Analiza efektywności aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w latach

Analiza efektywności aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w latach 2005-2009 WUP Szczecin 2011 1

Wprowadzenie do analizy... 7 Geneza i etapy procesu analitycznego... 7 Źródła danych w procesie analitycznym... 7 Narzędzia analityczne... 8 Ilościowe... 8 Kwotowe... 9 Jakościowe... 9 Ograniczenia analityczne (szczególne sytuacje)... 9 Braki danych... 9 Realna wielkość wsparcia... 9 Ograniczenia wskaźnika Jednostkowy koszt uczestnictwa... 9 Ograniczenia wskaźnika Efektywność zatrudnieniowa... 10 Sposób wyliczania ogólnej efektywności zatrudnieniowej... 10 Ograniczenia analizy porównawczej... 10 Niespójność systemu polskiej statystyki publicznej... 11 Charakterystyka zachodniopomorskiego rynku pracy... 12 Sytuacja demograficzna... 12 Ludność wg ekonomicznych grup wieku... 13 Bezrobocie... 15 Wielkość bezrobocia rejestrowanego... 15 Stopa bezrobocia... 15 Kategorie zarejestrowanych osób bezrobotnych wg struktury udziału... 17 Struktura wg płci... 17 Struktura wg wieku... 18 Struktura wg wykształcenia... 19 Struktura wg stażu pracy... 20 Struktura wg czasu pozostawania bez pracy... 21 Ujęcie sumaryczne... 22 Charakterystyka aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu... 24 Prace interwencyjne... 26 Prace społecznie użyteczne... 26 Przygotowanie zawodowe w miejscu pracy... 27 Staże zawodowe... 28 Roboty publiczne... 28 Szkolenia... 29 Jednorazowe środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej... 29 Refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego... 30 Inne, nieobjęte analizą... 31 Efekty realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w Polsce w latach 2005 2009. 33 Struktura kosztowa... 33 Struktura ilościowa... 36 Efektywność zatrudnieniowa... 38 Województwo zachodniopomorskie na tle kraju... 40 Ujęcie sumaryczne... 41 Efekty realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009.... 43 Struktura kosztowa... 43 2

Struktura ilościowa... 46 Efektywność zatrudnieniowa... 47 Ujęcie sumaryczne... 49 Efekty realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiatach województwa zachodniopomorskiego latach 2005 2009... 50 Powiat białogardzki... 51 Charakterystyka białogardzkiego rynku pracy... 52 Struktura kosztowa... 52 Struktura ilościowa... 54 Efektywność zatrudnieniowa... 54 Powiat białogardzki na tle województwa w 2009 roku... 55 Ujęcie sumaryczne... 56 Powiat choszczeński... 58 Charakterystyka choszczeńskiego rynku pracy... 59 Struktura kosztowa... 59 Struktura ilościowa... 61 Efektywność zatrudnieniowa... 61 Powiat choszczeński na tle województwa w 2009 roku... 62 Ujęcie sumaryczne... 63 Powiat drawski... 65 Charakterystyka drawskiego rynku pracy... 66 Struktura kosztowa... 66 Struktura ilościowa... 68 Efektywność zatrudnieniowa... 68 Powiat drawski na tle województwa w 2009 roku... 69 Ujęcie sumaryczne... 70 Powiat goleniowski... 71 Charakterystyka goleniowskiego rynku pracy... 72 Struktura kosztowa... 72 Struktura ilościowa... 74 Efektywność zatrudnieniowa... 74 Powiat goleniowski na tle województwa w 2009 roku... 75 Ujęcie sumaryczne... 76 Powiat gryficki... 78 Charakterystyka gryfickiego rynku pracy... 79 Struktura kosztowa... 79 Struktura ilościowa... 81 Efektywność zatrudnieniowa... 81 Powiat gryficki na tle województwa w 2009 roku... 82 Ujęcie sumaryczne... 83 Powiat gryfiński... 85 Charakterystyka gryfińskiego rynku pracy... 86 Struktura kosztowa... 86 Struktura ilościowa... 88 Efektywność zatrudnieniowa... 88 Powiat gryfiński na tle województwa w 2009 roku... 89 Ujęcie sumaryczne... 90 Powiat kamieński... 92 Charakterystyka kamieńskiego rynku pracy... 93 Struktura kosztowa... 93 Struktura ilościowa... 95 3

Efektywność zatrudnieniowa... 95 Powiat kamieński na tle województwa w 2009 roku... 96 Ujęcie sumaryczne... 97 Powiat kołobrzeski... 99 Charakterystyka kołobrzeskiego rynku pracy... 100 Struktura kosztowa... 100 Struktura ilościowa... 102 Efektywność zatrudnieniowa... 102 Powiat kołobrzeski na tle województwa w 2009 roku... 103 Ujęcie sumaryczne... 104 Powiat i Miasto koszalin... 106 Charakterystyka koszalińskiego rynku pracy... 107 Struktura kosztowa... 107 Struktura ilościowa... 109 Efektywność zatrudnieniowa... 109 Powiat koszaliński na tle województwa w 2009 roku... 110 Ujęcie sumaryczne... 111 Powiat łobeski... 113 Charakterystyka łobeskiego rynku pracy... 114 Struktura kosztowa... 114 Struktura ilościowa... 116 Efektywność zatrudnieniowa... 116 Powiat łobeski na tle województwa w 2009 roku... 117 Ujęcie sumaryczne... 118 Powiat myśliborski... 120 Charakterystyka myśliborskiego rynku pracy... 121 Struktura kosztowa... 121 Struktura ilościowa... 123 Efektywność zatrudnieniowa... 123 Powiat myśliborski na tle województwa w 2009 roku... 124 Ujęcie sumaryczne... 125 Powiat policki... 126 Charakterystyka polickiego rynku pracy... 127 Struktura kosztowa... 127 Struktura ilościowa... 129 Efektywność zatrudnieniowa... 129 Powiat policki na tle województwa w 2009 roku... 130 Ujęcie sumaryczne... 131 Powiat pyrzycki... 133 Charakterystyka polickiego rynku pracy... 134 Struktura kosztowa... 134 Struktura ilościowa... 136 Efektywność zatrudnieniowa... 136 Powiat pyrzycki na tle województwa w 2009 roku... 137 Ujęcie sumaryczne... 138 Powiat sławieński... 140 Charakterystyka sławieńskiego rynku pracy... 141 Struktura kosztowa... 141 Struktura ilościowa... 143 Efektywność zatrudnieniowa... 143 Powiat sławieński na tle województwa w 2009 roku... 144 4

Ujęcie sumaryczne... 145 Powiat stargardzki... 147 Charakterystyka stargardzkiego rynku pracy... 148 Struktura kosztowa... 148 Struktura ilościowa... 150 Efektywność zatrudnieniowa... 150 Powiat stargardzki na tle województwa w 2009 roku... 151 Ujęcie sumaryczne... 152 Miasto Świnoujście... 154 Charakterystyka świnoujskiego rynku pracy... 155 Struktura kosztowa... 155 Struktura ilościowa... 157 Efektywność zatrudnieniowa... 157 Miasto Świnoujście na tle województwa w 2009 roku... 158 Ujęcie sumaryczne... 159 Miasto Szczecin... 161 Charakterystyka szczecińskiego rynku pracy... 162 Struktura kosztowa... 162 Struktura ilościowa... 164 Efektywność zatrudnieniowa... 164 Miasto Szczecin na tle województwa w 2009 roku... 165 Ujęcie sumaryczne... 166 Powiat szczecinecki... 168 Charakterystyka szczecineckiego rynku pracy... 169 Struktura kosztowa... 169 Struktura ilościowa... 171 Efektywność zatrudnieniowa... 171 Powiat szczecinecki na tle województwa w 2009 roku... 172 Ujęcie sumaryczne... 173 Powiat świdwiński... 175 Charakterystyka świdwińskiego rynku pracy... 176 Struktura kosztowa... 176 Struktura ilościowa... 178 Efektywność zatrudnieniowa... 178 Powiat świdwiński na tle województwa w 2009 roku... 179 Ujęcie sumaryczne... 180 Powiat wałecki... 182 Charakterystyka wałeckiego rynku pracy... 183 Struktura kosztowa... 183 Struktura ilościowa... 185 Efektywność zatrudnieniowa... 185 Powiat wałecki na tle województwa... 186 Ujęcie sumaryczne... 187 Charakterystyka osób uczestniczących w aktywnych formach przeciwdziałania bezrobociu w latach 2005-2009... 189 Osoby w wieku do 25 roku życia... 189 Struktura adresowania działań... 189 Efektywność zatrudnieniowa... 191 Osoby w wieku powyżej 50 roku życia... 193 Struktura adresowania działań... 193 5

Efektywność zatrudnieniowa... 195 Kobiety... 196 Struktura adresowania działań... 196 Efektywność zatrudnieniowa... 198 Długotrwale bezrobotni... 200 Struktura adresowania działań... 200 Efektywność zatrudnieniowa... 201 Osoby zamieszkałe na wsi... 203 Struktura adresowania działań... 203 Efektywność zatrudnieniowa... 205 Bezrobotni bez kwalifikacji i doświadczenia zawodowego... 206 Struktura adresowania działań... 206 Efektywność zatrudnieniowa... 208 Ujęcie sumaryczne... 210 Podsumowanie... 215 Spis tabel... 217 Spis wykresów... 223 Spis rysunków... 225 6

Wprowadzenie do analizy Geneza i etapy procesu analitycznego Warunkiem prowadzenia skutecznej polityki prozatrudnieniowej jest znajomość wielkości i dynamiki podaży zasobów pracy i popytu na pracę oraz szeregu zależności zachodzących między tymi kategoriami. Wobec istnienia tego warunku, rodzą się pytania stanowiące kluczową rolę w kontekście możliwości przeprowadzenia kompleksowej analizy rynku pracy. Determinantem powodzenia tego procesu jest posiadanie twardej wiedzy ilościowej, w postaci rozmaitych wskaźników i wielkości, odnoszących się do procesów zachodzących na rynku pracy. Z tego względu w niniejszej pracy uważną analizą objęto kilka płaszczyzn funkcjonowania zachodniopomorskiego rynku pracy, z jednej strony z zamiarem identyfikacji zakresu stosowania dostępnych instrumentów walki z bezrobociem, stosowanych przez publiczne służby zatrudnienia, a z drugiej podjęto próbę ekonomiczno-społecznej oceny efektywności ich realizacji. Odbyło się to w kilku etapach. W pierwszej kolejności diagnozie poddano uwarunkowania rozwojowe dla województwa zachodniopomorskiego. Następnie scharakteryzowano instrumenty i usługi, jakie oferowały publiczne służby zatrudnienia bezrobotnym mieszkańcom regionu. W kolejnych krokach wskazano efekty zatrudnieniowe podejmowanych działań, na trzech poziomach: krajowym, regionalnym i lokalnym. Ostatnim etapem była identyfikacja i charakterystyka osób, które na przestrzeni lat 2005 2009, poszukując zatrudnienia, korzystały z aktywnych form pomocy oferowanych przez państwo. Źródła danych w procesie analitycznym W analizie wykorzystano dane statystyki publicznej, pozyskiwane w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej (PBSSP). Z powodu braku spójnego, kompleksowego systemu informacji, który gromadziłby wszystkie dane dotyczące rynku pracy w jednej, wspólnej bazie danych, dane na potrzeby niniejszego opracowania pochodzą z trzech instytucji pozyskujących je w ramach realizacji swoich bieżących działań. 1) Dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wykorzystane w rozdziale pierwszym, diagnozującym sytuację społeczno ekonomiczną województwa zachodniopomorskiego, pochodzą z Banku Danych Lokalnych (dane demograficzne, z obszaru rynku pracy oraz dotyczące podmiotów gospodarczych). 2) Dane Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) wykorzystane w rozdziałach 4-6 oraz częściowo w rozdziale siódmym. Pochodzą z corocznych (z lat 2005 2009) opracowań ministerialnych Efektywność podstawowych form aktywizacji zawodowej realizowanych w ramach programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej, które są tworzone w oparciu o załącznik nr 6 do sprawozdania rocznego MPiPS-01 o rynku pracy oraz o sprawozdanie MPiPS-02 o przychodach i wydatkach Funduszu Pracy (dane dotyczące liczby uczestników, wydatków oraz efektywności realizowanych form pomocowych). 3) Dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie (WUP) wykorzystane w rozdziale siódmym. Pochodzą z Działu I Struktura i bilans bezrobotnych Sprawozdań MPiPS-01 z lat 2005 2009 (rodzaj i liczba wyłączeń z ewidencji bezrobotnych). 7

Rysunek 1. Źródła danych analizy procesu realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005-2009 Źródło: własne Narzędzia analityczne Dla celów skutecznego wnioskowania na temat zbiorów danych, odnoszących się do zjawisk z zakresu efektywnego stosowania instrumentów rynku pracy, zastosowano dwie podstawowe techniki statystyki opisowej, tj. tabelaryczną i graficzną prezentację wyników. Taka forma prezentacji danych, ułatwiła dostrzeżenie prawidłowości rynkowych, w oparciu o obserwacje: - struktury - np. procentowy udział wydatków na poszczególne formy aktywizacji zawodowej w stosunku do ogólnej kwoty wydatków; - dynamiki (tendencji rozwojowej) np. zmiana wielkości wskaźnika efektywności zatrudnienia na przestrzeni lat 2005 2009 w danym obszarze. Zaobserwowane prawidłowości objęto procesem analizy opisowej, z zastosowaniem trzech rodzajów wskaźników i parametrów, umożliwiających dostrzeżenie skali, kierunków oraz intensywności badanych zjawisk. Ilościowe Liczba uczestników liczba osób rozpoczynających w danym roku udział w określonej formie aktywizacji; Struktura (odsetek) uczestnictwa stosunek liczby osób rozpoczynających udział w danym roku w określonej formie aktywizacji, do całkowitej liczby osób rozpoczynających w danym roku udział w realizowanych formach aktywizacji. 8

Kwotowe Całkowity koszt uczestnictwa suma wydatków poniesionych w danym roku na określoną formę aktywizacji; Jednostkowy koszt uczestnictwa stosunek faktycznych wydatków w danym roku poniesionych kasowo na określoną formę aktywizacji do liczby osób, które w tym samym roku rozpoczęły udział w tej formie aktywizacji. Struktura (odsetek) wydatków stosunek wydatków poniesionych w danym roku na realizację danej formy aktywizacji, do całkowitej kwoty wydatków poniesionych w danym roku na wszystkie formy aktywizacji. Efektywność kosztowa (koszt ponownego zatrudnienia) stosunek kwoty poniesionych wydatków w danym roku na daną formę aktywizacji przez liczbę osób, które po zakończeniu udziału w tym samym roku w tej formie aktywizacji uzyskały w okresie do 3 miesięcy zatrudnienie. Jakościowe Efektywność zatrudnieniowa (wskaźnik ponownego zatrudnienia) stosunek liczby osób, które po zakończeniu udziału w danym roku, w określonej formie aktywizacji, uzyskały w okresie do 3 miesięcy zatrudnienie, tj. wyrejestrowały się z powiatowego urzędu pracy, do liczby osób, które w tym samym roku zakończyły udział w danej formie. Ograniczenia analityczne (szczególne sytuacje) Braki danych Istniejące zasoby statystyki publicznej często ograniczają możliwości interpretacyjne z powodu braku lub niepełnych danych. W wielu zbiorach, zaprezentowanych w niniejszej publikacji w formie tabeli lub wykresu, występują pojedyncze braki danych, które w większości przypadków nie wpływają znacząco na jakość analizy. Jedynym znaczącym ograniczeniem, jest brak możliwości uszczegółowionej analizy bezrobotnych z grupy osób bez kwalifikacji zawodowych i doświadczenia zawodowego, gdyż sprawozdawczość dotycząca tych kategorii jest z jednej strony prowadzona dopiero od 2008 r., z drugiej natomiast nie dostarcza informacji o wielkości uczestnictwa w dotacjach i refundacjach. W przedstawionych zbiorach (tabele i wykresy), braki danych są zidentyfikowane jako bd. Z kolei jeśli w danym obszarze i okresie nie realizowano określonej formy wsparcia, wskutek tego w zbiorze nie mogła widnieć informacja na ten temat, wyrażone to zostało poprzez zapis -. Realna wielkość wsparcia W prowadzonych ilościowych analizach struktury uczestnictwa, głównym parametrem opisującym to zagadnienie jest liczba uczestników. Wynika to z modelu sprawozdawczości, która wyszczególnia osoby, które rozpoczęły udział w danej formie aktywizacji. Jednak jako, iż osoby bezrobotne często rezygnują z udziału w danej formie już w trakcie jej odbywania a następnie są zastępowane przez inne osoby, to realna liczba skierowań (oferowanych działań) do odbywania danej formy aktywizacji jest mniejsza niż liczba uczestników. Ograniczenia wskaźnika Jednostkowy koszt uczestnictwa Celem analitycznym stosowania wskaźnika jednostkowy koszt uczestnictwa jest ukazanie uśrednionej wydajności finansowej danej formy aktywizacji w przeliczeniu na jedną osobę. Nie zawsze jest to możliwe, co widać na przykładzie realizowanego w 2009 r. przygotowania zawodowego w miejscu pracy. Ustawodawca w tym właśnie roku (I kwartał) wprowadził w miejsce tej formy aktywizacji nowy instrument: przygotowanie zawodowe dorosłych. Z tego powodu, w 2009 r. na przygotowanie zawodowe w miejscu pracy kierowano nowe osoby tylko w pierwszych miesiącach, 9

w kolejnych już nie. Jednakże realnie uczestników tej formy było znacznie więcej, gdyż wiele osób zostało skierowanych do jej odbywania przez urząd pracy jeszcze w 2008 roku. W efekcie nie zostały one ujęte w statystykach dla 2009 roku, choć jednocześnie wypłacano im stypendia za ten rok. Jako, że rozpatrywany wskaźnik jest wyliczany poprzez stosunek całkowitych wydatków na daną formę aktywizacji w danym okresie do liczby osób rozpoczynających tę formę w tym okresie, to jego wartość w tym konkretnym przypadku jest zawyżona ze względu na obecność w strukturze wydatków osób rozpoczynających przygotowanie zawodowe w miejscu pracy jeszcze w 2008 roku. To powoduje, że wartość analityczna wskaźnika jednostkowych kosztów uczestnictwa dla przygotowania zawodowego w miejscu pracy w 2009 roku jest dość niska. Innym przykładem są dotacje i refundacje, które są przyznawane do pewnej określonej wielkości, ograniczonej ustawowo (o czym na dalszych stronach). Jednak w kilku przypadkach ich koszt znacząco istniejące limity przekraczał, co było również spowodowane wypłacaniem w danym roku środków pieniężnych osobom, które z tego rodzaju wsparcia korzystały w roku poprzedzającym (np. powiat gryficki). Ograniczenia wskaźnika Efektywność zatrudnieniowa W opisowych analizach najefektywniejszych instrumentów i usług przeciwdziałania bezrobociu, przedstawionych w kolejnych rozdziałach, pominięto dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej i refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy, których skuteczność określa się zawsze na poziomie 100%. Wynika to ze specyfiki tych form, która wymusza na osobach z nich korzystających pewien określony, minimalny okres uczestnictwa w tych aktywnych formach, co jest jednoznaczne z istnieniem dodatkowego stanowiska pracy przez ten czas. Jednocześnie, wartości te zostały pozostawione w tabelach i wykresach, co wynika z faktu, iż są one składowymi wpływającymi na ogólne wskaźniki efektywności (krajowe, wojewódzkie czy też powiatowe). Sposób wyliczania ogólnej efektywności zatrudnieniowej Wskaźnik ogólnej efektywności zatrudnieniowej, rozumiany jako średni poziom efektywności, określany dla kilku zmiennych (ośmiu dla poszczególnych form aktywizacji, szesnastu dla poszczególnych województw, dwudziestu dla poszczególnych powiatów itp.), obliczony jest poprzez stosunek sumy liczby osób zatrudnionych do sumy liczby osób kończących udział dla wszystkich zmiennych w danej populacji (w przypadku aktywnych form jest to suma zatrudnionych i kończących udział po odbyciu: szkoleń, staży, prac interwencyjnych, robót publicznych, przygotowania zawodowego, prac społecznie użytecznych, dotacji i refundacji). Błędną metodą jest obliczanie średniej efektywności poprzez dodanie procentowych wartości wskaźnika, a następnie podzielenie ich przez liczbę określającą ilość zsumowanych wskaźników. Przykładowo: ogólna efektywność poszczególnych aktywnych form w 2009 r. w kraju wynosi 53,2%. Wielkość ta jest wynikiem wyliczenia stosunku liczby osób, które podjęły pracę po zakończeniu udziału w programie (346 485) do liczby osób, które zakończyły udział (651 245). Gdyby wyliczyć ogólną efektywność poprzez zsumowanie poszczególnych wielkości wskaźnika (34,3+71,8+47,9+39,8+49,5+52+100+100) i podzielenie tej sumy przez liczbę zsumowanych wskaźników (8), wynikiem byłby wskaźnik ponownego zatrudnienia na poziomie 30,7%. Ograniczenia analizy porównawczej Ze względu na często znaczące zróżnicowanie analizowanych zbiorowości (np. wielkość aktywizacji w mieście Szczecin i w powiecie białogardzkim) nie stanowi większej wartości interpretacyjnej porównywanie niektórych parametrów czy wskaźników. Dotyczy to takich aspektów jak: wielkość wydatków czy liczba uczestników form aktywizacji zawodowej. Łatwiej jest wnioskować rozpatrując procentowo wyrażaną strukturę udziału (czy to kosztów czy liczby uczestników) i procentowo określaną efektywność zatrudnieniową lub też skalę (intensywność) zmian w czasie. Z tego powodu, część z zaprezentowanych zbiorów danych stanowi jedynie wartość informacyjną i ogranicza w wielu przypadkach możliwość szerszego wnioskowania. 10

Niespójność systemu polskiej statystyki publicznej Ta niespójność jest najbardziej widoczna w procesie analizy uwarunkowań występujących na koszalińskim rynku pracy, przedstawionym w rozdziale Efekty realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w latach 2005 2009 ujęcie lokalne, w podrozdziale charakteryzującym Miasto Koszalin wraz z powiatem koszalińskim. Analiza struktury ilościowo wydatkowej jest zbudowana w oparciu o dane statystyczne, pozyskane z dwóch odrębnych formularzy sprawozdawczych, z czego jeden definiuje Miasto Koszalin wraz z przylegającym powiatem koszalińskim jako jeden podmiot statystyczny (w sferze wydatków Funduszu Pracy), natomiast drugi rozdziela go na dwie jednostki, podlegające osobnej statystyce (dane ilościowe o rynku pracy). 11

Charakterystyka zachodniopomorskiego rynku pracy Analiza bieżącej sytuacji i trendów występujących na przestrzeni ostatnich lat na zachodniopomorskim rynku pracy to jeden z podstawowych czynników służących identyfikacji kluczowych problemów i najbardziej potrzebujących grup odbiorców pomocy instytucjonalnej. Winno to skutkować lepszym zrozumieniem, jakie narzędzia i metody rozwiązywania poszczególnych dylematów związanych z zatrudnieniem należy stosować. W tym celu w poniższym rozdziale analizie poddano regionalny rynek pracy, ze szczególnym uwzględnieniem elementów kształtujących - w mniejszym lub większym stopniu - wielkość bezrobocia w regionie, z jednoczesnym odniesieniem do sytuacji krajowej: sytuacja demograficzna (liczba ludności, ludność wg ekonomicznych grup wieku); bezrobocie (bezrobocie rejestrowane, stopa bezrobocia); charakterystyka zarejestrowanych osób bezrobotnych (struktura osób bezrobotnych wg płci, wieku, wykształcenia, stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy). Sytuacja demograficzna Wg danych ludnościowych (tabela 1), w 2009 roku województwo zachodniopomorskie zamieszkiwało 1 693 198 osób, co umiejscowiło ten obszar na jedenastym miejscu w kraju (najwięcej zamieszkiwało mazowieckie 5,2 mln, najmniej lubuskie 1 mln). Z kolei na przestrzeni pięciu lat liczba mieszkańców województwa zmniejszyła się, lecz nieznacznie (o 0,1%). Podobna tendencja wystąpiła w ośmiu innych województwach, przy czym największy spadek odnotowano w opolskim (o 1,6%), łódzkim (o 1,4%) i świętokrzyskim (o 1,2%). Z kolei największy wzrost dotyczył pomorskiego (o 1,4%) i mazowieckiego (o 1,2%). Tabela 1. Liczba ludności w poszczególnych województwach kraju w 2005 r. i 2009 r. ZMIANA LICZBY JEDNOSTKA TERYTORIALNA LUDNOŚCI 2005 2009 MIĘDZY 2005 A 2009 R. LICZBA OSÓB % WOJ. POMORSKIE 2199043 2230099 1,4 WOJ. MAZOWIECKIE 5157729 5222167 1,2 WOJ. WIELKOPOLSKIE 3372417 3408281 1,1 WOJ. MAŁOPOLSKIE 3266187 3298270 1,0 WOJ. PODKARPACKIE 2098263 2101732 0,2 WOJ. LUBUSKIE 1009198 1010047 0,1 WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIE 2068253 2069083 0,0 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 1694178 1693198-0,1 WOJ. WARMIŃSKO-MAZURSKIE 1428601 1427118-0,1 WOJ. DOLNOŚLĄSKIE 2888232 2876627-0,4 WOJ. PODLASKIE 1199689 1189731-0,8 WOJ. ŚLĄSKIE 4685775 4640725-1,0 WOJ. LUBELSKIE 2179611 2157202-1,0 WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIE 1285007 1270120-1,2 WOJ. ŁÓDZKIE 2577465 2541832-1,4 WOJ. OPOLSKIE 1047407 1031097-1,6 KRAJ 38157055 38167329 0,0 Źródło: GUS O ile w skali regionu nie odnotowano znaczącej zmiany liczby mieszkańców, to analiza stanu ludności w poszczególnych powiatach województwa w 2005 r. i 2009 r. ukazała znaczne przepływy osób. Z jednej strony, w pięciu powiatach województwa nastąpił przyrost liczby ludności, w największym stopniu dotyczyło to powiatu polickiego (8,9%), natomiast w zdecydowanie mniejszym goleniowskiego i koszalińskiego (oba 1,7%), kołobrzeskiego (1,4%) oraz kamieńskiego (0,2%). Z drugiej strony, w aż czternastu powiatach mieszkańców ubyło, przy czym intensywność tych zmian była stosunkowo 12

niewielka (najwięcej w powieciee drawskim - 1,3%, a także w wałeckim, świdwińskim i mieście Szczecin po 1,2%). Tabela 2. Liczba ludności w powiatach województwa zachodniopomorskiego w 2005 r. i 2009 r. JEDNOSTKA TERYTORIALNA POWIAT POLICKI POWIAT GOLENIOWSKI POWIAT KOSZALIŃSKI POWIAT KOŁOBRZESKI POWIAT KAMIEŃSKI POWIAT GRYFIŃSKI POWIAT BIAŁOGARDZKI POWIAT STARGARDZKI POWIAT PYRZYCKI POWIAT SZCZECINECKI POWIAT GRYFICKI POWIAT M.ŚWINOUJŚCI POWIAT MYŚLIBORSKI POWIAT ŁOBESKI POWIAT SŁAWIEŃSKI POWIAT M.KOSZALIN POWIAT CHOSZCZEŃSKI POWIAT M.SZCZECIN POWIAT ŚWIDWIŃSKI POWIAT WAŁECKI POWIAT DRAWSKI WOJ. ZACHODNIOPOMO Źródło: GUS 2005 2009 LICZBA OSÓB 63462 69087 78584 79937 63968 65049 76020 77095 47684 47769 82819 82830 I 48273 48261 119460 119340 40001 39930 77322 77053 60826 60595 IE 40933 40765 67538 67074 38330 38063 57727 57298 107886 106987 I 50149 49705 411119 406307 49052 48470 54779 54098 58246 57485 ORSKIE 1694178 1693198 ZMIANA LICZBY LUDNOŚCI MIĘDZY 2005 A 2009 R. % 8,9 1,7 1,7 1,4 0,2 0,0 0,0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,4-0,7-0,7-0,7-0,8-0,9-1,2-1,2-1,2-1,3-0,1 Ludność wg ekonomicznych grup wieku Jednym z podstawowych elementów pozwalających określić bieżącą i przyszłąą sytuację dotyczącą podaży pracy (zasobów ludzkich) na zachodniopomorskim rynku pracy, jest struktura ekonomicznych grup wieku. Wykres 1. Liczba ludności wg ekonomicznych grup wieku w województwie zachodniopomorskim w latach 2005-2009 65,6 65,8 65,9 65,9 65,8 20,4 19,9 14 14,3 19,5 19,1 18,8 14,6 15 15,4 LUDNOŚĆ W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU POPRODUKCYJNYM 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: GUS 13

Na przestrzeni lat 2005 2009 ta struktura (wykres 1) kształtowała się w województwie dość charakterystycznie. W każdym z lat niemal dwie trzecie ludności (w przedziale 65,9% - 65,9%) to były osoby w wieku produkcyjnym. Z pozostałych dwóch grup ludnościowych, liczniejsza była ta w wieku przedprodukcyjnym, przy czym istotne jest, iż odsetek jej udziału stale zmniejszał się, w przeciwieństwie do osób w wieku poprodukcyjnym, która było coraz więcej. Z kolei obserwacja rozpatrywanej struktury na poziomie całego kraju (wykres 2 - poniżej) wskazuje, iż zachodzące tendencje były identyczne (zmniejszał się udział osób młodych, natomiast zwiększał starszych ). Jedynie odsetek osób w wieku produkcyjnym był w każdym z lat mniejszy o około 1 p.p. Wykres 2. Liczba ludności wg ekonomicznych grup wieku w Polsce w latach 2005-2009 64,0 64,2 64,4 64,5 64,5 20,6 20,1 15,4 15,7 19,6 19,3 18,9 16 16,2 16,5 LUDNOŚĆ W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU POPRODUKCYJNYM 2005 2006 2007 2008 2009 Źródło: GUS Dopełnieniem powyższych statystyk są zjawiska przedstawione na wykresie 3 wskazujące na procesy charakterystyczne w szerszym, europejskim kontekście, polegające na starzeniu się ludności. Wg prognoz na okres najbliższego ćwierćwiecza, nastąpi wyraźny spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym oraz jednoczesny wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Efektem tego trendu będzie znaczące uszczuplenie ilościowych zasobów ludzkich polskiego rynku pracy. Wykres 3. Prognozowana liczba ludności wg ekonomicznych grup wieku w Polsce w latach 2015, 2025 i 2035 (w tys.) 23 718 21 625 20 739 6918 7380 6817 8997 9622 5 632 LUDNOŚĆ W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM LUDNOŚĆ W WIEKU POPRODUKCYJNYM 2015 2025 2035 Źródło: GUS 14

Bezrobocie W poniższych akapitach w pierwszej kolejności przedstawiono podstawowe statystyki ukazujące skalę zjawiska bezrobocia, z uwzględnieniem różnic terytorialnych (kraj, województwa i powiaty). Natomiast w kolejnych punktach szczegółowej charakterystyce poddano osoby bezrobotne, pozostające w rejestrach prowadzonych przez poszczególne zachodniopomorskie urzędy pracy określając strukturę ich płci, wieku, wykształcenia, stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy. Wielkość bezrobocia rejestrowanego Osoby bezrobotne są zaliczane do grupy osób aktywnych zawodowo. Z definicji są to osoby niezatrudnione i nie wykonujące innej pracy zarobkowej, lecz będące przy tym zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy rejestrujące sięę w urzędach pracy właściwych ze względu na miejsce zamieszkania. Z danych ujętych w tabeli 3 wynika, iż w 2009 roku w całym kraju takich osób było niemal 1,9 mln, z czego 6% stanowili mieszańcy województwa zachodniopomorskiego (105 905 osób). Rozpatrując te dane w czasie widać, iż do roku 2008 liczba osób pozostających bez zatrudnienia zmniejszała się, natomiast w kolejnym roku zwiększyła się. Tabela 3. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w latach 2005-2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE KRAJ Źródło: GUS LICZBA OSÓB 168814 138866 103241 82520 105905 2773000 2309410 1746573 1473752 1892680 Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia (wskaźnik bezrobocia) określa odsetek udziału zarejestrowanych w urzędach pracy osób w ogólnej liczbie ludności aktywnej zawodowo. Wskaźnik ten kształtował się w województwie wg tendencji spadkowej do roku 2008 (z 26% do 13%), natomiast w kolejnym wzrósł (do 17%). W Polsce sytuacja była analogiczna, gdyż do roku 2008 również notowany był stały spadek (z 18% do 10%), a w 2009 r. przyjmował wyższą wartość - 12%. Zwraca uwagę, iż w województwie poziom bezrobocia w odniesieniu do wielkości krajowej był w każdym kolejnym roku o kilka procent niższy, przy czym największe zróżnicowanie odnotowano w roku 2006 (15% w województwie wobec 22% w Polsce). Ponadto należy podkreślić, iż w obu obszarach największy spadek nastąpił na przestrzeni lat 2005 i 2006. Wykres 4. Stopa bezrobocia w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w latach 2005 2009 25,6 17,6 21,5 14,8 16,4 11,2 13,3 9,5 16,5 11,9 WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE POLSKA Źródło: GUS 15

Rozpatrując sytuację występującą w poszczególnych regionach (tabela 4), należy zwrócić uwagę, iż w każdym z szesnastu obszarów wskaźnik bezrobocia przyjmował rekordowo najniższe wartości w roku 2008, natomiast w kolejnym 2009 - zwiększał się. W niemal każdym z badanych lat najniższa stopa bezrobocia występowała w województwie mazowieckim (w przedziale 7% - 14%). Inne województwa charakteryzujące się w 2009 roku niskim poziomem bezrobocia to: wielkopolskie (9%), śląskie (9%) i małopolskie (10%). Jednocześnie, trend odwrotny miał miejsce w przypadku województw: warmińsko mazurskiego (20%), zachodniopomorskiego (17%) i lubuskiego (16%). Tabela 4. Stopa bezrobocia w poszczególnych województwach kraju w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA % WOJ. MAZOWIECKIE 13,8 11,8 9,0 7,3 9,0 WOJ. WIELKOPOLSKIE 14,6 11,7 7,8 6,4 9,1 WOJ. ŚLĄSKIE 15,5 12,7 9,2 6,9 9,2 WOJ. MAŁOPOLSKIE 13,8 11,3 8,7 7,5 9,7 WOJ. ŁÓDZKIE 17,9 14,7 11,2 9,2 11,6 WOJ. POMORSKIE 19,2 15,3 10,7 8,4 12,0 WOJ. DOLNOŚLĄSKIE 20,6 16,6 11,4 10,0 12,5 WOJ. PODLASKIE 15,6 13,3 10,4 9,7 12,6 WOJ. OPOLSKIE 18,7 16,2 11,9 9,8 12,6 WOJ. LUBELSKIE 17,0 15,5 13,0 11,2 12,8 WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIE 20,6 17,7 14,9 13,7 14,7 WOJ. PODKARPACKIE 18,5 16,4 14,2 13,0 15,5 WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIE 22,3 19,2 14,9 13,3 15,8 WOJ. LUBUSKIE 23,0 19,0 14,0 12,5 15,9 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 25,6 21,5 16,4 13,3 16,5 WOJ. WARMIŃSKO-MAZURSKIE 27,2 23,6 18,7 16,8 20,2 KRAJ 17,6 14,8 11,2 9,5 11,9 Źródło: GUS Na przestrzeni lat 2005 2009 poziom stopy bezrobocia w dziewiętnastu powiatach (tabele 5 i 6) kształtował się w sposób analogiczny do tendencji krajowej oraz wojewódzkiej, czyli do 2008 roku następował stopniowy spadek tej wielkości, po czym nastąpił wzrost w 2009 roku. Wyjątek stanowił powiat białogardzki, w którym pierwszy spadek odnotowano dopiero w 2006 roku, następnie trend był kontynuowany do roku 2009. W grudniu 2009 roku najwyższy poziom stopy bezrobocia odnotowano w powiecie łobeskim (30%), a w dalszej kolejności w choszczeńskim i białogardzkim (po 28%). Z kolei najniższe bezrobocie występowało w miastach na prawach powiatu: Szczecinie (8%), Świnoujściu (10%) i Koszalinie (10%). Tabela 5. Stopa bezrobocia w powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005 2009 8 powiatów JEDNOSTKA TERYTORIALNA % POWIAT BIAŁOGARDZKI 34,6 35,2 31,2 28,2 27,8 POWIAT CHOSZCZEŃSKI 35,3 29,8 26,1 22,1 27,9 POWIAT DRAWSKI 37,0 32,7 27,7 23,2 26,8 POWIAT GOLENIOWSKI 28,0 21,2 15,8 15,0 18,5 POWIAT GRYFICKI 36,1 33,2 26,2 22,6 24,0 POWIAT GRYFIŃSKI 30,5 25,3 20,8 17,1 20,5 POWIAT KAMIEŃSKI 33,3 29,9 24,2 22,3 23,4 POWIAT KOŁOBRZESKI 18,7 15,0 11,9 9,1 11,0 Źródło: GUS 16

Tabela 6. Stopa bezrobocia w powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005 2009 14 powiatów JEDNOSTKA TERYTORIALNA POWIAT KOSZALIŃSKI POWIAT ŁOBESKI POWIAT M.KOSZALIN POWIAT M.SZCZECIN POWIAT M.ŚWINOUJŚCIE POWIAT MYŚLIBORSKI POWIAT POLICKI POWIAT PYRZYCKI POWIAT SŁAWIEŃSKI POWIAT STARGARDZKI POWIAT SZCZECINECKI POWIAT ŚWIDWIŃSKI POWIAT WAŁECKI WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE Źródło: GUS % 36,4 31,4 25,3 20,8 24,3 41,8 35,2 29,0 23,9 30,3 18,8 15,3 11,2 7,,8 9,9 14,1 11,8 6,5 4,,3 8,1 19,2 16,1 11,2 8,,1 9,8 28,3 20,0 15,8 13,2 16,0 22,0 18,3 14,1 13,5 16,9 32,9 28,7 23,9 21,0 26,9 33,1 28,8 20,4 15,5 19,2 31,2 26,2 22,0 14,4 19,8 35,1 30,9 25,3 22,4 24,6 38,3 34,0 28,7 23,1 24,4 31,3 23,7 18,4 15,5 18,9 25,6 21,5 16,4 13,3 16,5 Kategorie zarejestrowanych osób bezrobotnych wg struktury udziału Poniżej scharakteryzowano osoby bezrobotne, pozostające w rejestrach urzędów pracy województwa zachodniopomorskiego, przedstawiając strukturę ich udziałuu wg płci, wieku, wykształcenia, stażu pracy i czasu pozostawania bez pracy. Dokonano analizy porównawczej w kraju i województwie, jak również zbadano tendencje występujące na przestrzeni lat 2005 2009 na lokalnych rynkach pracy. Struktura wg płci Jak wynika z danych ujętych na wykresie 5, odsetek kobiet pozostających w rejestrach urzędów pracy był wyższy niż w przypadku mężczyzn zarówno w kraju, jak i w województwie. Co więcej, w obu rozpatrywanych obszarach procent udziału kobiet wzrastał do 2007 roku (osiągając w województwie i kraju odpowiednio: 60% i 58%), a zmniejszał się w kolejnych latach. Należy przy tym podkreślić, iż poziom udziału bezrobotnych kobiet w województwie był zbliżony do wielkości krajowych w każdym z analizowanych lat (różnica nie była większa niż 2%). Wykres 5. Udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w latach 2005 2009 [w %] 57% 57% 60% 58% 58% 57% 54% 54% 51% 51% WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE POLSKA Źródło: GUS 17

Dane ujęte w tabeli 7 wskazują, iż w 15 z 20 powiatów został odnotowany bliźniaczy trend do sytuacji wojewódzkiej, tzn. do 2007 roku odsetek bezrobotnych kobiet zwiększał się, natomiast w kolejnych dwóch latach zmniejszał się. Zwraca również uwagę, iż w 2009 roku w 14 z 20 powiatowych urzędach pracy kobiety stanowiły większość rejestrujących się, z czego największy odsetek udziału odnotowano w PUP Wałcz (57%), PUP Kamień Pomorski (56%) oraz PUP Stargard Szczeciński (55%). Jednocześnie, w kilku urzędach rejestrujących się kobiet było mniej niż mężczyzn, w szczególności wyróżniał się PUP Szczecin (45%). Tabela 7. Udział kobiet w ogólnej liczbie osób bezrobotnych w poszczególnych powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005 2009 [w %] JEDNOSTKA TERYTORIALNA POWIAT BIAŁOGARDZKI 50 50 52 48 49 POWIAT CHOSZCZEŃSKI 52 57 59 55 51 POWIAT DRAWSKI 52 54 57 54 51 POWIAT GOLENIOWSKI 55 58 61 61 54 POWIAT GRYFICKI 53 55 58 57 50 POWIAT GRYFIŃSKI 56 59 64 63 53 POWIAT KAMIEŃSKI 58 61 63 63 56 POWIAT KOŁOBRZESKI 55 57 61 56 49 POWIAT KOSZALIŃSKI 56 59 64 60 54 POWIAT ŁOBESKI 52 54 55 58 54 POWIAT M.KOSZALIN 55 57 60 53 48 POWIAT M.SZCZECIN 52 55 58 55 45 POWIAT M.ŚWINOUJŚCIE 60 63 62 59 52 POWIAT MYŚLIBORSKI 54 60 64 62 53 POWIAT POLICKI 57 62 63 63 53 POWIAT PYRZYCKI 52 54 59 59 51 POWIAT SŁAWIEŃSKI 51 52 57 58 50 POWIAT STARGARDZKI 56 58 61 63 55 POWIAT SZCZECINECKI 54 57 60 60 53 POWIAT ŚWIDWIŃSKI 53 56 55 54 49 POWIAT WAŁECKI 54 61 68 66 57 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 54 57 60 58 51 Źródło: GUS Struktura wg wieku Najliczniejszą grupę bezrobotnych w 2009 roku pod kątem wieku stanowiły jak wskazują statystyki zobrazowane na wykresie 6 osoby w wieku 25 34 lata (28%) i 45 54 lata (23%). W dalszej kolejności były to osoby w wieku 24 lata i mniej (20%) oraz osoby z przedziału wiekowego 35 44 lata (18%). Jednocześnie, nieznaczną grupę stanowiły osoby w wieku powyżej 55 roku życia jedynie 10% ogółu rejestrujących się. Należy również podkreślić, iż sytuacja w obszarze całego kraju kształtowała się analogicznie do województwa liczebność poszczególnych grup była dość zbliżona. % 18

Wykres 6. Struktura osób bezrobotnych wg wieku w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w 2009 roku [w %] 20% 23% 28% 29% 18% 18% 23% 21% 10% 9% 24 i mniej 25-34 35-44 45-54 powyżej 55 WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE POLSKA Źródło: GUS Jak wskazują dane ujęte w tabeli 8, osoby w przedziałach wiekowych 45 54 i 25 34 stanowiły na przestrzeni lat 2005 2009 dwie najliczniej reprezentowane grupy wiekowe bezrobotnych. Pierwsza z nich dominowała w statystykach w latach 2006 2007 (28% w obu okresach), natomiast druga w 2008 i 2009 roku (również 28% w obu latach). Niezmiennie, najmniej licznie były reprezentowane osoby w wieku powyżej 55 roku życia (od 6 do 10 punktów procentowych). Tabela 8. Struktura osób bezrobotnych wg wieku w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009 [w procentach] GRUPA WIEKOWA 24 LATA I MNIEJ OD 25 DO 34 LAT OD 35 DO 44 LAT OD 45 DO 54 LAT POWYŻEJ 55 LAT Źródło: GUS 2005 2006 2007 2008 2009 % 20 18 17 18 20 27 27 27 28 28 20 19 19 18 18 27 28 28 26 23 6 7 9 10 10 Struktura wg wykształcenia Dane dotyczące struktury osób bezrobotnych wg wykształcenia (wykres 7) wskazują, iż najliczniej reprezentowane grupy w tej kategorii były osoby z wykształceniem gimnazjalnymm i poniżej (36%) oraz zasadniczym zawodowym (28%), natomiast w dalszej kolejności osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (18%) oraz średnim ogólnokształcącym (11%). Z kolei osoby z wykształceniem wyższym stanowiły jedynie 7% ogółu pozostających w rejestrach. Nieco odmiennie kształtowała się sytuacja w kraju grupy osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i poniżej w równym stopniu (obie 29%) rejestrowały się w urzędach pracy. W przypadku pozostałych kategorii osób trend był zbliżony. Z kolei rozpatrując zmiany na przestrzeni lat 2005 2009 (tabela 9), osoby z najniższym wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i poniżej były grupami zdecydowanie dominującymi w statystykach. Charakterystyczne jest iż nieznacznie acz stopniowo zwiększała się liczba absolwentów szkół wyższych, rejestrujących się w urzędach pracy województwa (od 4% w 2005 r. do 7% w 2009 r.). 19

Wykres 7. Struktura osób bezrobotnych wg wykształcenia w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w 2009 roku [w %] 36% 18% 22% 28% 29% 29% 7% 9% 11% 11% wyższe policealne, średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE POLSKA Źródło: GUS Tabela 9. Struktura osób bezrobotnych wg wykształcenia w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009 [w procentach] POZIOM WYKSZTAŁCENIA WYŻSZE POLICEALNE, ŚREDNIE ZAWODOWE ŚREDNIE OGÓLNOKSZTAŁCĄCE ZASADNICZE ZAWODOWE GIMNAZJALNE I PONIŻEJ Źródło: GUS 2005 2006 2007 2008 % 4 5 6 2009 7 7 18 18 19 19 18 8 9 9 10 11 30 29 28 28 28 39 39 38 37 36 Struktura wg stażu pracy Analiza danych dotyczących długości stażu pracy osób bezrobotnych w 2009 roku (wykres 8) wskazuje, iż najliczniejszą grupą pozostającą bez pracy były osoby o stażu pracy od 1 do 5 lat (odsetek uczestnictwa stanowił 22%). Kolejną grupą pod kątem wielkości udziału, były osoby bez jakiegokolwiek stażu pracy (20%). Jednocześnie, osoby o co najmniej 5 letnim stażu pracy stanowiły kilkunastoprocentowe populacje w rejestrach urzędów, natomiast osoby z co najmniej 30 letnim doświadczeniem zawodowym to jedynie 3%. Niemal identyczny rozkład uczestnictwa wystąpił w ogólnym zestawieniu dla kraju, gdyż te same kategorie bezrobotnych zdominowały statystyki. Wykres 8. Struktura osób bezrobotnych wg stażu pracy w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w 2009 roku 20% 21% 16% 15% 22% 22% 13% 13% 14% 15% bez stażu pracy 1 rok i mniej 1-5 lat 5-10 lat 10-20 lat WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE POLSKA Źródło: GUS 20

Na przestrzeni badanego okresu (lata 2005 2009) osoby bez stażu pracy oraz osoby ze stażem od 1 do 5 lat stanowiły dwie, w największym stopniu, dominujące w statystykach grupy. Pierwsza z nich najliczniej występowała w statystykach w latach 2005 2007, następnie w 2008 roku odsetek udziału wyrównał się, z kolei w 2009 roku grupa druga stanowiła większość w rejestrach. Tabela 10. Struktura osób bezrobotnych wg stażu pracy w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009 [w procentach] STAŻ PRACY BEZ STAŻU PRACY DO 1 ROKU 1-5 LAT 5-10 LAT 10-20 LAT POWYŻEJ 30 LAT Źródło: GUS % 23 22 22 21 20 17 18 17 17 16 19 19 20 21 22 13 13 13 13 13 15 15 15 15 14 2 2 2 2 3 Struktura wg czasu pozostawaniaa bez pracy W oparciu o dane procentowee dotyczące bezrobotnych (wykres 9), możliwe jest zidentyfikowanie osób, które stanowią najliczniejszą grupę pod względem czasu pozostawania bez pracy w rejestrach urzędów pracy. W 2009 roku zdecydowanie największą grupę stanowiły osoby pozostające w rejestrach 3 miesiące i mniej (38%). W przypadku trzech kolejnych kategorii odsetek udziału kształtował się w sposób zbliżony na poziomie około 20%. Najmniejszy udział w statystykach odnotowano w przypadku osób pozostających w rejestrach najdłużej powyżej 24 miesięcy (9%). W kraju sytuacja kształtowała się podobnie w większości przypadków jedynie udział osób pozostających w rejestrach dłużej niż 2 lata był wyższy niż w województwie. Wykres 9. Struktura osób bezrobotnych wg czasu pozostawania bez pracy w województwie zachodniopomorskim i w Polsce w 2009 roku 38% 34% 20% 20% 20% 20% 13% 13% 9% 13% 3 miesiące i mniej 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy 12-24 miesięcy Powyżej 24 miesięcy WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE POLSKA Źródło: GUS Analiza danych z lat 2005 2009 ujętych w tabeli 11 potwierdza znaczny ruch (napływ i odpływ) bezrobotnych w statystykach urzędów pracy, o czym świadczy najliczniejszy udział osób pozostających w rejestrach do 3 miesięcy w każdym z badanych okresów. Jednoczesnego podkreślenia wymaga trend stale zmniejszającego się udziału w statystykach osób pozostających bez pracy powyżej 24 miesięcy: w 2005 r. ten odsetek stanowił 33%, w kolejnych latach zmniejszał się 21

o kilka procent, aby w latach 2008 2009 dość znacznie obniżyć się do poziomu odpowiednio: 17% i 9%. Tabela 11. Struktura osób bezrobotnych wg czasu pozostawania bez pracy w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009 [w %] CZAS POZOSTAWANIA BEZ PRACY % 3 MIESIĄCE I MNIEJ 23 26 30 40 38 3-6 MIESIĘCY 14 14 15 16 20 6-12 MIESIĘCY 14 15 14 14 20 12-24 MIESIĘCY 16 16 15 13 13 POWYŻEJ 24 MIESIĘCY 33 30 26 17 9 Źródło: GUS Ujęcie sumaryczne Województwo zachodniopomorskie jest obszarem cechującym się średnią (na tle innych województw) liczbą mieszkańców 1,7 mln w 2009 r. Co więcej, na przestrzeni lat, ta liczba nie zmieniła się znacząco (spadek o 0,1%) zdecydowanie większe migracyjne ruchy ludności odnotowano w opolskim (odpływ z województwa o 1,6%) i pomorskim (napływ na poziomie 1,4%). Zdecydowanie bardziej zauważalne były migracje na poziomie lokalnym. Takim przykładem jest powiat policki, w którym w okresie pięciu lat przybyło 8,9% mieszkańców. Obszarów notujących drastyczny odpływ nie było: w powiatach drawskim i wałeckim ten odsetek był nieznaczny wyniósł 1,3% i 1,2%. Spośród wszystkich mieszkańców województwa, niemal dwie trzecie to osoby w wieku produkcyjnym, stanowiące teoretyczny zasób pracy. Ten zasób będzie się zmniejszał, na co wskazuje z jednej strony wojewódzka tendencja stałego spadku liczby osób w wieku produkcyjnym, z drugiej natomiast krajowy trend spadku w perspektywie dziesięcioletniej liczby osób w wieku produkcyjnym. W grudniu 2009 r. w województwie ponad 100 tys. osób pozostawało bez zatrudnienia. Stopa bezrobocia wynosiła 16,5% - zatem znacznie obniżyła się w stosunku do 2005 r., gdy wartość ta wynosiła 25,6%. Jako, iż trend stałego spadku dotyczył wszystkich województw, to w 2009 r. tylko warmińsko mazurskie było obszarem o wyższym poziomie bezrobocia. W zdecydowanej większości powiatów województwa wystąpiła tendencja spadku bezrobocia do 2008 r. i wzrostu w 2009 r. W efekcie, w tym ostatnim roku odnotowano bardzo wysoki poziom bezrobocia w powiecie łobeskim (30,3%), choszczeńskim (27,9%) i białogardzkim (27,8%). W analizie struktury udziału w rejestrach urzędu osób bezrobotnych wg podziału na płeć, wiek, wykształcenie, staż pracy i czas pozostawania bez pracy, dokonano następujących obserwacji: odsetek udziału kobiet był w każdym z analizowanych pięciu lat wyższy w stosunku do udziału mężczyzn. Dotyczyło to zarówno kraju jak i w województwa, przy czym najwyższy wskaźnik uzyskano w 2007 r., kiedy wyniósł on odpowiednio: 60% i 58%; na przestrzeni lat 2005 2009 osoby w wieku 24 34 lata stanowiły najliczniejszą grupę pozostających w rejestrach bezrobotnych zarówno w kraju, jak i w województwie; w 2009 r. osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej stanowiły dominującą grupę bezrobotnych 36%, natomiast kolejne były osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (28%). Z kolei w kraju te dwie grupy były jednakowo dominujące 28%; osoby cechujące się stażem pracy stanowiły w 2009 r. najliczniejszą grupę w statystykach. Trend był nieco odmienny w poprzedzających latach, gdy przeważającą grupą były osoby bez jakiegokolwiek stażu pracy; zarówno w województwie jak i w kraju, osoby pozostające bez zatrudnienia do 3 miesięcy stanowiły w 2009 r. najliczniejszą grupę z zarejestrowanych osób bezrobotnych (odpowiednio: 38% i 34%), przy czym tendencja ta dotyczyła całego analizowanego okresu. 22

23

Charakterystyka aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu Konstytucyjnym obowiązkiem władz państwowych jest realizacja polityki zmierzającej do pełnego i produktywnego zatrudnienia. Z tego prostego stwierdzenia wynikają konsekwencje w postaci obowiązujących aktów prawnych, jak również podmiotów funkcjonujących w przestrzeni publicznej i prywatnej i - co ważniejsze - systemu narzędzi, procedur i metod umożliwiających podejmowanie szeregu działań na rzecz zwalczania bezrobocia. W polskiej przestrzeni prawnej kluczowym aktem kształtującym instytucjonalny system wspierania zatrudnienia jest Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.). Jej zapisy identyfikują poszczególnych uczestników rynku pracy (tj. podmioty/instytucje oferujące pewne usługi oraz odbiorców tych usług), kompetencje poszczególnych podmiotów oraz szczegółowe tryby postępowania (na bazie rozporządzeń jako uzupełniających aktów wykonawczych). System wypracowany w oparciu o te zapisy określa, iż publiczne służby zatrudnienia to organy zatrudnienia (w powiecie: starosta, a w województwie: marszałek województwa), powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy oraz urząd obsługujący ministra. Duży wpływ na sytuację na regionalnym rynku pracy ma wojewódzki urząd pracy, który realizuje zadania marszałka i zarządu województwa w zakresie promocji zatrudnienia na lokalnych rynkach pracy. W szczególności dysponuje odpowiednimi kompetencjami oraz zarządza znaczącymi środkami, pochodzącymi z zasobów tzw. Funduszu Pracy. Fundusz Pracy (FP) jest państwowym funduszem celowym, działającym w obecnej formie od 1 stycznia 1990 roku, którego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy. Głównym zadaniem jest łagodzenie skutków bezrobocia oraz finansowanie programów aktywizacji zawodowej dla bezrobotnych. Działalność Funduszu jest finansowana m. in. z obowiązkowych składek, dotacji budżetu państwa oraz środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej na współfinansowanie projektów finansowanych z FP. Kluczowe kompetencje, umożliwiające aktywizację osób bezrobotnych i poszukujących pracy, mają powiatowe urzędy pracy, co reguluje wspomniana wyżej ustawa. Oprócz ogólnodostępnych dla wszystkich osób bezrobotnych tzw. podstawowych usług rynku pracy, do których należy pośrednictwo pracy wraz z usługą EURES, poradnictwo zawodowe, szkolenia oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, istnieją jeszcze instrumenty wspierające te usługi (np. zwrot kosztów dojazdu), a docelowo umożliwiające aktywizację zawodową tych osób. Na przestrzeni ostatnich lat, ustawodawca dokonywał wielokrotnych zmian zapisów dotyczących instrumentów rynku pracy. Dotyczyły one w szczególności stawek i kwot, przysługującym uczestnikom wsparcia; grup docelowych, które mogą uczestniczyć w programach czy też typów podmiotów, współuczestniczących w różny sposób w procesie aktywizowania osoby bezrobotnej. Efekty są trudne do oceny, z powodu mnogości czynników, jakie wpływają na skuteczność aktywizacji pojedynczej osoby. Spektrum klientów urzędów pracy jest szerokie, z tego względu różne są oczekiwania i problemy, co powoduje brak jednej, wyraźnie właściwej ścieżki właściwego działania, a tym bardziej oceny jego efektów. 24

Rysunek 2. Regulacje w zakresie funkcjonowania w Polsce funduszu celowego na rzecz zwalczania bezrobocia po 1924 roku 1924 Fundusz Bezrobocia powołany na mocy Ustawy z dnia 18 lipca 1924 r. o zabezpieczeniu na wypadek bezrobocia (tekst jedn.: Dz. U. z 1932 r. Nr58, poz. 555 z późń. zm.); głównym działaniem wypłata zasiłków dla bezrobotnych, w początkowym okresie stosowano zapisy ustawy wyłącznie do robotników, natomiast od 1925 r. również do pracowników umysłowych. 1933 Fundusz Pracy powołany na mocy Ustawy z dnia 16 marca 1933 r. o Funduszu Pracy (Dz. U. Nr 22, poz. 163 z późń. zm.); głównym zadaniem było przeciwdziałanie bezrobociu poprzez uruchomienie i finansowanie robót publicznych. 1934 połączenie Funduszu Pracy i Funduszu Bezrobocia na mocy rozporządzenia z dnia 24 października 1934 r. o połączeniu Funduszu Bezrobocia z Funduszem Pracy (Dz. U. Nr 94, poz. 849 z późn. zm.); 1956 1989 1991 1994 2004 Fundusz Interwencyjny działalność Funduszu Pracy przerwała II Wojna Światowa, po jej zakończeniu został on utworzony ponownie, choć jego rola w okresie powojennym stopniowo się zmniejszała. Od 1956 r. występował pod nazwą Funduszu Interwencyjnego. Podstawowym zadaniem było utrzymanie miejsc pracy, jednakże realizowana wówczas zasada pełnego zatrudnienia spowodowała jego wyłącznie formalne istnienie. przywrócenie nazwy i zadań Funduszu Pracy na mocy Ustawy o zatrudnieniu z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. Nr 75, poz. 446 z późń. zm) oraz Ustawy z dnia 16 października 1991 r. o o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U. Nr 106, poz. 457 z późń. zm); przywrócenie nazwy Fundusz Pracy (ustawa z '89) oraz ponowne ustanowienie Funduszu Pracy państwowym funduszem celowym (ustawa z '91r.) dalsze regulacje zadaniowe Funduszu Pracy na mocy ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. Nr 58, poz. 514, z późn. zm.); na mocy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001 z późń. zm); Źródło: opracowanie własne, na podstawie systemu informacji prawnej LEX Przewidziane przez ustawodawcę rozwiązania stwarzają możliwość, przynajmniej teoretyczną, instytucjonalnej pomocy wszystkim grupom wymagającym wsparcia. Jednakże skuteczność aktywizacji (rozumianej jako taka, której efektem jest stałe, niesubsydiowane zatrudnienie) wynika - w skali makro z uwarunkowań istniejących na lokalnych rynkach pracy, tzn. wielkości odchyleń od stanu równowagi między popytem na pracę a jej podażą. Im mniejsza liczba kształtujących stronę popytową ofert pracy na rynku, tym mniejsze są możliwości efektywnego wspierania zatrudnienia przy zastosowaniu rozwiązań instytucjonalnych. W skali mikro skuteczność działań prozatrudnieniowych zależy między innymi od poprawności adresowania poszczególnych form aktywizacji zawodowej wobec konkretnych grup bezrobotnych. Punktem wyjścia jest zatem trafna ocena gotowości bezrobotnego do skorzystania z oferowanego rodzaju pomocy, co w połączeniu z dobrym rozpoznaniem szans zatrudnieniowych na rynku pracy powinno pozwolić na dobranie takiej formy pomocowej, która okaże się najbardziej obiecującą z punktu widzenia szans zawodowych bezrobotnego. 25

Z tego powodu w pierwszym etapie procesu analizy zjawiska stosowania aktywnych polityk rynku pracy przez publiczne służby zatrudnienia, poniżej przedstawiono jedną usługę 1 (szkolenia zawodowe) i siedem instrumentów rynku pracy, jakie na przestrzeni lat 2005 2009 oferowano klientom zachodniopomorskich urzędów pracy. Prace interwencyjne Prace interwencyjne wspierają zatrudnienie w sytuacji, gdy brakuje odpowiedniej propozycji pracy dla osoby bezrobotnej. Są formą zachęty finansowej dla pracodawców i mają na celu skłonienie ich do zatrudnienia bezrobotnego. Kierowane są do osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy, do których zalicza się: - bezrobotnych do 25 roku życia; - bezrobotnych długotrwale albo kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka; - bezrobotnych powyżej 50 roku życia; - bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego; - bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia; - bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia; - bezrobotnych niepełnosprawnych. Prace interwencyjne zazwyczaj trwają do 6 miesięcy lub, w przypadku refundacji co drugi miesiąc, do 12 miesięcy. Mogą być również dłuższe i trwać do 12 miesięcy (do 18 miesięcy, jeżeli refundacja obejmuje co drugi miesiąc) w przypadku: - bezrobotnych do 25 roku życia; - bezrobotnych długotrwale albo kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka; - bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia; - bezrobotnych niepełnosprawnych. W ramach umowy z urzędem pracy pracodawca może otrzymać częściową refundację kosztów zatrudnienia i odpowiadających mu składek na ubezpieczenie społeczne do wysokości zasiłku dla osób bezrobotnych w zamian za zatrudnienie osoby bezrobotnej. Dla bezrobotnych powyżej 50 roku życia prace interwencyjne mogą trwać najdłużej, a mianowicie do 24 miesięcy (do 48 miesięcy jeżeli refundacja obejmuje co drugi miesiąc). Wysokość refundacji jaką otrzymuje pracodawca, określona jest w umowie zawartej z urzędem pracy. Prace interwencyjne organizują pracodawcy, czyli jednostki organizacyjne, chociażby nie posiadały osobowości prawnej, a także osoby fizyczne, jeżeli zatrudniają co najmniej jednego pracownika. Prace społecznie użyteczne Prace społecznie użyteczne pojawiły się w wachlarzu realizowanych form aktywizacji zawodowych w 2006 r., (z tego powodu analiza danych dotyczących tej formy, obejmuje lata 2006 2009). Mogą je wykonywać bezrobotni, którym upłynął już czas pobierania zasiłku lub też go nie nabyły, w miejscu zamieszkania lub pobytu w wymiarze do 10 godzin tygodniowo za wynagrodzeniem co najmniej 6 zł za godzinę. Do tych prac kieruje ich starosta, a organizują gminy w jednostkach organizacyjnych 1 Na potrzeby klarowności opisu zjawisk zachodzących na rynkach pracy, w dalszej części niniejszego opracowania stosuje się zwrot instrumenty, jako określenie wachlarza siedmiu instrumentów i usług, oferowanych osobom bezrobotnym na przestrzeni pięciu lat przez powiatowe urzędy pracy. 26

pomocy społecznej, organizacjach lub instytucjach statutowo zajmujących się pomocą charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej. Ustawa nie definiuje maksymalnego czasu realizacji tych prac - co oznacza, iż osoba bezrobotna może cały rok (i dłużej) wykonywać prace społecznie użyteczne, przy czym zachowuje status osoby bezrobotnej. Przepisy ustawy znacząco ograniczają krąg podmiotów, na rzecz których prace społecznie użyteczne mogą być wykonywane. Wynika z tego dość wyraźnie, iż mają one służyć wsparciu lokalnych społeczności (przede wszystkim gmin nie mających na celu maksymalizacji zysku). Gminy powinny przygotowywać plany określające rodzaj i ilość prac niezbędnych dla gminy i je przekazywać powiatowym urzędom pracy oraz kierownikom ośrodków pomocy społecznej. Na wniosek starosty, kierownicy ośrodków pomocy społecznej powinni sporządzać informacje o liczbie osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, które powinny zostać skierowane do wykonywania prac społecznie użytecznych na terenie gminy. Na podstawie tych informacji starosta zawiera z gminą porozumienie i urząd pracy kieruje bezrobotnych do wykonywania prac społecznie użytecznych. W miastach na prawach powiatu nie zawiera się porozumienia, lecz organizuje prace społecznie użyteczne na podstawie wniosku prezydenta miasta. Pomiędzy podmiotem, w którym są organizowane prace społecznie użyteczne a osobą bezrobotną na podstawie skierowania starosty (urzędu pracy) nie nawiązuje się stosunek pracy oraz nie jest zawierana żadna umowa. Ten rodzaj relacji ma charakter stosunku zobowiązaniowego według prawa cywilnego. Realizacja prac społecznie użytecznych ma na celu, oprócz zapewnienia osobom bezrobotnym możliwości uzyskania minimalnych przynajmniej środków do życia i wsparcia działań społeczności lokalnych, zdyscyplinowanie bezrobotnych i ograniczenie możliwości wykonywania przez nich pracy "na czarno". Przykładowe rodzaje wykonywanych prac to czynności takie jak: prace porządkowe na obszarze gminy (czystość ulic, obiektów), prace ogrodniczo - konserwatorskie na terenach zielonych, prace remontowe naprawa obiektów użyteczności publicznej, ulic, ogrodzeń, usługi opiekuńcze wobec osób starszych wiekiem oraz niepełnosprawnych. Przygotowanie zawodowe w miejscu pracy Osoby bezrobotne zaliczone przez ustawę do kategorii bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy mogły liczyć do 2009 r. na możliwość korzystania z przygotowania zawodowego w miejscu pracy. To forma aktywizacji przeznaczona dla osób bezrobotnych długotrwale, bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bezrobotnych powyżej 50 roku życia, bezrobotnych wychowujących samotnie co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia oraz bezrobotnych będących osobami niepełnosprawnymi. Celem tej formy aktywizacji było zdobywanie nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywanie zadań zawodowych na stanowisku pracy według ustalonego programu uzgodnionego pomiędzy starostą, pracodawcą i bezrobotnym. Bezrobotni w trakcie odbywania przygotowania zawodowego w miejscu pracy mogli otrzymać od starosty stypendium w wysokości 140% kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Przygotowanie zawodowe w miejscu pracy odbywa się na podstawie umowy zawieranej pomiędzy pracodawcą organizującym przygotowanie a starostą. 27

Staże zawodowe Staż to wykonywanie w miejscu pracy określonych zadań, które pozwolą później na samodzielne wykonywanie pracy. Staż odbywa się na podstawie umowy zawartej pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy a pracodawcą i może trwać od 6 do12 miesięcy. Stażysta realizuje program opracowany przez pracodawcę i zaakceptowany przez kierujący go urząd. Stażysta nie zawiera z pracodawcą umowy o pracę i nie otrzymuje od niego gratyfikacji finansowych. W okresie odbywania stażu przysługuje stażowe, w wysokości zasiłku podstawowego dla bezrobotnych, które jest wypłacane przez Powiatowy Urząd Pracy, kierujący na staż. Ze stażu może skorzystać: - bezrobotny, który do dnia skierowania na staż nie ukończył 25 roku życia, - bezrobotny, który w okresie 12 m-cy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie poświadczającym ukończenie szkoły wyższej, który nie ukończył 27 roku życia. Staż realizowany jest wg określonego programu. Program umożliwia samodzielne wykonywanie pracy po zakończeniu stażu. Powiatowy Urząd Pracy ma obowiązek zapoznać osobę bezrobotną z programem, który zawiera informacje dot. praktycznego wykonywania czynności lub zadań na stanowisku pracy lub w zawodzie. W ramach stażu wykonuje się czynności lub zadania w wymiarze czasu obowiązującym pracownika zatrudnionego na danym stanowisku pracy lub w danym zawodzie (nie więcej niż 40 godz. tyg.) z wyjątkiem pracy w godzinach nocnych. W okresie odbywania stażu posiada się status bezrobotnego i przysługują prawa oraz obowiązki związane z posiadaniem statusu osoby bezrobotnej. Staż można przerwać pod warunkiem otrzymania innej pracy na podstawie zawartej umowy. Należy wtedy w ciągu 7 dni poinformować urząd pracy o tym fakcie i dokonać formalności związanych z wyrejestrowaniem się. Roboty publiczne Roboty publiczne mogą być organizowane przez gminy, organizacje pozarządowe statutowo zajmujące się problematyką: ochrony środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej. Przy robotach publicznych instytucje mogą ubiegać się o zatrudnienie bezrobotnych (w pełnym wymiarze czasu pracy) w okresie do 6 miesięcy w ramach realizowanych na terenie gminy lub województwa inwestycji infrastrukturalnych oraz innych zadań inwestycyjnych finansowanych lub dofinansowywanych ze środków budżetu państwa, samorządu terytorialnego, funduszy celowych i środków instytucji, organizacji oraz zadań związanych z opieką społeczną i obsługą bezrobocia. Do robót publicznych w pełnym wymiarze czasu pracy urząd pracy może skierować wyłącznie: - bezrobotnych długotrwale lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka; - bezrobotnych powyżej 50 roku życia; - bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego; - bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia; - bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia; - bezrobotnych niepełnosprawnych. Do wykonywania przez okres do 6 miesięcy pracy niezwiązanej z wyuczonym zawodem w wymiarze nieprzekraczającym połowy wymiaru czasu pracy na zasadach robót publicznych urząd pracy może skierować: - bezrobotnych do 25 roku życia; 28

- bezrobotnych długotrwale lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka. Urząd pracy po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku pracodawcy zawiera z organizatorem robót publicznych stosowną umowę, kieruje odpowiednich kandydatów do pracy oraz refunduje organizatorowi robót publicznych przez okres do 6 miesięcy część kosztów poniesionych na wynagrodzenia (przy pełnym wymiarze czasu pracy). Refundacja nie może przekroczyć jednak 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego na koniec każdego miesiąca i składki na ubezpieczenie społeczne od refundowanego wynagrodzenia. Szkolenia Starosta inicjuje, organizuje i finansuje z Funduszu Pracy szkolenia bezrobotnych, osób pobierających rentę szkoleniową i żołnierzy rezerwy w celu zwiększenia ich szans na uzyskanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, podwyższenia kwalifikacji zawodowych lub zwiększenia aktywności zawodowej, w szczególności w przypadku: - braku kwalifikacji zawodowych; - konieczności zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji w związku z brakiem propozycji odpowiedniej pracy; - utraty zdolności do wykonywania pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie; - braku umiejętności aktywnego poszukiwania pracy. Starosta, na wniosek bezrobotnego, może sfinansować ze środków Funduszu Pracy, do wysokości 50 % przeciętnego wynagrodzenia, koszty egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, dyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów zawodowych oraz koszty uzyskania licencji niezbędnych do wykonywania danego zawodu. Szkolenia organizowane przez Powiatowe Urzędy Pracy mogą trwać do 6 miesięcy (w przypadkach uzasadnionych programem szkolenia - do 12 miesięcy). Wyjątek stanowią szkolenia dla osób nie posiadających żadnych kwalifikacji zawodowych, które mogą trwać do 24 miesięcy. Osobom bezrobotnym w okresie szkolenia przysługuje dodatek szkoleniowy w wysokości 20% zasiłku. Młodzieży do 25 roku życia w okresie szkolenia przysługuje stypendium w wysokości 40 % kwoty zasiłku. Osoby bezrobotne, biorące udział w szkoleniach, mogą też otrzymać: - zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, jeżeli szkolenie odbywa się w miejscowości innej niż miejsce zameldowania uczestnika szkolenia; - zwrot kosztów egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, dyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów zawodowych oraz kosztów uzyskania licencji niezbędnych do wykonywania zawodu - do wysokości 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia; - zwrot kosztów studiów podyplomowych do wysokości 75 proc., jeżeli osoba bezrobotna uprawdopodobni, że ukończenie danych studiów zapewni uzyskanie odpowiedniej pracy. Koszty szkolenia nie mogą przekroczyć dziesięciokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę na jedną osobę w okresie ostatnich 3 lat. Jednorazowe środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej Państwo promuje w społeczeństwie postawy przedsiębiorcze, poprzez przyznawanie jednorazowych środków finansowych z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej. Wysokość kwoty nie przekracza sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia w Polsce. Wniosek o tego typu wsparcie składa się we właściwym urzędzie pracy wraz z biznes planem. Ważne jest, aby ubiegający się o dofinansowanie spełniał odpowiednie warunki: w okresie roku poprzedzającego złożenie wniosku nie odmówił bez uzasadnionej przyczyny propozycji zatrudnienia, szkolenia, pracy zarobkowej czy innej formy aktywizacji zawodowej oraz nie otrzymał w ciągu 5 lat poprzedzających 29

wniosek żadnych pieniędzy z funduszy publicznych na podjęcie działalności gospodarczej bądź rolniczej. Osobom bezrobotnym mogą być przyznane jednorazowo środki z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związanych z podjęciem tej działalności, w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż wspomniana 6-krotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku, gdy działalność jest podejmowana na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych wysokość przyznanych środków nie może przekraczać 4-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni oraz 3-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu. Wniosek o przyznanie z Funduszu Pracy jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej powinien zawierać: - kwotę wnioskowanych środków; - rodzaj działalności gospodarczej, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, którą zamierza podjąć bezrobotny; - symbol podklasy rodzaju działalności określony zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD); - kalkulację kosztów związanych z podjęciem działalności gospodarczej oraz źródła ich finansowania; - specyfikację i harmonogram wydatków w ramach wnioskowanych środków, przeznaczanych w szczególności na zakup środków trwałych, urządzeń, maszyn, materiałów, towarów, usług i materiałów reklamowych, pozyskanie lokalu, opłatę wpisowego lub wkładu do spółdzielni socjalnej; - proponowaną formę zabezpieczenia zwrotu środków. Należy dodać, iż osoba, która otrzymała z Funduszu Pracy jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej, jest obowiązana dokonać zwrotu otrzymanych środków wraz z odsetkami, jeżeli prowadziła działalność gospodarczą lub była członkiem spółdzielni socjalnej przez okres krótszy niż 12 miesięcy albo naruszone zostały inne warunki umowy dotyczące przyznania tych środków. Refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego Starosta może ze środków Funduszu Pracy zrefundować podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą koszty wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 6-krotność przeciętnego wynagrodzenia. Podmiot zamierzający wyposażyć lub doposażyć stanowisko pracy dla skierowanego bezrobotnego może złożyć wniosek o refundację do starosty właściwego ze względu na siedzibę tego podmiotu lub ze względu na miejsce wykonywania pracy przez skierowanego bezrobotnego. Wniosek o refundację kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy może być uwzględniony w przypadku, gdy podmiot spełnia następujące warunki: - minimum pół roku przed złożeniem wniosku o refundację - prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej; - nie zalega w dniu złożenia wniosku z wypłacaniem w terminie wynagrodzeń pracownikom oraz z opłacaniem w terminie składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; - nie zalega w dniu złożenia wniosku z opłacaniem innych danin publicznych; - nie posiada w dniu złożenia wniosku nieuregulowanych w terminie zobowiązań cywilnoprawnych; 30

- nie był karany w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu; - nie znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej; - przez ostatnie pół roku nie zwolnił pracownika. Refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego wydatkowana może być w szczególności na zakup środków trwałych, urządzeń, maszyn w tym środków niezbędnych do zapewnienia zgodności stanowiska pracy z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiami ergonomii. Po podpisaniu umowy podmiot zobowiązany jest w okresie 30 dni do wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy oraz zatrudnienia skierowanego bezrobotnego w pełnym wymiarze czasu pracy oraz utrzymania tego stanowiska pracy przez okres nie krótszy niż 24 miesiące. Jeśli nie dochował tego lub innych warunków umowy o refundację, to jest zobowiązany dokonać zwrotu otrzymanych środków wraz z odsetkami. Inne, nieobjęte analizą W systemie instytucjonalnej, aktywnej pomocy osobom bezrobotnym, od lutego 2009 r. funkcjonuje nowy instrument przeciwdziałania bezrobociu: przygotowanie zawodowe dorosłych, umożliwiający m.in. uzyskanie tytułu zawodowego, tytułu czeladnika lub kwalifikacji i umiejętności zawodowych. Mimo, iż rok 2009 znajduje się w ramach czasowych niniejszej publikacji, to ze względu na znikome (20 skierowań) stosowanie przez urzędy pracy tej nowej formy wsparcia, nie została ona poddana szerszej analizie. Przygotowanie zawodowe dorosłych odbywa się w dwóch formach: - praktycznej nauki zawodu dorosłych (czas trwania: 12-18 miesięcy) umożliwiającej przystąpienie do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł zawodowy lub egzaminu czeladniczego; - przyuczenia do pracy dorosłych (czas trwania: 3-6 miesięcy) mającego na celu zdobycie wybranych kwalifikacji zawodowych lub umiejętności, niezbędnych do wykonywania określonych zadań zawodowych, właściwych dla zawodu występującego w klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy. Przygotowanie zawodowe dorosłych realizowane jest na podstawie umowy zawieranej między starostą a pracodawcą lub między starostą, pracodawcą i instytucją szkoleniową, wpisaną do rejestru prowadzonego przez wojewódzki urząd pracy. Realizowane jest według programu ukierunkowanego na nabywanie umiejętności praktycznych oraz zdobywanie wiedzy teoretycznej, niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych, przygotowanego przez pracodawcę lub instytucję szkoleniową we współpracy z pracodawcą. Na czas realizacji programu pracodawca wyznacza opiekuna uczestnika przygotowania zawodowego dorosłych, posiadającego odpowiednie kwalifikacje. Ponadto, niniejsza analiza nie obejmuje następujących instrumentów aktywizacji zawodowej, będących formami jedynie wspomagającymi wyżej opisywane: - refundacja kosztów przejazdu i zakwaterowania osób, które podjęty zatrudnienie, szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe w miejscu pracy w innej miejscowości niż miejsce ich zamieszkania; - zwrot bezrobotnym kosztów opieki nad dzieckiem w wieku do 7 lat lub osobą zależną, w przypadku podjęcia zatrudnienia, szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy; - częściowa refundacja kosztów zatrudnienia wspieranego realizowanego na podstawie przepisów o zatrudnieniu socjalnym ważność. 31

32

Efekty realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w Polsce w latach 2005 2009. Kluczowym elementem niniejszej analizy jest zobrazowanie, poprzez prezentację różnorodnych parametrów i wskaźników, skali i kierunków działań podejmowanych przez regionalne służby zatrudnienia na rzecz osób bezrobotnych. Jednakże, obraz nie byłby pełny bez przedstawienia miejsca województwa na tle całego kraju. Z tego powodu w poniższym rozdziale przedstawione zostały dane dotyczące realizacji form aktywizacji zawodowej w Polsce: struktura kosztowa realizowanych form aktywizacji zawodowej (koszty całkowite, koszty jednostkowe uczestnictwa, odsetek wydatków na daną formę); struktura ilościowa realizowanych form aktywizacji zawodowej (liczba osób korzystających z danej formy, liczba osób korzystających w poszczególnych województwach, odsetek uczestników danej formy); efektywność zatrudnieniowa (efektywność dla danej formy, efektywność dla poszczególnych województw); województwo zachodniopomorskie na tle kraju. Struktura kosztowa Analiza danych statystycznych ujętych w tabeli 12 wskazuje, iż w Polsce na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. całkowita kwota wyniosła 1 mld 863 mln zł, natomiast w 2009 r. było to już ponad 2 razy więcej 4 mld 17 mln zł. Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym największy wzrost odnotowano między 2008 a 2009 rokiem (zmiana o 29%). Mimo, iż w okresie 5 lat całkowity poziom wydatków na formy aktywizacji zawodowej w kraju wzrósł, to w przypadku dwóch z nich, przygotowania zawodowego i prac interwencyjnych, nakłady zmniejszyły się o, odpowiednio: 35 mln zł i 13 mln zł. Z kolei dla sześciu pozostałych, trend był wzrostowy, a w największym stopniu zwiększyły się wydatki na dotacje (o 794 mln zł), na staże (o 752 mln zł), na refundacje (o 409 mln zł). Mniejsza różnica w nakładach dotyczyła robót publicznych (o 35 mln zł) i prac społecznie użytecznych (o 11 mln zł od 2006 r.). Obserwując zmiany kosztowe w każdym kolejnym roku widać, iż w 2009 roku w stosunku do roku 2008, znacząco zwiększyły się wydatki na staże i dotacje (o odpowiednio: 433 mln zł i 395 mln zł). Tabela 12. Koszty całkowite realizacji poszczególnych aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w kraju w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W MLN ZŁ PRACE INTERWENCYJNE 193,9 220,0 214,7 196,5 180,5 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 25,9 33,2 33,9 36,7 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 193,6 203,1 214,7 350,0 128,5 ROBOTY PUBLICZNE 294,3 145,5 178,0 248,4 329,5 STAŻE 600,7 671,8 693,4 919,4 1352,3 SZKOLENIA 175,6 186,6 266,3 280,1 379,8 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 300,1 375,0 536,7 699,0 1093,8 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 105,6 201,1 361,3 383,4 514,5 OGÓŁEM 1862,8 2029,0 2498,3 3110,8 4015,6 33

W tym kontekście nie stanowi zaskoczenia fakt, iż z około 4 mld zł wydatkowanych w 2009 roku na formy aktywizacji zawodowej, ponad połowę środków przeznaczono na staże (1,35 mld zł) i dotacje (1,09 mld zł). Na kilka kolejnych form pomocowych refundacje, szkolenia i roboty publiczne wydatkowano kwoty rzędu kilkuset milionów złotych. Dlatego w porównaniu z ww. aktywnymi formami, jako stosunkowo niski należy ocenić poziom kosztów realizacji prac interwencyjnych (180,5 mln zł), przygotowania zawodowego (128,5 mln zł) i prac społecznie użytecznych (46,7 mln zł). Rozpatrując strukturę udziału kosztów całkowitych ponoszonych na realizację aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w kraju i w województwie (tabela 13) widać, iż w zachodniopomorskim odsetek wydatków na roboty publiczne, jak również prace interwencyjne i szkolenia był znacznie wyższy (odpowiednio o: 9, 5 i 5 p.p.). Jednocześnie, udział nakładów związanych z organizacją prac społecznie użytecznych był w regionie zauważalnie niższy (o 6 p.p.). W przypadku pozostałych form różnice nie były już tak znaczące. Tabela 13. Odsetek kosztów realizacji poszczególnych form aktywizacji w całkowitej kwocie kosztów poniesionych na realizację aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w województwie zachodniopomorskim i w kraju w 2009 roku [w procentach] FORMA AKTYWIZACJI KRAJ WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE SZKOLENIA 4% 9% PRACE INTERWENCYJNE 1% 6% ROBOTY PUBLICZNE 3% 12% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 8% 2% STAŻE 34% 30% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 9% 5% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 27% 25% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA 13% 12% PRACY OGÓŁEM 100% 100% W województwach Polski w latach 2005 2009 środki na aktywizację osób bezrobotnych stopniowo zwiększały się. Traktując rok 2005 jako bazowy można zauważyć (tabela 14), w których województwach tendencja była najsilniejsza. Największym beneficjentem tak intensywnej polityki wydatkowej państwa polskiego było województwo świętokrzyskie, którego publiczne służby zatrudnienia przeznaczyły w 2009 roku na realizację zadań na rzecz przeciwdziałania bezrobociu 207 mln zł. Oznaczało to ponad 2,5 krotnie większe wydatkowanie w stosunku do roku bazowego, gdy ta kwota wynosiła 79 mln zł. Niemal równie dynamiczne zmiany odnotowano w województwach: opolskim (wzrost wydatków o 155% w odniesieniu do 2005 r.), podkarpackim (154%) i lubelskim (151%). Jednocześnie, mimo, iż na przestrzeni badanych lat wyraźnie zwiększyły się limity dostępnych środków dla każdego z szesnastu regionów, to jednak w niektórych z nich ten przyrost był mniej imponujący. Do tej grupy należały województwa: wielkopolskie (75%), lubuskie (77%), pomorskie (77%) i zachodniopomorskie (83%). Charakterystyczne jest, iż województwo lubuskie było jedynym, w którym nie występowała tendencja stałego, z roku na rok, wzrostu wydatków, gdyż w 2006 roku były one niższe niż w poprzedzających dwunastu miesiącach. 34

Tabela 14. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w poszczególnych województwach kraju w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA W MLN ZŁ WOJ. DOLNOŚLĄSKIE 158,8 170,5 217,8 248,9 320,7 WOJ. KUJAWSKO POMORSKIE 140,4 154,2 185,8 221,5 280,7 WOJ. LUBELSKIE 103,9 115,5 141,7 195,8 261,2 WOJ. LUBUSKIE 69,4 64,5 79,6 94,3 122,7 WOJ. ŁÓDZKIE 127,6 143,8 179,7 228,2 291,2 WOJ. MAŁOPOLSKIE 107,0 113,1 143,0 185,1 241,9 WOJ. MAZOWIECKIE 195,6 218,3 266,5 336,8 458,7 WOJ. OPOLSKIE 47,4 48,0 63,6 88,0 120,7 WOJ. PODKARPACKIE 108,4 117,5 142,1 193,4 275,3 WOJ. PODLASKIE 49,2 54,9 68,7 91,9 122,3 WOJ. POMORSKIE 117,5 122,9 153,8 176,0 207,5 WOJ. ŚLĄSKIE 170,4 191,8 230,0 288,4 381,7 WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIE 78,7 92,2 112,3 150,3 206,6 WOJ. WARMIŃSKO MAZURSKIE 116,4 125,9 153,7 190,8 238,3 WOJ. WIELKOPOLSKIE 149,8 156,6 195,5 223,6 262,7 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 122,4 139,3 164,5 197,7 223,5 KRAJ 1862,8 2029,0 2498,3 3110,8 4015,6 Analiza danych zawartych w tabeli 15 pokazuje, że w ślad za wzrostem wydatków całkowitych na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się również koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach. Ogólny wzrost z poziomu 3 317 zł w 2005 r. do 5 866 zł w roku 2009 jest wynikiem zmian wysokości stawek kwotowych za świadczenia uzyskiwane przez uprawnione osoby za uczestnictwo w poszczególnych formach wsparcia. Zestawiając dane z lat 2005 i 2009 widać, iż największy wzrost jednostkowych kosztów dotyczył przygotowania zawodowego w miejscu pracy, refundacji (125% w 2009 r. w stosunku do 2005 r.) i szkoleń (95%), z kolei najmniejszy: staży i robót publicznych (obie formy po 43%). Tabela 15. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w kraju w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ PRACE INTERWENCYJNE 2736 3186 3633 4270 4475 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 416 452 530 559 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2831 3483 3265 4406 17947 ROBOTY PUBLICZNE 4254 4455 4352 5578 6099 STAŻE 3692 3973 4008 5413 5269 SZKOLENIA 1157 1271 1495 1664 2256 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 10749 10734 11904 13402 17102 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 8057 9226 9654 13685 18144 OGÓŁEM 3317 3414 3713 4769 5866 Rozpatrując szczegółowo każdy z analizowanych okresów widać, iż tendencja polegająca na stałym, corocznym wzroście kosztów jednostkowych dotyczyła niemal wszystkich form wsparcia. Wyjątek stanowiły roboty publiczne i przygotowanie zawodowe, gdyż koszt uczestnictwa jednej osoby w każdej z tych form był w 2007 roku niższy niż w roku 2006. 35

W 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: refundacje (18 144 zł), przygotowanie zawodowe (17 947 zł) oraz dotacje (17 102 zł). Jednocześnie, najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (559 zł), szkoleń (2 256 zł) oraz prac interwencyjnych (4 475 zł). W dziesięciu województwach kraju, jak wskazuje tabela 16, odnotowano tendencję stałego wzrostu jednostkowych kosztów uczestnictwa. Z pozostałych sześciu, w pięciu odnotowano niższą wartość tego parametru w roku 2006 (w stosunku do roku 2005), natomiast w województwie lubuskim jako jedynym - również w kolejnym 2007 - roku badana wartość była niższa. Z kolei w województwie śląskim intensywność zmian była najbardziej widoczna (koszty na poziomie 2 997 zł w 2005 r., a następnie 5 901 zł w 2009 r.). Nie mniej znaczny wzrost kosztów miał miejsce w lubelskim, łódzkim i mazowieckim (przyrost nakładów jednostkowych o około 3 tys. zł). W skali pięciu lat zdecydowanie najniższy przyrost kosztów odnotowano w województwie lubuskim (o 282 zł), a stosunkowo niski w opolskim (o 1 260 zł). Tabela 16. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w poszczególnych województwach kraju w latach 2005 2009. JEDNOSTKA TERYTORIALNA W ZŁ WOJ. DOLNOŚLĄSKIE 3210 3381 3814 5119 6003 WOJ. KUJAWSKO POMORSKIE 3229 3042 3531 4525 5561 WOJ. LUBELSKIE 3172 3701 3836 5035 6184 WOJ. LUBUSKIE 3124 2845 2309 3057 3406 WOJ. ŁÓDZKIE 3348 3514 3990 5239 6377 WOJ. MAŁOPOLSKIE 3194 3393 3830 4854 6013 WOJ. MAZOWIECKIE 3570 3585 4028 5272 6624 WOJ. OPOLSKIE 3426 2346 2582 3829 4686 WOJ. PODKARPACKIE 3634 3719 4088 4920 6594 WOJ. PODLASKIE 3261 3283 3711 4689 5672 WOJ. POMORSKIE 3483 3659 3974 4764 5740 WOJ. ŚLĄSKIE 2997 3507 3530 4644 5901 WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIE 3217 3598 3955 5060 5747 WOJ. WARMIŃSKO MAZURSKIE 3486 3485 3685 4669 5546 WOJ. WIELKOPOLSKIE 3 389 3 373 3 908 4 883 6 315 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 3401 3583 3983 4694 6057 KRAJ 3317 3414 3713 4769 5866 Struktura ilościowa Na przestrzeni analizowanych pięciu lat, z wsparcia publicznych służb zatrudnienia w ramach programów aktywizacji zawodowej realizowanych ze środków Funduszu Pracy, skorzystały w kraju ponad 3 mln osób (tabela 17). W 2005 były to 561 703 osoby, natomiast w 2009 r. już 684 624 osoby (wzrost o 22%). Warto zwrócić uwagę, iż najintensywniejszy wzrost liczby uczestników miał miejsce na przestrzeni lat 2006 2007. Natomiast w kolejnym, 2008 roku, ogólna liczba beneficjentów wszystkich rodzajów wsparcia była już niższa niż w poprzedzających dwunastu miesiącach (o ponad 20 tys.). Od 2005 roku całkowita liczba uczestników aktywnych form w kraju zwiększyła się, jednakże dotyczyło to jedynie części oferowanych form pomocowych. Zdecydowanie większego znaczenia nabrały dotacje i refundacje, których w 2009 r. przyznano o odpowiednio 129% i 116% więcej niż w 2005 roku. Dość znaczący był wzrost liczby osób odbywających staże zawodowe (o 58%), natomiast stosunkowo nieznacznie zwiększała się liczba osób uczestniczących w szkoleniach i pracach społecznie użytecznych (wzrost o 12% i 7%). W przypadku trzech form odnotowano spadek liczby osób w nich 36

uczestniczących, były to: przygotowanie zawodowe (o 89%), prace interwencyjne (o 43%) i roboty publiczne (o 22%). W 2009 roku najpopularniejszą aktywną formą były staże, na które w całym kraju skierowano ponad ćwierć miliona osób (co stanowiło 37% ogółu aktywizowanych). Dzięki szkoleniom swoje kwalifikacje miało szansę podwyższyć niemal 170 tys. osób (25%). Natomiast obszary wsparcia z najmniejszym udziałem to przygotowanie zawodowe, refundacje oraz prace interwencyjne łącznie we wszystkich regionach z tych instrumentów pomocowych skorzystało jedynie około 75 tys. osób. Charakterystyczne jest, iż refundacje wraz z dotacjami, mimo rosnącej z roku na rok popularności, stanowiły niewielki odsetek (odpowiednio 4% i 9%) wszystkich realizowanych w kraju działań pomocowych. Tabela 17. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w kraju w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 150925 146907 178089 168336 168334 PRACE INTERWENCYJNE 70878 69049 59096 46032 40348 ROBOTY PUBLICZNE 69180 32672 40900 44536 54019 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 61488 73400 63940 65768 STAŻE 162729 169105 173017 169860 256669 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 66962 58300 65777 79438 7162 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 27916 34939 45086 52155 63964 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 13113 21802 37423 28017 28360 OGÓŁEM 561703 594262 672788 652314 684624 Wykazana powyżej krajowa tendencja wzrostu liczby uczestników aktywnych form w 2009 roku w stosunku do roku 2005 znalazła odzwierciedlenie w 15 województwach (jedyny spadek odnotowano w wielkopolskim, o 6%). W części województw wzrost popularności był zauważalnie wyższy niż w innych. Do pierwszej grupy należały m. in. opolskie (o 86%), lubuskie (o 62%) oraz świętokrzyskie (o 47%), natomiast do drugiej m. in. : dolnośląskie (o 8%), pomorskie (o 7%) i zachodniopomorskie (o 3%). Warto zwrócić uwagę, iż w jedynie siedmiu województwach odnotowano trend bliźniaczy do ogólnokrajowego, polegający na wzroście uczestników aktywnych form do 2007 r., następnie spadku w 2008 r., a potem ponownego wzrostu w 2009 r. Ponadto, co ciekawe, jedynie w trzech województwach (podkarpackie, podlaskie oraz świętokrzyskie) miał miejsce stały wzrost liczby uczestników. Również w trzech obszarach (pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie), w 2009 roku nastąpił spadek liczby osób korzystających z form pomocowych w stosunku do roku 2008. W 2009 r., z grupy niespełna 700 tys. zaktywizowanych osób, największe ilościowe wsparcie odnotowano w województwie mazowieckim (ponad 69 tys. osób), śląskim (niemal 65 tys. osób) oraz dolnośląskim (ponad 53 tys. osób). Z kolei najmniejsze w: podlaskim (21,6 tys. osób) oraz opolskim (około 26 tys. osób). 37

Tabela 18. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w poszczególnych województwach kraju w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA WOJ. DOLNOŚLĄSKIE 49488 50423 57087 48625 53426 WOJ. KUJAWSKO POMORSKIE 43484 50678 52607 48956 50476 WOJ. LUBELSKIE 32762 31194 36940 38887 42231 WOJ. LUBUSKIE 22230 22686 34452 30856 36034 WOJ. ŁÓDZKIE 38124 40918 45043 43564 45670 WOJ. MAŁOPOLSKIE 33488 33353 37335 38124 40227 WOJ. MAZOWIECKIE 54780 60883 66154 63878 69254 WOJ. OPOLSKIE 13823 20462 24624 22992 25754 WOJ. PODKARPACKIE 29845 31595 35341 39303 41751 WOJ. PODLASKIE 15081 16713 17967 19595 21557 WOJ. POMORSKIE 33720 33582 38692 36957 36146 WOJ. ŚLĄSKIE 56841 54693 65136 62104 64676 WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIE 24463 25633 28387 29711 35952 WOJ. WARMIŃSKO MAZURSKIE 33382 36132 41697 40857 42969 WOJ. WIELKOPOLSKIE 44192 46439 50029 45790 41600 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 36000 38878 41297 42115 36901 KRAJ 561703 594262 672788 652314 684624 Porównując dane określające strukturę udziału bezrobotnych w poszczególnych formach (tabela 19) widać, iż najczęściej wykorzystywanymi instrumentami wsparcia w obu obszarach, były staże (kraj: 37%, województwo: 33%) i szkolenia (25% i 23%). Obie te formy wykorzystywano w podobnym stopniu (różnice w udziale to, odpowiednio, 4 p.p. i 2 p.p.). Zbliżona sytuacja dotyczyła również pozostałych form (dla robót publicznych ta różnica wyniosła 4 p.p.). Tabela 19. Odsetek osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w kraju i w województwie w 2009 roku [w procentach] FORMA AKTYWIZACJI KRAJ WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE SZKOLENIA 25 23 PRACE INTERWENCYJNE 6 7 ROBOTY PUBLICZNE 8 12 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 10 12 STAŻE 37 33 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1 1 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 9 8 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 4 4 OGÓŁEM 100 100 Efektywność zatrudnieniowa Skuteczność aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, mierzona wskaźnikiem efektywności zatrudnieniowej (tabela 20), kształtowała się na przestrzeni lat 2005 2009 w sposób dość zróżnicowany. Wskaźnik ogólny, dla wszystkich form zwiększał się do roku 2007 (osiągając wartość 57,7%), następnie zmniejszał się, choć nieznacznie, w dwóch kolejnych latach. Największy przyrost skuteczności o ponad 7 punktów procentowych odnotowano w latach 2005 2006. Rozpatrując poszczególne formy wsparcia, w każdym z analizowanych lat prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem pomocy osobom bezrobotnym (stopa ponownego zatrudnienia 38

kształtowała się w tym czasie w przedziale ok. 62% - 72%). Jej wielkość w ślad za trendem dla wskaźnika ogólnego zwiększała się do 2007 r., aby zmniejszyć się w dwóch kolejnych. Identyczna tendencja gdy dana forma była najskuteczniejsza w 2007 roku, a w następnych latach już mniej dotyczyła staży i prac społecznie użytecznych. Do najskuteczniejszych form aktywizacji zawodowej w 2009 roku, wraz z pracami interwencyjnymi (71,8%), należały przygotowanie zawodowe (52%), staże (49,5%) i roboty publiczne (47,9%). Jednocześnie, najniższa efektywność charakteryzowała szkolenia (34,3%), a niewiele wyższa prace społecznie użyteczne (39,8%). Tabela 20. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w kraju w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 36,1 45,1 44,4 39,2 34,3 PRACE INTERWENCYJNE 62,0 72,2 74,3 73,4 71,8 ROBOTY PUBLICZNE 29,0 46,0 50,1 46,6 47,9 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 35,0 44,0 43,4 39,8 STAŻE 46,2 51,1 55,2 54,2 49,5 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 46,1 51,1 52,6 53,4 52,0 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE I DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 47,4 54,9 57,7 56,0 53,2 Jak wskazują dane ujęte w tabeli 21 w dziesięciu województwach kraju efektywność zatrudnieniowa kształtowała się podobnie jak w kraju (najwyższą skuteczność osiągnięto w 2007 r., a następnie nastąpił spadek). W pięciu kolejnych regionach sytuacja była dość zbliżona, z tą różnicą, że szczyt efektywności przypadł w innym czasie: dla województwa lubelskiego i podkarpackiego był to rok 2006, natomiast dla opolskiego, pomorskiego i zachodniopomorskiego 2008 r. Zwraca uwagę, iż województwo świętokrzyskie było jedynym, w którym w 2009 r. udało się osiągnąć wyższą skuteczność wsparcia niż w 2008 r. Tabela 21. Efektywność zatrudnieniowa (wskaźnik ponownego zatrudnienia) aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w województwach kraju w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA WOJ. DOLNOŚLĄSKIE 43,2 49,7 58,4 57,3 55,6 WOJ. KUJAWSKO POMORSKIE 48,3 52,8 55,6 52,8 52,2 WOJ. LUBELSKIE 43,9 53,0 52,9 50,5 47,5 WOJ. LUBUSKIE 45,3 58,2 69,8 68,3 67,3 WOJ. ŁÓDZKIE 50,5 58,8 62,2 60,3 57,7 WOJ. MAŁOPOLSKIE 51,9 55,2 57,4 53,7 50,7 WOJ. MAZOWIECKIE 42,7 46,4 46,9 44,1 42,4 WOJ. OPOLSKIE 42,4 54,1 54,6 56,6 46,5 WOJ. PODKARPACKIE 52,0 57,1 55,6 52,3 51,8 WOJ. PODLASKIE 47,6 57,4 60,2 57,0 53,1 WOJ. POMORSKIE 48,9 59,9 63,2 64,5 55,7 WOJ. ŚLĄSKIE 48,5 55,8 57,6 57,1 55,8 WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIE 43,8 52,6 57,2 53,4 54,9 WOJ. WARMIŃSKO MAZURSKIE 45,6 57,4 57,4 52,5 49,4 WOJ. WIELKOPOLSKIE 55,4 60,1 63,3 62,7 60,9 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 43,4 57,6 58,3 60,5 54,5 KRAJ 47,4 54,9 57,7 56,0 53,2 39

Rozpatrując intensywność zmian pomiędzy 2005 a 2009 rokiem widać, iż efektywność realizacji aktywnych form zwiększyła się w trzynastu województwach, przy czym największa zmiana dotyczyła lubuskiego (z 45,3% w 2005 r. do 67,3% w roku 2009 o 22 p.p.), dolnośląskiego (o 12,4 p.p.) oraz świętokrzyskiego i zachodniopomorskiego (oba o 11,1 p.p.). Jednocześnie, w dwóch regionach odnotowano spadek efektywności realizowanego wsparcia na przestrzeni kilku lat: dotyczyło to małopolskiego (o 1,2 p.p.), mazowieckiego (o 0,3 p.p.). W ostatnim analizowanym okresie (2009 r.), lubuskie było województwem mogącym pochwalić się największą stopą ponownego zatrudnienia. Z kolei drugie pod względem efektywności było wielkopolskie (60,9%). Regiony, w których ten wskaźnik kształtował się na zauważalnie niższym poziomie (odpowiednio 42,4% i 46,5%), to mazowieckie i opolskie. Województwo zachodniopomorskie na tle kraju Dane ujęte w tabeli 22 wskazują, że w 2009 r. w zachodniopomorskim wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej - w stosunku do innych województw w stopniu umiarkowanym. Świadczy o tym odsetek ogółu wydatków, stanowiący 6%, umiejscawiając region na dziesiątej pozycji w Polsce. Na taki udział w strukturze wydatków wpłynął trend wzrostu wydatków między 2005 a 2009 rokiem, wynoszący w kraju 116%, a w województwie jedynie 82%. Tabela 22. Wskaźniki i parametry porównujące strukturę ilościową i efektywność zatrudnieniową realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w 2005 i 2009 roku WYBRANE WSKAŹNIKI I PARAMETRY WOJEWÓDZTWO POLSKA POZYCJA WOJEWÓDZTWA W POLSCE Wydatki całkowite na AF w 2009 roku 223,5 4015,6 10 ta Zmiana wielkości wydatków całkowitych na AF w 2009 roku w stosunku do 2005 roku 82% 116% 13 Jednostkowe koszty uczestnictwa w AF w 2009 roku 6057 5866 6 Zmiana wielkości jednostkowych kosztów uczestnictwa w AF w 2009 roku w stosunku do 2005 roku 78% 77% 10 Liczba uczestników AF w 2009 roku 36901 684624 11 Zmiana wielkości liczby uczestników AF w 2009 roku w stosunku do 2005 roku 3% 22% 15 Efektywność zatrudnieniowa AF w 2009 roku 54,5% 53,2% 8 Zmiana wskaźnika efektywności zatrudnieniowej dla AF w 2009 roku w stosunku do 2005 roku 11,1 p. p. 5,8 p. p. 2/3 Jednocześnie, w rozpatrywanym okresie odnotowano w województwie nieznacznie większą niż w kraju zarówno wielkość (6 957 zł wobec 5 866 zł), jak i zmianę wielkości (odpowiednio: 78% i 77%) jednostkowych kosztów uczestnictwa. Porównując liczbę uczestników aktywnych form w województwie i w kraju widać, iż w 2009 r. odsetek udziału mieszkańców województwa wyniósł 5%, co uplasowało zachodniopomorskie na jedenastej pozycji z szesnastu. Kluczowym determinantem tej sytuacji jest fakt, iż na przestrzeni lat 2005 2009 liczba osób korzystających z form aktywnego wsparcia zwiększyła się jedynie o 3% (dla porównania: w kraju było to 22%). Ponadto, nie bez znaczenia jest statystyka dotycząca liczby mieszkańców poszczególnych województw, plasująca województwo zachodniopomorskie również na 11 miejscu. W 2009 r. skuteczność realizacji form aktywizacji zawodowej była zbliżona w obu porównywanych obszarach, jednakże podkreślenia wymaga fakt, iż na przestrzeni analizowanych pięciu lat efektywność działań prozatrudnieniowych w regionie zwiększyła się bardziej zauważalnie (11,1 p. p. wobec 5,8 p. p. w kraju). Umiejscowiło to województwo zachodniopomorskie w trójce regionów mogących pochwalić się największym wzrostem stopy ponownego zatrudnienia. 40

Ujęcie sumaryczne Na przestrzeni analizowanego okresu wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w Polsce zwiększyły się ponad dwukrotnie z poziomu 1,9 mld zł w 2005 r. do wysokości 4 mld zł w 2009 r. Jednocześnie, w przypadku sześciu form aktywizacji nakłady zwiększyły się (dla dotacji i refundacji po niemal 0,8 mld zł), natomiast dla dwóch zmniejszyły. Dodatkowo, w każdym województwie wydatki na pomoc bezrobotnym wzrosły, największym przyrostem (ponad 2,5 krotnie) charakteryzowało się świętokrzyskie, natomiast najmniejszym wielkopolskie. W 2009 r. najwięcej wydatkowano na staże (1,4 mld zł) i dotacje (1,1 mld zł), natomiast najmniej na: prace społecznie użyteczne (36,7 mln zł) i przygotowanie zawodowe (128,5 mln zł). Z kolei regiony ponoszące największe koszty aktywizacji to: mazowieckie (459 mln zł) i dolnośląskie (321 mln zł), natomiast najmniejsze: opolskie (120,7 mln) i podlaskie (122,3 mln zł). Ogólny poziom jednostkowych kosztów uczestnictwa wzrósł na przestrzeni lat o ponad 2 tys. zł. Największy wzrost dotyczył przygotowania zawodowego, refundacji i szkoleń, z kolei najmniejszy: staży i robót publicznych. Co więcej, koszty jednostkowe wzrosły w każdym z województw. Najbardziej kosztownymi formami wsparcia w 2009 r. były refundacje (ponad 18 tys. zł), przygotowanie zawodowe (niemal 18 tys. zł) i dotacje (ponad 17 tys. zł), natomiast najmniej: prace społecznie użyteczne (559 zł). W okresie pięciu lat z form aktywizacji zawodowej oferowanych przez publiczne służby zatrudnienia skorzystało ponad 3 mln osób. W każdym kolejnym roku ta liczba się zwiększała. Na przestrzeni tego okresu znacznie wzrosła liczba udzielonych dotacji i refundacji, jednakże w dalszym ciągu najbardziej popularną formą były staże w 2009 r. w całym kraju skierowano na nie ponad ćwierć miliona osób. Na przestrzeni lat wszystkie województwa, poza wielkopolskim, zanotowały wzrost uczestników aktywnych form. Największym charakteryzowało się opolskie (o 86%), najmniejszym: dolnośląskie (o 8%). Jednocześnie, w 2009 r. w mazowieckim wsparciem objęto największą liczbę osób (ponad 69 tys.), z kolei najmniej osób skorzystało z pomocy w podlaskim 21,6 tys. Najefektywniejszym instrumentem wsparcia, obok dotacji i refundacji, były w latach 2005 2009 prace interwencyjne. Charakterystyczne jest, iż dla niemal każdej z form, efektywność kształtowała się na najwyższym poziomie w 2007 r. Ponadto, w trzynastu województwach skuteczność zatrudnienia zwiększyła się w 2009 r. w stosunku do 2005 r. (średnio o 5,8 p.p.). Największy wzrost dotyczył lubuskiego (o 22 p.p.). Jednocześnie, jedynie w trzech województwach odnotowano spadek efektywności, lecz był on stosunkowo nieznaczny, były to małopolskie, mazowieckie i podkarpackie. W stosunku do innych województw, w 2009 r. w zachodniopomorskim środki na aktywizację bezrobotnych wydatkowano na przeciętnym poziomie (6% udziału oznaczające dziesiąte miejsce). Z kolei uczestnicy poszczególnych form wsparcia stanowili 5% ogółu korzystających z pomocy w całym kraju (co oznaczało przedostatnie, piętnaste miejsce). Jednocześnie, efektywność zatrudnieniowa kształtowała się w regionie na poziomie 55% (ósme miejsce), co było wartością wyższą w stosunku do średniej dla kraju wynoszącej 53%. Parametrem w największym stopniu wyróżniającym zachodniopomorskie w stosunku do innych województw była zmiana wielkości wskaźnika ponownego zatrudnienia, kształtująca się na poziomie 11,1 p.p. (w kraju jedynie 5,8 p.p.). Przedstawione powyżej krótkie podsumowania analizowanych zbiorowości regionalnych pozwalają ocenić, iż w toku podejmowanych działań prozatrudnieniowych, zachodniopomorskie nie wyróżniało się szczególnie na tle innych województw. Różnice występowały, jednakże nie były znaczące. Jedną z wyraźniejszych była ta występująca w strukturze analizowanych 41

wydatków, ponoszonych na realizację form aktywizacji zawodowej. Dotyczyła robót publicznych, na które skierowano znacznie większy odsetek osób w województwie (12%) niż w kraju (3%). Dodatkowo, o ile nie odnotowano większych różnic w strukturze uczestnictwa, to w przypadku efektywności zatrudnienia, województwo cechowało się o wiele intensywniejszym wzrostem wartości tego wskaźnika na przestrzeni analizowanego okresu (11,1 p.p. wobec 5,8 p.p.). 42

Efekty realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009. Ocena stopnia odchylenia trendów zachodzących na dwudziestu lokalnych rynkach pracy, które odnoszą się do zjawiska stosowania form aktywizacji zawodowej jest niemożliwa bez zdefiniowania normy, którą w tym przypadku są tendencje obserwowane na poziomie całego województwa. To w konsekwencji warunkuje konieczność przedstawienia zbiorów danych dla obszaru województwa wg podobnego schematu jak w poprzednim rozdziale: struktura kosztowa realizowanych form aktywizacji zawodowej (koszty całkowite, koszty jednostkowe uczestnictwa); struktura ilościowa realizowanych form aktywizacji zawodowej (liczba osób korzystających z danej formy, liczba osób korzystających w poszczególnych powiatach); efektywność zatrudnieniowa (efektywność dla danej formy, efektywność dla poszczególnych powiatów); Struktura kosztowa Z analizy danych kosztowych ujętych w tabeli 23 wynika, iż w województwie zachodniopomorskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. były to 122 mln zł, natomiast w kolejnym niemal 2 razy więcej 224 mln zł. Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym największy wzrost odnotowano między 2007 a 2008 rokiem (zmiana o 20%). Przygotowanie zawodowe było jedyną formą, na którą w 2009 r. wydatkowano mniej niż w 2005 r. (o 2,8 mln zł). W przypadku pozostałych form wystąpił w tym czasie wzrostowy trend wydatków, a w największym stopniu dotyczyło to refundacji (o 315%) i dotacji (o 252%). Najniższy przyrost nakładów odnotowano dla robót publicznych (o 11%) i prac interwencyjnych (o 13%). W kontekście takich zmian kosztowych nie jest zaskoczeniem, iż w 2009 r. formami wymagającymi ponoszenia największych nakładów były staże i dotacje (odpowiednio: 66 mln zł i 56 mln zł). Równocześnie, dość znaczne kwoty wydatkowano na roboty publiczne i refundacje (po około 27 mln zł), natomiast niewielkie na: prace społecznie użyteczne (4 mln zł) i przygotowanie zawodowe (11 mln zł). Tabela 23. Wydatki całkowite na poszczególne aktywne formy w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W MLN ZŁ SZKOLENIA 15,6 15,3 20,0 20,7 20,0 PRACE INTERWENCYJNE 11,0 13,6 13,7 12,9 12,4 ROBOTY PUBLICZNE 24,6 19,5 19,2 22,3 27,3 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 3,0 3,7 3,6 3,9 STAŻE 35,3 36,8 36,0 46,4 66,1 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 13,3 13,5 15,6 23,4 10,5 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 16,0 21,8 30,9 43,9 56,3 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 6,5 15,8 25,6 24,5 27,0 OGÓŁEM 122,4 139,3 164,5 197,7 223,5 43

W latach 2005 2009 w powiatach województwa, środki na aktywizację osób bezrobotnych stopniowo zwiększały się. Najdynamiczniejszy wzrost dotyczył polickiego, w którym w 2005 r. formy aktywizacji zawodowej wydatkowano 2,8 mln zł, natomiast w 2009 r. było to już 7,5 mln zł, zatem wyniósł on 168% (4,7 mln zł). Niemal równie znaczące zmiany odnotowano w powiatach: białogardzkim (wzrost wydatków o 138% w odniesieniu do 2005 r. 8 mln zł), goleniowskim (119% - 6,7 mln zł), wałeckim (113% - 3,6 mln zł) i szczecineckim (106% - 10 mln zł). W niektórych ten przyrost był mniej znaczący, w szczególności dotyczyło to: świnoujskiego (38% - 0,6 mln zł) i sławieńskiego (44% - 2,4 mln zł). Tabela 24. Koszty całkowite realizacji poszczególnych aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA W MLN ZŁ POWIAT BIAŁOGARDZKI 5,8 6,3 7,9 11,7 13,8 POWIAT CHOSZCZEŃSKI 5,8 6,4 7,3 9,0 10,0 POWIAT DRAWSKI 6,4 8,1 9,4 10,2 12,2 POWIAT GOLENIOWSKI 5,6 7,0 8,7 9,9 12,3 POWIAT GRYFICKI 6,6 6,4 8,7 14,0 13,8 POWIAT GRYFIŃSKI 6,9 7,0 8,4 9,6 11,4 POWIAT KAMIEŃSKI 3,7 4,4 4,7 5,6 6,9 POWIAT KOŁOBRZESKI 3,3 2,8 2,9 3,8 5,3 POWIAT KOSZALIŃSKI Z M. KOSZALIN 11,6 14,3 16,1 15,9 18,4 POWIAT ŁOBESKI 6,2 7,3 9,2 12,4 11,3 POWIAT MYŚLIBORSKI 5,0 5,3 5,6 7,3 7,9 POWIAT POLICKI 2,8 3,5 4,1 4,9 7,5 POWIAT PYRZYCKI 4,9 4,9 5,9 7,1 7,9 POWIAT SŁAWIEŃSKI 5,4 6,8 7,9 8,2 7,8 POWIAT STARGARDZKI 9,6 10,1 11,9 16,1 16,9 POWIAT SZCZECINECKI 9,7 12,1 13,4 15,8 20,0 POWIAT ŚWIDWIŃSKI 6,2 8,0 10,3 11,7 12,3 POWIAT WAŁECKI 3,2 4,1 4,6 6,5 6,8 POWIAT M.SZCZECIN 12,2 12,5 15,6 16,2 18,8 POWIAT M.ŚWINOUJŚCIE 1,6 1,8 1,8 1,7 2,2 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 122,4 139,3 164,5 197,7 223,5 Jak wskazują dane ujęte w tabeli 25, na przestrzeni analizowanych pięciu lat zwiększyły się podobnie jak z przypadku wydatków całkowitych koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach (z poziomu 3 401 zł w 2005 r. do 6 057 zł w roku 2009). Rozpatrując poszczególne obszary wsparcia widać, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty przygotowania zawodowego (kilkukrotnie), refundacji (o 102%), prac interwencyjnych (75%) oraz dotacji i robót publicznych (obie o 74%), natomiast najmniej: szkoleń i staży (obie o 39%). W 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: przygotowanie zawodowe (22 398 zł), dotacje (18 737 zł) oraz refundacje (17 987 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (910 zł), szkoleń (2 346 zł) oraz prac interwencyjnych (4 773 zł). 44

Tabela 25. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1682 1686 1935 1880 2346 PRACE INTERWENCYJNE 2731 3365 4088 4264 4773 ROBOTY PUBLICZNE 3594 4646 4482 5388 6248 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 639 722 788 910 STAŻE 3936 3911 4140 5322 5463 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2877 3235 3383 4064 22398 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 10776 12174 13162 14434 18737 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 8889 10489 9900 14566 17987 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 3401 3583 3983 4694 6057 Jedynie w czterech z dwudziestu powiatów, jak wskazuje tabela 26, odnotowano tendencję stałego wzrostu jednostkowych kosztów uczestnictwa. Z pozostałych szesnastu, w jedenastu odnotowano niższą wartość tego parametru w roku 2006 (w stosunku do roku 2005), a następnie stały wzrost w kolejnych latach. Jeśli chodzi o tempo wzrostu kosztów jednostkowych, to wskazać należy powiaty cechujące się największą intensywnością zmian, m. in. : białogardzki (wzrost o 128%), łobeski (126%) i sławieński (119%). Z kolei wg trendu odwrotnego kształtowała się sytuacja w powiatach: kołobrzeskim (wzrost jedynie o 25%), myśliborskim (o 26%). Tabela 26. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w poszczególnych powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA W ZŁ POWIAT BIAŁOGARDZKI 3193 3693 4308 5017 7284 POWIAT CHOSZCZEŃSKI 3439 3797 3845 5306 5807 POWIAT DRAWSKI 2833 2764 3474 3757 5133 POWIAT GOLENIOWSKI 3815 4056 5123 4867 7714 POWIAT GRYFICKI 3856 3772 4085 5331 7535 POWIAT GRYFIŃSKI 3563 3156 4000 4550 6149 POWIAT KAMIEŃSKI 4757 4731 3987 4897 6160 POWIAT KOŁOBRZESKI 3690 2455 3059 3721 4614 POWIAT KOSZALIŃSKI Z M. KOSZALIN 3403 3849 4301 4884 5725 POWIAT ŁOBESKI 3350 3743 4382 5385 7574 POWIAT MYŚLIBORSKI 3977 3964 3556 4234 5017 POWIAT POLICKI 3139 4152 3588 4411 5719 POWIAT PYRZYCKI 3530 4251 3963 4420 4957 POWIAT SŁAWIEŃSKI 3250 3862 5033 6257 7104 POWIAT STARGARDZKI 3425 4069 3766 4021 7351 POWIAT SZCZECINECKI 3013 3461 4244 4769 6336 POWIAT ŚWIDWIŃSKI 3359 3443 3936 4779 5394 POWIAT WAŁECKI 2887 2698 2824 3589 4265 POWIAT M.SZCZECIN 3513 3506 3857 5136 5619 POWIAT M.ŚWINOUJŚCIE 2833 2785 3303 4538 5597 ZACHODNIOPOMORSKIE 3401 3583 3983 4694 6057 45

Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, wsparciem publicznych służb zatrudnienia w ramach form aktywizacji zawodowej zostało objętych łącznie niemal 200 tys. osób (tabela 27). Od 2005 do 2008 roku notowany był trend stałego wzrostu liczby uczestników poszczególnych form wsparcia (od 36 do ponad 42 tys. osób). Jednakże w 2009 r. nastąpiła tendencja odwrotna, gdyż liczba aktywizowanych spadła dość znacząco, do poziomu 36 901 osób. W efekcie nastąpił, w stosunku do roku bazowego (2005), jedynie wzrost o 3%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż wielkość uczestnictwa w trzech z nich zwiększyła się, a w pięciu zmniejszyła. Do pierwszej grupy należały: refundacje (wzrost o 105%), dotacje (o 102%) i staże (o 35%). Z kolei najintensywniejszy spadek liczby uczestników dotyczył przygotowania zawodowego w miejscu pracy (o 90%) oraz prac interwencyjnych i robót publicznych (obie formy po 36%). Jednocześnie, dane z 2009 r. wskazują, iż do najpopularniejszych aktywnych form w tym czasie należały staże (na które skierowano ponad 12 tys. osób, co stanowiło 33% ogółu aktywizowanych w województwie) i szkolenia (w których uczestniczyło około 8,5 tys. osób). Z kolei do mniej wykorzystywanych obszarów wsparcia należały przygotowanie zawodowe, refundacje oraz prace interwencyjne. Warto również podkreślić, iż suma przyznanych w 2009 r. dotacji i refundacji stanowiła mimo wzrostu ich liczby w okresie pięciu lat - niewielki odsetek (12%) wszystkich podjętych w województwie działań aktywizujących. Tabela 27. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w województwie w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 9291 9071 10323 10937 8523 PRACE INTERWENCYJNE 4041 4030 3354 3024 2596 ROBOTY PUBLICZNE 6833 4188 4288 4143 4373 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 4690 5153 4572 4331 STAŻE 8979 9419 8645 8724 12106 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 4636 4179 4600 5761 465 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 1487 1791 2351 3271 3005 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 733 1510 2583 1683 1502 OGÓŁEM 36000 38878 41297 42115 36901 Dane ujęte w tabeli 28 wskazują, iż w dwunastu z dwudziestu powiatów wystąpiła tendencja wzrostu liczby uczestników aktywnych form w 2009 roku w stosunku do roku 2005, przy czym największa dynamika dotyczyła powiatów: polickiego (46%), kamieńskiego (45%) i wałeckiego (43%). Odwrotny trend odnotowano w ośmiu pozostałych powiatach, a był on najdynamiczniejszy w: sławieńskim (spadek uczestników o 33%) i m. Świnoujście (o 32%). Z niemal 37 tys. osób objętych w 2009 r. w województwie działaniami pomocowymi, największą grupę stanowili mieszkańcy Szczecina (3,3 tys. osób) oraz powiatu koszalińskiego (3,2 tys. osób) i szczecineckiego (3,1 tys. osób). Jednocześnie, obszary, w których tych osób było mniej to: m. Świnoujście (388 osób) oraz powiaty sławieński, kamieński i kołobrzeski (w których działaniami pomocowymi objęto po około tysiąc osób). 46

Tabela 28. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w poszczególnych powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA POWIAT BIAŁOGARDZKI 1806 1699 1839 2342 1895 POWIAT CHOSZCZEŃSKI 1674 1698 1888 1701 1728 POWIAT DRAWSKI 2245 2916 2698 2713 2377 POWIAT GOLENIOWSKI 1471 1728 1690 2029 1593 POWIAT GRYFICKI 1707 1686 2137 2621 1833 POWIAT GRYFIŃSKI 1940 2225 2105 2111 1846 POWIAT KAMIEŃSKI 779 933 1181 1152 1128 POWIAT KOŁOBRZESKI 904 1126 960 1032 1157 POWIAT KOSZALIŃSKI Z M. KOSZALIN 3416 3726 3739 3248 3211 POWIAT ŁOBESKI 1838 1959 2090 2296 1495 POWIAT MYŚLIBORSKI 1261 1346 1574 1723 1578 POWIAT POLICKI 896 852 1149 1113 1304 POWIAT PYRZYCKI 1379 1157 1486 1617 1595 POWIAT SŁAWIEŃSKI 1650 1749 1577 1305 1104 POWIAT STARGARDZKI 2801 2484 3148 4011 2293 POWIAT SZCZECINECKI 3213 3502 3162 3313 3150 POWIAT ŚWIDWIŃSKI 1856 2330 2619 2441 2284 POWIAT WAŁECKI 1117 1533 1643 1805 1594 POWIAT M.SZCZECIN 3474 3577 4056 3158 3348 POWIAT M.ŚWINOUJŚCIE 573 652 556 384 388 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 36000 38878 41297 42115 36901 Efektywność zatrudnieniowa Jak wynika z tabeli 29, zawierającej wskaźniki efektywności zatrudnieniowej form aktywizacji realizowanych w województwie zachodniopomorskim na przestrzeni analizowanego okresu, ich skuteczność kształtowała się wg dość charakterystycznego trendu. Efektywność ogólna wzrastała do 2008 roku, do poziomu 61%, by w kolejnym spaść. W podobny sposób kształtowały się wielkości tego wskaźnika dla prac interwencyjnych (szczytowe 82% w 2008 r.), staży (64%) i przygotowania zawodowego (60%). Z kolei w przypadku szkoleń, okresem najwyższej efektywności był rok 2007. Tabela 29. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w województwie zachodniopomorskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 36,1 46,9 52,3 48,7 39,1 PRACE INTERWENCYJNE 69,2 86,2 77,8 82,0 77,8 ROBOTY PUBLICZNE 22,6 53,8 50,1 56,6 55,8 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 35,7 29,1 28,9 34,4 STAŻE 41,1 53,8 54,4 64,1 48,3 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 43,5 54,9 56,9 60,1 55,1 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 43,4 57,6 58,3 60,5 54,5 47

Zwraca również uwagę, iż między 2005 a 2006 rokiem znacznie zwiększyła się efektywność udzielanego wsparcia. Zmiana poziomu ogólnego wyniosła ponad 14 punktów procentowych. Natomiast w przypadku poszczególnych form ta różnica była jeszcze większa, a w największym stopniu dotyczyło to robót publicznych (zmiana o 31 p.p.) i prac interwencyjnych (17 p.p.). Prace interwencyjne to forma, która w każdym z lat była najskuteczniejszą formą z dostępnego wachlarza instrumentów wspierających zatrudnienie osób bezrobotnych (stopa ponownego zatrudnienia kształtowała się w tym czasie w przedziale 69% - 86%). Do najskuteczniejszych form aktywizacji w 2009 r., poza pracami interwencyjnymi, należały roboty publiczne (56%) i przygotowanie zawodowe (55%). Jednocześnie, niska efektywność charakteryzowała prace społecznie użyteczne (34%) i szkolenia (39%). Rozpatrując skuteczność w ujęciu terytorialnym (tabela 28) widać, iż w dziewięciu z dwudziestu powiatów efektywność zatrudnieniowa przyjmowała najwyższą wartość w 2008 r. W kolejnych dziewięciu obszarach szczyt efektywności przypadł w innym czasie: dla pięciu powiatów był to rok 2008, dla czterech 2006 r. W dwóch pozostałych powiatach sytuacja kształtowała się całkowicie odmiennie: w kołobrzeskim w 2005 r. odnotowano wskaźnik efektywności, który w kolejnych latach nie został już osiągnięty, natomiast w świdwińskim największy odsetek bezrobotnych zdobywających zatrudnienie przypadł w 2009 r. Tabela 30. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu realizowanych w powiatach województwa zachodniopomorskiego w latach 2005 2009 JEDNOSTKA TERYTORIALNA POWIAT BIAŁOGARDZKI 33,5 51,1 44,7 55,9 55,2 POWIAT CHOSZCZEŃSKI 34,9 70,1 58,2 64,4 50,4 POWIAT DRAWSKI 54,5 66,3 51,3 66,8 60,0 POWIAT GOLENIOWSKI 54 69,5 65 68,8 65,5 POWIAT GRYFICKI 41,8 51,3 56,8 56,0 54,6 POWIAT GRYFIŃSKI 47,5 53,4 52,4 54,5 49,9 POWIAT KAMIEŃSKI 31,6 53,6 49,1 55,0 52,1 POWIAT KOŁOBRZESKI 46,6 43,9 43,2 40,8 38,2 POWIAT KOSZALIŃSKI Z M. KOSZALIN 48,8 54,7 63,3 60,8 58,3 POWIAT ŁOBESKI 39,5 70,1 66 67,7 41,6 POWIAT MYŚLIBORSKI 42,9 57,1 66,6 62,7 56,5 POWIAT POLICKI 42,4 49,2 56,7 50,9 48,1 POWIAT PYRZYCKI 43,8 62,0 72,5 76,2 73,1 POWIAT SŁAWIEŃSKI 38,7 65,4 69 72,0 58,5 POWIAT STARGARDZKI 39,3 60,5 61,4 56,5 47,0 POWIAT SZCZECINECKI 33,8 49,0 46,6 51,3 46,5 POWIAT ŚWIDWIŃSKI 51,5 68,0 56,8 62,8 70,3 POWIAT WAŁECKI 47,8 56,9 46,8 50,3 39,5 POWIAT M.SZCZECIN 44,2 50,3 68,3 71,6 63,8 POWIAT M.ŚWINOUJŚCIE 52,7 53,4 59,7 56,3 39,0 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE 43,4 57,6 58,3 60,5 54,5 Porównując dane z krańcowych lat analizowanego okresu (2005 i 2009) widać, iż efektywność realizacji aktywnych form zwiększyła się w siedemnastu powiatach. Największa zmiana dotyczyła pyrzyckiego (wzrost o 29,3 p.p.), białogardzkiego (o 21,7 p.p.) i kamieńskiego (o 20,5 p.p). Do trzech obszarów cechujących się tendencją spadkową należało z kolei m. Świnoujście (spadek o 13,7 p.p.) oraz powiat kołobrzeski (o 8,4 p.p.) i wałecki (o 8,3 p.p.). Dodatkowo, kołobrzeski był jedynym obszarem, w którym skuteczność zatrudnienia zmniejszała się w każdym kolejnym roku. Wspomniany pyrzycki był również obszarem mogącym pochwalić się w 2009 r. najwyższym poziomem stopy ponownego zatrudnienia (73%), inne wyróżniające się obszary to: świdwiński (70%), goleniowski (66%) i m. Szczecin (64%). Jednocześnie, znacznie niższa niż średnia w województwie 48

skuteczność realizowanego wsparcia, dotyczyła powiatów: kołobrzeskiego (38%), m. Świnoujście (39%) i wałeckiego (40%). Ujęcie sumaryczne Wydatki na formy aktywizacji zawodowej w województwie zwiększyły się w latach 2005 2009 niemalże dwukrotnie: ze 122 do 224 mln zł. Dotyczyło to wszystkich powiatów, w największym stopniu polickiego, w najmniejszym m. Świnoujście. Ponadto, wzrosły nakłady dla wszystkich poza przygotowaniem zawodowym realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym w największym stopniu refundacji i dotacji. O średnio 3,5 tys. zł zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w formach aktywizacji zawodowej, w największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego, refundacji i prac interwencyjnych, w niewielkim stopniu szkoleń i staży. W 2009 r. najbardziej kosztowne było przygotowanie zawodowe oraz dotacje i refundacje, najmniej: prace społecznie użyteczne oraz szkolenia. Z wsparcia oferowanego przez zachodniopomorskie służby zatrudnienia skorzystało w latach 2005 2009 niemal 200 tys. osób. Liczba aktywizowanych zwiększała się od 2005 r. do 2008 r., po czym nastąpił spadek, dość znaczący, w 2009 r. Najbardziej zwiększyła się liczba udzielonych dotacji i refundacji, natomiast największy spadek dotyczył przygotowania zawodowego, prac interwencyjnych i robót publicznych. Na przestrzeni lat, w dwunastu z dwudziestu powiatów zanotowano wzrost uczestników aktywnych form. Największym charakteryzował się policki, kamieński i wałecki, z kolei najmniejszym sławieński i świnoujski. Najefektywniejszym instrumentem wsparcia, obok dotacji i refundacji, były prace interwencyjne. Ponadto, skuteczność zatrudnienia zwiększyła się w siedemnastu powiatach, przy czym w największym stopniu w pyrzyckim i białogardzkim. Z kolei trzy obszary, w których skuteczność zmniejszyła się, to m. Świnoujście (o 13 p.p.) oraz powiat kołobrzeski i wałecki (w obu po 8 p.p.). 49

Efekty realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiatach województwa zachodniopomorskiego latach 2005 2009 Elementem dostarczającym zdecydowanie najwięcej informacji służących lepszemu zrozumieniu rozpatrywanego zjawiska stosowania aktywnych instrumentów pomocowych jest, przeprowadzona w tym rozdziale, charakterystyka dwudziestu lokalnych rynków pracy województwa zachodniopomorskiego w zakresie prowadzonej polityki promowania zatrudnienia. Pozwoliła ona dostrzec podobieństwa i różnice w trendach zachodzących na poziomie powiatowym. To w efekcie umożliwiło identyfikację powiatów, z jednej strony realizujących działania prozatrudnieniowe w sposób zbliżony do normy wojewódzkiej, a z drugiej cechujących się kierunkami i intensywnością działań, charakterystycznymi jedynie dla wąskiej grupy obszarów (lub też jednego obszaru). Z tego powodu w dwudziestu kolejnych podrozdziałach scharakteryzowano prowadzone procesy stosowania działań aktywizujących przez poszczególne powiaty województwa zachodniopomorskiego: charakterystyka sytuacji na lokalnym rynku pracy poprzez, po pierwsze, obserwację dynamiki zmian poziomu stopy bezrobocia na przestrzeni pięciu lat oraz odniesienie tej wielkości do sytuacji w całym regionie, a następnie poprzez wskazanie, jakie grupy (kategorie) osób bezrobotnych są w największym stopniu dotknięte konsekwencjami takiego stanu na rynku pracy; struktura kosztowa realizacji form aktyw (koszty całkowite i koszty uczestnictwa jednej osoby w danej AF); struktura ilościowa realizowanych form aktywizacji zawodowej (liczba osób korzystających z danej AF); efektywność zatrudnieniowa (liczba osób zdobywających zatrudnienie w liczbie osób kończących udział w danej AF); powiat na tle województwa (z wykorzystaniem czterech wskaźników z 2009 r.: odsetek wydatków, koszt uczestnictwa, odsetek uczestników, efektywność zatrudnieniowa). 50

POWIAT BIAŁOGARDZKI Ludność (31.12.2009): 48 261 W tym kobiet: 24 643 (51,1%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,9% W wieku produkcyjnym: 64,8% W wieku poprodukcyjnym: 14,3% Gęstość zaludnienia: 57 os./km2 Urbanizacja: 62,5% Powierzchnia: 845,46 km2 Gminy powiatu: Białogard (miejska i wiejska), Karlino, Tychowo Podregion: koszaliński 51

Charakterystyka białogardzkiegoo rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 10. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 28%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Białogard na trzecim miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była znacząco wyższa niż dla województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica stanowiła 11 p.p.). Wykres 10. Stopa bezrobocia w powiecie białogardzkim w latach 2005 2009 [w procentach] 34,6 35,2 31,2 28,2 27,8 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 2 495 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 5 064 osoby, odsetek udziału kobiet stanowił 49%. Z kolei w województwie udział tej grupy był wyższy (51%), gdyż zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast całkowita liczba bezrobotnych wyniosła 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45 54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 317 osób, natomiast drugiej: 1 194 osoby. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 26% i 24% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, struktura uczestnictwa osób w tym wieku kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach białogardzkiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnymm i poniżej (42%) i zasadniczym zawodowym (31%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy były również najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły 25% ogółu zarejestrowanych. Kolejne grupy to osoby ze stażem pracy 5 10 lat i 10 20 lat (obie 16%). W województwiee sytuacja była nieco odmienna, najliczniej reprezentowane były osoby o stażu pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w białogardzkim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 25% widniejących w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym było to 27%. W obu obszarach kilkuprocentowo niższy był udział osób nie mających pracy od 6 do 12 miesięcy (odpowiednio: 18% i 20%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 31, w powiecie białogardzkim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 5,8 mln zł, natomiast w 2009 r. 13,8 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 139%). Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2007 a 2008 rokiem (o 48%). 52

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na wszystkie realizowane formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był najdynamiczniejszy w przypadku: refundacji (wzrost o 745%) oraz przygotowania zawodowego w miejscu pracy (o 500%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. formami wymagającymi ponoszenia największych nakładów były dotacje (3,7 mln zł), staże (2,8 mln zł) i refundacje (2,5 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na: prace społecznie użyteczne (162,1 tys. zł) i prace interwencyjne (356 tys. zł). Tabela 31. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie białogardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 505,2 466,1 732,1 1380,4 1289,4 PRACE INTERWENCYJNE 338,0 532,1 261,8 252,4 356,0 ROBOTY PUBLICZNE 1939,9 749,2 845,1 2012,1 2039,0 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 110,7 132,0 129,0 162,1 STAŻE 1079,5 1465,2 1968,9 2139,5 2793,8 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 150,2 399,9 983,4 1727,2 901,8 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 1454,0 1492,0 1987,1 3061,8 3729,2 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 299,5 1059,8 1011,1 1046,4 2531,9 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 5766,3 6275,0 7921,5 11748,8 13803,2 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 32) widać, iż zwiększyły się one w analizowanym okresie. W 2005 r. było to 3 193 zł, natomiast w 2009 r. 7 284 zł. Z kolei analizując koszty poszczególnych instrumentów wsparcia należy zauważyć, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty przygotowania zawodowego (wielokrotnie), robót publicznych (o 91%) i szkoleń (88%), natomiast najmniej: staży (o 45%) i prac społecznie użytecznych (o 47%). Tabela 32. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie białogardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1754 1321 2281 2285 3298 PRACE INTERWENCYJNE 2099 3478 3636 2069 4000 ROBOTY PUBLICZNE 2309 3882 4669 6135 7256 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 463 670 683 681 STAŻE 4013 3796 4271 6686 5833 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1747 2720 2989 3475 300600 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 11726 11936 13247 14520 18461 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 7882 10289 7899 14533 11943 OGÓŁEM 3193 3693 4308 5017 7284 Zwraca również uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: przygotowanie zawodowe (300 600 zł), dotacje (18 461 zł) oraz refundacje (11 943 zł), natomiast 53

najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (681 zł), szkoleń (3 298 zł) oraz prac interwencyjnych (4 tys. zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia białogardzkich służb zatrudnienia skorzystało ponad 9,5 tys. osób (tabela 33), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (2 342 osoby). W 2009 r. wsparciem objęto 1 895 osób, co w porównaniu z 1 806 osobami w 2005 r., dało wzrost na poziomie 5%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku trzech aktywnych form zwiększyła się, natomiast pięciu zmniejszyła. Do pierwszej grupy należały: staże (wzrost o 78%), dotacje (o 63%) i szkolenia (o 36%). Z kolei najintensywniejszy spadek dotyczył przygotowania zawodowego (o 97%), robót publicznych (67%) i prac interwencyjnych (67%). Podkreślenia wymaga fakt, iż w 2009 r. najpopularniejszą formą aktywizacji były staże (na które skierowano 479 osób, co stanowiło 25% ogółu aktywizowanych w powiecie). Inne często stosowane w tym okresie formy wsparcia to: szkolenia (391 osób), roboty publiczne (281 osób) i prace społecznie użyteczne (238 osób). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to: przygotowanie zawodowe (3 osoby), prace interwencyjne (89 osób) i dotacje (202 osoby). Tabela 33. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie białogardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 288 353 321 604 391 PRACE INTERWENCYJNE 161 153 72 122 89 ROBOTY PUBLICZNE 840 193 181 328 281 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 239 197 189 238 STAŻE 269 386 461 320 479 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 86 147 329 497 3 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 124 125 150 210 202 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 733 103 128 72 212 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 1806 1699 1839 2342 1895 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 34 wynika, iż wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie białogardzkim w latach 2005 2009 bez wyraźnej tendencji. W 2006 r. nastąpił znaczny wzrost (o 17,6 p.p.) skuteczności w stosunku do 2005 r., - do poziomu 51%, co oznaczało, iż ponad połowa klientów urzędu pracy, z uczestniczących w aktywnych formach, zdobyła po ich odbyciu stałe zatrudnienie. W 2007 r. nastąpił spadek analizowanego wskaźnika, a w następnym wzrósł ponownie do poziomu ponad 50%. Na przestrzeni wszystkich pięciu lat różnica wyniosła 21,7 p.p. W przypadku pięciu z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to prac społecznie użytecznych (39,1 p.p.), przygotowania zawodowego (24,2 p.p.) i robót publicznych (14,4 p.p.). Z kolei wskaźnik zmniejszył się dla jednej aktywnej formy: staży (o 5,6 p.p.). W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były: prace interwencyjne (77,8%) i przygotowanie zawodowe (72,2%). Z kolei niska efektywność charakteryzowała m. in. staże (36,1%) i szkolenia (37,9%). 54

Tabela 34. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie białogardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 28,9 32 44,4 66,8 41,2 PRACE INTERWENCYJNE 82,5 82,4 94,2 78,3 88,5 ROBOTY PUBLICZNE 10,5 42,4 18,1 36 24,9 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 21,8 24,7 6,4 39,1 STAŻE 42,1 42,9 33,3 50,9 36,5 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 42,9 50,4 32,1 45,5 67,1 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 100 100 100 100 100 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 100 100 100 100 100 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 33,5 51,1 44,7 55,9 55,2 Powiat białogardzki na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Białogard wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 13,8 mln zł, co stanowiło 6,2% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 5 miejscu w regionie. Szczegółowo porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 35) widać, iż w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów były dotacje (27% w powiecie i 25% w województwie). Jednakże, o ile w powiecie była to forma najbardziej obciążająca, to w województwie takim instrumentem były staże (30%). Natomiast stosunkowo niewielkie kwoty wydatkowano na takie formy pomocowe jak prace interwencyjne (odpowiednio: 3% i 5%) oraz przygotowanie zawodowe (7% i 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach najkosztowniejsze były dotacje (odpowiednio: 18,5 tys. zł i 18,7 tys. zł) i refundacje (11,9 tys. zł i 17,9 tys. zł). Ponadto, wyższe w powiecie niż w województwie były m. in. jednostkowe koszty organizacji szkoleń (o 952 zł) i staży (o 370 zł), niższe natomiast: prac interwencyjnych (o 773 zł) i prac społecznie użytecznych (229 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Białogard 2 342 osoby, co stanowiło 6,3% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 7 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie najczęściej wykorzystywano staże (25% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 33%). Niemal równie znaczny, w obu obszarach, był udział szkoleń (odpowiednio: 21% i 23%). Z kolei dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana do odbywania przygotowania zawodowego w miejscu pracy (0,2% i 1%). Najefektywniejszą z realizowanych form aktywizacji zawodowej zarówno w powiecie, jak i w województwie - były prace interwencyjne (odpowiednio: 89% i 78%). Przygotowanie zawodowe było kolejnym stosunkowo efektywnym instrumentem pomocowym (67% i 55%). Zwraca uwagę, iż obie te formy skuteczniej realizowano w obszarze powiatu. Z kolei niektóre formy były zauważalnie mniej efektywne na poziomie lokalnym: były to roboty publiczne i staże (31 p.p. i 11 p.p.). 55

Tabela 35. Wybrane wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie białogardzkim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 9% 9% 3298 zł 2346 zł 21% 23% 41% 39% PRACE INTERWENCYJNE 3% 6% 4000 zł 4773 zł 5% 7% 89% 78% ROBOTY PUBLICZNE 15% 12% 7256 zł 6248 zł 15% 12% 25% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 1% 2% 681 zł 910 zł 13% 12% 39% 34% STAŻE 20% 30% 5833 zł 5463 zł 25% 33% 37% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 7% 5% 300600 zł 22398 zł 0,2% 1% 67% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 27% 25% 18461 zł 18737 zł 11% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE I DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 18% 12% 11943 zł 17987 zł 11% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 7284 zł 6057 zł 100% 100% 55% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie białogardzkim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (28,3%) w stosunku do roku 2005 (34,6%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na trzeciej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 49,3%, osób w przedziale 25 34 lata 26%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej 42%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat 25%, natomiast pozostających bez zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy - również 25%. Na przestrzeni pięciu lat białogardzki PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 5,8 do 13,8 mln zł. Wzrost dotyczył wszystkich obszarów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji był najdynamiczniejszy (kilkukrotnie). Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 193 zł w 2005 r. do 7 284 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego i robót publicznych. Dodatkowo pierwsza z tych form była, wraz z dotacjami i refundacjami, najbardziej jednostkowo kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 1 806 osób w 2005 r. do 1 895 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył staży i dotacji. Staże były ponadto najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. 479 uczestników. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 21,7 p.p. Największy wzrost dotyczył prac interwencyjnych, natomiast spadek: staży. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie w 2009 r. 77,8%. W toku realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, powiat białogardzki nie różnił się znacząco od pozostałych dziewiętnastu obszarów. Po pierwsze, zbliżona była struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Ponadto, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (przy czym należy podkreślić, iż wzrost wyniósł 138%, co było drugim wynikiem w województwie). Dodatkowo, w zgodzie z tendencją zaobserwowaną w dziesięciu innych obszarach, w białogardzkim zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 4%, był zatem nieznacznie intensywniejszy niż w obszarze województwa, w którym stanowił 56

2%. Ostatecznie, w wyniku podjętych działań aktywizujących, osiągnięto w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 55,2%, co z jednej strony stanowiło wartość nieznacznie wyższą niż w województwie (54,5%), z drugiej natomiast oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia - o 15 p.p. od 2005 r. - co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 57

POWIAT CHOSZCZEŃSKI Ludność (31.12.2009): 49 705 W tym kobiet: 25 057 (50,4%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,5% W wieku produkcyjnym: 65,0% W wieku poprodukcyjnym: 14,4% Gęstość zaludnienia: 37 os./km 2 Urbanizacja: 47,9% Powierzchnia: 1 327,52 km 2 Gminy powiatu: Choszczno, Drawno, Pełczyce, Recz, Bierzwnik, Krzęcin Podregion: stargardzki 58

Charakterystyka choszczeńskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 11. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 28%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Choszczno na drugim miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była znacząco wyższa niż dla województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 11 p.p.). Wykres 11. Stopa bezrobocia w powiecie choszczeńskim w latach 2005 2009 [w procentach] 35,3 29,8 26,1 22,1 27,9 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 2 265 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 4 418 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 51%. Charakterystyczne jest, iż w województwie udział tej grupy był równy (również 51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą były osoby w przedziale 25 34 oraz 18-24 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 168 osób, natomiast drugiej: 1 022 osoby. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 26% i 23% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w choszczeńskim PUP kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla pierwszej grupy wyniósł 28% %, a drugą pod kątem udziału były osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach choszczeńskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (37%) oraz gimnazjalnym i poniżej (32%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 30% i 18,8% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, gdyż wymienione dwie kategorie były również najliczniej reprezentowane, przy czym kolejność była odwrotna: 20% i 22%. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w choszczeńskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 25% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 27%). Kolejną grupą w rejestrach pod kątem liczebności (po 20%), zarówno w powiecie jak i w województwie, były osoby pozostające bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 36, w powiecie choszczeńskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 5,8 mln zł, natomiast w 2009 r. 10 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 74%). 59

Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2007 a 2008 rokiem (o 24%). Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na sześć z ośmiu realizowanych przez cały ten okres form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był najdynamiczniejszy w przypadku refundacji (wielokrotnie) i szkoleń (wzrost o 191%). Jednocześnie, mniejsze kwoty wydatkowano na przygotowanie zawodowe (spadek o 40%) oraz na roboty publiczne (realizowane jedynie do 2006 r.) - o 20%. Należy również podkreślić, iż w 2009 r. formami wymagającymi ponoszenia zdecydowanie największych nakładów były staże (5,2 mln zł) i dotacje (2,7 mln zł) udział kosztów w całości wydatków w powiecie to 78%. Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (239,7 tys. zł), natomiast nie realizowano robót publicznych. Tabela 36. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie choszczeńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 80,6 112,8 171,6 227,4 234,2 PRACE INTERWENCYJNE 343,2 555,0 457,2 433,2 506,7 ROBOTY PUBLICZNE 299,9 250,0 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 140,0 218,0 216,6 239,7 STAŻE 2670,8 2869,6 2991,8 3576,1 5205,2 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 602,6 649,5 1325,0 1622,4 362,7 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 1103,0 1488,0 1772,0 2377,0 2664,0 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 57,4 382,0 324,1 572,0 822,0 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 5757,5 6446,9 7259,7 9024,7 10034,5 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 37) widać, iż zwiększyły się one w analizowanym okresie. W 2005 r. było to 3 439 zł, natomiast w 2009 r. 5 807 zł. Z kolei analizując koszty poszczególnych instrumentów wsparcia należy zauważyć, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty robót publicznych (kilkukrotnie do 2006 r.), przygotowania zawodowego (również kilkukrotnie), szkoleń (148%) i refundacji (123%). Spadków nie odnotowano. Tabela 37. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie choszczeńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 876 1312 1253 1099 2169 PRACE INTERWENCYJNE 2620 4370 5576 4923 6032 ROBOTY PUBLICZNE 3862 125000 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 549 679 793 936 STAŻE 2945 3337 3740 6307 4878 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2954 3138 3515 4716 19090 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 11030 12298 12567 13133 17879 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 8200 9550 10803 13951 18267 OGÓŁEM 3439 3797 3845 5306 5807 60

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: przygotowanie zawodowe (19 090 zł), refundacje (18 267 zł) oraz dotacje (17 879 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (936 zł) i szkoleń (2 169 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia choszczeńskich służb zatrudnienia skorzystało ponad 8,5 tys. osób (tabela 38), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2007 r. (1 888 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 1 728 osób, co w porównaniu z 1 674 osobami w 2005 r., dało wzrost na poziomie 3%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku trzech aktywnych form zwiększyła się, jednej pozostała niezmieniona, natomiast czterech zmniejszyła. Do pierwszej grupy należały: refundacje (wzrost kilkukrotny), dotacje (o 49%) i szkolenia (o 17%). Z kolei najintensywniejszy spadek dotyczył robót publicznych (o 99%), przygotowania zawodowego (o 91%) i prac interwencyjnych (49%). Podkreślenia wymaga fakt, iż w 2009 r. najpopularniejszą formą aktywizacji były staże (na które skierowano 1 067 osób, co stanowiło 62% ogółu aktywizowanych w powiecie). Inne, rzadziej stosowane formy wsparcia to: prace społecznie użyteczne (256 osób), dotacje (149 osób) i szkolenia (108 osób). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to przygotowanie zawodowe (19 osób), refundacje (45 osób) i prace interwencyjne (84 osoby). Tabela 38. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie choszczeńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 92 86 137 207 108 PRACE INTERWENCYJNE 131 127 82 88 84 ROBOTY PUBLICZNE 233 2 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 255 321 276 256 STAŻE 907 860 800 567 1067 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 204 207 377 344 19 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 121 141 181 149 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 7 40 30 41 45 OGÓŁEM 1674 1698 1888 1701 1728 Efektywność zatrudnieniowa Z danych w tabeli 39 wynika, iż wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie choszczeńskim w latach 2005 2009 w sposób dość zróżnicowany. W 2006 r. nastąpił znaczny wzrost (o 35,2 p.p.) skuteczności w stosunku do 2005 r., - do poziomu 70,1%, co oznaczało, iż niemal trzech z czterech klientów urzędu pracy, spośród uczestniczących w aktywnych formach, zdobyła po ich odbyciu stałe zatrudnienie. W 2007 r. nastąpił spadek analizowanego wskaźnika, a w następnym wzrósł ponownie do dość wysokiego poziomu - 64,4%. Na przestrzeni wszystkich pięciu lat różnica wyniosła 15,5 p.p. W przypadku pięciu z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w zdecydowanie największym stopniu dotyczyło to robót publicznych (o 61,2 p.p. w latach 2005-2006) oraz przygotowania zawodowego (53,4 p.p.), w mniejszym: prac interwencyjnych (o 19,9 p.p.). Z kolei dla jednej aktywnej formy - szkoleń - wskaźnik zmniejszył się (o 5,1 p.p.). 61

W 2009 r. najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były prace interwencyjne (88,5%). Kolejne to przygotowanie zawodowe (67,1%) i szkolenia (41,2%). Jednocześnie, niska efektywność charakteryzowała m. in. roboty publiczne (24,9%) i staże (36,5%). Tabela 39. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie choszczeńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 43,0 71,8 83,7 64,5 37,9 PRACE INTERWENCYJNE 57,9 74,8 75,3 78,3 77,8 ROBOTY PUBLICZNE 20,9 82,1 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 52,9 13,6 44,2 54,5 STAŻE 28,7 73,0 60,0 60,9 36,1 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 18,8 54,7 61,3 59,7 72,2 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 34,9 70,1 58,2 64,4 50,4 Powiat choszczeński na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Choszczno wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 10 mln zł, co stanowiło 4,5% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 12 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 40) widać, iż w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów były staże (52% w powiecie i 30% w województwie), z kolei zauważalnie mniejszych dotacje (odpowiednio: 27% i 25%). Z kolei stosunkowo niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (odpowiednio: 2% i 2%) i przygotowanie zawodowe (4% i 5%). Analiza jednostkowych kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w refundacje to jedyna forma, na którą poniesiono w powiecie większe jednostkowe nakłady niż w województwie (18,3 tys. zł wobec 18 tys. zł). Natomiast w przypadku każdej z pozostałych form, aktywizacja osób bezrobotnych była bardziej kosztowna w powiecie. W 2009 r. zaktywizowano w PUP Choszczno 1 728 osób, co stanowiło 4,7% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 10 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano staże (62% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (aczkolwiek stanowił jedynie 33%). W obu obszarach dość znaczny był udział prac społecznie użytecznych (odpowiednio: 15% i 12%). Zwraca uwagę, iż odsetek osób kierowanych na szkolenia w powiecie (6%) był zauważalnie niższy niż w województwie (23%). Z kolei dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana do odbywania przygotowania zawodowego w miejscu pracy (1% w obu obszarach). Najefektywniejszą z realizowanych form aktywizacji zawodowej zarówno w powiecie, jak i w województwie - były prace interwencyjne (po 78%). Innym dość skutecznym instrumentem było przygotowanie zawodowe, skuteczniejsze w powiecie (72%), aniżeli w województwie (55%). Z kolei niektóre formy były zauważalnie mniej efektywne na poziomie powiatu niż w województwie, należały do nich szkolenia i staże (o 1 i 12 p.p.). 62

Tabela 40. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie choszczeńskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 2% 9% 2 169 zł 2 346 zł 6% 23% 38% 39% PRACE INTERWENCYJNE 5% 6% 6032 zł 4773 zł 5% 7% 78% 78% ROBOTY PUBLICZNE - 12% - 6248 zł - 12% - 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 2% 2% 936 zł 910 zł 15% 12% 55% 34% STAŻE 52% 30% 4878 zł 5463 zł 62% 33% 36% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 4% 5% 19090 zł 22398 zł 1% 1% 72% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 27% 25% 17879 zł 18737 zł 9% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 8% 12% 18267 zł 17987 zł 3% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 5807 zł 6057 zł 6% 100% 50% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie choszczeńskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (27,9%) w stosunku do roku 2005 (35,3%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na drugiej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 51,3%, osób w przedziale 25 34 lata - 26%, z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 37%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 30%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 25%. Na przestrzeni pięciu lat choszczeński PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 5,8 mln zł do 10 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji był najdynamiczniejszy (kilkukrotny). Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 439 zł w 2005 r. do 5 807 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego i robót publicznych. Dodatkowo, pierwsza z tych form była, wraz z dotacjami i refundacjami, najbardziej jednostkowo kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 1 674 osób w 2005 r. do 1 728 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył refundacji i dotacji. Staże były ponadto najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. 1 067 uczestników. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 15,5 p.p. Największy wzrost dotyczył prac interwencyjnych, natomiast spadek: staży. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 77,8%. Powiat choszczeński, w procesie realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, nie wyróżniał się znacząco na tle pozostałych obszarów. Z jednej strony, charakteryzował się zbliżoną strukturą bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Z drugiej natomiast, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się w nim wydatki na realizację form aktywnego wsparcia. Dodatkowo, w choszczeńskim podobnie jak w dziesięciu innych powiatach zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 3%, był w związku z tym nieznacznie intensywniejszy niż w obszarze województwa, w którym stanowił 2%. Najbardziej charakterystyczny wyróżnik powiatu to znacząco wyższy odsetek aktywizowanych stażystów niż w województwie (62% wobec 33%). Ostatecznym 63

wynikiem podjętych działań aktywizujących, był osiągnięty w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 50,4%, co z jednej strony stanowiło wartość niższą niż w województwie (54,5%), z drugiej natomiast oznaczało znaczący wzrost skuteczności zatrudnienia o 21 p.p. od 2005 r. (zmiana w regionie to, średnio, 11,1 p.p.). 64

POWIAT DRAWSKI Ludność (31.12.2009): 57 485 W tym kobiet: 29 408 (51,2%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,1% W wieku produkcyjnym: 65,6% W wieku poprodukcyjnym: 14,3% Gęstość zaludnienia: 33 os./km 2 Urbanizacja: 62,1% Powierzchnia: 1 764,42 km 2 Gminy powiatu: Drawsko Pomorskie, Czaplinek, Kalisz Pomorski, Złocieniec, Ostrowice, Wierzchowo Podregion: koszaliński 65

Charakterystyka drawskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 12. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 27%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Drawsko Pomorskie na piątym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była znacząco wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 10 p.p.). Wykres 12. Stopa bezrobocia w powiecie drawskim w latach 2005 2009 [w procentach] 37 32,7 27,7 23,2 26,8 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 2 925 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powieciee wynoszącej 5 751 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 51%. Jednocześnie, w województwie udział tej grupy był identyczny (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45-54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 558 osób, natomiastt drugiej: 1 478 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 27% i 26% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w drawskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach drawskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (35%) oraz gimnazjalnym i poniżej (34%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat oraz od 10 do 20 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 24% i 18% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była nieco odmienna, najliczniej reprezentowane były osoby o stażu pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w drawskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 24% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 27%). Natomiast kolejną grupą w rejestrach pod kątem liczebności (po 20%), zarówno w powiecie, jak i w województwie, były osoby pozostające bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 41, w powiecie drawskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 6,4 mln zł, natomiast w 2009 r. 12,2 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 92%). Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2005 a 2006 rokiem (o 27%). 66

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na sześć z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był najdynamiczniejszy w przypadku: refundacji (wzrost kilkukrotny) oraz dotacji (o 271%). Jednocześnie mniejsze kwoty wydatkowano na dwie pozostałe formy wsparcia: o 39% na prace interwencyjne oraz 20% na prace społecznie użyteczne. Warto dodać, iż w 2009 r. formami wymagającymi ponoszenia największych nakładów były staże (4,2 mln zł) i dotacje (2,5 mln zł). Równocześnie, niskie były koszty prac społecznie użytecznych (560,7 tys. zł) i robót publicznych (633,8 tys. zł). Tabela 41. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie drawskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 430,2 498,8 634,4 586,6 640,1 PRACE INTERWENCYJNE 1662,0 1227,7 1628,2 1196,7 1016,6 ROBOTY PUBLICZNE 823,8 1232,2 680,4 580,3 633,8 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 697,2 639,1 568,7 560,7 STAŻE 2124,3 1940,0 2189,6 2376,2 4233,7 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 440,9 767,7 966,1 1637,1 1204,7 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 673,0 887,3 1190,8 1610,2 2494,2 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 206,5 808,0 1444,4 1636,6 1417,1 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 6360,7 8058,9 9373,0 10192,4 12200,9 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 42) widać, iż zwiększyły się one w analizowanym okresie. W 2005 r. było to 2 833 zł, natomiast w 2009 r. 5 133 zł (wyjątek od stałej tendencji wzrostowej wystąpił w 2006 r., gdy nastąpił nieznaczny spadek). Tabela 42. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie drawskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1499 1763 2115 1892 2540 PRACE INTERWENCYJNE 2175 2635 2918 3381 3207 ROBOTY PUBLICZNE 3074 3348 4149 4116 3912 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 786 776 808 873 STAŻE 3619 3943 5406 4982 5816 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1800 2576 3774 3281 17981 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 11033 10439 13687 14377 18206 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 6258 21838 13889 14109 19682 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 2833 2764 3474 3757 5133 Rozpatrując poszczególne instrumenty wsparcia należy zauważyć, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty przygotowania zawodowego (niemal dziewięciokrotnie), refundacji (o 215%) i szkoleń (69%), natomiast najmniej robót publicznych (o 9%) i prac społecznie użytecznych (o 11%). 67

Ponadto, w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: refundacje (19 682 zł), dotacje (18 206 zł) oraz przygotowanie zawodowe (17 981 zł). natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (873zł), szkoleń (2 540 zł) oraz prac interwencyjnych (3 207 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia drawskich służb zatrudnienia skorzystało niemal 13 tys. osób (tabela 43), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2006 r. (2 916 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 2 377 osób, co w porównaniu z 2 245 osobami w 2005 r., oznaczało wzrost na poziomie 6%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku czterech aktywnych form zwiększyła się, natomiast kolejnych czterech zmniejszyła. Do pierwszej grupy należały m. in. dotacje (wzrost o 125%) i refundacje (o 118%), do drugiej z kolei przygotowanie zawodowe (o 73%) i prace interwencyjne (o 59%). Podkreślenia wymaga fakt, iż w 2009 r. najpopularniejszą formą aktywizacji były staże (na które skierowano 728 osób, co stanowiło 30,6% ogółu aktywizowanych w powiecie). Inne często stosowane formy wsparcia to: prace społecznie użyteczne (642 osoby) i prace interwencyjne (317 osób). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to: przygotowanie zawodowe (67 osób) i refundacje (72 osoby). Tabela 43. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie drawskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 287 283 300 310 252 PRACE INTERWENCYJNE 764 466 558 354 317 ROBOTY PUBLICZNE 268 368 164 141 162 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 887 824 704 642 STAŻE 587 492 405 477 728 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 245 298 256 499 67 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 61 85 87 112 137 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 33 37 104 116 72 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 2245 2916 2698 2713 2377 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 44 wynika, iż ogólna wartość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie drawskim w latach 2005 2009 w sposób dość zróżnicowany. W 2006 r. nastąpił wzrost (o 11,8 p.p.) skuteczności w stosunku do 2005 r., - do poziomu 66,3%. W kolejnym nastąpił znaczący spadek (o 15 p.p.), a w 2008 r. wzrost ponownie do poziomu ponad 65%. Na przestrzeni wszystkich pięciu lat różnica wyniosła 5,5 p.p. W przypadku czterech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych (o 23,5 p.p.), i robót publicznych (o 23,2 p.p.). Z kolei dla dwóch aktywnych form wskaźnik zmniejszył się, w tym dla prac społecznie użytecznych o 21 p.p. W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były: prace interwencyjne (76,7%) i przygotowanie zawodowe (68,6%). Z kolei stosunkowo niska efektywność charakteryzowała prace społecznie użyteczne (37,7%). 68

Tabela 44. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie drawskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 51,4 48,9 60,7 56,5 63,2 PRACE INTERWENCYJNE 53,2 100 75,6 96,1 76,7 ROBOTY PUBLICZNE 33,2 82,1 48,8 71,6 56,4 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 58,7 33,0 42,7 37,7 STAŻE 51,9 33,9 32,9 77,1 54,8 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 72,8 45,5 55,4 58,0 68,6 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 100 100 100 100 100 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 100 100 100 100 100 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 54,5 66,3 51,3 66,8 60,0 Powiat drawski na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Drawsko Pomorskie wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 12,2 mln zł, co stanowiło 6% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 9 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 45) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (35% w powiecie i 30% w województwie). Również dotacje stanowiły formę dość obciążającą finansowo (powiat 20%, województwo 25%). Natomiast stosunkowo niewielkie kwoty wydatkowano na takie formy pomocowe jak: prace społecznie użyteczne (odpowiednio: 5% i 2%) oraz prace interwencyjne (8% i 6%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach zbliżone były koszty trzech form wsparcia: przygotowania zawodowego, refundacji i dotacji - wszystkie w przedziale 17 22 tys. zł. Ponadto, w powiecie wyższe były m. in. jednostkowe koszty organizacji szkoleń (o 194 zł) i staży (o 353 zł), natomiast niższe prac interwencyjnych (o 1 566 zł) i społecznie użytecznych (o 37 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Drawsko Pomorskie 2 377 osób, co stanowiło 6,4% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 4 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie najczęściej wykorzystywano staże (31% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 33%). Z kolei dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana do odbywania przygotowania zawodowego w miejscu pracy (3% i 1%). Najefektywniejszą z realizowanych form aktywizacji zawodowej zarówno w powiecie, jak i w województwie - były prace interwencyjne (odpowiednio: 77% i 78%). Była to jednocześnie jedyna forma skuteczniejsza w województwie aniżeli w powiecie. Efektywność pozostałych była wyższa na poziomie lokalnym: szkoleń (o 24 p.p), przygotowania zawodowego (o 14 p.p) i prac społecznie użytecznych (o 4 p.p.). 69

Tabela 45. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie drawskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 5% 9% 2540 zł 2346 zł 11% 23% 63% 39% PRACE INTERWENCYJNE 8% 6% 3207 zł 4773 zł 13% 7% 77% 78% ROBOTY PUBLICZNE 5% 12% 3912 zł 6248 zł 7% 12% 56% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 5% 2% 873 zł 910 zł 27% 12% 38% 34% STAŻE 35% 30% 5816 zł 5463 zł 31% 33% 55% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 10% 5% 17981 zł 22398 zł 3% 1% 69% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI 20% 25% 18206 zł 18737 zł 6% 8% 100 100% GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 12% 12% 19682 zł 17987 zł 3% 4% 100 100% OGÓŁEM 100% 100% 5133 zł 6057 zł 100% 100% 60% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie drawskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (26,8%) w stosunku do roku 2005 (37%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na piątej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 51%, osób w przedziale 25 34 lata - 27%, z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 35%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 24%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 24%. Na przestrzeni pięciu lat drawski PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 6,4 do 12,2 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji był najdynamiczniejszy (kilkukrotny). Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 2 833 zł w 2005 r. do 5 133 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego i refundacji. Dodatkowo, pierwsza z tych form była, wraz z dotacjami i refundacjami, najbardziej kosztownym jednostkowo instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 2 245 osób w 2005 r. do 2 377 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył dotacji i refundacji. Staże były ponadto najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. 728 uczestników. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 5,5 p.p. Największy wzrost dotyczył prac interwencyjnych, natomiast spadek: prac społecznie użytecznych. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 77,8%. W toku realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, powiat drawski nie różnił się znacząco od pozostałych dziewiętnastu obszarów. Po pierwsze, zbliżona była struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Ponadto, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (o 72% w stosunku 90% w województwie). Dodatkowo, w zgodzie z tendencją zaobserwowaną w dziesięciu innych obszarach, w drawskim zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 5%, był zatem intensywniejszy niż w obszarze województwa, w którym stanowił 2%. Ostatecznie, w wyniku podjętych działań aktywizujących, osiągnięto w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 60%, co z jednej strony stanowiło wartość wyższą niż w województwie (54,5%), natomiast z drugiej oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia - o 5,5 p.p. od 2005 r. niższy niż zmiana na poziomie całego regionu, wynosząca 11,1 p.p. 70

POWIAT GOLENIOWSKI Ludność (31.12.2009): 79 937 W tym kobiet: 40 689 (50,9%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,7% W wieku produkcyjnym: 65,8% W wieku poprodukcyjnym: 13,5% Gęstość zaludnienia: 49 os./km 2 Urbanizacja: 53,1% Powierzchnia: 1 615,64 km 2 Gminy powiatu: Goleniów, Maszewo, Nowogard, Osina, Przybiernów, Stepnica Podregion: szczeciński 71

Charakterystyka goleniowskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 13. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 19%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Goleniów na piętnastym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była nieznacznie wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 1 p.p.). Wykres 13. Stopa bezrobocia w powiecie goleniowskim w latach 2005 2009 [w procentach] 28 21,2 15,8 15,0 18,5 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawały 2 894 kobiety. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 5 320 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 54%. Z kolei w województwie udział tej grupy był niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 18-24 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 611 osób, natomiastt drugiej: 1 176 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 30% i 22% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestników, kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla pierwszej grupy wyniósł 28% %, a drugą pod kątem udziału były osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach goleniowskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (37%) oraz zasadniczym zawodowym (27%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat oraz bez stażu pracy. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 24% i 22% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była zbliżona, najliczniej reprezentowane były również osoby ze stażem pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez jakiegokolwiek stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w goleniowskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 6 do 12 miesięcy to 25% pozostających w ewidencji, co było odmienne od sytuacji w województwie, w którym najwyższy był odsetek osób pozostających bez zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy (27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 46, w powiecie goleniowskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 5,6 mln zł, natomiast w 2009 r. 12,3 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 119%). 72

Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2005 a 2006 rokiem (o 25%). Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na pięć z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 312%) oraz refundacji (o 197%). Jednocześnie, mniejsze kwoty wydatkowano na trzy pozostałe formy wsparcia, w tym na prace społecznie użyteczne i prace interwencyjne o odpowiednio: 72% i 55%. W kontekście przedstawionych tendencji nie jest zaskoczeniem, iż w 2009 r. formami wymagającymi ponoszenia największych nakładów były dotacje (3,9 mln zł), staże (3 mln zł) i refundacje (2,4 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na: prace społecznie użyteczne (24,9 tys. zł) i przygotowanie zawodowe (56,3 tys. zł). Tabela 46. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie goleniowskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 902,7 966,9 1484,8 1684,0 1415,7 PRACE INTERWENCYJNE 971,3 805,2 575,6 508,8 433,4 ROBOTY PUBLICZNE 607,8 429,9 477,2 464,6 1016,0 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 90,0 53,7 39,3 24,9 STAŻE 1340,0 1147,5 988,7 1642,6 3011,6 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 24,9 12,5-21,5 56,3 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 950,1 1939,6 1896,6 3258,9 3912,7 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 815,0 1616,3 3180,7 2254,9 2418,4 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 5611,8 7007,9 8657,3 9874,6 12289,0 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 47) widać, iż zwiększały się one z roku na rok w analizowanym okresie z wyłączeniem roku 2008. W 2005 r. było to 3 815 zł, natomiast w 2009 r. 7 714 zł. Z kolei analizując koszty poszczególnych instrumentów wsparcia należy zauważyć, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty przygotowania zawodowego (czterokrotnie) i refundacji (o 135%), natomiast najmniej prac interwencyjnych (o 15%) i staży (o 40%). Z kolei jedynie w przypadku prac społecznie użytecznych zmniejszyły się jednostkowe koszty realizacji (o 3%). Tabela 47. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie goleniowskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1967 1441 2434 2036 4251 PRACE INTERWENCYJNE 3074 2950 2767 3160 3524 ROBOTY PUBLICZNE 4982 6614 5023 5106 8684 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 882 671 914 859 STAŻE 3671 3750 3274 3958 5139 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2767 bd - 1433 14075 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 10557 11277 15173 10445 14934 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 7409 11628 11780 13666 17399 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 3815 4056 5123 4867 7714 73

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: refundacje (17 399 zł), dotacje (14 934 zł) oraz przygotowanie zawodowe (14 075 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (859 zł), prac interwencyjnych (3 524 zł) oraz szkoleń (4 251 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia goleniowskich służb zatrudnienia skorzystało ponad 8,5 tys. osób (tabela 48), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (2 029 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 1 593 osoby, co w porównaniu z 1 471 osobami w 2005 r., dało wzrost na poziomie 8%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku trzech aktywnych form zwiększyła się, natomiast pięciu zmniejszyła. Do pierwszej grupy należały: dotacje (wzrost o 191%), staże (o 61%) i refundacje (o 26%). Z kolei najintensywniejszy spadek dotyczył prac interwencyjnych (o 61%) i robót publicznych (67%). Podkreślenia wymaga fakt, iż w 2009 r. najpopularniejszą formą aktywizacji były staże (na które skierowano 586 osób, co stanowiło 37% ogółu aktywizowanych w powiecie). Inne często stosowane formy wsparcia to: szkolenia (333 osoby) i dotacje (262 osoby). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to: przygotowanie zawodowe (4 osoby), prace społecznie użyteczne (29 osób) i roboty publiczne (117 osób). Tabela 48. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie goleniowskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 459 671 610 827 333 PRACE INTERWENCYJNE 316 273 208 161 123 ROBOTY PUBLICZNE 122 65 95 91 117 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 102 80 43 29 STAŻE 365 306 302 415 586 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 9 0-15 4 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 90 172 125 312 262 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 110 139 270 165 139 OGÓŁEM 1471 1728 1690 2029 1593 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 49 wynika, iż wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie goleniowskim w latach 2005 2009 w sposób dość zróżnicowany. W 2006 r. nastąpił znaczny wzrost (o 15,5 p.p.) skuteczności w stosunku do 2005 r., - do poziomu 69,5%. W 2007 r. nastąpił spadek analizowanego wskaźnika, a w następnym wzrost ponownie do poziomu niemal 70%. Na przestrzeni wszystkich pięciu lat różnica wyniosła 11,5 p.p. W przypadku pięciu z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to robót publicznych (43,3 p.p.) i prac interwencyjnych (28,4 p.p.). Z kolei przygotowanie zawodowe to jedyna aktywna forma, dla której wskaźnik zmniejszył się i to dość znacznie: o 26,7 p.p. W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były prace interwencyjne (92,4%) i roboty publiczne (58,1%). Z kolei najniższa efektywność odnosiła się do prac społecznie użytecznych (7,1%). 74

Tabela 49. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie goleniowskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 44,0 63,0 53,3 51,3 50,0 PRACE INTERWENCYJNE 64,0 84,7 88,0 94,5 92,4 ROBOTY PUBLICZNE 14,8 67,9 51,1 56,3 58,1 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 2,9 19,2 34,0 7,1 STAŻE 40,6 55,1 44,6 61,0 48,1 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 60,0 83,3 0,0 45,5 33,3 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 OGÓŁEM 54,0 69,5 65,0 68,8 65,5 Powiat goleniowski na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Goleniów wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 12,3 mln zł, co stanowiło 5,5% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 7 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 50) widać, iż w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów były dotacje (32% w powiecie i 25% w województwie). Jednakże, o ile w powiecie dotacje stanowiły formę najbardziej obciążającą, to w województwie były to staże (30%). Natomiast stosunkowo niewielkie kwoty wydatkowano na takie formy pomocowe jak prace społecznie użyteczne (odpowiednio: 0,2% i 2%) oraz prace interwencyjne (4% i 6%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach zbliżone były koszty trzech form wsparcia: przygotowania zawodowego, refundacji i dotacji (wszystkie w przedziale 14 22 tys. zł). Ponadto, wyższe w powiecie niż w województwie były m. in. jednostkowe koszty organizacji szkoleń (o 1 905 zł) i robót publicznych (o 2 436 zł), niższe natomiast prac interwencyjnych (o 1 249 zł) i prac społecznie użytecznych (51 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Goleniów 1 593 osoby, co stanowiło 4,3% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 13 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie najczęściej wykorzystywano staże (37% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 33%). Niemal równie znaczny, w obu obszarach, był udział szkoleń (odpowiednio: 21% i 23%). Z kolei dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana do odbywania prac społecznie użytecznych (2% w powiecie) i przygotowania zawodowego (1% w województwie). Najefektywniejszą z realizowanych form aktywizacji zawodowej zarówno w powiecie, jak i w województwie - były prace interwencyjne (odpowiednio: 92% i 78%). Kolejnym dość skutecznym instrumentem były roboty publiczne (58% i 56%) oraz przygotowanie zawodowe (67% i 55%). Zwraca uwagę, iż obie te formy skuteczniej realizowano w obszarze powiatu. Z kolei niektóre formy na poziomie powiatu były zauważalnie mniej efektywne niż w województwie: prace społecznie użyteczne i przygotowanie zawodowe (o 27 p.p. i 22 p.p.). 75

Tabela 50. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie goleniowskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 12% 9% 4251 zł 2346 zł 21% 23% 50% 39% PRACE INTERWENCYJNE 4% 6% 3524 zł 4773 zł 8% 7% 92% 78% ROBOTY PUBLICZNE 8% 12% 8684 zł 6248 zł 7% 12% 58% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 0,20% 2% 859 zł 910 zł 2% 12% 7% 34% STAŻE 25% 30% 5139 zł 5463 zł 37% 33% 48% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE - 5% 14075 zł 22398 zł - 1% 33% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 32% 25% 14934 zł 18737 zł 16% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 20% 12% 17399 zł 17987 zł 9% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 7714 zł 6057 zł 100% 100% 66% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie goleniowskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (18,5%) w stosunku do roku 2005 (28%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na piętnastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 54%, osób w przedziale 25 34 lata - 30%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 37%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 24%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 25%. Na przestrzeni pięciu lat goleniowski PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 5,6 mln zł do 12,3 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy (ponad trzykrotny). Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 815 zł w 2005 r. do 7 714 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego. Jednocześnie, dotacje były najbardziej kosztownym jednostkowo instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 1 471 osób w 2005 r. do 1 593 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył dotacji i staży. Staże były ponadto najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. 586 uczestników. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 15,5 p.p. Największy wzrost dotyczył robót publicznych, natomiast spadek: przygotowania zawodowego. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 92,4%. Goleniowskie służby zatrudnienia, realizując działania aktywizujące wobec osób bezrobotnych, nie różniły się znacząco od pozostałych, dziewiętnastu obszarów, jednakże niektóre procesy były zauważalnie intensywniejsze. Jeśli chodzi o strukturę bezrobotnych, pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.), była ona dość zbliżona. Ponadto, jak w przypadku każdego innego powiatu, w goleniowskim zwiększyły się w okresie pięciu lat wydatki na realizację form aktywnego wsparcia, przy czym należy podkreślić, iż wzrost wyniósł 119%, co było trzecim wynikiem w województwie. Dodatkowo, w zgodzie z tendencją zaobserwowaną w dziesięciu innych obszarach, w goleniowskim zwiększyła się liczba aktywizowanych osób i - również w tym przypadku - intensywność zmiany była wyższa niż w całym województwie (8% wobec 2%). Społeczną konsekwencją corocznego i bardziej intensywnego zwiększania nakładów pieniężnych 76

na aktywizację bezrobotnych, było osiągnięcie w 2009 r. wskaźnika efektywności zatrudnieniowej na poziomie 65,5%, co nie tylko stanowiło wartość znacząco wyższą niż w województwie, lecz również oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia o 11,5 p.p od 2005 r. 77

POWIAT GRYFICKI Ludność (31.12.2009): 60 595 W tym kobiet: 30 857 (50,9%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,5% W wieku produkcyjnym: 65,7% W wieku poprodukcyjnym: 13,8% Gęstość zaludnienia: 60 os./km 2 Urbanizacja: 50,9% Powierzchnia: 1 017,37 km 2 Gminy powiatu: Gryfice, Brojce, Karnice, Płoty, Rewal, Trzebiatów Podregion: stargardzki 78

Charakterystyka gryfickiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 14. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 24%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Gryfice na dziewiątym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 7 p.p.). Wykres 14. Stopa bezrobocia w powiecie gryfickim w latach 2005 2009 [w procentach] 36,1 33,2 26,2 22,6 24,0 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 2 665 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 5 303 osoby, odsetek udziału kobiet stanowił 50%. Z kolei w województwie udział tej grupy był nieznacznie wyższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 18-24 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 501 osób, natomiastt drugiej: 1 189 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 28% i 22% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestników, kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla pierwszej grupy wyniósł 28% %, a drugą w kolejności pod kątem udziału byłyy osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach gryfickiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (34%) oraz gimnazjalnym i poniżej (33%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat oraz bez stażu pracy. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 24% i 20% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była zbliżona, najliczniej reprezentowane również były osoby ze stażem pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez jakiegokolwiek stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w gryfickim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 34% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 51, w powiecie gryfickim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 6,6 mln zł, natomiast w 2009 r. 13,8 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 110%). Analizując zmiany w kolejnych latach widać, iż wzrost wydatków nie był stały, gdyż obniżały się one 79

dwukrotnie: w 2006 r. (o 3%) i w 2009 r. (o 1%). Z kolei najdynamiczniejszy wzrost odnotowano w 2008 r. Zwraca uwagę, iż na przestrzeni dwóch krańcowych lat, zwiększyły się nakłady na cztery z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był najdynamiczniejszy w przypadku: dotacji (wzrost o 695%), refundacji (o 609%) oraz staży (o 145%). Na cztery pozostałe formy wsparcia wydatkowano mniej, m. in.: o 74% na prace interwencyjne. Należy również podkreślić, iż w 2009 r. trzema formami wymagającymi ponoszenia jednakowo wysokich nakładów były dotacje, staże i roboty publiczne wszystkie po ok. 3,2 mln zł. Równocześnie, dość niewielkie nakłady poniesiono na: prace interwencyjne (152,0 tys. zł) i prace społecznie użyteczne (186,9 tys. zł). Tabela 51. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie gryfickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 1536,1 489,2 1315,1 1766,0 1132,2 PRACE INTERWENCYJNE 577,3 546,9 533,6 349,3 152,0 ROBOTY PUBLICZNE 1819,6 1806,0 1543,8 2704,0 3280,1 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 114,9 179,7 209,5 186,9 STAŻE 1330,2 1501,3 1716,4 2060,4 3262,2 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 609,7 576,8 615,7 1415,0 420,6 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 410,9 875,9 1751,3 2953,3 3265,6 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 298,0 447,9 1073,2 2516,2 2112,4 OGÓŁEM 6581,8 6358,9 8728,8 13973,7 13812,0 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa dla ogółu realizowanych aktywnych form (tabela 52) widać, iż zwiększyły się one w analizowanym okresie. W 2005 r. było to 3 856 zł, natomiast w 2009 r. 7 535 zł. Z kolei analizując koszty poszczególnych instrumentów wsparcia należy zauważyć, iż w największym stopniu wzrosły jednostkowe koszty dotacji (o 224%), refundacji (o 139%) oraz prac interwencyjnych (o 93%). Spadków nie odnotowano. Tabela 52. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie gryfickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 2510 1729 2287 2609 3217 PRACE INTERWENCYJNE 5248 4207 5082 8317 10133 ROBOTY PUBLICZNE 5290 4855 4207 6454 6482 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 452 697 643 820 STAŻE 3547 4036 4529 4715 6086 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3159 3240 2799 4341 bd ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 10273 15926 13369 13673 33322 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 9030 10664 10522 14136 21555 OGÓŁEM 3856 3772 4085 5331 7535 80

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: dotacje (33 322 zł), refundacje (21 555) oraz prace interwencyjne (10 133 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (820 zł) i szkoleń (3 217 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia gryfickich służb zatrudnienia skorzystało niemal 10 tys. osób (tabela 53), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (2 621 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 1 833 osoby, co w porównaniu z 1 707 osobami w 2005 r., dało wzrost na poziomie 7%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku pięciu aktywnych form zwiększyła się, natomiast trzech zmniejszyła. Do pierwszej grupy należały m.in.: refundacje (wzrost o 197%), dotacje (o 145%) i przygotowanie zawodowe (o 69%). Do drugiej natomiast prace interwencyjne (o 86%) i szkolenia (o 42%). Podkreślenia wymaga fakt, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były staże i roboty publiczne. Na każdą z tych form skierowano ponad pół tysiąca osób, co ogółem stanowiło ponad połowę wszystkich wspieranych w powiecie. Z kolei najrzadziej wykorzystywanym instrumentem pomocowym były prace interwencyjne (15 osób). Nie odnotowano skierowań na przygotowanie zawodowe w miejscu pracy. Tabela 53. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie gryfickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 612 283 575 677 352 PRACE INTERWENCYJNE 110 130 105 42 15 ROBOTY PUBLICZNE 344 372 367 419 506 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 254 258 326 228 STAŻE 375 372 379 437 536 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 193 178 220 326 0 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 40 55 131 216 98 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 33 42 102 178 98 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 1707 1686 2137 2621 1833 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 54 wynika, iż wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie gryfickim w latach 2005 2009 w sposób dość charakterystyczny. Do 2007 r. analizowany wskaźnik zwiększał się (do poziomu 56,8%), natomiast w dwóch kolejnych latach zmniejszał (odpowiednio: 56% i 54,6%). Na przestrzeni całego badanego okresu różnica wyniosła 12,8 p.p. W przypadku trzech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to robót publicznych (41,9 p.p.) i prac społecznie użytecznych (15,5 p.p.). Wskaźnik zmniejszył się również dla trzech aktywnych form, przy czym w największym stopniu dla prac interwencyjnych (o 44,7 p.p.). W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były: przygotowanie zawodowe (67,9%) i roboty publiczne (65,4%). Z kolei niska efektywność charakteryzowała m. in. prace interwencyjne (30%) i prace społecznie użyteczne (30,1%). 81

Tabela 54. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie gryfickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 20,8 34,3 27,1 27,6 26,6 PRACE INTERWENCYJNE 74,7 85,2 87,6 85,9 30 ROBOTY PUBLICZNE 23,5 55,5 74 68,9 65,4 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 14,6 20,7 8,4 30,1 STAŻE 64,2 64,7 73,1 80,7 49,7 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 72 61,7 61,4 67,2 67,9 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 41,8 51,3 56,8 56,0 54,6 Powiat gryficki na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Gryfice wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 13,8 mln zł, co stanowiło 6,2% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 5 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 55) widać, iż dotacje były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (21% w powiecie i 25% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (odpowiednio: 24% i 25%). Zwraca również uwagę, iż odsetek wydatków na roboty publiczne był większy w powiecie (24%) aniżeli w województwie (12%). Ponadto, w obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (1% i 2%) oraz prace interwencyjne (2% i 6%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach bardzo kosztowne były dotacje, przy czym w powiecie ta wartość była znacznie większa (33 322 zł) niż w województwie (18 737 zł). Podobnie kształtowały się koszty refundacji (21 555 zł wobec 17 987 zł) i prac interwencyjnych (10 133 zł i 4 773 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Gryfice 1 833 osoby, co stanowiło 5% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 9 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie najczęściej wykorzystywano staże (29% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 33%). Kolejnym instrumentem wsparcia często wykorzystywanym w powiecie były roboty publiczne (28%), lecz w województwie nie stanowiły one tak istotnej formy pomocowej (12%). Jednocześnie, udział szkoleń był znaczny w obu obszarach (odpowiednio: 21% i 23%), z kolei dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia otrzymywała refundacje (4% i 5%). W powiecie gryfickim, najefektywniejsze formy aktywizacji zawodowej realizowane w 2009 r. to przygotowanie zawodowe (68%) i roboty publiczne (65%). Stanowiło to odmienną sytuację od tej w województwie, w którym skuteczność obu tych form była znacznie niższa niż prac interwencyjnych (78%). Dodatkowo, w obu obszarach prace społecznie użyteczne były najmniej efektywnymi instrumentami pomocowymi (30% i 34%). 82

Tabela 55. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie gryfickim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 13% 9% 3 217 zł 2 346 zł 19% 23% 27% 39% PRACE INTERWENCYJNE 2% 6% 10 133 zł 4 773 zł 1% 7% 30% 78% ROBOTY PUBLICZNE 19% 12% 6 482 zł 6 248 zł 28% 12% 65% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 1% 2% 820 zł 910 zł 12% 12% 30% 34% STAŻE 15% 30% 6086 zł 5463 zł 29% 33% 50% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 10% 5% - 22398 zł 0% 1% 68% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 21% 25% 33322 zł 18737 zł 5% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 18% 12% 21555 zł 17987 zł 5% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 7535 zł 6057 zł 100% 100% 55% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie gryfickim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (24%) w stosunku do roku 2005 (36,1%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na dziewiątej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 50%, osób w przedziale 25 34 lata - 28%, z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 34%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 24%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 34%. W okresie pięciu lat w gryfickim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 6,6 do 13,8 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy (ponad siedmiokrotny). Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 856 zł w 2005 r. do 7 535 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to dotacji, które jednocześnie były najbardziej kosztownym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 1 707 osób w 2005 r. do 1 833 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył refundacji. Natomiast staże i roboty publiczne były najpopularniejszymi formami aktywizacji w 2009 r. po około pół tysiąca uczestników. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 12,8 p.p. Największy wzrost dotyczył robót publicznych, natomiast spadek: prac interwencyjnych. Jednocześnie, przygotowanie zawodowe było najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 67,9%. Powiat gryficki, w procesie realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, nie wyróżniał się znacząco na tle pozostałych obszarów. Z jednej strony, charakteryzował się zbliżoną strukturą bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Z drugiej natomiast, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się w nim wydatki na realizację form aktywnego wsparcia. Dodatkowo, w gryfickim podobnie jak w dziesięciu innych powiatach zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 7%, był w związku z tym wyraźnie intensywniejszy niż w obszarze województwa, w którym stanowił 2%. Cechą charakterystyczną działań służb zatrudnienia było zauważalnie częstsze wykorzystywanie jako instrumentu walki z bezrobociem robót publicznych, czego objawem był zdecydowanie większy niż w województwie odsetek wydatków na tę formę (24% wobec 12%) i liczby osób aktywizowanych (28% wobec 12%). Wymiernym skutkiem podjętych działań 83

wspierających, był osiągnięty w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 54,6%, co stanowiło wartość niemal identyczną jak w województwie (54,5%), a ponadto oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia o 12,8 p.p. od 2005 r. co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 84

POWIAT GRYFIŃSKI Ludność (31.12.2009): 82 830 W tym kobiet: 41 767 (50,4%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,3% W wieku produkcyjnym: 66,3% W wieku poprodukcyjnym: 13,4% Gęstość zaludnienia: 44 os./km 2 Urbanizacja: 45,9% Powierzchnia: 1 869,11 km 2 Gminy powiatu: Gryfino, Chojna, Cedynia, Mieszkowice, Moryń, Trzcińsko Zdrój, Banie, Widuchowa, Stare Czarnowo Podregion: szczeciński 85

Charakterystyka gryfińskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 15. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 21%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Gryfino na jedenastym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 4 p.p.). Wykres 15. Stopa bezrobocia w powiecie gryfińskim w latach 2005 2009 [w procentach] 30,5 25,3 20,8 17,1 20,5 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 2 906 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powieciee wynoszącej 5 478 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 53%. Z kolei w województwie udział tej grupy był niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 18-24 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 632 osoby, natomiast drugiej: 1 272 osoby. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 30% i 23% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestników, kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla pierwszej grupy wyniósł 28%, a drugą w kolejności pod kątem udziału były osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach gryfińskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (34%) oraz gimnazjalnym i poniżej (33%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 27% i 22% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, obie kategorie również były najliczniej reprezentowane, lecz w odwrotnej kolejności: najwięcej było osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 22%, a następnie osób bez jakiegokolwiek stażu pracy - 20% %. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w gryfińskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 21% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 56, w powiecie gryfińskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 6,9 mln zł, natomiast w 2009 r. 11,4 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 64%). Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2006 a 2007 rokiem (o 20%). 86

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na siedem z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dwóch form: refundacji (wzrost o 429%) oraz dotacji (o 306%). Zmniejszenie wydatków dotyczyło jedynie przygotowania zawodowego (o 56%). W kontekście przedstawionych tendencji nie jest zaskoczeniem, iż w 2009 r. dotacje były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (3,7 mln zł). W dalszej kolejności były staże (3,1 mln zł) oraz szkolenia (1,4 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na: prace społecznie użyteczne (203,6 tys. zł) i roboty publiczne (576,4 tys. zł). Tabela 56. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie gryfińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 1336,8 1322,0 1889,8 1489,6 1400,7 PRACE INTERWENCYJNE 424,3 575,0 539,9 455,7 608,7 ROBOTY PUBLICZNE 405,6 78,4 556,0 506,8 576,4 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 179,2 232,7 238,5 203,6 STAŻE 2149,2 1366,4 1000,1 1418,8 3183,7 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1492,7 1768,2 1548,5 1830,6 653,6 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 903,6 1258,7 1854,9 2587,3 3669,8 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 199,5 474,4 798,1 1078,4 1055,1 OGÓŁEM 6911,7 7022,3 8420,0 9605,7 11351,6 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 57) widać, iż zwiększyły się one w analizowanym okresie. W 2005 r. było to 3 563 zł, natomiast w 2009 r. 6 149 zł. Z kolei analizując koszty poszczególnych instrumentów wsparcia należy zauważyć, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty prac społecznie użytecznych (o 94%) i dotacji (o 68%), natomiast najmniej: robót publicznych (18%) i szkoleń (19%). Tabela 57. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie gryfińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 2217 2157 2925 2237 2633 PRACE INTERWENCYJNE 2906 2764 4218 3617 4031 ROBOTY PUBLICZNE 6875-7514 5962 8118 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 487 716 762 947 STAŻE 3980 3817 3937 5294 5595 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3046 3374 3418 4338 27233 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 11585 12103 12881 14618 19520 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 8313 9488 9853 19970 10991 OGÓŁEM 3563 3156 4000 4550 6149 87

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: przygotowanie zawodowe (27 233 zł), dotacje (19 520 zł) oraz refundacje (10 991 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (947 zł), szkoleń (2 633 zł) oraz prac interwencyjnych (4 031 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia gryfińskich służb zatrudnienia skorzystało ponad 10 tys. osób (tabela 58), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (2 111 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 1 846 osób, co w porównaniu z 1 940 osobami w 2005 r., oznaczało spadek na poziomie 5%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku czterech aktywnych form zwiększyła się, natomiast kolejnych czterech zmniejszyła. W pierwszej grupie największa zmiana dotyczyła: refundacji (o 300%) i dotacji (o 141%). Z kolei najintensywniejszy spadek odnotowano w przypadku robót publicznych (o 100%) i prac społecznie użytecznych (o 42%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. do najpopularniejszych form aktywizacji należały staże i szkolenia (na które łącznie skierowano 1 101 osób, co stanowiło 60% ogółu aktywizowanych w powiecie). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to: przygotowanie zawodowe (24 osoby), roboty publiczne (71 osób) i refundacje (96 osób). Tabela 58. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie gryfińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 603 613 646 666 532 PRACE INTERWENCYJNE 146 208 128 126 151 ROBOTY PUBLICZNE 59 0 74 85 71 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 368 325 313 215 STAŻE 540 358 254 268 569 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 490 524 453 422 24 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 78 104 144 177 188 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 24 50 81 54 96 OGÓŁEM 1940 2225 2105 2111 1846 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 59 wynika, iż wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie gryfińskim w latach 2005 2009 w sposób dość zróżnicowany. W 2006 r. nastąpił wzrost (o 5,9 p.p.) skuteczności w stosunku do 2005 r., - do poziomu 53,4%, co oznaczało, iż ponad połowa klientów urzędu pracy, z uczestniczących w aktywnych formach, zdobyła po ich odbyciu stałe zatrudnienie. W 2007 r. nastąpił minimalny spadek, w następnym kilkuprocentowy wzrost do poziomu najwyższego w całym rozpatrywanym okresie, a w kolejnym (2009) wyraźny spadek. W efekcie, na przestrzeni wszystkich pięciu lat różnica wyniosła jedynie 2,4 p.p. W przypadku pięciu z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych (wzrost o 27,3 p.p.), robót publicznych (o 14,8 p.p.) i przygotowania zawodowego (o 14,3 p.p.). Z kolei dla jednej aktywnej formy wskaźnik zmniejszył się: były to prace społecznie użyteczne (o 0,8 p.p.). 88

W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były prace interwencyjne (93%) i przygotowanie zawodowe (62,4%). Z kolei niska efektywność charakteryzowała m. in. prace społecznie użyteczne (6,8%) i szkolenia (41,8%). Tabela 59. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie gryfińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 39,2 57,1 53,3 53,9 41,8 PRACE INTERWENCYJNE 65,7 79,0 74,4 79,3 93,0 ROBOTY PUBLICZNE 32,0 91,7 16,2 33,3 46,8 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 7,6 11,4 9,4 6,8 STAŻE 44,1 62,0 50,0 69,2 41,2 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 48,1 52,5 53,3 51,0 62,4 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 47,5 53,4 52,4 54,5 49,9 Powiat gryfiński na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Gryfino wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 11,4 mln zł, co stanowiło 5,1% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 10 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 60) widać, iż dotacje były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (32% w powiecie i 25% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła staży (odpowiednio: 28% i 30%). Zwraca natomiast uwagę, iż odsetek wydatków na roboty publiczne był zauważalnie niższy w powiecie (5%) aniżeli w województwie (12%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (po 2%) oraz prace interwencyjne i przygotowanie zawodowe. Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach najbardziej kosztowne było przygotowanie zawodowe, przy czym w powiecie ta była większa (27 233 zł) niż w województwie (22 398 zł). Nieznacznie mniej wydatkowano na dotacje (19 520 zł i 18 737 zł) oraz refundacje (10 133 zł i 4 773 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Gryfino 1 846 osób, co stanowiło 5% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 8 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie najczęściej wykorzystywano staże (31% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 33%). Kolejnym instrumentem wsparcia często wykorzystywanym w obu obszarach były szkolenia (29% i 23%). Co wymaga podkreślenia, popularność robót publicznych była niższa w powiecie (4%) niż w województwie (12%). Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana na przygotowanie zawodowe (1% w obu przypadkach). W powiecie gryfińskim, zdecydowanie najefektywniejszą formą aktywizacji zawodowej realizowaną w 2009 r. były prace interwencyjne (93%), co odzwierciedla sytuację wojewódzką, w którym ten odsetek stanowił 78%. Dodatkowo, w obu obszarach prace społecznie użyteczne należały do jednych z najmniej efektywnych instrumentów pomocowych (38% i 34%). 89

Tabela 60. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie gryfińskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 12% 9% 2633 2346 zł 29% 23% 41,8 39% PRACE INTERWENCYJNE 5% 6% 4031 4773 zł 8% 7% 93,0 78% ROBOTY PUBLICZNE 5% 12% 8118 6248 zł 4% 12% 46,8 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 2% 2% 947 910 zł 12% 12% 6,8 34% STAŻE 28% 30% 5595 5463 zł 31% 33% 41,2 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 6% 5% 27233 22398 zł 1% 1% 62,4 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 32% 25% 19520 18737 zł 10% 8% 100 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 9% 12% 10991 17987 zł 5% 4% 100 100% OGÓŁEM 100% 100% 6149 6057 zł 100% 100% 49,9 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie gryfińskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (20,5%) w stosunku do roku 2005 (30,5%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na jedenastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 53%, osób w przedziale 25 34 lata - 30%, z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 34%, bez stażu pracy - 27%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 21%. W okresie pięciu lat w gryfińskim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 6,9 do 11,4 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji i dotacji był najdynamiczniejszy (kilkukrotny). Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 563 zł w 2005 r. do 6 149 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to prac społecznie użytecznych (niemal o 100%). Jednocześnie, najbardziej kosztownym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku było przygotowanie zawodowe. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 1 940 osób w 2005 r. do 1 846 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył refundacji, natomiast spadek robót publicznych. Jednocześnie, szkolenia i staże były najpopularniejszymi formami aktywizacji w 2009 r. po około pół tysiąca uczestników. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 12,8 p.p. Największy wzrost dotyczył prac interwencyjnych, natomiast spadek (jedyny) prac społecznie użytecznych. Co więcej, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 93%. W toku realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, powiat gryfiński odróżniał się nieznacznie od pozostałych dziewiętnastu obszarów. O ile struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.) była porównywalna z regionalną, jak również zwiększyły się, jak w każdym innym powiecie, wydatki na realizację form aktywnego wsparcia, to liczba aktywizowanych osób zmniejszyła się (o 4%), co było tendencją, która wystąpiła jedynie jeszcze w siedmiu innych obszarach. Co charakterystyczne, gryfińskie służby zatrudnienia rzadziej wykorzystywały roboty publiczne, jako instrument walki z bezrobociem. Objawem tego był niższy niż w województwie odsetek wydatków na tę formę (5% wobec 12%) i liczby osób aktywizowanych (4% wobec 12%). W konsekwencji tych uwarunkowań, w 2009 r. osiągnięto wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 50%, stanowiący wartość niższą 90

niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczający wzrost skuteczności zatrudnienia - o 2,5 p.p. od 2005 r. zdecydowanie mniej intensywny niż zmiana w skali całego regionu, wynosząca 11,1 p.p. 91

POWIAT KAMIEŃSKI Ludność (31.12.2009): 47 769 W tym kobiet: 24 474 (51,2%) W wieku przedprodukcyjnym: 18,7% W wieku produkcyjnym: 66,6% W wieku poprodukcyjnym: 14,7% Gęstość zaludnienia: 48 os./km 2 Urbanizacja: 52,6% Powierzchnia: 1 003,40 km 2 Gminy powiatu: Kamień Pomorski, Dziwnów, Golczewo, Świerzno, Międzyzdroje, Wolin Podregion: szczeciński 92

Charakterystyka kamieńskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 16. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 23%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Kamień Pomorski na dziesiątym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była zdecydowanie wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 6 p.p.). Wykres 16. Stopa bezrobocia w powiecie kamieńskim w latach 2005 2009 [w procentach] 33,3 29,9 24,2 22,3 23,4 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 2 187 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powieciee wynoszącej 3 931 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 56%. Z kolei w województwie udział tej grupy był zauważalnie niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45-54 lata. Reprezentacjaa pierwszej liczyła 1 125 osób, natomiast drugiej: 935 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 29% i 24% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w kamieńskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach kamieńskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (41%) oraz zasadniczym zawodowym (26%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 22% i 21% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, obie kategorie również były najliczniej reprezentowane, lecz w odwrotnej kolejności: najwięcej było osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 22%, a następnie osób bez jakiegokolwiek stażu pracy - 20%. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w kamieńskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 33% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 61, w powiecie kamieńskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 3,7 mln zł, natomiast w 2009 r. 6,9 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 88%). Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2008 a 2009 rokiem (o 23%). 93

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na wszystkie realizowane formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dwóch form: szkoleń (wzrost o 154%) oraz staży (o 109%), najmniejszy natomiast: prac interwencyjnych (11%). Należy zwrócić uwagę, iż w 2009 r. staże i roboty publiczne były formami wymagającymi poniesienia największych nakładów (odpowiednio: 2,3 i 2,1 mln zł). Dość znaczące były nakłady na dotacje (1,2 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na przygotowanie zawodowe (156,7 tys. zł) i prace społecznie użyteczne (172,6 tys. zł). Tabela 61. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie kamieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 177,1 568,4 583,1 436,9 450,7 PRACE INTERWENCYJNE 226,5 248,3 188,5 194,1 251,1 ROBOTY PUBLICZNE 1329,4 1298,4 1604,8 1539,2 2140,7 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 118,3 138,9 103,2 172,6 STAŻE 1086,7 1021,7 1060,3 1650,9 2266,0 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 80,0 86,6 84,5 374,2 156,7 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 649,0 801,3 841,8 1117,5 1247,2 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 157,2 270,7 206,7 225,8 263,8 OGÓŁEM 3705,9 4413,7 4708,6 5641,8 6948,8 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 62) widać, iż zwiększyły się one w analizowanym okresie. W 2005 r. było to 4 757 zł, natomiast w 2009 r. 6 160 zł. Z kolei analizując koszty poszczególnych instrumentów wsparcia należy zauważyć, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty prac interwencyjnych (o 186%), refundacji (o 171%) i szkoleń (o 153%), natomiast najmniej: prac społecznie użytecznych (1%) i przygotowania zawodowego (16%). Tabela 62. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie kamieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1302 2368 1970 1836 3290 PRACE INTERWENCYJNE 2831 3104 4011 3961 8100 ROBOTY PUBLICZNE 6361 10471 6269 6933 10243 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 903 798 707 913 STAŻE 4400 3960 3594 5854 5092 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3200 2887 3250 4112 7123 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 10639 15712 14768 11888 15210 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 7486 14247 6890 7527 20292 OGÓŁEM 4757 4731 3987 4897 6160 94

Ponadto zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: refundacje (20 292 zł), dotacje (15 210 zł) oraz roboty publiczne (10 243 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (913 zł), szkoleń (3 290 zł) oraz staży (5 092 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia kamieńskich służb zatrudnienia skorzystało ponad 5 tys. osób (tabela 63), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2007 r. (1 181 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 1 128 osób, co w porównaniu z 779 osobami w 2005 r., oznaczało wzrost na poziomie 45%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku pięciu aktywnych form zwiększyła się, natomiast trzech zmniejszyła. W pierwszej grupie zdecydowanie największa zmiana dotyczyła przygotowania zawodowego (o 264%). Z kolei najintensywniejszy spadek odnotowano w przypadku prac interwencyjnych (o 61%) i robót publicznych (o 41%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. do najpopularniejszych form aktywizacji należały staże i roboty publiczne (na które łącznie skierowano 654 osoby, co stanowiło 58% ogółu aktywizowanych w powiecie). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to refundacje (13 osób), przygotowanie zawodowe (22 osoby) i prace interwencyjne (31 osób). Tabela 63. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie kamieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 136 240 296 238 137 PRACE INTERWENCYJNE 80 80 47 49 31 ROBOTY PUBLICZNE 209 124 256 222 209 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 131 174 146 189 STAŻE 247 258 295 282 445 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 25 30 26 91 22 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 61 51 57 94 82 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 21 19 30 30 13 OGÓŁEM 779 933 1181 1152 1128 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 64 wynika, iż wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie kamieńskim w latach 2005 2009 w sposób dość zróżnicowany. W 2006 r. nastąpił znaczący wzrost (o 22 p.p.) skuteczności w stosunku do 2005 r. - do poziomu 53,6%, co oznaczało, iż ponad połowa klientów urzędu pracy, z uczestniczących w aktywnych formach, zdobyła po ich odbyciu stałe zatrudnienie. W 2007 r. nastąpił spadek, a w następnym ponowny wzrost do poziomu najwyższego w całym rozpatrywanym okresie (55%). Na przestrzeni wszystkich pięciu lat różnica wyniosła 20,5 p.p. W przypadku czterech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to szkoleń (wzrost o 31,9 p.p.), staży (o 29,7 p.p.) i robót publicznych (o 22,5 p.p.). Z kolei zmniejszenie wskaźnika miało miejsce w przypadku dwóch form wsparcia: prac społecznie użytecznych i prac interwencyjnych (odpowiednio o: 31,7 p.p i 31,4 p.p.). 95

W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były: prace interwencyjne (96,1%). Efektywność pozostałych form przyjmowała wartości w przedziale od 55,7% (staże) do 37% (szkolenia). Tabela 64. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie kamieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 5,1 37,2 39,2 38,9 37,0 PRACE INTERWENCYJNE 56,4 100 62,8 86,0 96,1 ROBOTY PUBLICZNE 21,1 29,7 45,8 50,7 43,6 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 69,9 15,6 13,3 38,2 STAŻE 26,0 39,5 63,6 78,0 55,7 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 48,0 61,1 64,0 47,6 54,6 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 31,6 53,6 49,1 55,0 52,1 Powiat kamieński na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Kamień Pomorski wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 6,9 mln zł, co stanowiło 3,1% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 17 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 65) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (33% w powiecie i 30% w województwie). W powiecie podobny poziom wydatków dotyczył robót publicznych (31%), lecz w województwie ten odsetek był już zdecydowanie niższy (12%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (2% i 2%) oraz przygotowanie zawodowe (2% i 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach najbardziej kosztowne były refundacje, przy czym w powiecie ta wartość była większa (20 292 zł) niż w województwie (17 987 zł). Nieznacznie mniej wydatkowano na dotacje (15 210 zł i 18 737). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Kamień Pomorski 1 128 osób, co stanowiło 3% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 18 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie najczęściej wykorzystywano staże (39% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 33%). Jednocześnie, popularność robót publicznych (19%) była wyższa w powiecie niż w województwie (12%). Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana na refundacje (2% i 1%) i przygotowanie zawodowe (1% i 4%). W powiecie kamieńskim, zdecydowanie najefektywniejszą formą aktywizacji zawodowej realizowaną w 2009 r. były prace interwencyjne (96%), co odzwierciedla sytuację wojewódzką, w którym ten odsetek również był najwyższy i stanowił 78%. Dość wysoka skuteczność charakteryzowała przygotowanie zawodowe, którego efektywność wyniosła 55%. Dodatkowo, w obu obszarach prace społecznie użyteczne były najmniej efektywnymi instrumentami pomocowymi (38% i 34%). 96

Tabela 65. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie kamieńskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 6% 9% 3290 zł 2346 zł 12% 23% 37% 39% PRACE INTERWENCYJNE 4% 6% 8100 zł 4773 zł 3% 7% 96% 78% ROBOTY PUBLICZNE 31% 12% 10243 zł 6248 zł 19% 12% 44% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 2% 2% 913 zł 910 zł 17% 12% 38% 34% STAŻE 33% 30% 5092 zł 5463 zł 39% 33% 56% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2% 5% 7123 zł 22398 zł 2% 1% 55% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 18% 25% 15210 zł 18737 zł 7% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 4% 12% 20292 zł 17987 zł 1% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 6160 zł 6057 zł 100% 100% 52% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie kamieńskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (23,4%) w stosunku do roku 2005 (33,3%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na dziesiątej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 56%, osób w przedziale 25 34 lata - 29%, z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej - 41%, bez stażu pracy - 22%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 33%. W okresie pięciu lat w kamieńskim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 3,7 do 6,9 mln zł. Wzrost dotyczył wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku szkoleń i staży był najdynamiczniejszy. Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 4 757 zł w 2005 r. do 6 160 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych. Jednocześnie, najbardziej kosztownym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku były refundacje. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 779 osób w 2005 r. do 1 128 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył przygotowania zawodowego, natomiast spadek prac interwencyjnych. Jednocześnie, staże i roboty publiczne były najpopularniejszymi formami aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 20,5 p.p. Największy wzrost dotyczył szkoleń, natomiast spadek prac społecznie użytecznych. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 r. 96,1%. Powiat kamieński, w procesie realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, nie wyróżniał się znacząco na tle pozostałych obszarów. Z jednej strony, charakteryzował się zbliżoną strukturą bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Z drugiej natomiast, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się w nim wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (o 86% w stosunku 90% w województwie). Jednocześnie, w kamieńskim podobnie jak w dziesięciu innych powiatach zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 44%, zatem uplasował powiat na drugiej pozycji w regionie, w którym ta dynamika wyniosła jedynie 2%. Warto ponadto podkreślić, iż działania służb zatrudnienia cechowały się zauważalnie częstszym wykorzystywaniem jako 97

instrumentu walki z bezrobociem robót publicznych, czego objawem był zdecydowanie większy niż w województwie odsetek wydatków na tę formę (31% wobec 12%), a w konsekwencji większa liczba osób aktywizowanych (19% wobec 12%). Wymiernym skutkiem podjętych działań wspierających, był osiągnięty w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 52,1%, co stanowiło wartość niższą niż w województwie (54,5%), lecz jednocześnie oznaczało, iż nastąpił wzrost skuteczności zatrudnienia o 20,5 p.p. od 2005 r. co było trzecim wynikiem w regionie, w którym ta zmiana wyniosła 11,1 p.p. 98

POWIAT KOŁOBRZESKI Ludność (31.12.2009): 77 095 W tym kobiet: 40 108 (52,0%) W wieku przedprodukcyjnym: 19,2% W wieku produkcyjnym: 65,4% W wieku poprodukcyjnym: 15,4% Gęstość zaludnienia: 106 os./km 2 Urbanizacja: 58,3% Powierzchnia: 724,66 km 2 Gminy powiatu: Kołobrzeg (miejska i wiejska), Dygowo, Gościno, Rymań, Siemyśl, Ustronie Morskie Podregion: koszaliński 99

Charakterystyka kołobrzeskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 17. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 11%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Kołobrzeg na osiemnastym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była zdecydowanie niższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 6 p.p.). Wykres 17. Stopa bezrobocia w powiecie kołobrzeskim w latach 2005 2009 [w procentach] 18,7 15,0 11,9 9,1 11,0 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 1 750 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powieciee wynoszącej 3 590 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 48,7%. Z kolei w województwie udział tej grupy był wyższy (51,3%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45-54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 956 osób, natomiast drugiej 800 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio - 27% i 22% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w kołobrzeskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach kołobrzeskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (33%) oraz gimnazjalnym i poniżej (41%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 24% i 21% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, obie kategorie również były najliczniej reprezentowane, lecz w odwrotnej kolejności: najwięcej było osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 22%, a następnie osób bez jakiegokolwiek stażu pracy - 20% %. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w kołobrzeskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 35% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 66, w powiecie kołobrzeskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 3,3 mln zł, natomiast w 2009 r. 5,3 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 60%). Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2008 a 2009 rokiem (o 39%). 100

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na cztery z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 549%). Ponadto, dość znaczne zwiększenie wydatków dotyczyło refundacji (o 198%) i przygotowania zawodowego (o 144%). Z drugiej strony, koszty realizacji pozostałych czterech form aktywizacji zawodowej zmniejszyły się, przy czym najintensywniejszy spadek dotyczył robót publicznych (o 380%) i prac interwencyjnych (o 63%). Należy zwrócić uwagę, iż w 2009 r. staże i dotacje były formami wymagającymi poniesienia największych nakładów (1,8 i 1,4 mln zł). Kolejne były szkolenia (825 tys. zł) i refundacje (764 tys. zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na prace interwencyjne (44,7 tys. zł) i przygotowanie zawodowe (75,7 tys. zł). Tabela 66. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie kołobrzeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 856,8 477,0 569,0 711,5 824,6 PRACE INTERWENCYJNE 119,7 32,2 19,3 32,5 44,7 ROBOTY PUBLICZNE 968,3 302,3 274,1 197,5 201,8 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 236,7 256,6 221,1 200,7 STAŻE 883,2 968,5 896,6 1203,9 1798,8 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 31,0 57,0 84,5 167,0 75,7 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 220,0 393,7 486,5 991,7 1428,5 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 256,6 297,2 336,0 314,9 764,0 OGÓŁEM 3335,6 2764,6 2936,2 3840,1 5338,8 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 67) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 690 zł, natomiast w 2009 r. 4 614 zł. Należy ponadto zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji siedmiu z ośmiu form aktywizacji, z czego w największym stopniu refundacji (o 174%) i robót publicznych (o 121%). Jedynie dla szkoleń zmniejszyła się wartość kwotowa: o 41%. Tabela 67. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie kołobrzeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 2520 2074 2659 2325 1489 PRACE INTERWENCYJNE 2443 2147 2413 2167 4470 ROBOTY PUBLICZNE 3968 3286 3607 5486 8774 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 569 682 773 999 STAŻE 4287 3447 5604 4854 7403 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3100 3167 3633 3796 37850 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 11000 11249 11314 13585 16610 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 7331 7621 6000 13121 20105 OGÓŁEM 3690 2455 3059 3721 4614 Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: przygotowanie zawodowe (37 850 zł), refundacje (20 105 zł) oraz dotacje (16 610 zł), natomiast 101

najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (999 zł), szkoleń (1 489 zł) oraz prac interwencyjnych (4 470 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia kołobrzeskich służb zatrudnienia skorzystało ponad 5 tys. osób (tabela 68), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2009 r. (1 157 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 1 157 osób, co w porównaniu z 904 osobami w 2005 r., oznaczało wzrost na poziomie 28%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku pięciu aktywnych form zwiększyła się, natomiast trzech zmniejszyła. W pierwszej grupie największa zmiana dotyczyła: przygotowania zawodowego (o 340%) i dotacji (o 330%). Z kolei najintensywniejszy spadek odnotowano w przypadku prac interwencyjnych (o 80%) i robót publicznych (o 62%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. do najpopularniejszych form aktywizacji należały szkolenia, na które skierowano 554 osoby, co stanowiło 48% ogółu aktywizowanych w powiecie). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to: przygotowanie zawodowe (2 osoby), prace interwencyjne (10 osób) i roboty publiczne (23 osoby). Tabela 68. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie kołobrzeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 340 230 214 306 554 PRACE INTERWENCYJNE 49 15 8 15 10 ROBOTY PUBLICZNE 244 92 76 36 23 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 416 51 286 201 STAŻE 206 281 160 248 243 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 10 18 26 44 2 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 20 35 43 73 86 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 35 39 56 24 38 OGÓŁEM 904 1126 960 1032 1157 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 69 wynika, iż w powiecie kołobrzeskim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, zmniejszał się w każdym kolejnym roku. Spadek był stały, lecz nieznaczny (o 8,4 p.p. na przestrzeni lat 2005 2009). W 2005 r., gdy jego wartość była najwyższa, wyniósł on jedynie 47%. W przypadku trzech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych (wzrost o 21,1 p.p.) i robót publicznych (o 18,5 p.p.). Z kolei dla trzech aktywnych form wskaźnik zmniejszył się: były to prace społecznie użyteczne (o 21,4 p.p.), staże (o 16%) i szkolenia (o 8%). W 2009 r. bardzo skutecznymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były: prace interwencyjne (100%), a wraz z nimi przygotowanie zawodowe (61,1%). Do grupy instrumentów o niskiej efektywności należały prace społecznie użyteczne (4,1%) i staże (33,6%). 102

Tabela 69. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie kołobrzeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 49,9 51,2 60,8 49,3 41,9 PRACE INTERWENCYJNE 95,9 86,7 100 90,0 100 ROBOTY PUBLICZNE 21,5 32,6 31,6 32,3 40,0 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 25,5 13,9 13,3 4,1 STAŻE 49,6 53,0 56,3 30,2 33,6 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 40,0 80,0 64,0 22,2 61,1 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 46,6 43,9 43,2 40,8 38,2 Powiat kołobrzeski na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Kołobrzeg wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 5,3 mln zł, co stanowiło 2,4% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 19 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 70) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (34% w powiecie i 30% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (odpowiednio: 27% i 25%). Zwraca natomiast uwagę, iż odsetek wydatków na roboty publiczne był zauważalnie niższy w powiecie (4%) aniżeli w województwie (12%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (4% i 2%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach najbardziej kosztowne było przygotowanie zawodowe, przy czym w powiecie ta wartość była większa (37 850 zł) niż w województwie (22 398 zł). Nieznacznie mniej wydatkowano na dotacje (16 610 zł i 18 737 zł) oraz refundacje (20 105 zł i 17 987 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Kołobrzeg 1 157 osób, co stanowiło 3% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 17 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano szkolenia (48% uczestników), natomiast w województwie ten odsetek był zdecydowanie niższy (wyniósł 23%). Odwrotna sytuacja dotyczyła staży (21% w powiecie i 33% w województwie). Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana na przygotowanie zawodowe (0,2% i 1%) oraz prace interwencyjne (1% i 7%). W powiecie kołobrzeskim, najefektywniejsze formy aktywizacji zawodowej realizowane w 2009 r., z wyłączeniem dotacji i refundacji, to prace interwencyjne (100%). Jest to sytuacja zbliżona do województwa, gdyż w tym obszarze skuteczność tej formy była również bardzo wysoka (78%). Dodatkowo należy podkreślić, iż w obu obszarach prace społecznie użyteczne były najmniej efektywnym instrumentem pomocowym, przy czym w powiecie osiągnięto skuteczność na poziomie 4%, natomiast w województwie 34%. 103

Tabela 70. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie kołobrzeskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 15% 9% 1489 zł 2346 zł 48% 23% 42% 39% PRACE INTERWENCYJNE 1% 6% 4470 zł 4773 zł 1% 7% 100% 78% ROBOTY PUBLICZNE 4% 12% 8774 zł 6248 zł 2% 12% 40% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 4% 2% 999 zł 910 zł 17% 12% 4% 34% STAŻE 34% 30% 7403 zł 5463 zł 21% 33% 34% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1% 5% 37850 zł 22398 zł 0% 1% 61% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 27% 25% 16610 zł 18737 zł 7% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE I DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 14% 12% 20105 zł 17987 zł 3% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 4614 zł 6057 zł 100% 100% 38% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie kołobrzeskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (11%) w stosunku do roku 2005 (18,7%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na osiemnastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 48%, osób w przedziale 25 34 lata - 27%, z wykształceniem zasadniczym zawodowym - 33%, bez stażu pracy - 24%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 35%. W okresie pięciu lat w kołobrzeskim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 3,3 do 5,3 mln zł. Wzrost dotyczył wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku szkoleń i staży był najdynamiczniejszy. Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 690 zł w 2005 r. do 4 614 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to refundacji. Jednocześnie, najbardziej kosztownym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku było przygotowanie zawodowe. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 904 osób w 2005 r. do 1 157 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył przygotowania zawodowego, natomiast spadek prac interwencyjnych. Jednocześnie, szkolenia były najpopularniejszą formą aktywizacji realizowaną w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zmniejszyła się na przestrzeni pięciu lat o 8,4 p.p. Spadki były notowane w każdym kolejnym roku. Największy spadek dotyczył prac społecznie użytecznych, natomiast wzrost prac interwencyjnych. Prace interwencyjne były ponadto najskuteczniejszym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 r. W toku realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, powiat kołobrzeski nie różnił się znacząco od pozostałych dziewiętnastu obszarów. Po pierwsze, zbliżona była struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Ponadto, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (o 61% w stosunku 90% w województwie). Dodatkowo, w zgodzie z tendencją zaobserwowaną w dziesięciu innych obszarach, w kołobrzeskim zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 28%, był zatem znacząco intensywniejszy niż w obszarze województwa, w którym stanowił 2%. Cechą charakterystyczną w działaniach kołobrzeskiego urzędu pracy było znacznie częstsze wykorzystywanie szkoleń jako instrumentu podejmowania 104

walki z bezrobociem, czego przejawem był zdecydowanie wyższy niż w województwie odsetek liczby osób aktywizowanych (48% wobec 23%). Konsekwencją działań aktywizujących był, osiągnięty w 2009 r., wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 38,2%, co stanowiło wartość zauważalnie niższą niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczało spadek skuteczności zatrudnienia - o 8,4 p.p. od 2005 r. taka sytuacja miała miejsce jedynie w trzech powiatach województwa. 105

POWIAT I MIASTO KOSZALIN Miasto Koszalin Ludność (31.12.2009): 106 987 W tym kobiet: 56 205 (52,5%) W wieku przedprodukcyjnym: 15,5% W wieku produkcyjnym: 66,2% W wieku poprodukcyjnym: 18,3% Gęstość zaludnienia: 1 284 os./km 2 Powierzchnia: 83,31 km 2 Podregion: koszaliński Powiat koszaliński Ludność (31.12.2009): 65 049 W tym kobiet: 32 700 (50,3%) W wieku przedprodukcyjnym: 21,3% W wieku produkcyjnym: 66,3% W wieku poprodukcyjnym: 12,4% Gęstość zaludnienia: 39 os./km 2 Urbanizacja: 21,4% Powierzchnia: 1 668,42 km 2 Gminy powiatu: Bobolice, Polanów, Sianów, Będzino, Biesiekierz, Manowo, Mielno, Świeszyno Podregion: koszaliński 106

Charakterystyka koszalińskiego rynku pracy Sytuację dotyczącą tego obszaru należy w przypadku stopy bezrobocia rozpatrywać dwutorowo, gdyż inaczej kształtował się wskaźnik dla miasta Koszalina, a inaczej dla powiatu koszalińskiego. Z wykresu 18 wynika, iż w każdym z lat 2005 2009 wskaźnik dla powiatu przyjmował w każdym lat wartości ponad dwukrotnie wyższe niż w obszarze miejskim. Wykres 18. Stopa bezrobocia w powiecie i mieście Koszalin w latach 2005 2009 [w procentach] 36,4 18,8 31,4 15,3 powiat miasto 25,3 20,8 11,2 7,8 24,3 9,9 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku, licząc łącznie, w rejestrze urzędu pracy pozostawało 5 158 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 10 141 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 51%, przy czym w województwiee udział tej grupy był identyczny (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45-54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 2 753 osoby, natomiast drugiej 2 582 osoby. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 27% i 25% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w koszalińskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach koszalińskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnymm i poniżej (39%) i zasadniczym zawodowym (26%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat oraz od 10 do 20 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 21% i 18% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była nieco odmienna, gdyż najliczniej reprezentowane były osoby ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 22%, a w dalszej kolejności osoby bez jakiegokolwiek stażu pracy - 20%. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w koszalińskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 24% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 71, w powiecie koszalińskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 11,6 mln zł, natomiast w 2009 r. 18,4 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 58%). Wydatki zwiększały się do 2007 r., w kolejnym zmniejszyły się, po czym ponownie wzrosły w 2009 r. Najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2005 a 2006 rokiem (o 23%). Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na sześć z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie 107

najdynamiczniejszy w przypadku refundacji (wzrost o 388%). Ponadto, dość znaczne zwiększenie wydatków dotyczyło dotacji (o 195%) i prac społecznie użytecznych (o 137%). Z drugiej strony, koszty realizacji pozostałych dwóch form aktywizacji zawodowej przygotowania zawodowego i robót publicznych - zmniejszyły się. Należy zwrócić uwagę, iż w 2009 r. staże i dotacje były formami wymagającymi poniesienia największych nakładów (4,9 i 4,3 mln zł). Kolejne były refundacje (3,7 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na przygotowanie zawodowe (241,1 tys. zł) i prace społecznie użyteczne (542,6 tys. zł). Tabela 71. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie koszalińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 1039,8 1074,7 1489,8 1267,6 1568,1 PRACE INTERWENCYJNE 1338,2 1620,3 2231,2 2121,7 1754,0 ROBOTY PUBLICZNE 1791,1 1627,8 111,9 1257,7 1365,5 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 228,6 405,2 489,2 542,6 STAŻE 3786,6 4132,3 4322,5 4331,1 4930,4 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1463,9 1692,1 1025,8 1011,0 241,1 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 1444,9 1859,4 2218,2 3081,3 4264,7 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 761,0 2107,0 3276,2 2304,6 3716,6 OGÓŁEM 11625,5 14342,2 16080,8 15864,2 18383,0 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 72) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 403 zł, natomiast w 2009 r. 5 725 zł. Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji wszystkich realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to: prac interwencyjnych (o 128%) i refundacji (o 122%). Z kolei w przypadku staży ten wzrost był najniższy (o 23%). Tabela 72. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie koszalińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1171 1081 1599 1481 1651 PRACE INTERWENCYJNE 2544 3215 4610 5385 5808 ROBOTY PUBLICZNE 3755 4903 4014 5615 5506 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 684 891 1026 1203 STAŻE 4787 4617 5091 6126 5898 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2826 4962 3915 4792 - ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 10946 12396 13864 13514 17844 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 9060 11972 10238 15262 20090 OGÓŁEM 3403 3849 4301 4884 5725 108

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: refundacje (20 090 zł) oraz dotacje (17 844 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (1 203 zł) i szkoleń (1 651 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia koszalińskich służb zatrudnienia skorzystało ponad 17 tys. osób (tabela 73), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2007 r. (3 739 osób). Do tego czasu liczba aktywizowanych osób zwiększała się, natomiast w dwóch kolejnych latach zmniejszała. W 2009 r. wsparciem objęto 3 211 osób, co w porównaniu z 3 416 osobami w 2005 r., oznaczało spadek na poziomie 6%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku pięciu form zwiększyła się, natomiast trzech zmniejszyła. W pierwszej grupie największa zmiana dotyczyła refundacji (wzrost o 120%) i dotacji (o 81%). Z kolei najintensywniejszy spadek odnotowano w przypadku przygotowania zawodowego (o 59%) i prac interwencyjnych (o 43%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były szkolenia i staże, na które skierowano łącznie 1 786 osób, co stanowiło 56% ogółu aktywizowanych w powiecie. Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to refundacje (185 osób) i dotacje (239 osób) i roboty publiczne (248 osób). Tabela 73. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie koszalińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 888 994 932 856 950 PRACE INTERWENCYJNE 526 504 484 394 302 ROBOTY PUBLICZNE 477 332 277 224 248 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 334 455 477 451 STAŻE 791 895 849 707 836 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 518 341 262 211 0 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 132 150 160 228 239 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 84 176 320 151 185 OGÓŁEM 3416 3726 3739 3248 3211 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 74 wynika, iż w powiecie koszalińskim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, zwiększał się do 2007 r., w którym osiągnął wartość na poziomie 63,3%. Jednakże w dwóch kolejnych latach nastąpił spadek badanej wartości (do poziomu 58,3% w 2009 r.). W przypadku pięciu z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w zdecydowanie największym stopniu dotyczyło to staży (wzrost o 47,7 p.p.). Jedynie w przypadku szkoleń wskaźnik zmniejszył się: o 7,5 p.p. W 2009 r. bardzo skutecznymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były: przygotowanie zawodowe (81,3%) i prace interwencyjne (76,5%). Formą wsparcia o najniższej efektywności były szkolenia (29%). 109

Tabela 74. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie koszalińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 36,5 50,2 49,6 44,8 29,0 PRACE INTERWENCYJNE 69,1 89,4 90,9 77,3 76,5 ROBOTY PUBLICZNE 56,4 78,4 4014,1 68,9 58,5 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 41,0 49,0 53,0 55,5 STAŻE 33,6 26,4 46,6 56,5 81,3 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 45,0 38,7 55,4 42,6 51,6 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 48,8 54,7 63,3 60,8 58,3 Powiat koszaliński na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Koszalin wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 18,4 mln zł, co stanowiło 8,2% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 3 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 75) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (27% w powiecie i 30% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (odpowiednio: 23% i 25%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (3% i 2%) oraz przygotowanie zawodowe (1% i 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach do najbardziej kosztownych instrumentów wsparcia należały dotacje (17 844 zł w powiecie i 18 737 zł w województwie) oraz refundacje (20 090 zł i 17 987 zł). Odwrotny trend dotyczył prac społecznie użytecznych (1 203 zł i 910 zł) oraz szkoleń (1 651 zł i 2 346 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Koszalin 3 211 osób, co stanowiło 9% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 2 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano szkolenia i staże (30% i 26% ogółu uczestniczących) co było zbliżone do sytuacji w województwie, w których odsetek udziału w tych dwóch formach stanowił 23% i 33%. Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia otrzymywała dotacje (7% i 8%) i refundacje (6% i 4%). W powiecie koszalińskim, najefektywniejsze formy aktywizacji zawodowej realizowane w 2009 r., z wyłączeniem dotacji i refundacji, to staże (81%). Stanowi to odmienną sytuację od tej w województwie, w którym skuteczność tej formy (48%) była znacznie niższa niż prac interwencyjnych (78%). Dodatkowych faktem wartym podkreślenia jest, iż w powiecie szkolenia były najmniej efektywną formą pod kątem możliwości zdobycia zatrudnienia (29%), natomiast w województwie takim obszarem wsparcia były prace społecznie użyteczne (34%). 110

Tabela 75. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie koszalińskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 9% 9% 1651 zł 2346 zł 30% 23% 29% 39% PRACE INTERWENCYJNE 10% 6% 5808 zł 4773 zł 9% 7% 77% 78% ROBOTY PUBLICZNE 7% 12% 5506 zł 6248 zł 8% 12% 59% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 3% 2% 1 203 zł 910 zł 14% 12% 56% 34% STAŻE 27% 30% 5898 zł 5463 zł 26% 33% 81% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1% 5% - 22398 zł 0% 1% 52% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 23% 25% 17844 zł 18737 zł 7% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE I DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 20% 12% 20090 zł 17987 zł 6% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 5725 zł 6057 zł 100% 100% 58% 55% Ujęcie sumaryczne Zarówno w powiecie, jak i w mieście Koszalin w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia w stosunku do roku 2005. W pierwszym przypadku różnica stanowiła 12,1 p.p., w drugim natomiast 8,9 p.p., To umiejscowiło oba te obszary na, odpowiednio, ósmej i dziewiętnastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 51%, osób w przedziale 25 34 lata - 27%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 39%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 21%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 24%. W okresie pięciu lat w koszalińskim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 11,6 mln zł do 18,4 mln zł. Wzrost dotyczył sześciu z ośmiu realizowanych rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji był najdynamiczniejszy. Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 403 zł w 2005 r. do 5 725 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych. Jednocześnie, najbardziej kosztownym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku były refundacje. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 3 416 osób w 2005 r. do 3 211 osób w 2009 roku. Największy spadek dotyczył przygotowania zawodowego, natomiast wzrost refundacji. Jednocześnie, szkolenia były najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 9,5 p.p. Największy wzrost dotyczył staży, natomiast spadek (jedyny) szkoleń. Jednocześnie, przygotowanie zawodowe było najskuteczniejszym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 r. Prowadzony przez koszaliński PUP proces realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, różnił się nieznacznie od aktywnych polityk rynku pracy, prowadzonych w pozostałych dziewiętnastu obszarach. Z jednej strony, zbliżona była struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Ponadto, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (wzrost o 59% w stosunku do 90% w województwie). Z drugiej natomiast strony, liczba aktywizowanych osób zmniejszyła się (o 4%), co było zgodne z trendem występującym jedynie w siedmiu innych obszarach. Co więcej, najskuteczniejszym instrumentem walki z bezrobociem, stosowanym przez 111

koszalińskie służby zatrudnienia, okazały się staże (81%), a nie prace interwencyjne, co miało miejsce w przypadku każdego innego powiatu. Konsekwencją wymienionych uwarunkowań był, osiągnięty w 2009 r., wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 58,3%, stanowiący wartość wyższą niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczający wzrost skuteczności zatrudnienia - o 9,5 p.p. od 2005 r. - co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 112

POWIAT ŁOBESKI Ludność (31.12.2009): 38 063 W tym kobiet: 19 363 (50,9%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,2% W wieku produkcyjnym: 64,4% W wieku poprodukcyjnym: 15,4% Gęstość zaludnienia: 36 os./km 2 Urbanizacja: 52,9% Powierzchnia: 1 065,13km 2 Gminy powiatu: Łobez, Dobra, Węgorzyno, Resko, Radowo Małe Podregion: stargardzki 113

Charakterystyka łobeskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 19. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 30%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Łobez na pierwszym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Zatem, stopa bezrobocia była zdecydowanie wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 13 p.p.). Wykres 19. Stopa bezrobocia w powiecie łobeskim w latach 2005 2009 [w procentach] 41,8 35,2 29,0 23,9 30,33 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawały 1 902 kobiety. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 3 550 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 54%. Z kolei w województwie udział tej grupy był niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 18 24 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 969 osób, natomiast drugiej 796 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 27% i 22% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w łobeskim PUP kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla pierwszej grupy wyniósł 28%, a drugą pod kątem udziału były osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach łobeskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (41%) oraz zasadniczym zawodowym (30%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 25% i 22% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, obie kategorie również były najliczniej reprezentowane, lecz w odwrotnej kolejności: najwięcej było osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 22%, a następnie osób bez jakiegokolwiek stażu pracy - 20% %. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w łobeskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 26% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 76, w powiecie łobeskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 6,2 mln zł, natomiast w 2009 r. 11,3 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 84%). Wydatki 114

zwiększały się do 2008 r., natomiast w kolejnym zmniejszyły się. Najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2007 a 2008 rokiem (o 35%). Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na pięć z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku refundacji (wzrost o 320%). Ponadto, dość znaczne zwiększenie wydatków dotyczyło dotacji (o 283%) i szkoleń (o 217%). Jednocześnie, zmniejszyły się koszty realizacji pozostałych trzech instrumentów pomocowych, przy czym największy spadek wystąpił w przypadku prac społecznie użytecznych (o 32%). Należy zwrócić uwagę, iż w 2009 r. staże były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (3,4 mln zł). Kolejne były dotacje (2,5 mln zł) i przygotowanie zawodowe (2,4 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (34,4 tys. zł) i prace interwencyjne (337,4 tys. zł). Tabela 76. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie łobeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 300,6 518,2 588,4 888,8 953,6 PRACE INTERWENCYJNE 360,6 384,2 336,6 416,7 337,4 ROBOTY PUBLICZNE 1082,8 897,5 745,5 970,0 1030,2 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 50,5 26,7 34,4 STAŻE 1411,5 1644,7 1774,7 1836,4 3428,6 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2199,7 1692,1 3412,5 5225,9 2414,2 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 655,8 944,0 1270,0 2102,0 2508,6 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 146,6 487,4 981,0 869,7 615,6 OGÓŁEM 6157,6 7331,6 9159,2 12363,2 11322,6 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 77) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 350 zł, natomiast w 2009 r. 7 574 zł. Tabela 77. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie łobeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1616 2224 2132 2057 2043 PRACE INTERWENCYJNE 2539 2343 2782 4433 5191 ROBOTY PUBLICZNE 3826 9066 5037 6510 7746 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 918 785 1042 STAŻE 4226 3477 5427 6851 5095 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2706 2872 3475 4604 2343 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 11505 11949 12095 14803 20905 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 6374 8704 12908 22887 20520 OGÓŁEM 3350 3743 4382 5385 7574 115

Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji wszystkich realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to refundacji (o 222%), w mniejszym prac interwencyjnych (104%) i robót publicznych (102%). Z kolei w przypadku prac społecznie użytecznych, wzrost był najniższy (o 14%). Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były dotacje (20 905 zł) oraz refundacje (20 520 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (1 042 zł) i szkoleń (2 043 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia łobeskich służb zatrudnienia skorzystało niemal 10 tys. osób (tabela 78), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (2 296 osób). Do tego czasu liczba aktywizowanych osób zwiększała się, natomiast w kolejnym znacząco zmniejszyła. W efekcie w 2009 r. wsparciem objęto 1 495 osób, co w porównaniu z 1 838 osobami w 2005 r., oznaczało spadek na poziomie 19%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku pięciu form zwiększyła się, natomiast trzech zmniejszyła. W pierwszej grupie największa zmiana dotyczyła dotacji (wzrost o 111%) i staży (o 81%). Z kolei najintensywniejszy spadek odnotowano w przypadku robót publicznych (o 65%) i prac interwencyjnych (o 61%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były staże i szkolenia, na które skierowano łącznie 1 026 osób, co stanowiło 69% ogółu aktywizowanych w powiecie). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to refundacje (30 osób) i prace społecznie użyteczne (33 osoby). Tabela 78. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie łobeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 186 233 276 432 353 PRACE INTERWENCYJNE 142 164 121 94 55 ROBOTY PUBLICZNE 283 99 148 149 133 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 55 34 33 STAŻE 334 473 327 272 673 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 813 855 982 1135 88 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 57 79 105 142 120 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 23 56 76 38 30 OGÓŁEM 1838 1959 2090 2296 1495 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 79 wynika, iż w powiecie łobeskim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w sposób bardzo zróżnicowany. W 2006 r. nastąpił znaczny wzrost jego wartości (o 30,6 p.p.). Wysoki poziom utrzymywał się przez trzy lata (70%, 66% oraz 68%), po czym spadł w 2009 r. do poziomu 42%. W przypadku trzech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w zdecydowanie największym stopniu dotyczyło to robót publicznych (wzrost o 39,3 p.p.), w mniejszym: przygotowania zawodowego (o 14,2 p.p.). Z kolei w przypadku trzech form wskaźnik zmniejszył się, przy czym dla szkoleń ta różnica wyniosła 33,4 p.p. 116

W 2009 r. bardzo skutecznymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były: prace interwencyjne (73%) i roboty publiczne (63%). Jednocześnie, prace społecznie użyteczne były instrumentem pomocowym o zerowej efektywności wsparcia. Tabela 79. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie łobeskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 52,5 46,2 65,3 59,5 19,1 PRACE INTERWENCYJNE 100 85,1 17,2 70,1 73,3 ROBOTY PUBLICZNE 24,1 70,3 47,9 66,3 63,4 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 23,6 23,5 0 STAŻE 26,5 85,5 82,9 80,8 33 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 29,5 61,8 66,8 62,2 43,7 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 39,5 70,1 66 67,7 41,6 Powiat łobeski na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Łobez wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 11,3 mln zł, co stanowiło 5% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 11 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 80) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (po 30%). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (odpowiednio: 22% i 25%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (0% i 2%) oraz prace interwencyjne (1% i 5%). Zwraca uwagę, iż na przygotowanie zawodowe wydatkowano w powiecie znacznie większe względne kwoty (21% wobec 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach do najbardziej kosztownych instrumentów wsparcia należały dotacje (20 905 zł w powiecie i 18 737 zł w województwie) oraz refundacje (20 520 zł i 17 987 zł). Odwrotny trend dotyczył prac społecznie użytecznych (1 042 zł i 910 zł) oraz szkoleń (2 043 zł i 2 346 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Łobez 1 495 osób, co stanowiło 4% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 15 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano staże (45% ogółu uczestniczących) co było zbliżone do sytuacji w województwie, w których odsetek udziału w tej formie stanowił 33%. Kolejnym instrumentem, często wykorzystywanym w obu obszarach, były szkolenia (odpowiednio: 24% i 23%) Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia otrzymywała refundacje (2% i 4%) oraz była kierowana na prace interwencyjne (4% i 7%). W powiecie łobeskim, najefektywniejsze formy aktywizacji zawodowej realizowane w 2009 r., z wyłączeniem dotacji i refundacji, to prace interwencyjne (81%) i roboty publiczne (63%). Dodatkowo zwraca uwagę fakt, iż w powiecie ani jedna z osób wykonujących prace społecznie użytecznie, nie zdobyła po ich odbyciu zatrudnienia (w województwie wskaźnik wyniósł 34%). 117

Tabela 80. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie łobeskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 8% 9% 2043 zł 2346 zł 24% 23% 19% 39% PRACE INTERWENCYJNE 3% 6% 5191 zł 4773 zł 4% 7% 73% 78% ROBOTY PUBLICZNE 9% 12% 7746 zł 6248 zł 9% 12% 63% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 0% 2% 1 042 zł 910 zł 2% 12% 0% 34% STAŻE 30% 30% 5095 zł 5463 zł 45% 33% 33% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 21% 5% 2343 zł 22398 zł 6% 1% 44% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 22% 25% 20905 zł 18737 zł 8% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 5% 12% 20520 zł 17987 zł 2% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 7574 zł 6057 zł 100% 100% 42% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie łobeskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (30,3%) w stosunku do roku 2005 (41,8%), mimo tego, obszar ten charakteryzował się najwyższym poziomem bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 54%, osób w przedziale 25 34 lata - 27%, z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej - 41%, bez stażu pracy - 25%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 26%. W okresie pięciu lat w łobeskim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 6,2 do 11,3 mln zł. Wzrost dotyczył wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji był najdynamiczniejszy. Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 350 zł w 2005 r. do 7 574 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to refundacji. Jednocześnie, najbardziej kosztownym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku były dotacje. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 1 838 osób w 2005 r. do 1 495 osób w 2009 roku. Największy spadek dotyczył robót publicznych, natomiast spadek dotacji. Jednocześnie, staże i szkolenia były najpopularniejszymi formami aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 2,1 p.p. Największy wzrost dotyczył robót publicznych, natomiast spadek przygotowania zawodowego. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 r. 96,1%. Łobeskie służby zatrudnienia, realizując działania aktywizujące wobec osób bezrobotnych, nie różniły się znacząco od pozostałych, dziewiętnastu obszarów. Jeśli chodzi o strukturę bezrobotnych, pozostających w rejestrach urzędu pracy (w 2009 r.), była ona dość zbliżona. Ponadto, jak w przypadku każdego innego powiatu, w łobeskim zwiększyły się w okresie pięciu lat wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (wzrost na poziomie 54% w stosunku do 90% w województwie). Jednocześnie, liczba aktywizowanych osób zmniejszyła się (o 19%), co było zgodne z trendem występującym jedynie w siedmiu innych obszarach. Jednocześnie, wyjątkową cechą powiatu była dominująca rola przygotowania zawodowego w 2008 r., na którą skierowano w tym okresie 98% ogółu aktywizowanych. Tak znaczna rola jednego instrumentu była niepowtarzalna na poziomie regionu, nie tylko w 2008 r., lecz również w pozostałych analizowanych latach. 118

Konsekwencją podejmowanych w pięcioletnim okresie działań, było osiągnięcie w 2009 r. wskaźnika efektywności zatrudnieniowej na poziomie 41,6%, co stanowiło wartość zauważalnie niższą niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia o 12,1 p.p od 2005 r. co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 119

POWIAT MYŚLIBORSKI Ludność (31.12.2009): 67 074 W tym kobiet: 34 041 (50,8%) W wieku przedprodukcyjnym: 19,9% W wieku produkcyjnym: 65,5% W wieku poprodukcyjnym: 14,6% Gęstość zaludnienia: 57 os./km 2 Urbanizacja: 59,1% Powierzchnia: 1 182,41 km 2 Gminy powiatu: Myślibórz, Barlinek, Dębno, Boleszkowice, Nowogródek Pomorski Podregion: stargardzki 120

Charakterystyka myśliborskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 20. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 16%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Myślibórz na siedemnastym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była niższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 1 p.p.). Wykres 20. Stopa bezrobocia w powiecie myśliborskim w latach 2005 2009 [w procentach] 28,3 20,0 15,8 13,2 16,0 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawały 1 992 kobiety. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 3 747 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 53%. Z kolei w województwie udział tej grupy był niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45 54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 047 osób, natomiast drugiej: 868 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 28% i 23% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w myśliborskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach myśliborskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (35%) oraz zasadniczym zawodowym (30%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 23% i 22% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, gdyż wymienione dwie kategorie były również najliczniej reprezentowane, stanowiły: 22% i 20%. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w myśliborskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 30% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 81, w powiecie myśliborskim na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 5 mln zł, natomiast w 2009 r. 7,9 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 58%). Wydatki zwiększały się w każdym kolejnym roku, przy czym, najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2007 a 2008 rokiem (o 30%). 121

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na niemal wszystkie realizowane formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 374%). Ponadto, dość znaczne zwiększenie wydatków dotyczyło prac społecznie użytecznych (o 179%) i szkoleń (o 95%). Jedynie koszty związane z kierowaniem osób bezrobotnych na przygotowanie zawodowe, zmniejszyły się w rozpatrywanym okresie (o 87%). Zwraca uwagę, iż w powiecie myśliborskim wydatki na refundacje były ponoszone jedynie w 2007. Należy podkreślić, iż w 2009 r. staże były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (2,8 mln zł). Kolejne były dotacje (2,4 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (71,2 tys. zł) i przygotowanie zawodowe (206,2 tys. zł). Tabela 81. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie myśliborskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 369,7 458,4 625,6 844,7 721,1 PRACE INTERWENCYJNE 339,8 445,7 467,8 378,3 435,8 ROBOTY PUBLICZNE 679,7 594,6 716,5 821,2 1357,6 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 25,5 74,8 79,3 71,2 STAŻE 1520,1 2238,1 1686,2 2702,4 2768,6 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1609,3 825,5 796,4 744,1 206,2 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 496,7 747,7 1181,2 1724,4 2355,6 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY - - 48,0 - - OGÓŁEM 5015,3 5335,5 5596,5 7294,4 7916,1 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 82) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 977 zł, natomiast w 2009 r. 5 017 zł. Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji wszystkich realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to: dotacji (o 92%) i prac społecznie użytecznych (o 89%). Z kolei w przypadku robót publicznych wzrost był minimalny (wyniósł 1%). Tabela 82. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie myśliborskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 2149 1902 1425 1713 2888 PRACE INTERWENCYJNE 3236 4327 4725 3233 3998 ROBOTY PUBLICZNE 6179 5262 5082 6174 6228 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 510 413 615 962 STAŻE 4064 3990 4143 5032 4883 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3600 3685 3704 4111 3690 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 9372 13846 13272 12965 17982 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY - - - - - OGÓŁEM 3977 3964 3556 4234 5017 122

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były dotacje (17 982 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (962 zł) i szkoleń (2 888 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia myśliborskim służb zatrudnienia skorzystało niemal 7,5 tys. osób (tabela 82), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (1 723 osoby). Do tego roku liczba aktywizowanych osób zwiększała się, natomiast w kolejnym zmniejszyła się. W 2009 r. wsparciem objęto 1 578 osób, co w porównaniu z 1 261 osobami w 2005 r., oznaczało wzrost na poziomie 25%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku niemal wszystkich form zwiększyła się. Największa zmiana dotyczyła szkoleń (wzrost o 173%) i dotacji (o 147%). Natomiast zmniejszyła się jedynie liczba uczestników przygotowania zawodowego (o 60%). Zwraca uwagę, iż na przestrzeni pięciu lat refundacje przyznano jedynie trzykrotnie. Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były staże i szkolenia, na które skierowano łącznie 1 036 osób, co stanowiło 66% ogółu aktywizowanych w powiecie. Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to przygotowanie zawodowe (10 osób) i prace społecznie użyteczne (218 osób). Tabela 83. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie myśliborskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 172 241 439 493 469 PRACE INTERWENCYJNE 105 103 99 117 109 ROBOTY PUBLICZNE 110 113 141 133 218 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 50 181 129 74 STAŻE 374 561 407 537 567 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 447 224 215 181 10 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 53 54 89 133 131 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY - - 3 - - OGÓŁEM 1261 1346 1574 1723 1578 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 84 wynika, iż w powiecie myśliborskim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w dość charakterystyczny sposób. Między 2005 a 2007 rokiem nastąpił znaczny wzrost jego wartości (o 23,7 p.p.), do poziomu 66,6%. W dwóch kolejnych nastąpił spadek, w 2009 r. było to 56,5%. W przypadku pięciu z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych (wzrost o 35,6 p.p.), w mniejszym: przygotowania zawodowego (o 23,9 p.p.) i staży (19,1 p.p.). Z kolei dla szkoleń wskaźnik zmniejszył się o 4,6 p.p. W 2009 r. najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były: prace interwencyjne (83,6%). Z kolei prace społecznie użyteczne były najmniej skutecznym instrumentem pomocowym. 123

Tabela 84. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie myśliborskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 54,6 43,6 65,2 65,7 50,0 PRACE INTERWENCYJNE 48,0 80,0 57,9 78,8 83,6 ROBOTY PUBLICZNE 39,8 48,0 66,9 68,9 50,7 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 4,1 51,4 28,8 11,8 STAŻE 36,1 64,9 69,9 54,1 55,2 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 35,6 56,3 63,1 63,9 59,5 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 100 100 100 100 100 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE - - 100 - - STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 42,9 57,1 66,6 62,7 56,5 Powiat myśliborski na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Myślibórz wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 7,9 mln zł, co stanowiło 3,5% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 13 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 85) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (35% w powiecie i 30% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (odpowiednio: 30% i 25%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (1% i 2%) oraz przygotowanie zawodowe (3% i 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach dość kosztownymi instrumentami wsparcia były dotacje (17 982 zł w powiecie i 18 737 zł w województwie). Odwrotny trend dotyczył prac społecznie użytecznych (962 zł i 910 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Myślibórz 1 578 osób, co stanowiło 4,3% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 14 pozycji w regionie. Tabela 85. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie myśliborskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 9% 9% 2888 zł 2346 zł 30% 23% 50% 39% PRACE INTERWENCYJNE 6% 6% 3998 zł 4773 zł 7% 7% 84% 78% ROBOTY PUBLICZNE 17% 12% 6228 zł 6248 zł 14% 12% 51% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 1% 2% 962 zł 910 zł 5% 12% 12% 34% STAŻE 35% 30% 4883 zł 5463 zł 36% 33% 55% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3% 5% 3690 zł 22398 zł 1% 1% 60% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 30% 25% 17982 zł 18737 zł 8% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 0% 12% - 17987 zł - 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 5017 zł 6057 zł 100% 100% 57% 55% 124

Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano staże (36% ogółu uczestniczących) i szkolenia (30%) co w pełni odzwierciedlało sytuację w województwie, w którym odsetek udziału w tych dwóch formach również był najwyższy i wyniósł, odpowiednio: 33% i 23%. Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana na przygotowanie zawodowe (1% i 1%) i prace interwencyjne (7% i 7%). Prace interwencyjne to, wyłączając dotacje i refundacje, najefektywniejsza forma aktywizacji zawodowej realizowana w 2009 r., zarówno w powiecie (84%), jak i w województwie (78%). Ponadto, kilka innych form charakteryzowało się porównywalną skutecznością ponownego zatrudnienia: przygotowanie zawodowe (60% i 55%), staże (55% i 48%) i szkolenia (50% i 39%). Jedynie w przypadku prac społecznie użytecznych, skuteczność tej formy była zdecydowanie niższa w powiecie (12%) niż w województwie (34%). Ujęcie sumaryczne W powiecie myśliborskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (16%) w stosunku do roku 2005 (28,3%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na siedemnastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 53%, osób w przedziale 25 34 lata - 28%, z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej - 35%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat 23%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 30%. W okresie pięciu lat w myśliborskim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 5 do 7,9 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy. Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 977 zł w 2005 r. do 5 017 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to dotacji, które były jednocześnie najbardziej kosztownym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 1 261 osób w 2005 r. do 1 578 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył szkoleń, natomiast spadek (jedyny) przygotowania zawodowego. Jednocześnie, staże i szkolenia były najpopularniejszymi formami aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 13,6 p.p. Największy wzrost dotyczył prac interwencyjnych, natomiast spadek przygotowania zawodowego. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 r. 83,6%. Powiat myśliborski, w procesie realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, nie wyróżniał się znacząco na tle pozostałych obszarów. Z jednej strony, charakteryzował się zbliżoną strukturą bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Z drugiej natomiast, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się w nim wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (o 58% w stosunku do 90% w regionie). Dodatkowo, w myśliborskim podobnie jak w dziesięciu innych powiatach zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 25%, był w związku z tym wyraźnie intensywniejszy niż w obszarze województwa, w którym stanowił 2%. Ponadto, wyjątkowo, na tle innych powiatów, traktowano w myśliborskim refundacje, na które skierowano w okresie pięciu lat jedynie 3 osoby. Wymiernym skutkiem podjętych działań wspierających, był osiągnięty w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 56,5%, co stanowiło wartość nieznacznie większą niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia o 13,7 p.p. od 2005 r. co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 125

POWIAT POLICKI Ludność (31.12.2009): 69 087 W tym kobiet: 35 103 (50,8%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,6% W wieku produkcyjnym: 69,3% W wieku poprodukcyjnym: 10,1% Gęstość zaludnienia: 104 os./km 2 Urbanizacja: 51,2% Powierzchnia: 665,28 km 2 Gminy powiatu: Police, Dobra, Kołbaskowo Nowe Warpno Podregion: szczeciński 126

Charakterystyka polickiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 21. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 17%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Police na szesnastym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była zbliżona do obszaru województwa, w którym wskaźnik również kształtował się na poziomie 17%. Wykres 21. Stopa bezrobocia w powiecie polickim w latach 2005 2009 [w procentach] 22,0 18,3 14,1 13,5 16,9 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawały 2 042 kobiety. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 3 857 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 53%. Z kolei w województwie udział tej grupy był niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45 54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 235 osób, natomiast drugiej: 820 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 32% i 21% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w polickim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach polickiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (38%) oraz zasadniczym zawodowym (25%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 29% i 20% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, gdyż wymienione dwie kategorie były również najliczniej reprezentowane, stanowiły: 22% i 20%. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w polickim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 21% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 86, w powiecie polickim na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 2,8 mln zł, natomiast w 2009 r. 7,5 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 165%). Wydatki zwiększały się w każdym kolejnym roku, przy czym, najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2008 a 2009 rokiem (o 52%). 127

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na niemal wszystkie realizowane formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 589%) i refundacji (254%). W analizowanym okresie zmniejszyły się jedynie koszty związane z kierowaniem osób bezrobotnych na przygotowanie zawodowe (o 81%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. roboty publiczne były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (1,8 mln zł). Kolejne były dotacje (1,8 mln zł) i staże (1,7 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na: prace społecznie użyteczne (78,7 tys. zł) i prace interwencyjne (232,2 tys. zł). Tabela 86. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie polickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 755,1 893,9 969,0 1039,8 1348,5 PRACE INTERWENCYJNE 102,8 182,8 198,6 147,3 232,2 ROBOTY PUBLICZNE 658,7 675,2 888,1 1226,2 1827,0 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 76,9 93,7 76,2 78,7 STAŻE 701,8 884,6 848,5 934,0 1653,8 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 195,7 210,4 67,4 92,6 36,9 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 259,6 413,0 726,8 1008,2 1788,8 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 139,0 200,3 330,9 384,9 492,1 OGÓŁEM 2812,7 3537,1 4123,0 4909,2 7458,0 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 87) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 139 zł, natomiast w 2009 r. 5 719 zł. Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji siedmiu z ośmiu realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to: dotacji (o 154%) i robót publicznych (o 117%). Jedynie w przypadku prac społecznie użytecznych nastąpił spadek (o 51%). Tabela 87. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie polickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 2261 3451 2228 2390 2809 PRACE INTERWENCYJNE 2187 3047 3256 3777 4381 ROBOTY PUBLICZNE 4334 6685 4578 6737 9418 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 1202 589 699 583 STAŻE 2961 3469 3805 4133 5136 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2446 5010 5617 4026 36900 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 8374 8978 26919 14200 21295 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 9267 8012 8708 13746 14060 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 3139 4152 3588 4411 5719 128

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia było przygotowanie zawodowe (36 900 zł) i dotacje (21 295 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (583 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia polickich służb zatrudnienia skorzystało ponad 5,5 tys. osób (tabela 88), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2009 r. (1 304 osoby). We wcześniejszym okresie liczba aktywizowanych wahała się w przedziale 850 900 osób (w latach 2005 2006) i 1 100 1 150 osób (w latach 2007 2008). Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku sześciu z ośmiu form zwiększyła się. Największa zmiana dotyczyła dotacji (wzrost o 171%), refundacji (o 133%) i prac społecznie użytecznych (111%). Natomiast zmniejszyła się liczba uczestników przygotowania zawodowego (o 71%) i prac społecznie użytecznych (o 34%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były szkolenia i staże, na które skierowano łącznie 802 osoby, co stanowiło 62% ogółu aktywizowanych w powiecie. Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to przygotowanie zawodowe (1 osoba) i prace interwencyjne (53 osoby). Tabela 88. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie polickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 334 259 435 435 480 PRACE INTERWENCYJNE 47 60 61 39 53 ROBOTY PUBLICZNE 152 101 194 182 194 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 64 159 109 135 STAŻE 237 255 223 226 322 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 80 42 12 23 1 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 31 46 27 71 84 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 15 25 38 28 35 OGÓŁEM 896 852 1149 1113 1304 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 89 wynika, iż w powiecie polickim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w dość charakterystyczny sposób. Między 2005 a 2007 rokiem nastąpił wzrost jego wartości (o 14,3 p.p.), do poziomu 56,7%. W dwóch kolejnych nastąpił spadek, w 2008 r. wskaźnik wyniósł 50,9%, natomiast w w 2009 r. było to 48,1%. W przypadku jedynie trzech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, były to: roboty publiczne (wzrost o 67,8 p.p.), prace interwencyjne (o 18,6 p.p.) i prace społecznie użyteczne (o 14 p.p.), zmniejszyła natomiast dla: przygotowania zawodowego (o 47,5 p.p.), szkoleń (o 11,6 p.p.) i staży (o 10,1 p.p.). W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były roboty publiczne (97%) i prace interwencyjne (95%). Z kolei najmniej skutecznym instrumentem pomocowym było przygotowanie zawodowe (0%) oraz szkolenia i staże (obie formy po 27%). 129

Tabela 89. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie polickim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 38,6 49,1 37,7 27,4 27 PRACE INTERWENCYJNE 76 90,2 94,6 86,4 94,6 ROBOTY PUBLICZNE 29,1 43,4 76,8 76,4 96,9 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 38,1 40,4 47,6 52,1 STAŻE 37,1 36 61,5 46,9 27 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 47,5 45,7 60 86,7 0 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 25 100 100 100 OGÓŁEM 42,4 49,2 56,7 50,9 48,1 Powiat policki na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Police wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 7,5 mln zł, co stanowiło 3,4% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 16 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 90) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (22% w powiecie i 30% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (odpowiednio: 24% i 25%). Z kolei udział wydatków na roboty publiczne był większy w powiecie (24%) niż w województwie (12%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (1% i 2%) oraz prace interwencyjne (3% i 6%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach dość kosztownymi instrumentami wsparcia były przygotowanie zawodowe (36 900 zł w powiecie i 22 398 zł w województwie) i dotacje (21 295 zł i 18 737 zł). Odwrotny trend dotyczył prac społecznie użytecznych (583 zł i 910 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Police 1 304 osoby, co stanowiło 3,5% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 16 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano szkolenia (37% ogółu uczestniczących) co stanowiło sytuację odmienną niż w województwie, w których odsetek udziału uczestników szkoleń wyniósł jedynie 23%, a najwyższy był udział staży. Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia otrzymywała refundacje (3% i 4%) i prace interwencyjne (4% i 7%). Roboty publiczne i prace interwencyjne były, wyłączając dotacje i refundacje, najefektywniejszymi formami aktywizacji zawodowej realizowanymi w 2009 r., zarówno w powiecie, jak i w województwie, przy czym w pierwszym z tych obszarów efektywność obu form była bardzo wysoka (97% i 95%). Jednocześnie, dość niską skutecznością charakteryzowały się szkolenia, na poziomie odpowiednio: 27% i 39%. 130

Tabela 90. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie polickim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 18% 9% 2809 zł 2346 zł 37% 23% 27% 39% PRACE INTERWENCYJNE 3% 6% 4381 zł 4773 zł 4% 7% 95% 78% ROBOTY PUBLICZNE 24% 12% 9418 zł 6248 zł 15% 12% 97% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 1% 2% 583 zł 910 zł 10% 12% 52% 34% STAŻE 22% 30% 5136 zł 5463 zł 25% 33% 27% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 0% 5% 36900 zł 22398 zł 0% 1% 0% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 24% 25% 21295 zł 18737 zł 6% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 7% 12% 14060 zł 17987 zł 3% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 5719 zł 6057 zł 100% 100% 48% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie polickim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (16,9%) w stosunku do roku 2005 (22%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na szesnastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 53%, osób w przedziale 25 34 lata - 32%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 38%, bez stażu pracy - 29%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 21%. Na przestrzeni pięciu lat policki PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 2,8 do 7,5 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy. Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 139 zł w 2005 r. do 5 719 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to dotacji i robót publicznych. Dodatkowo, przygotowanie zawodowe było najbardziej - jednostkowo - kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 896 osób w 2005 r. do 1 304 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył dotacji i refundacji. Ponadto, szkolenia i staże były najpopularniejszymi formami aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 5,7 p.p. Największy wzrost dotyczył robót publicznych, natomiast spadek: przygotowania zawodowego. Jednocześnie, roboty publiczne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 97%. W działaniach aktywizujących, podejmowanych wobec osób bezrobotnych, powiat policki wyróżniał się w kilku aspektach na tle pozostałych obszarów. Po pierwsze, zbliżona była struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Ponadto, o ile zwiększyły się, jak w każdym innym powiecie, wydatki na realizację form aktywnego wsparcia, to ten wzrost wyniósł 168%, był zatem najbardziej znaczący w województwie. Dodatkowo, w zgodzie z tendencją zaobserwowaną w dziesięciu innych obszarach, w polickim zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym istotne jest, iż wzrost ten wyniósł 46%, był zatem, podobnie jak w przypadku wydatków, najintensywniejszy w całym województwie. Kolejną cechą charakterystyczną dla powiatu polickiego była wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej kształtująca się na poziomie 97% - najwyższym w województwie. 131

Ostatecznie, w wyniku podejmowanych na przestrzeni lat działań aktywizujących, osiągnięto w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 48,1%, co z jednej strony stanowiło wartość niższą niż w województwie (54,5%), natomiast z drugiej oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia - o 5,7 p.p. od 2005 r. niższy niż zmiana na poziomie całego regionu, wynosząca 11,1 p.p. 132

POWIAT PYRZYCKI Ludność (31.12.2009): 39 930 W tym kobiet: 20 078 (50,3%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,3% W wieku produkcyjnym: 64,8% W wieku poprodukcyjnym: 14,8% Gęstość zaludnienia: 55 os./km 2 Urbanizacja: 42,2% Powierzchnia: 726,00 km 2 Gminy powiatu: Pyrzyce, Lipiany, Bielice, Przelewice, Kozielice, Warnice Podregion: stargardzki 133

Charakterystyka polickiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 22. W ostatnim ze analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 27%, co w zestawieniu z wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Pyrzyce na czwartym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była znacząco wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 10 p.p.). Wykres 22. Stopa bezrobocia w powiecie pyrzyckim w latach 2005 2009 [w procentach] 32,9 28,7 23,9 21,0 26,9 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 1 931 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 3 810 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 51%. Z kolei w województwie udział tej grupy był nieznacznie niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 18 24 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 119 osób, natomiast drugiej 917 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 29% i 24% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w pyrzyckim PUP kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla pierwszej grupy wyniósł 28%, a drugą pod kątem udziału były osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach polickiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (33%) oraz zasadniczym zawodowym (30%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby ze stażem pracy do 1 roku oraz od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 29% i 26% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była odmienna, gdyż najliczniej reprezentowane były grupy od 1 roku do 5 lat i bez stażu pracy, stanowiły one: 22% i 20%. Warto zwrócić uwagę, iż powiat pyrzycki był jedynym obok miasta Szczecin obszarem, w którym osoby cechujące się stażem pracy do 1 roku stanowiły najliczniejszą grupę zarejestrowanych bezrobotnych. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w pyrzyckim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 27% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy i wyniósł 27%. Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 91, w powiecie pyrzyckim na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 4,9 mln zł, natomiast w 2009 r. 7,9 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 62%) ). Wydatki zwiększały 134

się w każdym kolejnym roku, przy czym, najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2007 a 2008 rokiem (o 52%). Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów zwiększyły się nakłady na sześć z ośmiu realizowanych formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 194%) i refundacji (135%). W analizowanym okresie zmniejszyły się jedynie koszty związane z kierowaniem osób bezrobotnych na przygotowanie zawodowe (o 85%) i prace interwencyjne (3%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. staże były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (3,5 mln zł). Kolejne były dotacje (1,8 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (177,9 tys. zł) i roboty publiczne (530 tys. zł). Tabela 91. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie pyrzyckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 559,9 423,8 815,2 962,9 798,2 PRACE INTERWENCYJNE 645,4 889,7 667,6 655,0 628,4 ROBOTY PUBLICZNE 351,6 157,6 572,3 205,2 530,0 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 100,4 171,1 132,0 177,9 STAŻE 1498,6 1495,5 1359,5 2225,1 3465,3 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1048,6 842,5 683,9 1024,5 155,3 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 605,0 697,0 1281,6 1624,6 1778,8 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 158,2 311,3 338,3 318,1 371,8 OGÓŁEM 4867,3 4917,8 5889,5 7147,4 7905,7 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 92) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 530 zł, natomiast w 2009 r. 4 957 zł. Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji siedmiu z ośmiu realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to dotacji (o 107%) i przygotowania zawodowego (o 54%). Jedynie w przypadku refundacji nastąpił spadek (o 10%). Tabela 92. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie pyrzyckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 2000 1944 2463 2002 2558 PRACE INTERWENCYJNE 3059 4449 5175 4426 4489 ROBOTY PUBLICZNE 5096 5629 4271 6619 6543 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 905 778 815 999 STAŻE 4106 4952 4046 5563 4548 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2655 3974 3053 4082 15530 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 10254 10723 13930 13426 21176 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY bd 14824 16915 13830 13279 OGÓŁEM 3530 4251 3963 4420 4957 135

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były dotacje (21 176 zł) i przygotowanie zawodowe (15 530 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (999 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia pyrzyckich służb zatrudnienia skorzystało ponad 7 tys. osób (tabela 93), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (1 617 osób). Do tego okresu liczba aktywizowanych stale zwiększała się, natomiast w kolejnym roku zmniejszyła się. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku pięciu z ośmiu form zwiększyła się. Największa zmiana dotyczyła: staży (wzrost o 109%), prac społecznie użytecznych (o 60%) i dotacji (42%). Natomiast zmniejszyła się liczba uczestników robót publicznych (o 59%), przygotowania zawodowego (o 36%) i prac interwencyjnych (o 34%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były staże, na które skierowano 762 osoby, co stanowiło 48% ogółu aktywizowanych w powiecie). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to przygotowanie zawodowe (10 osób) i refundacje (28 osób). Tabela 93. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie pyrzyckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 280 218 331 481 312 PRACE INTERWENCYJNE 211 200 129 148 140 ROBOTY PUBLICZNE 69 28 134 31 81 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 111 220 162 178 STAŻE 365 302 336 400 762 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 395 212 224 251 10 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 59 65 92 121 84 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY bd 21 20 23 28 OGÓŁEM 1379 1157 1486 1617 1595 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 94 wynika, iż w powiecie pyrzyckim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w dość charakterystyczny sposób. W latach 2005 2008 następował stały wzrost skuteczności zatrudnienia (od 43,8% do 76,2%), po czym w 2009 r. nastąpił nieznaczny spadek (o 3,1 p.p.). W przypadku czterech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, w największym stopniu w przypadku staży (o 65,3 p.p.), i robót publicznych (o 63 p.p). Z kolei efektywność zmniejszyła się dla prac społecznie użytecznych (o 3,8 p.p.) i szkoleń (o 0,7 p.p.). W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były prace interwencyjne (97%), staże (97%) i roboty publiczne (96%). Z kolei najmniej skutecznym instrumentem pomocowym były prace społecznie użyteczne (14%) i szkolenia (34%). 136

Tabela 94. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie pyrzyckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 35,0 49,2 39,6 52,3 34,3 PRACE INTERWENCYJNE 47,4 96,6 98,1 92,3 99,1 ROBOTY PUBLICZNE 33,3 100,0 99,2 100,0 96,3 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 17,8 21,9 13,1 14,0 STAŻE 31,6 53,4 89,2 98,9 96,9 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 54,5 55,6 99,5 100 100 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 43,8 62,0 72,5 76,2 73,1 Powiat pyrzycki na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Pyrzyce wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 7,9 mln zł, co stanowiło 3,5% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 14 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 95) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (44% w powiecie i 30% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (odpowiednio: 23% i 25%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (2% i 2%) oraz przygotowanie zawodowe (2% i 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach dość kosztownymi instrumentami wsparcia były dotacje (21 176 zł w powiecie i 18 737 zł w województwie) i przygotowanie zawodowe (15 530 zł i 22 398 zł). Odmienny trend dotyczył prac społecznie użytecznych (999 zł i 910 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Purzyce 1 595 osób, co stanowiło 4,3% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 11 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano staże (48% ogółu uczestniczących) co stanowiło sytuację zbliżoną do tej w województwie, w którym odsetek udziału wyniósł 33%. Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia uczestniczyła w przygotowaniu zawodowym (1% i 1%) i otrzymywała refundacje (2% i 4%). Prace interwencyjne, staże i roboty publiczne były, wyłączając dotacje i refundacje, najefektywniejszymi formami aktywizacji zawodowej realizowanymi w 2009 r., zarówno w powiecie, jak i w województwie. Z kolei w obu obszarach dość niską skutecznością charakteryzowały się prace społecznie użyteczne oraz szkolenia (34% i 39%). 137

Tabela 95. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie pyrzyckim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW 138 KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 10% 9% 2558 zł 2346 zł 20% 23% 34% 39% PRACE INTERWENCYJNE 8% 6% 4489 zł 4773 zł 9% 7% 99% 78% ROBOTY PUBLICZNE 7% 12% 6543 zł 6248 zł 5% 12% 96% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 2% 2% 999 zł 910 zł 11% 12% 14% 34% STAŻE 44% 30% 4548 zł 5463 zł 48% 33% 97% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2% 5% 15530 zł 22398 zł 1% 1% 100% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 23% 25% 21176 zł 18737 zł 5% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 5% 12% 13279 zł 17987 zł 2% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 4957 zł 6057 zł 100% 100% 73% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie pyrzyckim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (26,9%) w stosunku do roku 2005 (32,9%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na czwartej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 51%, osób w przedziale 25 34 lata - 29%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 33%, ze stażem pracy do 1 roku - 29%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 27%. Na przestrzeni pięciu lat pyrzycki PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 4,9 do 7,9 mln zł. Wzrost dotyczył sześciu z ośmiu realizowanych rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy. Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 530 zł w 2005 r. do 4 957 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to dotacji i przygotowania zawodowego. Dodatkowo, pierwsza z tych form była najbardziej - jednostkowo - kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 1 379 osób w 2005 r. do 1 595 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył staży i prac społecznie użytecznych. Ponadto, staże były zdecydowanie najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. 48%. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 29,3 p.p., co było najlepszym wynikiem w województwie. Największy wzrost dotyczył staży, natomiast spadek: prac społecznie użytecznych. Jednocześnie, roboty publiczne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 r. 77,8%. Powiat pyrzycki, w procesie realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, wyróżniał się nieznacznie na tle pozostałych obszarów. Z jednej strony, charakteryzował się zbliżoną, lecz nie identyczną strukturą bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Różnica dotyczyła osób ze stażem pracy do 1 roku, które w pyrzyckim stanowiły najliczniejszą grupę zarejestrowanych bezrobotnych, podczas gdy na poziomie województwa dominowały kategorie osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat lub bez stażu pracy. Jednocześnie, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się w powiecie wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (o 61% w stosunku 90% w województwie). Ponadto, podobnie jak w dziesięciu innych powiatach zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym intensywność tego wzrostu była wyższa niż w województwie (16% wobec 2%).

Zauważalnym skutkiem podejmowanych działań wspierających, był osiągnięty w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 73,1%, co oznaczało, iż w powiecie nastąpił największy w województwie wzrost skuteczności zatrudnienia (o 29,3 p.p od 2005 r.), a co więcej była to najwyższa wielkość ponownego zatrudnienia jaką w 2009 r. odnotowano w całym regionie. 139

POWIAT SŁAWIEŃSKI Ludność (31.12.2009): 57 298 W tym kobiet: 29 247 (51,0%) W wieku przedprodukcyjnym: 21,0% W wieku produkcyjnym: 64,7% W wieku poprodukcyjnym: 14,3% Gęstość zaludnienia: 55 os./km 2 Urbanizacja: 47,4% Powierzchnia: 1 043,26 km 2 Gminy powiatu: Sławno (miejska, wiejska), Darłowo (miejska, wiejska), Postomino, Malechowo Podregion: koszaliński 140

Charakterystyka sławieńskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 23. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 19%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Sławno na trzynastym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 2 p.p.). Wykres 23. Stopa bezrobocia w powiecie sławieńskim w latach 2005 2009 [w procentach] 33,1 28,8 20,4 15,5 19,2 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawały 1 894 kobiety. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 3 761 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 50%. Z kolei w województwie udział tej grupy był nieznacznie wyższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 45 54 lata oraz 25 34 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 004 osoby, natomiast drugiej: 923 osoby. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 27% i 25% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w sławieńskim PUP kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla grupy 25 34 lata wyniósł 28%, a drugą pod kątem udziału były osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. Warto podkreślić, iż jedynie w powiecie sławieńskim osoby w przedziale wiekowym 45-54 lata stanowiły większość rejestrujących się (w pozostałych powiatach była to grupa 25 34 lub 18 24 lat). W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach sławieńskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (38%) oraz zasadniczym zawodowym (29%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 do 5 oraz od 5 do 10 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 24% i 18% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była odmienna, gdyż najliczniej reprezentowane były kategorie osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w sławieńskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 29% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 96, wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w powiecie sławieńskim zwiększały się przestrzeni lat 2005 2008, natomiast w ostatnim analizowanym roku zmniejszyły się. Wzrost na przestrzeni czterech lat wyniósł około 2,5 mln zł, przy 141

czym najdynamiczniejszy był między 2005 a 2006 rokiem (26%). Spadek w 2009 r. był nieznaczny, wyniósł 4%. Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na pięć z ośmiu realizowanych formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 171%) i prac interwencyjnych (107%). W analizowanym okresie zmniejszyły się jedynie koszty związane z kierowaniem osób bezrobotnych na przygotowanie zawodowe (o 99%) i szkoleń (14%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. dotacje były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (2,8 mln zł). Kolejne były refundacje (1,8 mln zł) i staże (1,7 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na przygotowanie zawodowe (6,7 tys. zł) i prace społecznie użyteczne (159,1 tys. zł). Dość charakterystyczne jest, iż w powiecie sławieńskim roboty publiczne realizowano jedynie do 2006 roku. Tabela 96. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie sławieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 951,0 986,7 914,9 854,3 817,9 PRACE INTERWENCYJNE 303,9 515,7 566,1 497,3 628,4 ROBOTY PUBLICZNE 452,2 108,2 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 145,5 158,5 137,1 159,1 STAŻE 852,6 894,1 1125,2 1213,2 1721,0 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 531,4 226,5 104,2 263,0 6,7 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 1013,6 1386,7 1881,7 2221,7 2750,9 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 1257,7 2491,6 3186,3 2978,3 1759,2 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 5362,4 6755,0 7936,9 8164,9 7843,2 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 97) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 250 zł, natomiast w 2009 r. 7 104 zł. Tabela 97. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie sławieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1110 1482 1759 2044 2108 PRACE INTERWENCYJNE 2471 3998 9131 5127 9819 ROBOTY PUBLICZNE 4477 3731 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 644 755 1172 1294 STAŻE 3841 3275 4829 4993 5534 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2904 3236 2894 5157 - ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 11262 12058 12462 13973 20080 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE I DOPOSAŻENIE 16996 10339 8730 13538 21719 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 3250 3862 5033 6257 7104 142

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były refundacje (21 719 zł) i dotacje (20 080 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (1 294 zł). Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji siedmiu z ośmiu realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych (o 297%) i refundacji (o 110%). Jedynie w przypadku robót publicznych nastąpił spadek o 100% między 2005 a 2006 rokiem. Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia sławieńskich służb zatrudnienia skorzystało niemal 7 tys. osób (tabela 98), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2006 r. (1 749 osób). W dwóch pierwszych latach analizowanego okresu liczba aktywizowanych osób wzrosła, natomiast w kolejnych trzech spadła. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku trzech z ośmiu form zwiększyła się, przy czym największa zmiana dotyczyła dotacji (wzrost o 52%). Z kolei z pięciu instrumentów wsparcia w 2009 r. skorzystało mniej osób niż w 2005 r., największa różnica dotyczyła: przygotowania zawodowego (spadek o 72%), refundacji (o 66%) i szkoleń (55%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były szkolenia i staże, na które skierowano łącznie 699 osób, co stanowiło 63% ogółu aktywizowanych w powiecie). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe, pomijać nie realizowane roboty publiczne i przygotowanie zawodowe to: prace interwencyjne (64 osoby) i refundacje (81 osób). Tabela 98. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie sławieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 857 666 520 418 388 PRACE INTERWENCYJNE 123 129 62 97 64 ROBOTY PUBLICZNE 26 29 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 226 210 117 123 STAŻE 222 273 233 243 311 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 183 70 36 51 0 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 90 115 151 159 137 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 74 241 365 220 81 OGÓŁEM 1650 1749 1577 1305 1104 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 99 wynika, iż w powiecie sławieńskim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w dość charakterystyczny sposób. Do 2008 r. notowano stały wzrost skuteczności zatrudnienia (od 38,7% do 72%), po czym w 2009 r. nastąpił kilkunastoprocentowy spadek (o 13,5 p.p.). W przypadku czterech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, w największym stopniu w przypadku szkoleń (o 41,3 p.p.), i przygotowania zawodowego (o 38,8 p.p). Z kolei dla dwóch form aktywizacji efektywność zmniejszyła się, przy czym był to spadek dość znaczny: dla prac społecznie użytecznych o 35 p.p., natomiast dla szkoleń o 27,4 p.p. 143

W 2009 r. najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, było przygotowanie zawodowe (100%). Z kolei dość niska efektywność charakteryzowała prace społecznie użyteczne (5,7%) i staże (37,7%). Tabela 99. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie sławieńskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 23,5 62,2 64,8 69,1 64,8 PRACE INTERWENCYJNE 60,3 75,6 74,3 69,8 74,4 ROBOTY PUBLICZNE 27,4 70,8 - - - PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 40,7 34,8 17,1 5,7 STAŻE 31,1 33,5 40,9 68,4 37,7 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 61,2 31,1 50,0 36,1 100 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE I DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 38,7 65,4 69,0 72,0 58,5 Powiat sławieński na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Sławno wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 7,8 mln zł, co stanowiło 3,5% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 15 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 100) widać, iż dotacje były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (35% w powiecie i 25% w województwie). Podobna sytuacja dotyczyła staży (odpowiednio: 22% i 30%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (2% i 2%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach dość kosztownymi instrumentami wsparcia były dotacje (20 080 zł w powiecie i 18 737 zł w województwie) i refundacje (21 719 zł i 17 987 zł). Odmienny trend dotyczył prac społecznie użytecznych (1 294 zł i 910 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Police 1 104 osoby, co stanowiło 3% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 19 (przedostatniej) pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano szkolenia (35% ogółu uczestniczących) co było sytuacją odmienną od tej w województwie, w którym najwyższy był odsetek uczestników staży 33%. Niewielka część ogółu korzystających z form wsparcia uczestniczyła w przygotowaniu zawodowym (0% i 1%) i otrzymywała refundacje (7% i 4%). Prace interwencyjne były, wyłączając dotacje i refundacje, najefektywniejszymi formami aktywizacji zawodowej realizowanymi w 2009 r., zarówno w powiecie, jak i w województwie (odpowiednio: 74% 78%). Z kolei w obu obszarach dość niską skutecznością charakteryzowały się prace społecznie użyteczne (0% i 34%). 144

Tabela 100. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie sławieńskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 10% 9% 2108 zł 2346 zł 35% 23% 65% 39% PRACE INTERWENCYJNE 8% 6% 9819 zł 4773 zł 6% 7% 74% 78% ROBOTY PUBLICZNE 0% 12% - zł 6248 zł 0% 12% 0% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 2% 2% 1 294 zł 910 zł 11% 12% 6% 34% STAŻE 22% 30% 5534 zł 5463 zł 28% 33% 38% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 0% 5% - zł 22398 zł 0% 1% 100% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 35% 25% 20080 zł 18737 zł 12% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 22% 12% 21719 zł 17987 zł 7% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 7104 zł 6057 zł 100% 100% 59% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie sławieńskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (19,2%) w stosunku do roku 2005 (33,1%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na trzynastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 50%, osób w przedziale 45 54 lata - 27%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 38%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 24%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 29%. Na przestrzeni pięciu lat sławieński PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 5,4 do 7,8 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy. Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 250 zł w 2005 r. do 7 104 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych i refundacji. Dodatkowo, refundacje były najbardziej - jednostkowo - kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 1 650 osób w 2005 r. do 1 104 osób w 2009 roku. Największy spadek dotyczył przygotowania zawodowego, natomiast wzrost dotacji. Ponadto, szkolenia i staże były najpopularniejszymi formami aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 19,8 p.p. Największy wzrost dotyczył szkoleń, natomiast spadek prac społecznie użytecznych. Jednocześnie, przygotowanie zawodowe było najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 100%. W toku realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, powiat sławieński wyróżniał się dość zauważalnie na tle pozostałych dziewiętnastu obszarów. Po pierwsze, zbliżona była struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Ponadto, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (o 44% w stosunku 90% w województwie). Z drugiej natomiast strony, z siedmiu obszarów, w których odnotowano tendencję spadku liczby aktywizowanych osób, powiat sławieński był tym, w którym ten spadek był najintensywniejszy (o 33%). Inną cechą charakterystyczną w działaniach sławieńskiego urzędu pracy było znacznie częstsze wykorzystywanie szkoleń jako instrumentu podejmowania walki z bezrobociem, czego przejawem był zdecydowanie wyższy 145

niż w województwie odsetek liczby osób aktywizowanych (35% wobec 23%). Co więcej, w sławieńskim realizowano roboty publiczne jedynie do 2006 r. Konsekwencją działań aktywizujących był, osiągnięty w 2009 r., wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 58,5%, co stanowiło wartość wyższą niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczało znaczący wzrost skuteczności zatrudnienia - o 19,8 p.p. od 2005 r. 146

POWIAT STARGARDZKI Ludność (31.12.2009): 48 261 W tym kobiet: 24 643 (51,1%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,9% W wieku produkcyjnym: 64,8% W wieku poprodukcyjnym: 14,3% Gęstość zaludnienia: 57 os./km 2 Urbanizacja: 62,5% Powierzchnia: 845,46 km 2 Gminy powiatu: Białogard (miejska i wiejska), Karlino, Tychowo Podregion: koszaliński 147

Charakterystyka stargardzkiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 24. W ostatnim ze analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 20%, co w zestawieniu z wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Stargard Szczeciński na dwunastym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 3 p.p.). Wykres 24. Stopa bezrobocia w powiecie stargardzkim w latach 2005 2009 [w procentach] 31,2 26,2 22,0 14,4 19,8 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 4 187 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 7 639 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 55% (więcej tylko w wałeckim i goleniowskim). Z kolei w województwie udział tej grupy był niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 18 24 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 2 265 osób, natomiastt drugiej 1 943 osoby. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 30% i 25% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w stargardzkim PUP kształtowała się nieco odmiennie niż w województwie, w którym wskaźnik dla pierwszej grupy wyniósł 28%, a drugą pod kątem udziału były osoby z przedziału wiekowego 45 54 lata, stanowiące 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach stargardzkiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (32%) oraz zasadniczym zawodowym (27%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 do 5 lat oraz do 1 roku. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 22% i 21% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była odmienna, gdyż najliczniej reprezentowane były kategorie osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w stargardzkim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 26% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 101, w powiecie stargardzkim na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 9,6 mln zł, natomiast w 2009 r. 16,9 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 76%). Wydatki zwiększały się w każdym kolejnym roku, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2007 a 2008 rokiem (o 52%). 148

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na sześć z ośmiu realizowanych formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 326%) i refundacji (181%). W analizowanym okresie zmniejszyły się jedynie koszty związane z kierowaniem osób bezrobotnych na roboty publiczne (o 58%) i szkolenia (o 56%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. staże były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (6,7 mln zł). Kolejne były dotacje (4,1 mln zł) i roboty publiczne (1,7 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na: prace społecznie użyteczne (302,6 tys. zł) i szkolenia (860,3 tys. zł). Tabela 101. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie stargardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 1962,4 1202,7 1797,7 1502,7 860,3 PRACE INTERWENCYJNE 575,1 1156,6 1182,3 1187,8 969,8 ROBOTY PUBLICZNE 1695,4 1826,8 1459,6 1149,4 1074,9 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 130,9 158,6 207,2 302,6 STAŻE 2708,0 3215,8 2878,6 5813,2 6679,4 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1460,8 901,1 1037,9 2309,9 2239,9 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 950,4 1248,6 2229,3 2938,6 4050,1 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 240,9 425,9 1110,4 1020,1 677,8 OGÓŁEM 9593,0 10108,4 11854,4 16128,9 16854,8 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 102) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 425 zł, natomiast w 2009 r. 7 351 zł. Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji siedmiu z ośmiu realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to: prac interwencyjnych (o 243%), a w dalszej kolejności: roboty publiczne (o 85%) i dotacje (o 81%). Jedynie w przypadku przygotowania zawodowego nastąpił spadek: o 37%. Tabela 102. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie stargardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1579 1751 1956 1399 1883 PRACE INTERWENCYJNE 3043 4702 5551 6455 10428 ROBOTY PUBLICZNE 4803 7943 5086 6147 8884 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 678 622 767 877 STAŻE 4439 4411 3271 4595 7547 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 4853 3576 3155 3068 15886 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 11451 12122 13933 13668 20770 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 10950 11060 10575 16192 12104 OGÓŁEM 3425 4069 3766 4021 7351 149

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były dotacje (20 770 zł) i przygotowanie zawodowe (15 886 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (877 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia stargardzkich służb zatrudnienia skorzystało niemal 15 tys. osób (tabela 103), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2008 r. (4 011 osób). Ponadto, liczba uczestników w przypadku pięciu z ośmiu form zwiększyła się, przy czym największa zmiana dotyczyła przygotowania zawodowego (wzrost o 150%) i refundacji (o 135%). Z kolei z trzech instrumentów wsparcia w 2009 r. skorzystało mniej osób niż w 2005 r., a największa różnica dotyczyła: szkoleń (spadek o 63%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszą formą aktywizacji były staże, na które skierowano 885 osób, co stanowiło 39% ogółu aktywizowanych w powiecie). W dalszej kolejności były szkolenia (457 osób) i prace społecznie użyteczne (345 osób). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe, to: refundacje (56 osób) i prace interwencyjne (93 osoby). Tabela 103. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie stargardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 1243 687 919 1074 457 PRACE INTERWENCYJNE 189 246 213 184 93 ROBOTY PUBLICZNE 353 230 287 187 121 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 193 95 270 345 STAŻE 610 729 880 1265 885 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 301 252 329 753 141 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 83 103 160 215 195 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 22 44 105 63 56 OGÓŁEM 2801 2484 3148 4011 2293 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 104 wynika, iż w powiecie stargardzkim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w dość charakterystyczny sposób. Do 2007 r. notowany był stały, znaczny wzrost skuteczności zatrudnienia (od 39,3% do 61,4%), po czym w dwóch kolejnych latach nastąpił kilkunastoprocentowy spadek (o 14,4 p.p.). W przypadku czterech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, w największym stopniu w przypadku prac społecznie użytecznych (o 32,3 p.p.). Z kolei dla dwóch form aktywizacji efektywność zmniejszyła się: dla staży o 8,6 p.p., natomiast dla szkoleń o 5,2 p.p. W 2009 r. najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były prace interwencyjne (73,8%). Z kolei dość niska efektywność charakteryzowała kilka form: były to szkolenia (26,3%), roboty publiczne (36,6%) i staże (37%). 150

Tabela 104. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie stargardzkim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 31,5 48,7 52,8 38,2 26,3 PRACE INTERWENCYJNE 53,9 82,3 82,4 80,9 73,8 ROBOTY PUBLICZNE 21,2 59,7 55,1 63,8 36,6 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 10,0 37,4 25,6 42,3 STAŻE 45,6 65,9 69,7 61,6 37,0 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 42,8 252 44,6 59,1 44,8 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 39,3 60,5 61,4 56,5 47,0 Powiat stargardzki na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Stargard Szczeciński wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 16,9 mln zł, co stanowiło 7,6% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 4 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 105) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (40% w powiecie i 30% w województwie). Podobna sytuacja, choć w mniejszym stopniu, dotyczyła dotacji (odpowiednio: 24% i 25%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (2% i 2%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach dość kosztownym instrumentem wsparcia były dotacje (20 770 zł w powiecie i 18 737 zł w województwie). Z kolei w przypadku przygotowania zawodowego i refundacji, poziom jednostkowych wydatków był w powiecie o około 5 tys. zł mniejszy niż w województwie (15 886 zł wobec 22 398 zł oraz 12 104 zł wobec 17 987 zł). Zarówno w powiecie jak i w województwie na prace społecznie użyteczne wydatkowano (w przeliczeniu na jedną osobę) najmniej: 877 zł i 910 zł. W 2009 r. zaktywizowano w PUP Stargard 2 293 osoby, co stanowiło 6,2% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 5 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano staże (39% ogółu uczestniczących) co było sytuacją zbliżoną do tej w województwie, w którym odsetek uczestników tej formy aktywizacji to 33%. Niewielka część ogółu korzystających z form wsparcia otrzymywała refundacje (2% i 4%) i korzystała z prac interwencyjnych (4% i 7%). Prace interwencyjne były, wyłączając dotacje i refundacje, najefektywniejszymi formami aktywizacji zawodowej realizowanymi w 2009 r., zarówno w powiecie, jak i w województwie (odpowiednio: 74% 78%). Z kolei w obu obszarach niską skutecznością charakteryzowały się szkolenia (26% i 39%), prace społecznie użyteczne (42% i 34%) oraz staże (37% i 48%). 151

Tabela 105. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie stargardzkim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 5% 9% 1 883 zł 2 346 zł 20% 23% 26% 39% PRACE INTERWENCYJNE 6% 6% 10 428 zł 4 773 zł 4% 7% 74% 78% ROBOTY PUBLICZNE 6% 12% 8 884 zł 6 248 zł 5% 12% 37% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 2% 2% 877 zł 910 zł 15% 12% 42% 34% STAŻE 40% 30% 7547 zł 5463 zł 39% 33% 37% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 13% 5% 15886 zł 22398 zł 6% 1% 45% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 24% 25% 20770 zł 18737 zł 9% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 4% 12% 12104 zł 17987 zł 2% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 7351 zł 6057 zł 100% 100% 47% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie stargardzkim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (19,8%) w stosunku do roku 2005 (31,2%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na dwunastej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 55%, osób w przedziale 25 34 lata - 30%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 32%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 22%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 29%. Na przestrzeni pięciu lat stargardzki PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 9,6 do 16,9 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy. Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 425 zł w 2005 r. do 7 351 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to prac interwencyjnych i robót publicznych. Dodatkowo, dotacje były najbardziej - jednostkowo - kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 2 801 osób w 2005 r. do 2 293 osób w 2009 roku. Największy spadek dotyczył szkoleń, natomiast wzrost przygotowania zawodowego. Ponadto, staże były najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 7,7 p.p. Największy wzrost dotyczył szkoleń, natomiast spadek prac społecznie użytecznych. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 73,8%. Proces stosowania działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych prowadzony przez stargardzki PUP, różnił się nieznacznie od aktywnych polityk rynku pracy, prowadzonych w pozostałych dziewiętnastu obszarach. Z jednej strony, zbliżona była struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Ponadto, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (wzrost o 76% w stosunku do 90% w województwie). Z drugiej natomiast strony, liczba aktywizowanych osób zmniejszyła się (o 18%), co było zgodne z trendem występującym jedynie w siedmiu innych obszarach. Co charakterystyczne, stargardzkie służby zatrudnienia rzadziej wykorzystywały roboty 152

publiczne, jako instrument walki z bezrobociem. Objawem tego był niższy niż w województwie odsetek wydatków na tę formę (6% wobec 12%) i liczby osób aktywizowanych (5% wobec 12%). Konsekwencją wymienionych uwarunkowań był, osiągnięty w 2009 r., wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 47%, stanowiący zauważalnie niższą niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczający wzrost skuteczności zatrudnienia - o 7,7 p.p. od 2005 r. - co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 153

MIASTO ŚWINOUJŚCIE Ludność (31.12.2008): 40 829 W tym kobiet: 21 059 (51,6%) W wieku przedprodukcyjnym: 16,1% W wieku produkcyjnym: 67,0% W wieku poprodukcyjnym: 16,9% Gęstość zaludnienia: 207 os./km 2 Powierzchnia: 197,23 km 2 Podregion: szczeciński 154

Charakterystyka świnoujskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 25. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 10%, co oznaczało, iż w Świnoujściu bezrobocie wyłączając Szczecin kształtowało się na najniższym poziomie w województwie. Z tego powodu, stopa bezrobocia była zdecydowanie niższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 7 p..p.). Wykres 25. Stopa bezrobocia w powiecie świnoujskim w latach 2005 2009 [w procentach] 19,2 16,1 11,2 8,1 9,8 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrzee urzędu pracy pozostawały 772 kobiety. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 1 485 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 52%. Z kolei w województwie udział tej grupy był nieznacznie niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45 54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 416 osób, natomiast drugiej: 367 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 28% i 25% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w świnoujskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach świnoujskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (44%) oraz policealnym i średnim zawodowym (20%). W obu przypadkach jest to statystyka wyjątkowa. Z jednej strony, 44% osób w pierwszej kategorii oznaczało najwyższy odsetek w województwie, z drugiej natomiast wyjątkowe jest tak duże znaczenie (druga grupa pod względem liczebności w powiecie) osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. Na poziomie województwa sytuacja kształtowała się odmiennie, gdyż najliczniej reprezentowane w statystykach były grupy z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (36%) i zasadniczym zawodowym (28%). Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby bez stażu pracy oraz będące w zatrudnieniu od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 22% i 18% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była dość zbliżona, gdyż wymienione dwie kategorie były również najliczniej reprezentowane, stanowiły: 22% i 20%. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w stargardzkim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 39% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 106, w mieście Świnoujście na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 1,6 mln zł, natomiast w 2009 r. 2,2 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 34%). Wydatki zwiększały się 155

w każdym kolejnym roku, przy czym, najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2008 a 2009 rokiem (o 25%). Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na pięć z ośmiu realizowanych formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku dotacji (wzrost o 539%) i refundacji (204%). Jednocześnie, w analizowanym okresie znacząco zmniejszyły się koszty związane z kierowaniem osób bezrobotnych na roboty publiczne (z kilkuset do kilkudziesięciu tys. zł), prace interwencyjne (o 100%) i przygotowanie zawodowe (o 71%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. dotacje były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (1 mln zł). Kolejne były staże (0,5 mln zł) i szkolenia (0,3 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (14,4 tys. zł) i przygotowanie zawodowe (44,5 tys. zł). Tabela 106. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w Świnoujściu w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 185,8 455,8 357,5 296,1 328,3 PRACE INTERWENCYJNE 70,7 30,2 11,5 3,4 - ROBOTY PUBLICZNE 532,0 62,1 1,8 8,3 38,5 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 10,9 12,2 14,4 STAŻE 469,0 367,9 321,2 395,7 548,7 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 152,8 256,3 195,1 230,3 44,5 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 164,1 566,4 836,9 653,7 1048,9 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 48,8 77,1 101,7 143,0 148,3 OGÓŁEM 1623,2 1815,8 1836,6 1742,7 2171,6 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 107) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 2 833 zł, natomiast w 2009 r. 5 597 zł. Tabela 107. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w Świnoujściu w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 723 1245 1241 1752 1931 PRACE INTERWENCYJNE 3928 2517 3833 - - ROBOTY PUBLICZNE 7940 62100-8300 7700 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 419 1220 626 STAŻE 4114 2705 2920 4079 4287 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2281 2615 2956 3903 7417 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 3567 17164 16094 15944 20171 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 12200 12850 9246 20429 37075 OGÓŁEM 2833 2785 3303 4538 5597 156

Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji sześciu z ośmiu realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to: dotacji (o 465%), a w dalszej kolejności: refundacji (o 189%) i szkoleń (o 167%). Jedynie w przypadku dwóch form, robót publicznych i prac interwencyjnych, nastąpił spadek: o 3% i 2%. Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były refundacje (37 075 zł) i dotacje (20 171 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (626 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia świnoujskich służb zatrudnienia skorzystało około 2,5 tys. osób (tabela 108), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2006 r. (652 osoby). Ponadto, co charakterystyczne, liczba uczestników w przypadku sześciu z ośmiu form zmniejszyła się, przy czym największy spadek dotyczył robót publicznych (o 93%) i przygotowania zawodowego (o 91%). Z kolei jedynie z dwóch instrumentów wsparcia w 2009 r. skorzystało więcej osób niż w 2005 r., były to: dotacje (13%) i staże (12%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszą formą aktywizacji były szkolenia, na które skierowano 170 osób, co stanowiło 44% ogółu aktywizowanych w powiecie). Nieznacznie mniej popularne były staże (128 osób). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe, pomijając nierealizowane w 2009 r. prace interwencyjne, to: refundacje (4 osoby), roboty publiczne (5 osób) i przygotowanie zawodowe (6 osób). Tabela 108. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie Świnoujściu w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 257 366 288 169 170 PRACE INTERWENCYJNE 18 12 3 - - ROBOTY PUBLICZNE 67 1-1 5 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 26 10 23 STAŻE 114 136 110 97 128 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 67 98 66 59 6 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 46 33 52 41 52 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 4 6 11 7 4 OGÓŁEM 573 652 556 384 388 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 109 wynika, iż w powiecie świnoujskim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się wg dość charakterystycznego trendu. Do 2007 r. notowano coroczny wzrost skuteczności zatrudnienia (od 53% do 60%), natomiast w kolejnych latach nastąpił spadek, który był znaczący i wyniósł w sumie 20,7 p.p. W przypadku trzech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, w największym stopniu w przypadku prac interwencyjnych (o 14,3 p.p.), w mniejszym robót publicznych (o 5 p.p.) i szkoleń (o 1,9 p.p.). Jednocześnie, również dla dwóch form aktywizacji zmniejszyła się efektywność ich realizacji dla przygotowania zawodowego o 41,2 p.p., natomiast dla staży o 39 p.p. W 2009 r. najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były roboty publiczne (75%). Wg odwrotnego trendu kształtowała się sytuacja 157

dotycząca prac społecznie użytecznych żaden z uczestników tej formy wsparcia, nie zdobył po jej odbyciu zatrudnienia. Tabela 109. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w Świnoujściu w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 31,0 41,0 54,5 39,4 32,9 PRACE INTERWENCYJNE 85,7 100 100 - - ROBOTY PUBLICZNE 70,0 81,8 bd 100 75,0 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - - 19,2 10 0 STAŻE 61,1 63,9 53,4 58,7 22,1 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 70,0 62,8 65,5 72,9 28,8 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 100 100 100 100 100 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 100 100 100 100 100 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 52,7 53,4 59,7 56,3 39,0 Miasto Świnoujście na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Świnoujście wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 2,2 mln zł, co było najmniejszą kwotą (1%) w odniesieniu do nakładów w poszczególnych powiatach województwa. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 110) widać, iż w obu obszarach znaczne nakłady ponoszono na dotacje, przy czym na poziomie lokalnym ich odsetek był znacznie wyższy (48%) niż w regionie (25%). Z kolei w przypadku staży, w województwie udział wydatków był większy (30% wobec 25%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na prace społecznie użyteczne (1% i 2%) i przygotowanie zawodowe (2% i 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach, a zwłaszcza w powiecie, bardzo kosztownym instrumentem wsparcia były refundacje (odpowiednio: 37 075 zł i 17 987 zł). Podobna sytuacja dotyczyła dotacji (20 171 zł oraz 18 737 zł). Z kolei w przypadku przygotowania zawodowego, poziom jednostkowych wydatków był w powiecie o niemal 15 tys. zł mniejszy niż w województwie (7 417 zł wobec 22 398 zł). Zarówno w powiecie jak i w województwie na prace społecznie użyteczne wydatkowano (jednostkowo) najmniej: 626 zł i 910 zł. W 2009 r. zaktywizowano w PUP Świnoujście 388 osób, co stanowiło 1,1% (najmniej) ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób). Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano staże (33% ogółu uczestniczących) co było sytuacją identyczną do tej w województwie, w którym odsetek uczestników staży również wyniósł 33%. Niewielka część ogółu korzystających z form wsparcia korzystała z przygotowania zawodowego (2% i 1%) i refundacji (1% i 4%). W 2009 r. w powiecie roboty publiczne były, wyłączając dotacje i refundacje, najefektywniejszą realizowaną formą aktywizacji zawodowej (75%), natomiast w województwie były to prace interwencyjne (78%). Jednocześnie, w obu obszarach niską skutecznością charakteryzowały się szkolenia (33% i 39%), z kolei duże zróżnicowanie wskaźnika ponownego zatrudnienia było notowane w przypadku staży (26 p.p. na rzecz powiatu) i robót publicznych (19 p.p.). 158

Tabela 110. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w Świnoujściu i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 15% 9% 1931 zł 2346 zł 44% 23% 33% 39% PRACE INTERWENCYJNE 0% 6% - 4773 zł - 7% - 78% ROBOTY PUBLICZNE 2% 12% 7700 zł 6248 zł 1% 12% 75% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 1% 2% 626 zł 910 zł 6% 12% 0% 34% STAŻE 25% 30% 4287 zł 5463 zł 33% 33% 22% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2% 5% 7417 zł 22398 zł 2% 1% 29% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 48% 25% 20171 zł 18737 zł 13% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻ. STANOWISKA PRACY 7% 12% 37075 zł 17987 zł 1% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 5597 zł 6057 zł 100% 100% 39% 55% Ujęcie sumaryczne W Świnoujściu w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (9,8%) w stosunku do roku 2005 (19,2%), co oznaczało, iż Świnoujście było zaraz za Szczecinem obszarem o najniższej stopie bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 52%, osób w przedziale 25 34 lata - 28%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 44%, bez stażu pracy - 22%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 39%. Na przestrzeni pięciu lat świnoujski PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 1,6 do 2,2 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku dotacji był najdynamiczniejszy. Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 2 833 zł w 2005 r. do 5 597 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to dotacji i refundacji. Dodatkowo, refundacje były najbardziej - jednostkowo - kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 573 osób w 2005 r. do 388 osób w 2009 roku. Największy spadek dotyczył robót publicznych i przygotowania zawodowego, natomiast wzrost dotacji. Ponadto, szkolenia były najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zmniejszyła się na przestrzeni pięciu lat o 13,7 p.p. Największy spadek dotyczył przygotowania zawodowego, natomiast wzrost prac interwencyjnych. Jednocześnie, roboty publiczne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 75%. Działania aktywizujące, podejmowane przez świnoujskie służby zatrudnienia na rzecz osób bezrobotnych wyróżniały go na tle pozostałych dziewiętnastu obszarów. Z jednej strony, charakteryzował się zbliżoną, lecz nie identyczną strukturą bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Różnica dotyczyła osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym, które stanowiły drugą co do liczebności grupę zarejestrowanych bezrobotnych w PUP Świnoujście, podczas gdy na poziomie województwa dominowały kategorie osób z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (36%) i zasadniczym zawodowym (28%). Ponadto, liczba aktywizowanych osób zmniejszyła się (o 32%), co było zgodne z trendem występującym jedynie w siedmiu innych obszarach. Jednocześnie, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (o 38% w stosunku 90% w województwie). 159

Ostatecznie, w toku realizacji działań aktywizujących, osiągnięto w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 39%, co stanowiło zauważalnie niższą niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczało spadek skuteczności zatrudnienia - o 12,7 p.p. od 2005 r. 160

MIASTO SZCZECIN Ludność (31.12.2009): 406 307 W tym kobiet: 213 641 (52,6%) W wieku przedprodukcyjnym: 15,7% W wieku produkcyjnym: 66,0% W wieku poprodukcyjnym: 18,3% Gęstość zaludnienia: 1 352 os./km 2 Powierzchnia: 300,53 km 2 Podregion: miasto Szczecin 161

Charakterystyka szczecińskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w Szczeciniee kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 26. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 8%, co oznaczało, iż bezrobocie przyjmowało najniższy poziom w województwie. Wskutek tego, stopa bezrobocia w Szczecinie była znacząco niższa w stosunku do średniej wojewódzkiej, wynoszącej 17% (różnica to 9 p.p.). Wykres 26. Stopa bezrobocia w Szczecinie w latach 2005 2009 [w procentach] 14,1 11,8 6,5 4,3 8,1 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 6 496 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych wynoszącej 14 316 osób, było to 45,5% - tak wysokiegoo odsetka mężczyzn w statystykach bezrobotnych nie odnotowano w żadnym z pozostałych, dziewiętnastu analizowanych obszarów. Średnia udziału kobiet w województwie wyniosła 51,3%. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45 54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 4 471 osób, natomiast drugiej: 3 490 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 31% i 24% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w szczecińskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach szczecińskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (32%) oraz zasadniczym zawodowym (23%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby ze stażem pracy do 1 roku oraz od 1 roku do 5 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 23% i 22% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była odmienna, gdyż najliczniej reprezentowane były grupy od 1 roku do 5 lat i bez stażu pracy, stanowiły one: 22% i 20%. Warto zwrócić uwagę, iż Szczecin był jedynym obokok powiatu pyrzyckiego - obszarem, w którym osoby cechujące się stażem pracy do 1 roku stanowiły najliczniejszą grupę zarejestrowanych bezrobotnych. Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w szczecińskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 28% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 111, w mieście Szczecin na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 12,2 mln zł, natomiast w 2009 r. 18,8 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 54%) ). Wydatki zwiększały się w każdym kolejnym roku, przy czym, najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2006 a 2007 rokiem (o 25%). 162

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów zwiększyły się nakłady na sześć z ośmiu realizowanych formy aktywizacji zawodowej, przy czym trend był zdecydowanie najdynamiczniejszy w przypadku refundacji (wzrost o 539%) i dotacji (212%). Jednocześnie, w analizowanym okresie zmniejszyły się koszty związane z kierowaniem osób bezrobotnych na szkolenia i roboty publiczne (spadek o 9%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. dotacje były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (5,9 mln zł). Kolejne były staże (4,5 mln zł) i roboty publiczne (3,2 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na: prace społecznie użyteczne (68,2 tys. zł) i prace interwencyjne (427,2 tys. zł). Tabela 111. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w Szczecinie w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 2441,9 2870,4 2753,1 1906,6 2217,7 PRACE INTERWENCYJNE 214,2 423,4 417,9 474,3 427,2 ROBOTY PUBLICZNE 3434,9 1542,1 2264,9 2822,2 3153,5 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 26,8 43,7 37,2 68,2 STAŻE 3819,7 3406,9 3000,1 3485,3 4482,5 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 98,2 107,6 200,9 333,2 247,3 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 1891,2 2827,6 3805,4 4512,0 5908,3 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 302,3 1337,3 3156,0 2649,6 2307,8 OGÓŁEM 12202,4 12542,1 15642,0 16220,4 18812,5 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 112) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 513 zł, natomiast w 2009 r. 5 619 zł. Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji sześciu z ośmiu realizowanych form aktywizacji, przy czym w zdecydowanie największym stopniu dotyczyło to refundacji (o 133%), w mniejszym natomiast dotacji, szkoleń (obie o 44%) i przygotowania zawodowego (o 40%). Jedynie dla dwóch form, prac społecznie użytecznych i prac interwencyjnych, zmniejszyła się wielkość badanego parametru, odpowiednio o: 20 p.p. i 18 p.p. Tabela 112. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w Szczecinie w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 1725 1876 1694 1809 2489 PRACE INTERWENCYJNE 3060 2517 2564 2823 2498 ROBOTY PUBLICZNE 4283 4576 4670 5285 4990 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 766 662 620 614 STAŻE 3962 2705 3171 4610 4090 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2584 2989 2752 3622 13739 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 12693 13861 11818 13550 18235 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 8637 9418 8394 16457 21979 OGÓŁEM 3513 3506 3857 5136 5619 163

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były refundacje (21 979 zł) i dotacje (18 235 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (614 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia szczecińskich służb zatrudnienia skorzystało niemal 18 tys. osób (tabela 113), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2007 r. (4 056 osób). Ponadto, liczba uczestników w przypadku pięciu z ośmiu form zwiększyła się, przy czym największa zmiana dotyczyła prac społecznie użytecznych (wzrost o 217%) i refundacji (o 200%). Z kolei z trzech instrumentów wsparcia w 2009 r. skorzystało mniej osób niż w 2005 r., a największa różnica dotyczyła przygotowania zawodowego (spadek o 53%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszą formą aktywizacji były staże, na które skierowano 1 096 osób, co stanowiło 33% ogółu aktywizowanych w powiecie. W dalszej kolejności były szkolenia (891 osób) i roboty publiczne (632 osoby). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe, to przygotowanie zawodowe (18 osób) i prace społecznie użyteczne (111 osób). Tabela 113. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w mieście Szczecin w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 1416 1530 1625 1054 891 PRACE INTERWENCYJNE 70 178 163 168 171 ROBOTY PUBLICZNE 802 337 485 534 632 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 35 66 60 111 STAŻE 964 1115 946 756 1096 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 38 98 73 92 18 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 149 204 322 333 324 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 35 142 376 161 105 OGÓŁEM 3474 3577 4056 3158 3348 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 114 wynika, iż w mieście Szczecin, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w bardzo charakterystyczny sposób. Do 2008 r. notowany był stały wzrost skuteczności zatrudnienia (od 44,2% do 71,6%), po czym w kolejnym, 2009 roku, nastąpił kilkuprocentowy spadek (o 7,8 p.p.). W przypadku trzech z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, w największym stopniu w przypadku prac społecznie użytecznych (o 44,5 p.p.). Z kolei dla dwóch form aktywizacji efektywność zmniejszyła się: dla przygotowania zawodowego o 3,5 p.p., a dla prac interwencyjnych o 3 p.p. W 2009 r. najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były prace interwencyjne (81,3%). Ponadto, stosunkowo wysoka skuteczność ponownego zatrudnienia dotyczyła robót publicznych (75,2%) i staży (60,3%). Natomiast jedynie dla prac społecznie użytecznych odnotowano niedostateczną efektywność na poziomie 0%. 164

Tabela 114. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w Szczecinie w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 36 41 63,7 44,5 47,3 PRACE INTERWENCYJNE 84,3 83,5 91,7 89,9 81,3 ROBOTY PUBLICZNE 30,7 bd 62,9 70,5 75,2 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - bd bd 0 0 STAŻE 59,2 48 47,5 95,8 60,3 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 46,7 33,3 20 67,4 43,2 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 44,2 50,3 68,3 71,6 63,8 Miasto Szczecin na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Szczecin wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 18,8 mln zł, co stanowiło 8,4% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło ten obszar na 2 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w obszarze miasta Szczecin i województwie w 2009 r. (tabela 115) widać, iż staże były w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia bardzo znacznych nakładów (24% w powiecie i 30% w województwie), przy czym należy podkreślić, iż w pierwszym z tych obszarów to dotacje stanowiły formę wymagającą ponoszenia większych nakładów (31% wobec 25%). W obu przypadkach stosunkowo niewiele wydatkowano na przygotowanie zawodowe (1% i 5%) i prace interwencyjne (2% i 6%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach dość kosztownym instrumentem wsparcia były refundacje (odpowiednio: 21 979 zł i 17 987 zł) i dotacje (18 235 zł w powiecie i 18 737 zł w województwie). Z kolei w przypadku przygotowania zawodowego, poziom jednostkowych kosztów był w powiecie o około 8 tys. zł mniejszy niż w województwie (13 739 zł oraz 22 398 zł). Zarówno w powiecie jak i w województwie na prace społecznie użyteczne wydatkowano (jednostkowo) najmniej: 614 zł i 910 zł. W 2009 r. zaktywizowano w PUP Szczecin 3 348 osób, co stanowiło 9,1% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło miasto Szczecin na 1 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w Szczecinie zdecydowanie najczęściej realizowano staże (33% ogółu uczestniczących) co było sytuacją identyczną jak w województwie, w którym odsetek uczestników staży również wyniósł 33%. Niewielka część ogółu korzystających z form wsparcia korzystała z przygotowania zawodowego (1% i 1%) i refundacji (3% i 4%). Prace interwencyjne były, wyłączając dotacje i refundacje, najefektywniejszymi formami aktywizacji zawodowej realizowanymi w 2009 r., zarówno w powiecie, jak i w województwie (odpowiednio: 81% i 78%). Z kolei w obu obszarach dość niską skutecznością charakteryzowały się prace społecznie użyteczne (0% i 34%) oraz szkolenia (47% i 39%). 165

Tabela 115. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w Szczecinie i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW 166 KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 12% 9% 2489 zł 2346 zł 27% 23% 47% 39% PRACE INTERWENCYJNE 2% 6% 2498 zł 4773 zł 5% 7% 81% 78% ROBOTY PUBLICZNE 17% 12% 4990 zł 6248 zł 19% 12% 75% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 0% 2% 614 zł 910 zł 3% 12% 0% 34% STAŻE 24% 30% 4090 zł 5463 zł 33% 33% 60% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1% 5% 13739 zł 22398 zł 1% 1% 43% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 31% 25% 18235 zł 18737 zł 10% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 12% 12% 21979 zł 17987 zł 3% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 5619 zł 6057 zł 100% 100% 64% 55% Ujęcie sumaryczne W Szczecinie w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (8,1%) w stosunku do roku 2005 (14,1%), co oznaczało, iż Szczecin był obszarem o najniższej stopie bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 46%, osób w przedziale 25 34 lata - 31%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 32%, ze stażem pracy do 1 roku - 23%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 28%. Na przestrzeni pięciu lat szczeciński PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 12,2 do 18,8 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji był najdynamiczniejszy. Co więcej, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 513 zł w 2005 r. do 5 619 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to refundacji. Jednocześnie, ta forma była najbardziej - jednostkowo - kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 3 474 osób w 2005 r. do 3 348 osób w 2009 roku. Największy spadek dotyczył przygotowania zawodowego, natomiast wzrost prac społecznie użytecznych. Ponadto, staże były najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 19,6 p.p. Największy wzrost dotyczył prac społecznie użytecznych, natomiast spadek przygotowania zawodowego. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 81,3%. Działania aktywizujące, podejmowane na rzecz osób bezrobotnych w Szczecinie, odbiegały nieco od trendu regionalnego. Struktura bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.) kształtowała się w sposób zbliżony, aczkolwiek nie identyczny. Zauważalna różnica dotyczyła udziału kobiet, który wyniósł jedynie 45,5% i był w związku z tym najniższy w województwie. Ponadto, liczba aktywizowanych osób zmniejszyła się (o 4%), co było zgodne z trendem występującym jedynie w siedmiu innych obszarach. Z drugiej natomiast strony, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się w szczecińskim wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (wzrost na poziomie 82% w stosunku do 90% w województwie). Ostatecznym wynikiem podjętych działań aktywizujących był, osiągnięty w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 63,8%, co stanowiło wartość wyższą

niż w województwie (54,5%), a ponadto oznaczało znaczący wzrost skuteczności zatrudnienia o 19,6 p.p. od 2005 r. (zmiana w regionie to, średnio, 11,1 p.p.). 167

POWIAT SZCZECINECKI Ludność (31.12.2009): 77 053 W tym kobiet: 39 738 (51,6%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,7% W wieku produkcyjnym: 64,2% W wieku poprodukcyjnym: 15,1% Gęstość zaludnienia: 44 os./km 2 Urbanizacja: 63,3% Powierzchnia: 1 765,39 km 2 Gminy powiatu: Szczecinek (miejska, wiejska), Barwice, Biały Bór, Borne Sulinowo, Grzmiąca Podregion: koszaliński 168

Charakterystyka szczecineckiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 27. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 25%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Szczecinek na szóstym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Jednocześnie, stopa bezrobocia była znacząco wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 8 p.p.). Wykres 27. Stopa bezrobocia w powiecie szczecineckim w latach 2005 2009 [w procentach] 35,1 30,9 25,3 22,4 24,6 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 3 891 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 7 303 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 53%. Z kolei w województwie udział tej grupy był niższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45 54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 2 265 osób, natomiastt drugiej: 1 476 osób. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 26% i 25% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w szczecineckim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach szczecineckiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (34%) oraz zasadniczym zawodowym (31%). Na poziomie województwa było dość podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 36% i 28%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 do 5 oraz od 5 do 10 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 25% i 17% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była odmienna, gdyż najliczniej reprezentowane były kategorie osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w szczecineckim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 22% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 116, w powiecie szczecineckim na przestrzeni lat 2005 2009 zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 9,7 mln zł, natomiast w 2009 r. 19,9 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 106%) ). Wydatki zwiększały się w każdym kolejnym roku, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2008 a 2009 rokiem (o 26%). 169

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na każdą z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był najdynamiczniejszy w przypadku refundacji (o 473%) i dotacji (348%), z kolei najmniejszy dla: przygotowania zawodowego (8%) i prac społecznie użytecznych (9%). Należy również podkreślić, iż w 2009 r. roboty publiczne były formą wymagającą poniesienia największych nakładów (4,6 mln zł). W dalszej kolejności były dotacje i staże (po 3,8 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (215,9 tys. zł) i przygotowanie zawodowe (421,9 tys. zł). Tabela 116. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie szczecineckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 641,5 720,6 970,3 1100,1 1404,4 PRACE INTERWENCYJNE 953,1 1470,2 1782,0 1948,4 2047,1 ROBOTY PUBLICZNE 3331,3 3774,5 2706,4 3619,1 4623,0 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 141,9 197,9 203,3 215,9 STAŻE 2880,0 2987,1 2664,6 2947,2 3812,2 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 390,8 643,9 781,3 1006,0 421,9 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 855,4 898,3 1939,0 3085,2 3836,3 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 628,0 1482,0 2378,3 1888,8 3598,7 OGÓŁEM 9680,1 12118,5 13419,8 15798,1 19959,5 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 117) widać, iż zwiększyły się one na przestrzeni analizowanego okresu. W 2005 r. było to 3 013 zł, natomiast w 2009 r. 6 336 zł. Należy również zauważyć, iż wzrosły jednostkowe koszty realizacji wszystkich ośmiu realizowanych form aktywizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego (o 276%) i robót publicznych (o 122%). Tabela 117. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie szczecineckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 2017 1645 1948 1855 2490 PRACE INTERWENCYJNE 3479 4153 5500 5504 6417 ROBOTY PUBLICZNE 2070 3005 3305 3794 4595 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 408 622 734 847 STAŻE 4051 4505 4434 5359 6301 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3398 2954 3242 4552 12785 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 9611 9871 11969 13960 17598 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 6474 11060 11951 13208 23991 OGÓŁEM 3013 3461 4244 4769 6336 170

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku zdecydowanie najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były refundacje (23 991 zł) i dotacje (17 598 zł). Z kolei najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (847 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia szczecineckich służb zatrudnienia skorzystało ponad 16 tys. osób (tabela 118), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2006 r. (3 502 osoby). Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku czterech z ośmiu form zwiększyła się, przy czym zdecydowanie największa zmiana dotyczyła dotacji (wzrost o 145%). Z kolei z czterech instrumentów wsparcia, w 2009 r. skorzystało mniej osób niż w 2005 r., największa różnica dotyczyła: przygotowania zawodowego (spadek o 71%), roboty publiczne (o 37%). Należy podkreślić, iż w 2009 r. zdecydowanie najpopularniejszymi formami aktywizacji były roboty publiczne, na które skierowano łącznie 1 006 osób, co stanowiło 31,9% ogółu aktywizowanych w powiecie). W mniejszym stopniu korzystano ze staży (605 osób) i szkoleń (564 osoby). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to: przygotowanie zawodowe (33 osoby) i refundacje (150 osób). Tabela 118. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie szczecineckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 318 438 498 593 564 PRACE INTERWENCYJNE 274 354 324 354 319 ROBOTY PUBLICZNE 1609 1256 819 954 1006 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 348 318 277 255 STAŻE 711 663 601 550 605 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 115 218 241 221 33 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 89 91 162 221 218 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 97 134 199 143 150 OGÓŁEM 3213 3502 3162 3313 3150 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 119 wynika, iż w powiecie szczecineckim, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtował się w sposób zróżnicowany, przy czym największą zmianę jego wartości odnotowano między 2005 a 2006 rokiem (wzrost o 15,2 p.p.). Podkreślenia wymaga fakt, iż jedynie w przypadku jednej z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność realizacji: były to roboty publiczne (wzrost o 32,6 p.p.). Z kolei wskaźnik zmniejszył się dla pięciu form wsparcia, przy czym największa dynamika dotyczyła przygotowania zawodowego (o 29,7 p.p.) i szkoleń (16,9 p.p.). W 2009 r. najskuteczniejszym instrumentem wspierającym zatrudnienie, wraz z dotacjami i refundacjami, były: prace interwencyjne (73,9%). Z kolei najmniej skutecznym instrumentem pomocowym były prace społecznie użyteczne (3,1%). 171

Tabela 119. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie szczecineckim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 47,5 32,2 44,8 44,9 30,6 PRACE INTERWENCYJNE 88,3 44,2 95,1 77,1 73,9 ROBOTY PUBLICZNE 10,6 48,3 39,9 44,6 43,2 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 6,0 2,2 2,9 3,1 STAŻE 44,8 72,4 28,3 35,1 38,2 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 57,1 71,8 27,2 70,9 27,4 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 100 100 100 100 100 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 100 100 100 100 100 OGÓŁEM 33,8 49,0 46,6 51,3 46,5 Powiat szczecinecki na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Szczecinek wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 20 mln zł, co stanowiło najwyższą kwotę nakładów poniesionych we wszystkich powiatach województwa (9% udziału). Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 120) w pierwszej kolejności zwraca uwagę, iż w powiecie roboty publiczne były realizowane znacznie częściej niż w województwie (23% wobec 12%). Odwrotna sytuacja dotyczyła staży (19% i 30%) i dotacji (25% i 30%). W obu obszarach nieznaczne nakłady ponoszono na prace społecznie użyteczne (1% i 2%) oraz przygotowanie zawodowe (2% i 5%). Jednostkowe ujęcie kosztów (w przeliczeniu na jedną osobę) wskazuje, iż w obu obszarach do najbardziej kosztownych instrumentów wsparcia należały dotacje (17 598 zł i 18 737 zł) i refundacje (23 991 zł i 17 987 zł). Jednocześnie, zwraca uwagę, iż w powiecie wartość jednostkowych kosztów ponoszonych na przygotowanie zawodowe była wyraźnie niższa (12 785 zł) niż w województwie (22 398 zł). W obu obszarach odnotowano najniższe koszty udziału jednej osoby w pracach społecznie użytecznych (847 zł i 910 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Szczecinek 3 150 osób, co stanowiło 8,5% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 3 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie zdecydowanie najczęściej wykorzystywano roboty publiczne (32% uczestników) - w województwie ten odsetek był zdecydowanie niższy (wyniósł 12%), natomiast zdecydowanie liczniejszy był udział stażystów (33%). Dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana na przygotowanie zawodowe (1% i 1%) oraz refundacje (5% i 4%). W powiecie szczecineckim, prace interwencyjne były najefektywniejszą (74%) formą aktywizacji zawodowej realizowaną w 2009 r. - wyłączając dotacje i refundacje. Bliźniaczy trend wystąpił w województwie, gdyż w tym obszarze skuteczność tej formy również była najwyższa (78%). Dodatkowo należy podkreślić, iż w obu obszarach prace społecznie użyteczne były najmniej efektywnym instrumentem pomocowym, przy czym w powiecie odsetek był o wiele niższy (3%) niż w województwie (34%). 172

Tabela 120. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie szczecineckim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 7% 9% 2490 zł 2346 zł 18% 23% 31% 39% PRACE INTERWENCYJNE 10% 6% 6417 zł 4773 zł 10% 7% 74% 78% ROBOTY PUBLICZNE 23% 12% 4595 zł 6248 zł 32% 12% 43% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 1% 2% 847 zł 910 zł 8% 12% 3% 34% STAŻE 19% 30% 6301 zł 5463 zł 19% 33% 38% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 2% 5% 12785 zł 22398 zł 1% 1% 27% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 19% 25% 17598 zł 18737 zł 7% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 18% 12% 23991 zł 17987 zł 5% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 6336 zł 6057 zł 100% 100% 47% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie szczecineckim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (24,6%) w stosunku do roku 2005 (35,1%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na szóstej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 53%, osób w przedziale 45 54 lata - 26%, z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej - 34%, ze stażem pracy od 1 do 5 lat - 25%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 22%. Na przestrzeni pięciu lat szczecinecki PUP zwiększył nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 9,7 do 19,9 mln zł. Wzrost dotyczył niemal wszystkich rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku refundacji był najdynamiczniejszy. Jednocześnie, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 013 zł w 2005 r. do 6 336 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego. Dodatkowo, refundacje były najbardziej - jednostkowo kosztownym instrumentem wsparcia, realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zmniejszyła się z 3 213 osób w 2005 r. do 3 150 osób w 2009 roku. Największy spadek dotyczył przygotowania zawodowego, natomiast wzrost dotacji. Ponadto, roboty publiczne były najpopularniejszą formą aktywizacji w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 12,7 p.p. Jedyny wzrost (dość znaczny) dotyczył robót publicznych, natomiast największy spadek przygotowania zawodowego. Jednocześnie, prace interwencyjne były najskuteczniejszym instrumentem wsparcia w 2009 r. 73,9%. Powiat szczecinecki, w procesie realizacji działań aktywizujących kierowanych wobec osób bezrobotnych, nie wyróżniał się znacząco na tle pozostałych obszarów. Z jednej strony, charakteryzował się zbliżoną strukturą bezrobotnych pozostających w rejestrach urzędu (w 2009 r.). Z drugiej natomiast, jak w każdym innym powiecie, zwiększyły się w nim wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (wzrost na poziomie 106% w stosunku do 90% w województwie). Z drugiej natomiast strony, liczba aktywizowanych osób zmniejszyła się (o 2%), co było zgodne z trendem występującym jedynie w siedmiu innych obszarach. Cechą charakterystyczną działań służb zatrudnienia było zauważalnie częstsze wykorzystywanie jako instrumentu walki z bezrobociem robót publicznych, czego objawem był zdecydowanie większy 173

niż w województwie odsetek wydatków na tę formę (23% wobec 12%) i liczby osób aktywizowanych (32% wobec 12%). Wymiernym skutkiem podjętych działań wspierających, był osiągnięty w 2009 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie 46,5%, co stanowiło wartość zauważalnie niższą niż województwie (54,5%), a ponadto oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia o 12,7 p.p. od 2005 r. co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 174

POWIAT ŚWIDWIŃSKI Ludność (31.12.2009): 48 470 W tym kobiet: 24 699 (51,0%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,1% W wieku produkcyjnym: 65,2% W wieku poprodukcyjnym: 14,7% Gęstość zaludnienia: 44 os./km 2 Urbanizacja: 49,5% Powierzchnia: 1 093,02 km 2 Gminy powiatu: Świdwin (miejska, wiejska), Połczyn Zdrój, Brzeżno, Sławoborze, Rąbino Podregion: koszaliński 175

Charakterystyka świdwińskiego rynku pracy Stopa bezrobocia w powiecie kształtowała się w latach 2005 2009 wg tendencji przedstawionej na wykresie 28. W ostatnim z analizowanych lat (2009) badana wartość wyniosła 24%, co w zestawieniu ze wskaźnikami bezrobocia dla pozostałych powiatów, umiejscowiło Świdwin na siódmym miejscu pod względem wielkości bezrobocia. Zatem, stopa bezrobocia była zdecydowanie wyższa niż w obszarze województwa, w którym wskaźnik ten wyniósł 17% (różnica to 7 p.p.). Wykres 28. Stopa bezrobocia w powiecie świdwińskim w latach 2005 2009 [w procentach] 38,3 34,0 28,7 23,1 24,44 Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS. W grudniu 2009 roku w rejestrze urzędu pracy pozostawało 1 959 kobiet. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w powiecie wynoszącej 3 966 osób, odsetek udziału kobiet stanowił 49%. Z kolei w województwie udział tej grupy był wyższy (51%): zarejestrowanych kobiet było 54 299, natomiast wszystkich bezrobotnych 105 905. Najliczniej reprezentowaną w statystykach grupą pod kątem wieku były osoby w przedziale 25 34 oraz 45 54 lata. Reprezentacja pierwszej liczyła 1 108 osób, natomiast drugiej 923 osoby. Kategorie te stanowiły odpowiednio: 28% i 23% ogółu zarejestrowanych. W związku z tym, wiekowa struktura uczestnictwa w świdwińskim PUP kształtowała się podobnie jak w województwie, w którym oba analizowane wskaźniki przyjmowały wartości: 28% i 23%. W 2009 r. zdecydowaną większość w rejestrach świdwińskiego urzędu pracy stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (39%) oraz zasadniczym zawodowym (31%). Na poziomie województwa było podobnie, gdyż obie wyżej wspomniane grupy również były najliczniej reprezentowane w statystykach. Odsetek ich udziału wyniósł, odpowiednio: 28% i 36%. Rozpatrując staż pracy, najliczniej reprezentowani w tej kategorii to osoby będące w zatrudnieniu od 1 do 5 oraz od 5 do 10 lat. W 2009 r. takie osoby stanowiły, odpowiednio, 24% i 17% ogółu zarejestrowanych. W województwie sytuacja była odmienna, gdyż najliczniej reprezentowane były kategorie osób ze stażem pracy od 1 do 5 lat (22%) i bez stażu pracy (20%). Analizując czas pozostawania bez pracy, w grudniu 2009 r. w świdwińskim urzędzie pracy osoby nie mające zatrudnienia od 1 do 3 miesięcy to 28% pozostających w ewidencji, co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym udział tych osób również był najwyższy (wyniósł 27%). Struktura kosztowa Jak wynika z danych kosztowych ujętych w tabeli 121, w powiecie świdwińskim na przestrzeni lat 2005 2009 znacznie zwiększyły się wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W 2005 r. było to 6,2 mln zł, natomiast w 2009 r. 12,3 mln zł (zatem nastąpił wzrost o 98%). Wydatki zwiększały się z roku na rok, przy czym najdynamiczniejszą zmianę odnotowano między 2005 a 2006 rokiem (o 29%). 176

Zwraca uwagę, iż na przestrzeni obu rozpatrywanych okresów, zwiększyły się nakłady na pięć z ośmiu realizowanych form aktywizacji zawodowej, przy czym trend był najdynamiczniejszy w przypadku: szkoleń (wzrost o 395%) oraz dotacji (o 278%). Jednocześnie, mniejsze kwoty wydatkowano na trzy pozostałe formy wsparcia, w szczególności na: przygotowanie zawodowe (o 26%). Należy ponadto podkreślić, iż w 2009 r. formami wymagającymi ponoszenia największych nakładów były staże (4,7 mln zł) i dotacje (2,1 mln zł). Równocześnie, dość niewielkie kwoty wydatkowano na: przygotowanie zawodowe (361,2 tys. zł) i prace społecznie użyteczne (382,7 tys. zł). Tabela 121. Koszty całkowite realizacji aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie świdwińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W TYS. ZŁ SZKOLENIA 99,6 182,9 530,0 614,8 493,5 PRACE INTERWENCYJNE 1095,2 1630,7 1459,2 1440,2 1479,6 ROBOTY PUBLICZNE 1451,4 1401,4 2187,9 1342,9 1384,8 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 302,1 380,5 329,1 382,7 STAŻE 1997,9 2272,9 2083,1 3102,8 4724,0 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 488,0 733,3 1055,7 1487,9 361,2 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 731,1 550,4 1040,0 1583,0 2093,2 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 371,0 947,8 1571,4 1765,8 1401,1 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 6234,2 8021,5 10307,8 11666,5 12320,1 Zestawiając jednostkowe koszty uczestnictwa osób bezrobotnych w poszczególnych aktywnych formach (tabela 122) widać, iż zwiększały się one z roku na rok w analizowanym okresie. W 2005 r. było to 3 359 zł, natomiast w 2009 r. 5 394 zł. Tabela 122. Koszty uczestnictwa jednej osoby w aktywnych formach realizowanych w powiecie świdwińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI W ZŁ SZKOLENIA 791 1045 1738 1841 2518 PRACE INTERWENCYJNE 2535 3048 3409 3454 3441 ROBOTY PUBLICZNE 3540 5432 5160 6782 8051 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 673 811 715 909 STAŻE 4362 5274 4756 7405 5584 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 1584 2335 3496 4110 72240 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 10912 10792 11818 12766 16102 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 6746 8101 9524 13904 16680 OGÓŁEM 3359 3443 3936 4779 5394 Z kolei analizując koszty poszczególnych instrumentów wsparcia należy zauważyć, iż najbardziej wzrosły jednostkowe koszty przygotowania zawodowego (wielokrotnie), a w dalszej kolejności szkoleń (o o 219%) i refundacji (o 147%), natomiast najmniej staży (o 28%) i prac społecznie użytecznych (o 35%). Nie odnotowano nawet jednej formy aktywizacji, dla której jednostkowe koszty uczestnictwa zmniejszyłyby się. 177

Zwraca uwagę, iż w 2009 roku najbardziej kosztownymi (jednostkowo) formami wsparcia były: przygotowanie zawodowe (72 240 zł), refundacje (16 680 zł) oraz dotacje (16 102 zł), natomiast najmniejsze nakłady na aktywizację jednej osoby odnotowano w przypadku prac społecznie użytecznych (909 zł), szkoleń (2 518 zł) oraz prac interwencyjnych (3 441 zł). Struktura ilościowa W okresie pięciu badanych lat, ze wsparcia świdwińskich służb zatrudnienia skorzystało ponad 11,5 tys. osób (tabela 123), przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2007 r. (2 619 osób). W 2009 r. wsparciem objęto 2 284 osoby, co w porównaniu z 1 856 osobami w 2005 r., dało wzrost na poziomie 23%. Rozpatrując zmiany analizowanego parametru między 2005 a 2009 rokiem widać, iż liczba uczestników w przypadku czterech aktywnych form zwiększyła się, natomiast kolejnych czterech zmniejszyła. Do pierwszej grupy należały dotacje (wzrost o 94%), staże (o 85%), szkolenia (o 56%) i refundacje (o 53%). Z kolei najintensywniejszy spadek dotyczył przygotowania zawodowego (o 98%) i robót publicznych (o 58%). Podkreślenia wymaga fakt, iż w 2009 r. najpopularniejszą formą aktywizacji były staże (na które skierowano 846 osób, co stanowiło 37% ogółu aktywizowanych w powiecie). Dwie inne, stosunkowo często stosowane formy wsparcia to prace interwencyjne (430 osób) i prace społecznie użyteczne (421 osób). Z kolei najrzadziej wykorzystywane instrumenty pomocowe to przygotowanie zawodowe (5 osób) i refundacje (84 osoby). Tabela 123. Liczba uczestników aktywnych form realizowanych w powiecie świdwińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI SZKOLENIA 126 175 305 334 196 PRACE INTERWENCYJNE 432 535 428 417 430 ROBOTY PUBLICZNE 410 258 424 198 172 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 449 469 460 421 STAŻE 458 431 438 419 846 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 308 314 302 362 5 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 67 51 88 124 130 WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 55 117 165 127 84 OGÓŁEM 1856 2330 2619 2441 2284 Efektywność zatrudnieniowa Z tabeli 124 wynika, iż wielkość wskaźnika efektywności zatrudnieniowej realizowanych form aktywizacji zawodowej, kształtowała się w powiecie świdwińskim w latach 2005 2009 nieliniowo. W 2006 r. nastąpił znaczny wzrost (o 16,5 p.p.) skuteczności w stosunku do 2005 r., - do poziomu 68%. W 2007 r. nastąpił spadek analizowanego wskaźnika, a w dwóch kolejnych ponowny wzrost do 62,8% w 2008 r., a następnie do wielkości 70,3% w 2009 r. Na przestrzeni wszystkich pięciu lat różnica wyniosła 18,8 p.p. W przypadku pięciu z ośmiu oferowanych form wsparcia zwiększyła się skuteczność ich realizacji, przy czym w największym stopniu dotyczyło to robót publicznych (o 48,2 p.p.) i przygotowania zawodowego (o 45,6 p.p.). Z kolei jedynie dla prac interwencyjnych, wskaźnik zmniejszył się, o 19 p.p. W 2009 r. najskuteczniejszymi instrumentami wspierającymi zatrudnienie, pomijając dotacje i refundacje, były: przygotowanie zawodowe (77,9%) i prace interwencyjne (71%). Co więcej, efektywność dla pozostałych form wsparcia również kształtowała się na dość wysokim poziomie: 178

w przypadku robót publicznych, które były najmniej skutecznym instrumentem pomocowym z analizowanej grupy, wskaźnik wyniósł 62,1%. Tabela 124. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form realizowanych w powiecie świdwińskim w latach 2005 2009 FORMA AKTYWIZACJI % SZKOLENIA 62,9 77,8 58,7 67,6 67,7 PRACE INTERWENCYJNE 90,0 99,2 48,4 68,0 71,0 ROBOTY PUBLICZNE 13,9 43,8 15,1 50,3 62,1 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE - 40,1 59,1 48,3 65,6 STAŻE 35,7 40,4 61,3 49,1 64,8 PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 32,3 60,0 75,7 65,9 77,9 ŚRODKI NA PODEJMOWANIE 100 100 100 100 100 DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE 100 100 100 100 100 STANOWISKA PRACY OGÓŁEM 51,5 68,0 56,8 62,8 70,3 Powiat świdwiński na tle województwa w 2009 roku W 2009 r. w PUP Świdwin wydatkowano na formy aktywizacji zawodowej łącznie 12,3 mln zł, co stanowiło 5,5% ogółu nakładów w województwie (223,5 mln zł) i umiejscowiło powiat na 8 miejscu w regionie. Z kolei porównując strukturę wydatków w powiecie i województwie w 2009 r. (tabela 125) widać, iż w obu obszarach instrumentem wymagającym ponoszenia największych nakładów były staże (38% w powiecie i 30% w województwie). Z pozostałych form, jedną z bardziej obciążających finansowo formę stanowiły dotacje (odpowiednio: 17% i 25%). Jednocześnie, stosunkowo niewielkie kwoty wydatkowano na prace społecznie użyteczne (odpowiednio: 3% i 2%) oraz przygotowanie zawodowe (3% i 5%). Analizując jednostkowe ujęcie wydatków (w przeliczeniu na jedną osobę) w pierwszej kolejności zwraca uwagę znacznie wyższy poziom kosztów przygotowania zawodowego w powiecie (72 240 zł) w stosunku do sytuacji w województwie (22 398 zł). Ponadto, średnie wysokości kwot dotacji i refundacji, przyznawanych przez świdwiński urząd pracy, były niższe w stosunku do wielkości wojewódzkich (dotacje: 16 102 zł i 18 737 zł, refundacje: 16 680 zł i 17 987 zł). W 2009 r. zaktywizowano w PUP Świdwin 2 284 osoby, co stanowiło 6,2% ogółu objętych działaniami pomocowymi w województwie (36 901 osób) i umiejscowiło powiat na 6 pozycji w regionie. Z całego wachlarza możliwych działań wspierających, w powiecie najczęściej wykorzystywano staże (37% uczestników), co było tożsame z sytuacją w województwie, w którym ten odsetek również był najwyższy (wyniósł 33%). Ponadto, zwraca uwagę zupełnie odmienna wielkość udziału uczestników prac interwencyjnych i szkoleń w ogólnej liczbie osób aktywizowanych. W pierwszym przypadku odsetek uczestników wyniósł 19% w powiecie oraz 7% w województwie, natomiast w drugim było odwrotnie, udział osób szkolących się wyniósł odpowiednio: 9% i 23%. Jednocześnie, dość znikoma część ogółu korzystających z form wsparcia była kierowana do odbywania przygotowania zawodowego (0% i 1%) i refundacji (4% i 4%). Najefektywniejszą z realizowanych form aktywizacji zawodowej, pomijając dotacje i refundacje, było w powiecie przygotowanie zawodowe (78%), natomiast w województwie prace interwencyjne (78%). Podkreślenia wymaga fakt, iż efektywność wielu instrumentów wsparcia była w świdwińskim PUP zdecydowanie wyższa niż w województwie, w szczególności dotyczyło to szkoleń (o 29 p.p.), przygotowania zawodowego (o 23 p.p.) i prac społecznie użytecznych (o 22 p.p.). 179

Tabela 125. Wskaźniki porównujące strukturę ilościowo kosztową i efektywność zatrudnieniową aktywnych form realizowanych w powiecie świdwińskim i województwie zachodniopomorskim w 2009 roku FORMA AKTYWIZACJI UDZIAŁ WYDATKÓW NA DANĄ AF W CAŁKOWITEJ SUMIE WYDATKÓW KOSZTY UCZESTNICTWA ODSETEK UCZESTNIKÓW DANEJ AF W CAŁKOWITEJ LICZBIE UCZESTNIKÓW EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. POWIAT WOJ. SZKOLENIA 4% 9% 2518 zł 2346 zł 9% 23% 68% 39% PRACE INTERWENCYJNE 12% 6% 3441 zł 4773 zł 19% 7% 71% 78% ROBOTY PUBLICZNE 11% 12% 8051 zł 6248 zł 8% 12% 62% 56% PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE 3% 2% 909 zł 910 zł 18% 12% 66% 34% STAŻE 38% 30% 5584 zł 5463 zł 37% 33% 65% 48% PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE 3% 5% 72240 zł 22398 zł 0% 1% 78% 55% ŚRODKI NA PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 17% 25% 16102 zł 18737 zł 6% 8% 100% 100% WYPOSAŻENIE LUB DOPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY 11% 12% 16680 zł 17987 zł 4% 4% 100% 100% OGÓŁEM 100% 100% 5394 zł 6057 zł 100% 100% 70% 55% Ujęcie sumaryczne W powiecie świdwińskim w 2009 r. nastąpił spadek poziomu bezrobocia (24,4%) w stosunku do roku 2005 (38,3%). W efekcie tych zmian, obszar ten znalazł się na siódmej pozycji pod względem wielkości bezrobocia w województwie. Ponadto, w rejestrze urzędu pracy, odsetek udziału kobiet stanowił 49%, osób w przedziale 25 34 lata - 29%, z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej - 39%, ze stażem pracy od 1 roku do 5 lat - 24%, natomiast bezrobotnych od 1 do 3 miesięcy - 28%. W okresie pięciu lat w świdwińskim PUP zwiększono nakłady na formy aktywizacji zawodowej z 6,2 do 12,3 mln zł. Wzrost dotyczył pięciu z ośmiu rodzajów wsparcia, przy czym w przypadku szkoleń był najdynamiczniejszy. Ponadto, zwiększyły się jednostkowe koszty uczestnictwa w aktywnych formach z 3 359 zł w 2005 r. do 5 394 zł w roku 2009. W największym stopniu dotyczyło to przygotowania zawodowego. Jednocześnie, ta forma była najkosztowniejszym - jednostkowo - instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 roku. Liczba osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu zwiększyła się z 1 856 osób w 2005 r. do 2 284 osób w 2009 roku. Największy wzrost dotyczył dotacji, natomiast spadek przygotowania zawodowego. Jednocześnie, staże były najpopularniejszą formą aktywizacji realizowaną w 2009 r. Ogólna efektywność zatrudnieniowa w powiecie zwiększyła się na przestrzeni pięciu lat o 18,8 p.p. Największy wzrost dotyczył robót publicznych, natomiast spadek (jedyny) prac interwencyjnych. Jednocześnie, przygotowanie zawodowe było najskuteczniejszym instrumentem wsparcia realizowanym w 2009 r. 77,9%. Świdwińskie służby zatrudnienia, realizując działania aktywizujące wobec osób bezrobotnych, nie różniły się znacząco od pozostałych, dziewiętnastu obszarów. Jeśli chodzi o strukturę bezrobotnych, pozostających w rejestrach urzędu pracy (w 2009 r.), była ona dość zbliżona. Ponadto, jak w przypadku każdego innego powiatu, w świdwińskim zwiększyły się w okresie pięciu lat wydatki na realizację form aktywnego wsparcia (wzrost na poziomie 98% w stosunku do 90% w województwie). Dodatkowo, podobnie jak w dziesięciu innych powiatach, zwiększyła się liczba aktywizowanych osób, przy czym wzrost ten wyniósł 23%, był w związku z tym zauważalnie intensywniejszy niż w obszarze województwa, w którym stanowił 2%. 180

Co charakterystyczne, świdwińskie służby zatrudnienia częściej wykorzystywały prace interwencyjne, jako instrument walki z bezrobociem. Objawem tego był zauważalnie wyższy niż w województwie odsetek wydatków na tę formę (12% wobec 6%) i liczby osób aktywizowanych (19% wobec 7%). Konsekwencją podejmowanych w pięcioletnim okresie działań, było osiągnięcie w 2009 r. wskaźnika efektywności zatrudnieniowej na poziomie 70,3%, co stanowiło nie tylko wartość zauważalnie wyższą niż w województwie (54,5%), lecz również oznaczało wzrost skuteczności zatrudnienia o 18,8 p.p od 2005 r. co było bliskie wielkości zmiany efektywności dla regionu, wynoszącej 11,1 p.p. 181

POWIAT WAŁECKI Ludność (31.12.2009): 54 098 W tym kobiet: 27 849 (51,5%) W wieku przedprodukcyjnym: 20,5% W wieku produkcyjnym: 65,4% W wieku poprodukcyjnym: 14,0% Gęstość zaludnienia: 38 os./km 2 Urbanizacja: 60,8% Powierzchnia: 1 414,95 km 2 Gminy powiatu: Wałcz (miejska, wiejska), Człopa, Mirosławiec, Tuczno Podregion: koszaliński 182