EUROPEJSKI MECHANIZM STABILNOŚCI JAKO STABILIZATOR W PLANOWANEJ UNII FINANSOWEJ Agnieszka Trzcińska Departament Zagraniczny, NBP Seminarium Instytutu Ekonomicznego 10 kwietnia 2013 r.
Prezentacja przedstawia osobiste poglądy Autora, nie stanowi oficjalnego stanowiska NBP
Plan prezentacji Kontekst powstania i konstrukcja ESM Pogłębianie integracji a rola ESM ESM jako stabilizator w UGW w obecnym kształcie ESM jako stabilizator w planowanej unii finansowej Konkluzje
Główne pytania Jaka jest rola ESM na planowanych etapach integracji? Czy ESM dysponuje wystarczającym zestawem narzędzi, aby zagwarantować stabilność finansową w Unii Gospodarczej i Walutowej w jej obecnym oraz przyszłym kształcie? Czy zasoby ESM są adekwatne do przypisanych mu funkcji?
Źródło: w ww.nietylkoubezpieczenia.pl
ESM jako element reformy zarządzania gospodarczego 2010: początek kryzysu zadłużenia Pierwszy program pomocy dla Grecji (maj 2010) Utworzenie EFSM i EFSF Prace nad reformą zarządzania gospodarczego w KE i grupie zadaniowej HvR (Task Force) Uzgodnienie zasad działania stałego mechanizmu ratunkowego (listopad 2010)
Porozumienie ws. ESM Grudzień 2010: decyzja RE o utworzeniu stałego mechanizmu pomocy finansowej dla państw strefy euro Marzec 2011: Ograniczona zmiana Traktatu (art. 136.3 TFUE) Państwa Członkowskie, których walutą jest euro, mogą ustanowić mechanizm stabilności uruchamiany, jeżeli będzie to niezbędne do ochrony stabilności strefy euro jako całości. Udzielenie wszelkiej niezbędnej pomocy finansowej w ramach takiego mechanizmu będzie podlegało rygorystycznym warunkom. Lipiec 2011: Traktat o utworzeniu ESM Luty 2012: Zmodyfikowany Traktat o utworzeniu ESM Październik 2012: inauguracja działalności ESM
Konstrukcja ESM Międzynarodowa instytucja finansowa Pomoc dla państw strefy euro Kapitał subskrybowany: 700 mld EUR, w tym kapitał opłacony: 80 mld EUR Zdolność pożyczkowa: 500 mld EUR (łącznie z EFSF: 700 mld EUR) Status uprzywilejowanego wierzyciela (podporządkowany wobec MFW) Najważniejsze decyzje wymagają jednomyślności*
Konstrukcja ESM formy wsparcia
Żródło: www.fototapeta4u.pl
Planowana unia finansowa Unia bankowa Unia fiskalna ESM? Legitymacja demokratyczna Unia gospodarcza Rozliczalność
Wizja faktycznej UGW Czerwiec 2012 Listopad 2012 Grudzień 2012
Wizja faktycznej UGW: Rada Europejska, czerwiec 2012 Unia gospodarcza Unia fiskalna Demokratyczna legitymacja i rozliczalność Koordynacja i konwergencja polityk gospodarczych Wdrożenie reform w zakresie zarządzania gospodarczego Roczne pułapy salda budżetowego i długu publicznego Dla : możliwe zmiany w wielkości budżetów W średnim okresie: Formy wspólnej emisji długu Unia bankowa Jednolity nadzór finansowy Europejski system gwarantowania depozytów oraz europejski system resolution - Zabezpieczenie fiskalne dla : ESM
Wizja faktycznej UGW: Komisja Europejska, listopad 2012 Źródło: Sprawozdanie ogólne z działalności Unii Europejskiej - 2012, Komisja Europejska, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2013
L e g i t y m a c j a d e m o k r a t y c z n a i r o z l i c z a l n o ś ć Wizja faktycznej UGW: Sprawozdanie van Rompuy a, grudzień 2012 Etap I (2012-2013): Jednolity nadzór finansowy, Ramy koordynacji ex ante reform gospodarczych Porozumienie ws. zharmonizowanych ram resolution i DGS Ramy bezpośredniego dokapitalizowania banków przez ESM Etap II (2013-2014): Jednolity mechanizm resolution (właściwy organ, fundusz oraz mechanizm zabezpieczający: linia kredytowa z ESM) Koordynacja reform strukturalnych: ustalenia o charakterze umownym, tymczasowe wsparcie finansowe na marginesie WRF Etap III (po 2014): Mechanizm amortyzacji wstrząsów Wpływ na budżety krajowe oraz koordynacja polityk gospodarczych, w szczególności w dziedzinie podatków i zatrudnienia
Wizja faktycznej UGW: Rada Europejska, grudzień 2012 Unia bankowa Uzgodnienie i wdrożenie pakietu CRDIV/CRR, zharmonizowanych ram resolution i DGS (I poł. 2013 r.) Jednolity mechanizm nadzorczy (I poł. 2014) Ramy bezpośredniego dokapitalizowania banków z ESM (I poł. 2013; uruchomienie: I poł. 2014) Jednolity mechanizm resolution (I poł. 2014) Stabilność budżetowa i koordynacja polityk gospodarczych Ukończenie prac nad reformą zarządzania gospodarczego i jej wdrożenie (6-pak, 2-pak, TSCG) Elementy unii gospodarczej i fiskalnej do uzgodnienia Ramy koordynacji ex ante polityk gospodarczych Społeczny wymiar UGW, w tym dialog społeczny Umowy na rzecz konkurencyjności i wzrostu gospodarczego Mechanizmy solidarności wspierające umowy na rzecz konkurencyjności i wzrostu D e m o k r a t y c z n a l e g i t y m a c j a i r o z l i c z a l n o ś ć
Źródło: images.elephantjournal.com
Reakcja na kryzys zadłużenia Pożyczki bilateralne dla Grecji (80 mld EUR) Utworzenie tymczasowych mechanizmów ratunkowych: EFSM: 60 mld EUR, z czego 48,5 mld EUR przeznaczono na pomoc dla Irlandii i Portugalii EFSF: 440 mld EUR, z czego 192 mld EUR przeznaczono na pomoc dla Grecji, Irlandii i Portugalii Przyśpieszenie wpłat kapitału do ESM (całość do Q1 2014): Zdolność pożyczkowa: 500 mld EUR Pomoc dla hiszpańskiego sektora bankowego: do 100 mld EUR Pomoc dla Cypru: do 10 mld EUR Pożyczki bilateralne dla MFW Działania niekonwencjonalne EBC (SMP, OMT )
Skuteczność ESM Podejście przepływowe podejście zasobowe Podejście przepływowe model Kapp a (2012): Wypełnienie luki w finansowaniu (financing gap) Kraje rdzenia i peryferyjne Motyw przezorności: ESM na wypadek scenariusza gwałtowanego zatrzymania (sudden stop) w regionie peryferyjnym Optymalny rozmiar ESM: 680 mld EUR (gra kooperatywna) Nie uwzględnia bezpośredniego dokapitalizowania
Skuteczność ESM Podejście zasobowe: Np. Wyplosz (2012), de Grauwe (2011) Brak wiary w zdolność beneficjenta do całkowitej spłaty zobowiązań w przyszłości Pomoc finansowa zwiększa dług publiczny Mechanizm ratunkowy skuteczny, gdy może zagwarantować całkowite zadłużenie - konieczne jest wyeliminowanie zagrożenia ogłoszenia niewypłacalności lub określenie górnego pułapu restrukturyzacji długu Przedłużająca się recesja podważa zdolność do spłaty zaciągniętego długu => potrzeba stosowania podejścia zasobowego Skumulowany dług EL, IRL, PT, CY: 719 mld EUR; + SI, ES, IT: 3 653 mld EUR => skuteczny wyłącznie EBC
Źródło: images.elephantjournal.com
ESM jako stabilizator w planowanej unii bankowej Bezpośrednie dokapitalizowanie banków przez ESM Kolejne narzędzia: gwarancje ex-ante? ESM jako zabezpieczenie fiskalne (fiscal backstop) dla europejskiego funduszu resolution Stworzenie jednolitego mechanizmu resolution: eliminacja gwarancji państwa i potrzeby dokapitalizowania banków (de facto nacjonalizacji) Fundusz resolution: pokrycie kosztów związanych z procesem restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji pojedynczych banków => kryzys systemowy: fiscal backstop
Zagrożenie upadłością banku
ESM jako stabilizator w planowanej unii bankowej Skuteczność ESM jako zabezpieczenia fiskalnego zależy od kosztów kryzysu systemowego: Pomoc publiczna w UE (wykorzystana) w latach 2008-2011: 1 600 mld EUR (ok. 13% PKB UE), w tym 439 mld EUR (ok. 3,6% PKB UE) na dokapitalizowanie i pomoc związaną z aktywami o obniżonej wartości KE: Koszty wsparcia sektora bankowego w UE* wahają się między 2,4%- 5,4% PKB UE: Poważny kryzys: 296 mld EUR Bardzo poważny kryzys: 467 mld EUR Ekstremalnie poważny kryzys: 668 mld EUR Instytut Breugel a (na podstawie danych MFW): Bezpośrednie koszty fiskalne w sytuacji kryzysu bankowego w gospodarkach zaawansowanych: Obecny kryzys w strefie euro: 3,9% PKB (ES: 4% PKB IRL: 40% PKB) 1970-2011: mediana ok. 4% PKB
Zasoby ESM a koszty kryzysów bankowych w strefie euro Kryzys bankowy Fiscal backstop ESM Zdolność pożyczkowa: 500 mld EUR Koszty kryzysów bankowych w strefie : KE: 220-495 mld EUR MFW/Breugel: 350 mld EUR Kryzys fiskalny?
Źródło: images.elephantjournal.com
ESM jako stabilizator w planowanej unii fiskalnej i gospodarczej Postęp integracji fiskalnej i gospodarczej Pojawienie się instrumentów solidarności fiskalnej amortyzujących wstrząsy => komplementarna rola ESM Europejski budżet stabilizacyjny => europejski budżet transferowy + uwspólnotowienie długu marginalizacja ESM jako mechanizmu wsparcia państw strefy euro
Źródło: www.prweb.com
Konkluzje Jaka jest rola ESM na planowanych etapach integracji? W obecnej UGW: mechanizm ratowania państw strefy euro, których problemy zagrażają stabilności strefy euro jako całości W planowanej unii bankowej: rozszerzenie mandatu ESM o bezpośrednie dokapitalizowanie banków, a w przyszłości zabezpieczenie fiskalne dla funduszu resolution W planowanej unii fiskalnej i gospodarczej: marginalizacja roli ESM jako mechanizmu ratunkowego dla państw strefy euro (mało prawdopodobne, aby stał się on zalążkiem budżetu strefy euro)
Konkluzje Czy ESM dysponuje wystarczającym zestawem narzędzi, aby zagwarantować stabilność finansową w UGW w jej obecnym oraz przyszłym kształcie? Gwarancje ex-ante dla instytucji finansowych Doprecyzowanie przyszłej roli ESM (ew. jednolity organ restrukturyzacji, zalążek budżetu strefy euro ) - inne narzędzia
Konkluzje Czy zasoby ESM są adekwatne do przypisanych mu funkcji? W obecnej UGW: Podejście przepływowe: tak, ale łącznie z EFSF; optymalny rozmiar mechanizmu ok. 680 mld EUR Podejście zasobowe: nie, potrzebne zasoby od ok. 720 mld EUR do 3 650 mld EUR => wiarygodny może być tylko EBC W unii bankowej: Największe zasoby potrzebne w początkowej fazie Bezpośrednie dokapitalizowanie banków: tylko w ograniczonym zakresie (wyższe ryzyko pożyczek dla banków => wyższe rezerwy kapitału; ograniczona elastyczność ESM) Kryzys bankowy przeciętnej wielkości: tak, ale ograniczona zdolność ratowania państw, których problemy nie są bezpośrednio związane z sytuacją w sektorze finansowym W unii finansowej: (raczej) tak: wraz z postępem integracji fiskalnej i gospodarczej (utworzenie budżetu transferowego, uwspólnotowienie długu) marginalizacja roli ESM (ale: E=M w EMU?)
Dziękuję za uwagę. Agnieszka Trzcińska Departament Zagraniczny, NBP agnieszka.trzcinska@nbp.pl