M J. Characterization of defective β-lactamase genes in Yersinia enterocolitica. Journal of Antimicrob Chemother. 26; 58: 661 4 11. Pham JN, Bell SM: The detection by a disc diffusion technique of inducible β-lactamase in Yersinia enterocolitica. J Antimicrob Chemother 1993; 31:14-5 12. Pham JN, Bell SM, Martin L, Carniel E: The detection of enzyme A of Yersinia enterocolitica by a disc diffusion method. Pathology 1999; 31: 268-7 13. Pham JN, Bell SM, Martin L, Carniel E: The β-lactamases and β-lactam susceptibility of of Yersinia enterocolitica J Antimicrob Chemother 2; 46: 951-7 14. Rastawicki W, Gierczyński R, Jagielski i inni. Wrażliwość na wybrane antybiotyki pałeczek Yersinia enterocolitica grupy O3 posiadających i nie posiadających plazmidu pyv. Med Dośw Mikrobiol, 1999; 51: 331-7 15. Rastawicki W, Szych J, Gierczyński R, Rokosz N. A Dramatic increase of Yersinia enterocolitica serogroup O:8 Infections in Poland. Eur J Clin Microbiol Infect Dis, 29; 28: 535-7 16. Sihvonen L. M, Haukka K, Kuusi M i inni. Yersinia enterocolitica and Y. enterocolitica-like species in clinical stool specimens of humans: identification and prevalence of bio/serotypes in Finland Eur J Clin Microbiol Infect Dis 29; 28:757 65

Nr 4 Lekowrażliwość pałeczek Yersinia 319 17. Szych J, Cieślik A. Charakterystyka szczepów z rodzaju Yersinia pochodzących z materiału klinicznego i innych źródeł. I. Wybrane właściwości biochemiczne. Med Dośw Mikrobiol 1996; 48: 21 3 18. Szych J, Gierczyński R, Wardak S, Cieślik A. Występowanie i charakterystyka szczepów opornych na antybiotyki oksy-imino betalaktamowe wśród szczepów Salmonella enterica subsp. enterica izolowanych w Polsce. Med Dośw Mikrobiol 25; 57,115 13 19. Szych J, Rastawicki W, Gierczyński R, Krygier R, Mądroszyk A, Cieślik A: Pierwsza w Polsce izolacja zjadliwego szczepu Yersinia enterocolitica O8, biotyp 1b. XXV Zjazd PTM, Post. Mikrobiol. 24; 43, Supl. 1: 159 2. Wardak S, Szych J, Zasada AA, Gierczyński R. Antibiotic resistance of Campylobacter jejuni and Campylobacter coli clinical isolates from Poland. Antimicrob Agents Chemother. 27; 3:1123-5 21. Wardak S, Szych J, Duda U. Wrażliwość na antybiotyki i chemioterapeutyki szczepów pałeczek Campylobacter sp. izolowanych od ludzi w latach 25-26 w regionie bielsko-bialskim. Med Dośw Mikrobiol. 27;59:43-9 22. Wauters G, Kandolo K, Janssens M. Revised biogrouping scheme of Yersinia enterocolitica. Contrib Microbiol Immunol. 1987; 9: 14 21 23. Zheng H, Sun Y, Lin S i inni. Yersinia enterocolitica infection in diarrheal patients Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 28; 27:741 52 Otrzymano: 18 XI 29 r. Adres Autora: -791 Warszawa, ul. Chocimska 24, Zakład Bakteriologii NIZP-PZH, e-mail: jszych@pzh.gov.pl