Parametry techniczno-techologiczne, wytrzymałościowe, użytkowe oraz komfortu fizjologicznego materiałów przeznaczonych do stosowania na elementy odzieży służbowej dla transportu publicznego mgr inż. Halina Królikowska Kierownik Laboratorium Badań Surowców i Wyrobów Włókienniczych-IW
Wyrób odzieżowy układ różnych materiałów włókienniczych, których wybór wpływa na jego przydatność użytkową i decyduje o możliwości spełnienia określonych funkcji: wytrzymałościowych, estetycznych, fizjologicznych i innych specjalnych, w określonych warunkach użytkowania i przewidywanym czasie użytkowania. I Szkolenie,,Odzież w Transporcie 23 24 czerwca 2016 (Część 1)
Wyrób odzieżowy jako okrycie ludzkiego ciała pełni funkcję ochrony przed oddziaływaniem różnych czynników atmosferycznych (zewnętrznych). Konstrukcja wyrobu odzieżowego uzależniona jest zazwyczaj od trendów mody a w przypadku odzieży specjalnej, w tym odzieży służbowej, od wymagań określonych dla specjalnych warunków użytkowania.
Przydatność użytkowa wyrobu odzieżowego stopień przystosowania ubrania do spełnienia funkcji wynikających z jego przeznaczenia użytkowego w określonych warunkach i czasie użytkowania. Podstawowe funkcje wyrobu odzieżowego: - funkcja użytkowa: zapewnienie odpowiedniej wytrzymałości ubrania podczas użytkowania, - funkcja estetyczna: zapewnienie potrzeb estetycznych użytkownika, - funkcja fizjologiczna: zapewnienie właściwego mikroklimatu w warstwach przyskórnych (mikroklimat pododzieżowy), - funkcja specjalna: wnikająca z specjalnych warunkow użytkowania.
Oczekiwane funkcje wyrobu odzieżowego uzależnione są od konstrukcji odzieży, parametrów techniczno-technologicznych i właściwości materiałów z których odzież jest wykonana. - parametry techniczno-technologiczne tkaniny: masa liniowa nitek osnowy i wątku, szerokość, masa liniowa tkaniny, masa powierzchniowa, splot, liczba nitek osnowy i wątku na jednostkę długości ( cm, dm), - właściwości wytrzymałościowe: wytrzymałość na rozciąganie, wytrzymałość na rozdzieranie, odporność na przesunięcie nitek w szwie,
- Właściwości estetyczne: stabilność wymiarowa (zmiana wymiarów po praniu i suszeniu, zmiana wymiarów po zamoczeniu w wodzie, zmiana wymiarów po prasowaniu), skłonność do mechacenia i pillingu, odprężność po zmieciu, odporność na mięcie, odporność na ścieranie, odporności wybarwień na różne czynniki, - właściwości fizjologiczne: przepuszczalność powietrza, przepuszczalność pary wodnej, ciepłochronność, - właściwości specjalne: odporność na deszcz (nasiąkliwość), odporność na zwilżanie powierzchniowe, wodoszczelność.
Parametry techniczno-technologiczne tkaniny: Tkaniną nazywa się wyrób powstały z dwóch układów nitek umieszczonych zwykle w jednej płaszczyźnie prostopadle do siebie i przeplecionych względem siebie. Nitki jednego układu biegnące wzdłuż długości tkaniny stanowią jej podstawę i nazywają się osnową. Brzezińska 5/15; 92-103 Łódź, Polska Nitki drugiego układu, przecinające się z nitkami osnowy pod kątem prostym tj. rozmieszczone wszerz tkaniny, nazywają się wątkiem.
Parametry techniczno-technologiczne tkaniny: Oznaczanie nitek osnowy i wątku - opis techniczny nitki z włókien odcinkowych obejmuje podstawowe wskaźniki: masę liniową kierunek skrętu liczbę skrętu z włókien ciągłych ( monofilament) - dodatkowo liczbę włókien ciągłych I Szkolenie,,Odzież w Transporcie 23 24 czerwca 2016 (Część 1)
Parametry techniczno-technologiczne tkaniny: Oznaczenie nitek osnowy i wątku Masa liniowa - masa na jednostkę długości podana w teksach ( tex) m- masa odcinka nitki w gramach l - długość odcinka w metrach T t = m l x1000 Kierunek skrętu - oznaczany jest dużymi literami S lub Z w następujący sposób: podczas trzymania nitki w pozycji pionowej nachylenie elementów nitki ( włókien) jest zgodne z pochyleniem centralnej części liter,,s lub,,z
Liczba skrętu Nitka ( przędza) zbudowana jest z : włókien odcinkowych Oznaczanie nitek osnowy i wątku włókien ciągłych bez skrętu włókien ciągłych ze skrętem Liczba skrętu : liczba obrotów składowych nitki wokół osi nitki na określonej długości mierzonej nitki, podana w obrotach na metr ( obr/m)
Oznaczanie nitek osnowy i wątku Liczba włókien ciągłych w nitce: liczba włókien wyznaczona metodą liczenia pojedynczych włókien ( filamentów), oznaczenie: f Przykłady oznaczania nitek: 40 tex Z 660 : nitka z włókien odcinkowych 133 dtex f 40 : nitka z włókien ciągłych bezskrętowa 136 dtex f 40 S 1000 : nitka z włókien ciągłych skręcona
Parametry techniczno-technologiczne tkaniny: - Szerokość tkaniny, cm - Masa liniowa tkaniny : masa odcinka tkaniny ( sztuki) o określonej długości, g/ m, - Masa powierzchniowa: masa próbki tkaniny o określonej powierzchni (np. 100 cm 2 ) lub odcinka tkaniny o wyznaczonej powierzchni (np. odcinek o pełnej szerokości tkaniny x O,5 m), g/m 2, - Gęstość tkaniny liczba nitek osnowy i wątku podawana na jednostkę długości np. osnowa: 12/cm; wątek 8 /cm
Parametry techniczno-technologiczne tkaniny: Splot tkaniny : zaplanowany układ przeplatania się osnowy z wątkiem w tkaninie Splot płócienny Splot skośny Splot atlasowy 1/1 1/3 4/1
Właściwości wytrzymałościowe tkanin Podstawowe właściwości wytrzymałościowe tkanin: - wytrzymałość przy rozciąganiu (odporność na rozciąganie), - wytrzymałość przy rozdzieraniu (odporność na rozdzieranie), - odporność nitek na przesunięcie w szwie. Właściwości wytrzymałosciowe tkaniny wyznaczane są przy zastosowaniu maszyn wytrzymałościowych typu CRE maszyn wytrzymałościowych o stałym przyroście wydłużenia tzn. maszynie wyposażonej w jeden nieruchomy zacisk i drugi ruchomy poruszający się ze stałą prędkością podczas badania - podczas rozciągania próbki.
Wytrzymałość tkanin przy rozciąganiu
Wytrzymałość tkanin przy rozciąganiu Badanie wykonywane jest oddzielnie dla kierunku osnowy i kierunku wątku tkaniny Odczyt wyniku pomiaru- urządzenie do rejestrowania wartości wyniku pomiaru: - maksymalna siła ( kierunek osnowy/wątku): maksymalna siła zarejestrowana dla zerwanej próbki poddanej rozciąganiu, N - wydłużenie względne przy maksymalnej sile( kierunek osnowy/wątku): wydłużenie względne próbki wywołane działaniem wartości siły zrywającej, %. Wyznaczanie wg metody badania podanej w normie PN-EN ISO 13934-1:2013-07 Tekstylia Właściwości płaskich wyrobów przy rozciąganiu Część 1: Wyznaczanie maksymalnej siły i wydłużenia względnego przy maksymalnej sile metodą paska
Wytrzymałość tkanin przy rozdzieraniu.
Wytrzymałość tkanin przy rozdzieraniu Badanie wykonywane jest oddzielnie dla kierunku osnowy i kierunku wątku tkaniny Odczyt wyniku pomiaru- urządzenie do rejestrowania wartości wyniku pomiaru: Siła rozdzierania: siła wymagana do wywołania rozdarcia próbki o określonym kształcie i ustalonym sposobie wstępnego nacięcia do zainicjowania rozdzierania, podana w N Znormalizowane są trzy metody badania uwzględniające trzy kształty próbek: - próbka w kształcie spodni : prostokątna próbka z pojedynczym przecięciem o określonej długości, wykonanym pośrodku krótszej krawędzi, nadającym jej kształt dwu nogawek spodni, które są mocowane w zaciskach; - próbka w kształcie skrzydełka: próbka w kształcie prostokąta, którego jeden koniec jest wycięty w kształcie trójkąta o określonym nachyleniu boków i przecięty wzdłuż linii środkowej w celu nadania mu postaci dwu skrzydełek mocowanych w zaciskach równolegle do nachylenia boków;
Wytrzymałość przy rozdzieraniu próbka w kształcie języczka: próbka w kształcie prostokąta, w którym wykonano równoległe przecięcia w określonych odległościach umożliwiające uformowanie języczka mocowanego w zaciskach. Wyznaczanie wg metod badania podanych w normach: PN-EN ISO 13937-2:2002 Tekstylia Metody badania rozdzierania płaskich wyrobów Część 2: Wyznaczanie siły rozdzierania próbek roboczych w kształcie spodni ( metoda pojedynczego rozdzierania), PN-EN ISO 13937-3:2002 Tekstylia Metody badania rozdzierania płaskich wyrobów Część 3: Wyznaczanie siły rozdzierania próbek roboczych w kształcie skrzydełka ( metoda pojedynczego rozdzierania), PN-EN ISO 13937-4:2002 Tekstylia Metody badania rozdzierania płaskich wyrobów Część 4: Wyznaczanie siły rozdzierania próbek roboczych w kształcie języczka (metody podwójnego rozdzierania) Uwaga : wyniki wartości siły rozdzierania wyznaczane dla różnych kształtów próbek nie powinny być ze sobą porównywane.
Odporność nitek w tkaninach na przesunięcie w szwie
Odporność nitek w tkaninach na przesunięcie w szwie Przesunięcie nitki w szwie: przesuwanie nitek wątku po nitkach osnowy lub nitek osnowy po nitkach wątku spowodowane rozciąganiem tkaniny. Parametr: prześwit w szwie odległość pomiędzy nitkami, które uległy przemieszczeniu po obu stronach linii szwu, podawana w mm. Prześwit w szwie podawany jest dla osnowy i dla wątku ( szwy poprzeczne i wzdłużne w ubraniu. Metodę wyznaczania podaje norma PN-EN ISO 13936-2:2005 Tekstylia Wyznaczanie odporności nitek w tkaninach na przesunięcie w szwie Część 2: Metoda stałego obciążenia
Estetyka ubrań właściwości estetyczne tkanin Stabilność wymiarów wyrobów: - zmiany wymiarów wyrobu po praniu domowym i suszeniu - zmiany wymiarów wyrobu po zamoczeniu w wodzie - zmiany wymiarów wyrobu po prasowaniu
Zmiany wymiarów wyrobów po praniu domowym i suszeniu Badanie wykonywane jest dla próbek wyrobu ( np. tkaniny, dzianiny) lub wyrobów gotowych ( ubrań) Pomiar zmiany wymiarów po praniu ( skurcz/rozciągnięcie) wyznaczane jest na podstawie wymiarów próbek wyrobu przed procesem prania i po procesie prania i suszenia. Procesy prania i suszenie procesy znormalizowane: PN-EN ISO 6330:2012 Tekstylia Metody prania domowego i suszenia stosowane do badania płaskiego wyrobu włókienniczego Norma podaje: - 13 programów prania dla znormalizowanych laboratoryjnych pralnic bębnowych, wykaz znormalizowanych detergentów, 5 sposobów suszenia
Zmiany wymiarów wyrobu po: zamoczeniu w zimnej wodzie, po prasowaniu Zmiana wymiarów wyrobu po zamoczeniu w zimnej wodzie Metodę badania podaje norma PN-ISO 7771:1994 Tekstylia Wyznaczanie zmiany wymiarów wyrobów po zamoczeniu w zimnej wodzie zmiana wymiarów zmiana wymiarów, występująca zarówno dla kierunku wzdłużnego, jak i poprzecznego wyrobu, który w stanie swobodnym jest zamoczony i wysuszony w określonych warunkach Zmiana wymiarów po prasowaniu Metodę badania podaje norma PN-74/P-04624 Metody badań wyrobów włókienniczych Tkaniny i dzianiny Wyznaczanie zmiany wymiarówe po prasowaniu Prasowanie próbek wykonywane jest na prasie o parametrach podanych w normie. Temperatury prasowania uzależnione są od składu surowcowego badanego wyrobu.
Estetyka ubrań właściwości estetyczne tkanin Skłonność do mechacenia i pillingu powierzchni wyrobu Wyznaczanie wg metod badania podanych w normach: PN-EN ISO 12945-1:2002 Tekstylia Wyznaczanie skłonności powierzchni płaskiego wyrobu do mechacenia i pillingu: Część 1 Skrzynkowa metoda badania pillingu PN-EN ISO 12945-2:2002 Tekstylia Wyznaczanie skłonności powierzchni płaskiego wyrobu do mechacenia i pillingu: Część 2: Zmodyfikowana metoda Martindal a
Skłonność do mechacenia i pillingu powierzchni wyrobu Brzezińska 5/15; 92-103 Łódź, Polska Pille - splątane włókna tworzące kulki trwale powiązane z powierzchnią wyrobu Pille tworzą się na powierzchni wyrobu wówczas, gdy występuje,,wyczesywanie włókien, a następnie ich splątanie podczas użytkowania. Taka zmiana wyglądu powierzchni jest na ogół niepożądana, przy czym wymagania użytkownika dotyczące akceptowanego poziomu pillingu są zazwyczaj uzależnione od typu odzieży i przeznaczenia użytkowego.
Przyrząd- do badania skłonności do mechacenia i pillngu wg PN-EN ISO 12945-1:2002 Tekstylia Wyznaczanie skłonności powierzchni płaskiego wyrobu do mechacenia i pillingu: Część 1 Skrzynkowa metoda badania pillingu
Przyrząd- do badania skłonności do mechacenia i pillngu wg PN-EN ISO 12945-2:2002 Tekstylia Wyznaczanie skłonności powierzchni płaskiego wyrobu do mechacenia i pillingu: Część 2 Zmodyfikowana metoda Martindale a
Skala oceny skłonności do mechacenia i pillingu wyrobu Pięciostopniowa skala oceny Stopień 5 : brak zmian Stopień 4 : powierzchnia lekko zmechacona i/lub częściowo uformowane pille Stopień 3 : powierzchnia umiarkowanie zmechacona i/lub umiarkowany pilling. Pille o różnych wymiarach i gęstości częściowo pokrywają powierzchnię próbki Stopień 2 : powierzchnia wyraźnie zmechacona i/lub wyraźny pilling. Pille o różnych wymiarach i gęstości pokrywają znaczną część powierzchni próbki Stopień 1 : silnie zmechacona powierzchnia i/lub intensywny pilling. Pille o różnych wymiarach i gęstości pokrywają całą powierzchnię próbki
Estetyka ubrań właściwości estetyczne tkanin Odporność na ścieranie wyrobów metodę badania podaje norma PN-EN ISO 12947-2:2000 Tekstylia Wyznaczanie odporności na ścieranie metodą Martindale a Wyznaczenie zniszczenia próbki
Sposób oceny odporności wyrobu na ścieranie Kryterium oceny: Liczba suwów do zniszczenia próbki zniszczenie próbki w tkaninie: dwie oddzielne nitki są całkowicie przetarte w dzianinie: jedna zniszczona nitka ( przetarta), nitka powoduje powstanie dziury
Komfort fizjologiczny odzieży określany jest cechami biofizycznymi tj. właściwościami fizycznymi materiałów odzieżowych, które zapewniają właściwy mikroklimat w warstwach przyskórnych organizmu człowieka, podczas jego aktywności fizycznej, w zmiennych warunkach klimatycznych. Podstawowe właściwości materiałów odzieżowych charakteryzujące komfort fizjologiczny: przepuszczalność powietrza (przewiewność) opór cieplny (ciepłochronność) opór pary wodnej (przepuszczalność pary wodnej) sorpcja cieczy (chłonność powierzchniowa wyrobu)
Przepuszczalność powietrza wyrobów włókienniczych Pomiar wykonywany jest na aparacie, który mierzy ilość powietrza przechodzącego prostopadle przez określoną powierzchnię wyrobu przy określonej różnicy ciśnień po obu stronach badanej powierzchni wyrobu w określonym czasie. Metoda badania opisana jest w normie PN-EN ISO 9237:1998
tel/fax: (42) 61-63-101; Tel: 6742 9261 638; e-mail: 101 Fax: info@iw.lodz.pl 42 67 92 638 e-mail: info@iw.lodz.pl www.iw.lodz.pl Dziękuję za uwagę