ADAMPBETRASIK / Przy współpracy Andrzeja Laskowskiego HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ DŁUGOTERMINOWEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO W POLSCE TWIGGER WARSZAWA 2001
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 9 Słowo wstępne 11 Wprowadzenie, 13 Od Autora 18 1. GENEZA POWSTANIA LISTU ZASTAWNEGO JAKO INSTRUMENTU KREDYTU DŁUGOTERMINOWEGO 1.1. Sytuacja gospodarcza i społeczno-polityczna Królestwa Prus w drugiej połowie XVIII wieku 23 1.2. Idea Wolfganga Buhringa 25 1.3. Plan Johanna von Carmera 26 1.4. Narodziny instytucji listu zastawnego i Śląskiego Ziemstwa Kredytowego 28 1.5. Dalszy rozwój pierwszych instytucji kredytu długoterminowego 30 2. TOWARZYSTWA KREDYTOWE ZIEMSKIE 2.1. Uwagi wstępne 34 2.2. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie dla "Wielkiego Księstwa Poznańskiego 35 2.2.1. Geneza powstania i założenie Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego 35 2.2.2. Organy i podstawowe zasady funkcjonowania Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego....37 2.2.3. Pożyczki 38 2.2.4. Wycena nieruchomości 39 2.2.5. Listy zastawne 40 2.2.6. Rozwiązanie dawnego" Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego i powołanie nowego" 41 2.3. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Królestwie Polskim 43 2.3.1. Powstanie Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim 43 2.3.2. Kontrowersje wokół nowej instytucji 44 2.3.3. Organy Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim 45 2.3.4. Wpływ powstania styczniowego na sytuację Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim 46 2.3.5. Podstawowe zasady działania Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim 47 2.3.6. Reforma Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim 50 2.3.7. Zabezpieczenie listów zastawnych 52 2.3.8. Próby rozszerzenia akcji kredytowej 53
2.3.9. Podsumowanie dzieła Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim 54 2.4. Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie 56 2.4.1. Sytuacja własności ziemskiej w zaborze austriackim 56 2.4.2. Utworzenie Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego...57 2.4.3. Początki istnienia Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego 58 2.4.4. Reformy państwa i ziemstwa 60 2.4.5. Egzekucja wierzytelności 62 2.4.6. Listy zastawne 62 2.4.7. Zasięg terytorialny Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego 64 2.4.8. Podsumowanie 64 3. TOWARZYSTWA KREDYTOWE MIEJSKIE NA PRZYKŁADZIE TOWARZYSTWA KREDYTOWEGO MIASTA WARSZAWY 3.1. Uwagi wstępne 66 3.2. Próby założenia 69 3.3. Odroczenie założenia Towarzystwa 71 3.4. Zawiązanie Towarzystwa 71 N 3.5. Podstawa prawna funkcjonowania Towarzystwa Kredytowego Miasta Warszawy 74 3.5.1. Statut 74 3.5.2. Zasady ogólne 75 3.5.3. Pożyczki 77 3.5.4. Spłata pożyczek 81 3.5.4.1. Spłata dobrowolna 81 3.5.4.2. Spłata przymusowa 82 3.5.5. Przystąpienie do Towarzystwa (do pożyczki) 83 3.5.6. Listy zastawne 86 3.5.6.1. Charakter prawny dawnego listu zastawnego w ogólności - uwaga wstępna 86 3.5.6.2. Listy zastawne w Towarzystwie Kredytowym Miasta Warszawy 88 3.5.7. Kapitał zasobowy 94 3.5.8. Władze Towarzystwa - wzmianka 97 3.6. Działalność i funkcjonowanie Towarzystwa Kredytowego Miasta Warszawy 99 3.6.1. Uporządkowanie hipotek 99 3.6.2. Szacowanie wartości nieruchomości 100 3.6.3. Pierwszy rok funkcjonowania 102 3.6.4. Listy zastawne w obiegu 108 3.6.4.1. Początek akcji kredytowej 108 3.&4.2. Notowania listów zastawnych Towarzystwa Kredytowego Miasta Warszawy na giełdach zagranicznych 109
3.6.4.3. Wzrost wartości listów zastawnych 111 3.6.4.4. Problemy seryjności i bezseryjności listów zastawnych....112 3.6.4.5. Nowa emisja listów zastawnych.- 114 3.6.4.6. Konwersja listów zastawnych 115 3.6.4.7. Nowe koncepcje 116 3.6.4.8. Obrót własnymi listami zastawnymi 117 3.6.4.9. Umorzenie listów zastawnych I. serii 118 3.6.4.10. Przywrócenie pięcioprocentowych listów zastawnych 118 3.6.5. Inne pożyczki 119 3.6.5.1. Finansowanie kanalizacji Warszawy 119 3.6.5.2. Pożyczki na domy drewniane 120 3.6.6. Podsumowanie rozwoju Towarzystwa Kredytowego Miasta Warszawy do 1914 r 120 3.7. Okres I. wojny światowej 122 3.8. Towarzystwo Kredytowe Miasta Warszawy w Polsce Odrodzonej 126 3.8.1. Okres wielkiej inflacji 126 3.8.2. Reforma walutowa i stabilizacja 129 3.8.2.1. Podstawa prawna reformy walutowej 129 3.8.2.2. Trudności z adaptacją do nowych warunków 131 3.8.3. Ustalenie podstaw prawnych działalności Towarzystwa Kredytowego Miasta Warszawy w Drugiej Rzeczypospolitej 133 3.8.3.1. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej w sprawie statutów towarzystw kredytowych ziemskich i miejskich oraz zmiany statutów instytucji kredytowych, zatwierdzonych w drodze ustawodawczej przez byłe władze zaborcze 134 3.8.3.2. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o organizacji giełd 136 3.8.3.3. Podstawa prawna likwidacji emitentów listów zastawnych - wzmianka 138 4. BANKI HIPOTECZNE I INNI EMITENCI LISTÓW ZASTAWNYCH 4.1. Uwagi wstępne 143 4.2. Przepisy dawnego prawa bankowego jako podstawa działania banków hipotecznych 145 4.3. Akcyjny Bank Hipoteczny SA we Lwowie (Cesarsko - Królewski Uprzywilejowany Galicyjski Akcyjny Bank Hipoteczny) 150 4.4. Ziemski Bank Hipoteczny SA we Lwowie (Zemelnyj Hypotećnyj Bank) 153 4.5. Ziemski Bank Hipoteczny SA (Galicyjski Ziemski Bank Hipoteczny SA) 154 4.6. Sytuacja w Wielkopolsce - wzmianka 156 4.7. Bank Kredytu Hipotecznego SA w Warszawie 158 4.8. Państwowy Bank Rolny 160 4.9. Wileński Bank Ziemski SA 162
4.10. Komunalny Bank Kredytowy w Poznaniu 164 4.11. Polski Bank Komunalny SA w Warszawie 166 4.12. Bank Gospodarstwa Krajowego 168 4.12.1. Uwaga wstępna.- 168 4.12.2. Założenie Banku Gospodarstwa Krajowego i podstawa funkcjonowania 169 4.12.3. Działalność Banku Gospodarstwa Krajowego 171 4.12.4. Bank Gospodarstwa Krajowego po II wojnie światowej - wzmianka 172 5. INSTYTUCJE KREDYTU DŁUGOTERMINOWEGO ZA GRANICĄ -ZARYS 5.1. Instytucje kredytowe (parabankowe) w krajach Unii Europejskiej 174 5.1.1. Prawo europejskie 174 5.1.2. Francja 176 5.1.3. Niemcy 179 5.1.4. Wielka Brytania 181 5.2. Instytucje długoterminowego kredytu hipotecznego w Europie Środkowej 183 5.2.1. Czechy 183 5.2.1.1. Uwaga wstępna 183 5.2.1.2. Listy zastawne 184 5.2.1.3. Brak banków hipotecznych sensu stricte 186 5.2.2. Słowacja 189 5.2.2.1. Uwaga wstępna 189 5.2.2.2. Listy zastawne 189 5.2.2.3. Banki hipoteczne - nowelizacja prawa bankowego 191 5.2.2.4. Rejestr hipotek i działalność powiernika hipotecznego...195 5.2.3. Węgry 198 5.2.3.1. Uwaga wstępna 198 5.2.3.2. Zakres działalności banku hipotecznego 200 5.2.3.3. Udzielanie kredytów hipotecznych 201 5.2.3.4. Ograniczenie inwestycji 202 5.2.3.5. Listy zastawne 203 5.2.3.6. Zabezpieczenie listu zastawnego 204 5.2.3.7. Przeniesienie zobowiązań wynikających z listu zastawnego 204 5.2.3.8. Obowiązki powiernika 205 5.2.3.9. Obowiązek informowania 207 5.2.3.10. Likwidacja banku hipotecznego 208 5.2.3.11. Specjalny nadzór nad bankiem hipotecznym 208 6. WSPÓŁCZESNE INSTYTUCJE KREDYTU DŁUGOTERMINOWEGO 6.1. Banki hipoteczne 211 6.1.1. Uwagi wstępne 211
6.1.2. Źródła regulacji 214 6.1.3. Unormowania ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych ] 216 6.1.4. Zgodność polskiej ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych z prawem europejskim 247 6.1.5. Przewidywana rola listów zastawnych 249 6.1.6. Wstępne warunki utworzenia i funkcjonowania banku hipotecznego 255 6.1.7. Prawne warunki inwestowania w listy zastawne 259 6.2. Kasy mieszkaniowe 267 6.2.1. Podstawa prawna działania kas mieszkaniowych 267 6.2.2. Umowa o kredyt kontraktowy 269 6.3. Bank Gospodarstwa Krajowego - ujęcie współczesne 271 6.3.1. Zadania i struktura Banku Gospodarstwa Krajowego 271 6.3.2. Krajowy Fundusz Mieszkaniowy 276 6.4. Instytucje wspomagające kredyt długoterminowy 283 6.4.1. Uwaga wstępna 283 6.4.2. Kasy oszczędnościowo-budowlane 285 6.4.2.1. Podstawa prawna działania kas oszczędnościowo-budowlanych 285 6.4.2.2. Umowa docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe 287 6.4.3. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK) 288 6.4.3.1. Rys historyczny 288 6.4.3.2. Rozwój współczesnych spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 290 6.4.3.3. Podstawa prawna działania spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 291 Piśmiennictwo ~ 295 Statuty 303 Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych 304 Statut Towarzystwa Kredytowego Miejskiego w Warszawie 319 Statut Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego we Lwowie 359 Statut Wileńskiego Banku Ziemskiego 388 WYKAZ ang. art. bp cyt. cz. czes. Dz. U Dz. Urz. NBP SKRÓTÓW - angielski - artykuł - bank państwowy - cytowany - część czeski - Dziennik Ustaw - Dziennik Urzędowy Narodowego Banku Polskiego