Monitorowanie oporności w Polsce dane sieci EARS-Net

Transkrypt

1 Monitorowanie oporności w Polsce dane sieci EARS-Net Dorota Żabicka Zakład Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. LekowrażliwościDrobnoustrojów, Narodowy Instytut Leków, Warszawa

2 Monitorowanie oporności - definicja Monitorowanie lekowrażliwościdrobnoustrojów jest to zorganizowany, zwykle długoterminowy, ciągły system zbierania, analizowania i raportowania danych Umożliwia ocenę zmian ilościowych i prześledzenie trendów występowania oraz rozprzestrzeniania się oporności na antybiotyki Dostarcza informacji niezbędnych w ochronie zdrowia publicznego do kontroli zakażeń i formułowania rekomendacji terapeutycznych

3 Definicje oporności nabytej MDR, XDR, PDR MDR wielolekooporność(ang. multidrug-resistance) Termin MDR oznacza niewrażliwość (oporność lub średnią wrażliwość) na przynajmniej jeden antybiotyk z co najmniej trzech grup leków przeciwbakteryjnych aktywnych wobec danego gatunku; nie bierze się pod uwagę leków, na które gatunek jest naturalnie oporny XDR rozszerzona oporność (ang. extensively drug resistance) Drobnoustrój jest klasyfikowany jako XDR jeśli jest niewrażliwy (oporny lub średniowrażliwy) na przynajmniej jeden antybiotyk we wszystkich z wyjątkiem dwóch grup antybiotyków, aktywnych wobec danego gatunku PDR całkowita oporność (ang. pandrug-resistance) Drobnoustrój jest klasyfikowany jako PDR jeśli wykazuje niewrażliwość na wszystkie antybiotyki we wszystkich klasach aktywnych wobec danego gatunku drobnoustroju

4 Drobnoustroje alarmowe ze względu na lekooporność Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2011r. do drobnoustrojów alarmowych zaliczamy m.in.: S.aureusoporny na meticylinę(mrsa) lub glikopeptydy(visa lub VRSA) lub oksazolidynony; Enerococcus spp. oporne na glikopeptydy(vre) lub oksazolidynony Pałeczki gram-ujemne (Enterobacteriaceae) wytwarzające β-laktamazyo rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) lub oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków lub polimyksyny P.aeruginosaoporne na karbapenemylub inne dwie grupy leków lub polimyksyny Pałeczki niefermentujące z gatunku Acinetobacterspp. oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków lub polimyksyny S.pneumoniae oporne na cefalosporyny III generacji lub penicylinę Szczepy chorobotwórcze laseczki beztlenowej C.difficileoraz wytwarzane przez nie toksyny A i B Grzyby Candidaoporne na flukonazollub inne leki z grupy azolilub kandyn

5 Sieć EARS-Net EARS-Net(do 2010 roku EARSS, ang.european Antimicrobial Resistance Surveillance System) jest to koordynowana przez Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób ECDC (ang.european Centre for Disease Prevention and Control) w Sztokholmie sieć monitorowania oporności na antybiotyki kluczowych drobnoustrojów izolowanych z zakażeń inwazyjnych (fizjologicznie jałowych miejsc organizmu), z posiewów krwi i z płynu mózgowo-rdzeniowego W Europie dane o lekowrażliwościi mechanizmach oporności kluczowych patogenów zbierane są w 30 krajach europejskich W sieci zbierane są dane o lekowrażliwościsiedmiu patogenów: Streptococcuspneumoniae, Staphylococcusaureus, Enterococcusfaecalis, Enterococcusfaecium, Escherichiacoli, Klebsiellapneumoniaei Pseudomonas aeruginosa, a do 2012 roku również Acinetobacter baumanii

6 Dane sieci EARS-Netdostępne na stronie internetowej ECDC w zakładce Surveillance Atlas of Infectious Diseases

7 Bakterie Gram-dodatnie Istotne mechanizmy oporności nabytej MRSA Staphylococcus aureus oporne na metycylinę oporność na wszystkie antybiotyki β-laktamowe Modyfikacja budowy białek PBP (penicillinbindingproteins) związana z obecnościąkasety SCCmeczawierającejgen mecalub mecc PRP Streptococcus pneumoniae oporne na penicylinę Modyfikacja budowy białek PBP (penicillinbindingproteins); geny mozaikowe u S.pneumoniae VRE Enterococcus faecium i rzadziej Enteroccus faecalis oporne na wankomycynę Zmiana budowy ściany komórkowej u szczepów opornych, najwyższy poziom oporności na wankomycynę i teikoplaninęu szczepów z genem vana, coraz częściej szczepy z genem vanb Oporność na linezolid u Enterococcus spp. i Staphylococcus aureus

8 Dane sieci EARS-Net Staphylococcus aureus Staphylococcus aureus odsetek izolatów opornych (n=1192) 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 15,1% 15,8% 4,2% MRSA gentamycyna ciprofloksacyna Dane z 2015r, 1192 izolatyz 48 laboratoriów, ~60 szpitali

9 Dane sieci EARS-Net Streptococcus pneumoniae Streptococcus pneumoniae odsetek izolatów niewrażliwych (n=230) 35% 31,1% 30% 25% 24,5% 19,5% 20% 15% 10% 5% 0% % penicylina makrolidy penicylina i makrolidy 11,3% cefalosporyny III gen Dane z 2015r, 230 izolatów z 40 laboratoriów, ~50 szpitali

10 Dane sieci EARS-Net Enterococcus faecalis i Enterococcus faecium Enterococcus spp. odsetek izolatów niewrażliwych (n=286) 100% 98,8% 80% 60% 40% 46,4% 59,3% E. faecalis E. faecium 20% 0% 17,7% 15,9% 0,8% 2,8% 1,3% 0,2% 0,9% aminipenicyliny HLGR wankomycyna teikoplanina linezolid Dane z 2015r E. faecalis 432 izolaty z 47 laboratoriów, ~60 szpitali E. faecium 216 izolatów z 41 laboratoriów, ~50 szpitali

11 Dane sieci EARS-Net VRE enterokoki oporne na wankomycynę 25,0% Oporność na wankomycynę izolaty z krwi 20,0% Odsetek opo ornych 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% E. faecalis 0,0% 0,4% 0,0% 0,3% 1,50% 2,8% E. faecium 7,8% 8,4% 8,3% 13,0% 20% 17,7%

12 Pałeczki niefermentujące Oporność naturalna i oporność nabyta Oporność naturalna na wiele leków, związana głównie z barierami przepuszczalności osłon komórkowych lub enzymów rozkładających lek. Oporność nabyta: β-laktamazyesbl karbapenemazy MBL enzymy rozkładające aminoglikozydy pompy usuwające lek z komórki nadprodukcja Często stwierdzane szczepy MDR

13 Dane sieci EARS-Net Pseudomonas aeruginosa Pseudomonas aeruginosa- odsetek izolatów opornych (n=260) 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 23,8% 36,2% 27,8% 37% 37,8% Dane z 2015r, 260 izolatówz 40 laboratoriów, ~50 szpitali

14 Dane sieci EARS-Net Acinetobacter baumannii Acinetobacter baumannii - odsetek opornych (n=245) 88,1% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 70,2% 65,6% 54,6% 0% aminoglikozydy fluorochinolony karbapenemy fluorochinolony i aminoglikozydy i karbapenemy Dane z 2015r, 246 izolatówz 38 laboratoriów, ~50 szpitali

15 Bakterie Gram-ujemne rodzina Enterobacteriaceae Istotne mechanizmy oporności nabytej Oporność na antybiotyki β-laktamowe pałeczki Gram-ujemne ESBL β-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym klas A i D Karbapenemazy MBL metalo-β-laktamazy klasy B β-laktamaza typu KPC (klasy A) OXA-48 Współwystępowanie kliku mechanizmów w jednej komórce bakteryjnej Oporność na karbapenemyzwiązana z przepuszczalnością osłon komórkowych Fluorochinolony mutacje w genach gyrazy/ topoizomerazyiv, bariery przepuszczalności, aktywne usuwanie leku z komórki, oporność plazmidowa PMQR (Qnr, Qep itd.) Aminoglikozydy produkcja enzymów inaktywujących lek, zaburzenia przepuszczalności osłon komórkowych Kolistyna oporność kodowana chromosomalnie lub plazmidowa

16 Dane sieci EARS-Net Escherichia coli 60% Escherichia coli- odsetek izolatów opornych (n=1616) 60% 50% 40% 30% 28% 20% 11,2% 11,9% 10% 0% 6,1% 0% aminopenicyliny aminoglikozydy fluorochinolony cefalosporyny III gen. karbapenemy fluorochinolony i aminoglikozydy i cefalosporyny III gen Dane z 2015r, 1616 izolatówz 48 laboratoriów, ~60 szpitali

17 Dane sieci EARS-Net Klebsiella pneumoniae 100% Klebsiella pneumoniae odsetek izolatów opornych (n=679) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 57,2% 63,9% 64,2% aminopenicyliny aminoglikozydy fluorochinolony cefalosporyny III gen. 0,3% 54% karbapenemy fluorochinolony i aminoglikozydy i cefalosporyny III gen Dane z 2015r, 679 izolatówz 47 laboratoriów, ~60 szpitali

18 Oporność na antybiotyki aktualna sytuacja Rozprzestrzenianie się dobrze poznanych i opisanych mechanizmów oporności Wzrastająca liczba zakażeń wywoływanych przez drobnoustroje MDR (wielolekoporność, ang. multidrug-resistance) XDR (rozszerzona oporność, ang. extensively drug resistance) PDR (całkowita oporność, ang. pandrug-resistance) Rozprzestrzenianie się klonów wielolekoopornych Pojawianie się i rozprzestrzenianie nowych mechanizmów oporności na leki ostatniej szansy

19 Dziękuję za uwagę