nr 2 11.12.2008 r.
1. Wstęp. 3 Spis treści 2. Zaległe długi Polaków. 5 3. Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów.... 7 4. Niespłacone długi wobec banków. 17 5. Podatki.. 34 6. Zobowiązania wobec gmin. 37 7. Mandaty... 42 8. Czynsze. 47 9. Prąd i gaz. 52 10. Telefony... 56 11. Znajomośd i skutecznośd Krajowego Rejestru Długów... 63 2
Krajowy Rejestr Długów prezentuje drugą edycję kompleksowego raportu o poziomie zadłużenia Polaków. Analiza powstała we współpracy i przy wykorzystaniu informacji gromadzonych przez Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz danych pochodzących z Krajowego Rejestru Długów. Kompleksowy Raport o Długach wraz z zawartymi w nim informacjami udostępniamy do dowolnego wykorzystania, prosząc jednak o każdorazowe podanie jego autora, czyli Krajowego Rejestru Długów. W raporcie uwzględniono kilka rodzajów zobowiązao zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców, w których mamy największe zaległości: zobowiązania wobec banków, podatki, zobowiązania wobec gmin (podatki i opłaty lokalne oraz płatności z tytułu dostawy towarów i usług), czynsze oraz mandaty. Dane prezentowane w niniejszej edycji Kompleksowego Raportu o Długach w sporej części dotyczą II lub III kw. 2008 r., dlatego też analizując je, można doszukiwad się w nich symptomów zbliżającego się kryzysu finansowego, jednak na wyciąganie szerszych wniosków warto naszym zdaniem poczekad do podsumowania ostatniego kwartału 2008 r. Z IV kw. br. pochodzą statystyki dotyczące dłużników notowanych w Krajowym Rejestrze Długów. W listopadzie odnotowaliśmy pięcioprocentowy spadek liczby nierzetelnych konsumentów i przedsiębiorców znajdujących się w bazie KRD. Nieco paradoksalnie, to pierwsza oznaka kryzysu, a właściwie paniki wywołanej informacjami nadchodzącymi zza oceanu, co znacznie uaktywniło wierzycieli. Nerwowa sytuacja na rynku spowodowała, że firmy zaczęły bardziej rygorystycznie egzekwowad należności. Warto odnotowad, że konsumenci po raz pierwszy w historii KRD stanowią ponad 40% wszystkich dłużników znajdujących się w rejestrze. Przewidujemy, że w ciągu najbliższych 2-3 lat proporcje zostaną trwale odwrócone i w bazie będą przeważali właśnie konsumenci, podobnie jak w zachodnioeuropejskich rejestrach dłużników. Powód tej przewagi jest prosty konsumentów jest więcej niż przedsiębiorców, dlatego też i dłużników w tej pierwszej kategorii jest więcej. 3
Niepokojący trend można zaobserwowad, analizując długi najmłodszych konsumentów notowanych w Krajowym Rejestrze Długów. Z wcześniejszych analiz, wykonywanych chociażby przy okazji 5. rocznicy powstania KRD, wynikało, że nieuregulowane zobowiązania tych osób zazwyczaj nie przekraczają kwoty 1000 zł i najczęściej są efektem jazdy bez biletu środkami komunikacji publicznej. Z danych zamieszczonych poniżej widad, że długi najmłodszych stają się coraz poważniejszym problemem. Zmianie uległy bowiem zarówno tytuły zobowiązao (bank, wynajem lokalu, telefon), jak i ich kwoty (nawet 4-6 tys. zł). 59,18 mld zł tyle wynoszą nieuregulowane w terminie zobowiązania konsumentów i przedsiębiorców z całej Polski. Oznacza to niewielki spadek w stosunku do poprzedniego raportu z sierpnia (59,23 mld zł). Ale interesujące są przede wszystkim zmiany w strukturze zadłużenia. Jedyną kategorią, w której nastąpił spadek zadłużenia, są należności banków aż o 4,46% (1,3 mld zł). Ale to zasługa przedsiębiorstw, które zaczęły lepiej regulowad swoje zobowiązania. Zadłużenie konsumentów wzrosło i to znacznie. Także w pozostałych kategoriach obserwujemy wzrost nieuregulowanych w terminie zobowiązao. W przypadku podatków o 5,22% (ponad 1 mld zł). Zwiększyło się także zadłużenie z tytułu czynszów, które w 2007 roku wykazywało tendencję malejącą. Wśród zadłużonych konsumentów zdecydowanie dominują mężczyźni, stanowiąc aż 2/3 dłużników. W przypadku obu płci najczęściej nie spłacają swoich zobowiązao osoby w wieku 26-35 lat (około 1/3 wszystkich dłużników) oraz w wieku 36-45 lat (ok. 1/5 zadłużonych). 4
Zaległe długi Polaków wynoszą: 59 177 191 690 zł Źródło: obliczenia KRD 5
Zaległe długi Polaków 0,6% 14,4% 34,0% 48,1% Źródło: statystyki KRD 2,9% zagrożone należności banków czynsze lokatorskie niezapłacone podatki i cła należności wymagalne jednostek samorządu terytorialnego mandaty 6
258 927 285 079 280 766 413 611 449 661 417658 Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (1) 800 000 700 000 672 538 734 741 698 424 600 000 500 000 400 000 381 672 300 000 200 000 100 000 0 14 000 37 000 83 000 174 271 119 550 12 516 29 600 59 179 1 484 7 400 23 821 54 721 249 881 131 791 31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 31.12.2007 31.07.2008 31.10.2008 30.11.2008 przedsiębiorcy konsumenci Źródło: statystyki KRD 7
Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (2) konsumenci, płed cała Polska 32% kobiety mężczyźni 68% Źródło: statystyki KRD 8
0,01% 0,01% 6,87% 1,48% 9,25% 4,09% 14,89% 18,71% 17,82% 21,87% 20,90% 20,84% 29,04% 34,22% Kompleksowy Raport o Długach 40% Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (3) konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD do 18 lat 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 9
Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (3) procentowy rozkład dłużników (ogółem) i płci dłużników-konsumentów województwa Źródło: statystyki KRD 33% 67% 34% 2,62% 34% 66% 6,57% 31% 69% 69% 71% 31% 29% 66% 68% 7,56% 9,45% 5,67% 2,19% 7,76% 30% 70% 31% 32% 69% 35% 65% 67% 33% 4,72% 6,02% 2,81% 75% 12,82% 25% 17,18% 5,7% 2,26% 32% 68% 1,79% 67% 33% 27% 69% 31% 73% 4,89% kobiety mężczyźni x,xx% udział proc. województwa w skali kraju 10
Jakie długi trafiają do Krajowego Rejestru Długów? Przeterminowane o co najmniej 60 dni O wartości co najmniej: 200 zł (konsumenci) 500 zł (przedsiębiorcy), łącznie z odsetkami Źródło: Ustawa z 14 lutego 2003 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych 11
Z Krajowego Rejestru Długów korzystają: Koncerny energetyczne, gazownicze, ciepłownicze Towarzystwa ubezpieczeniowe Wywiadownie gospodarcze, firmy windykacyjne Banki komercyjne i spółdzielcze, SKOK-i Spółdzielnie mieszkaniowe, TBS, zakłady komunalne Operatorzy telefonii komórkowej i stacjonarnej PKP, MPK, inni przewoźnicy Leasing, faktoring, domy maklerskie 12
66% Zadłużenie konsumentów w KRD wielkośd długu cała Polska 26% 6% 1% 1% do 1000 zł do 3000 zł do 6000 zł do 10 000 zł powyżej 10 000 zł Źródło: statystyki KRD 13
46% Zadłużenie przedsiębiorców w KRD wielkośd długu cała Polska 18% 11% 11% 9% 3% 2% do 3000 zł do 6000 zł do 10 000 zł do 20 000 zł do 50 000 zł do 100 000 zł pow. 100 000 zł Źródło: statystyki KRD 14
Najmłodsi dłużnicy-konsumenci poszczególne województwa województwo wiek kwota w zł wierzyciel dolnośląskie 18 337,00 kolej 19 4 925,00 bank lubelskie 16 200,00 komunikacja miejska lubuskie 19 1 730,00 telefonia komórkowa łódzkie 18 515,00 kom. autobusowa małopolskie 18 571,00 komunikacja miejska mazowieckie 18 714,00 telefonia stacjonarna opolskie 19 6 238,00 firma wynajmująca lokal województwo wiek kwota w zł wierzyciel podkarpackie 16 417,00 komunikacja miejska podlaskie 19 3 856,00 firma pożyczkowa pomorskie 19 3 985,00 telefonia stacjonarna śląskie 15 406,00 komunikacja miejska kujawskopomorskie świętokrzyskie 19 1 390,00 telefonia komórkowa warmioskomazurskie 16 225,00 komunikacja miejska wielkopolskie 16 457,00 komunikacja miejska zachodniopom. 17 351,00 kolej Źródło: statystyki KRD 15
Najstarsi dłużnicy-konsumenci poszczególne województwa województwo wiek kwota w zł wierzyciel dolnośląskie 95 820,00 bank 95 697,00 bank lubelskie 94 540,00 telefonia komórkowa lubuskie 91 292,00 bank łódzkie 94 943,00 bank małopolskie 92 213,00 telewizja satelitarna 339,00 firma pożyczkowa mazowieckie 97 845,00 telefonia stacjonarna zakład gospodarki opolskie 95 597,00 komunalnej województwo wiek kwota w zł wierzyciel podkarpackie 88 312,00 koncern energetyczny podlaskie 92 900,00 bank 374,00 telewizja satelitarna pomorskie 96 401,00 telewizja satelitarna kujawskopomorskie śląskie 97 224,00 telewizja satelitarna 1 299,00 telefonia komórkowa świętokrzyskie 91 257,00 wodociągi warmioskomazurskie 92 487,00 telewizja satelitarna wielkopolskie 97 300,00 bank zachodniopom. 95 301,00 telewizja satelitarna Źródło: statystyki KRD 16
Niespłacane długi wobec banków Kwota należności zagrożonych polskich banków spadła w III kw. 2008 r. o 1,3 mld zł (4,5%), do prawie 28,5 mld zł. To po części efekt sprzedania przez dwa największe polskie banki (PKO BP SA i Bank Pekao SA) w sierpniu i we wrześniu ponad 2 mld zł straconych należności. Niezależnie od tego, sektor bankowy jednak, w obawie przed niewypłacalnością kredytobiorców, zaczął bardziej rygorystycznie zarówno egzekwowad przeterminowane kredyty, jak i weryfikowad potencjalnych kredytobiorców. Spadek kwoty należności zagrożonych widoczny jest we wszystkich analizowanych grupach klientów banków, z wyjątkiem osób prywatnych, gdzie wzrost trwa nieprzerwanie od 1,5 roku. Szczególnie znacząco kwota należności zagrożonych zmalała w przypadku przedsiębiorców indywidualnych (o 1,5 mld zł) i przedsiębiorstw prywatnych oraz spółdzielni (o 1,1 mld zł). Baczniejszej obserwacji wymaga rynek kredytów mieszkaniowych. O ile kwota zagrożonych kredytów hipotecznych osób prywatnych nie ulega większym zmianom, o tyle znacząco (o prawie 300 mln zł, tj. 14,2%) wzrosła kwota kredytów mieszkaniowych osób prywatnych z opóźnieniem w spłacie wynoszącym od 1 do 3 miesięcy. Może to byd zwiastunem poważniejszym problemów już za kilka miesięcy. Interesująco wypada porównanie zmian kwot zagrożonych kredytów mieszkaniowych osób prywatnych w złotówkach oraz walutach obcych. Warte podkreślenia jest, że kredyty walutowe, chod dominują na rynku, stanowią 31,7% wszystkich kredytów zagrożonych. Są więc lepiej spłacane. Coraz chętniej korzystamy z kart kredytowych, jednak nie zawsze dbamy o spłacenie powstałego w ten sposób zadłużenia. W ciągu zaledwie roku zagrożone należności z kart kredytowych wzrosły o ponad 39% z 450 do 626 mln zł. 17
Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych *, wrzesieo 2008 r. wynoszą: 28 485 988 000 zł * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 18
Zagrożone należności banków od osób prywatnych (1) w tys. zł 12 000 000 10 000 000 8 000 000 8 281 167 8 434 483 8 541 445 8 679 478 8 560 182 8 865 595 8 928 426 9 223 140 9 281 024 9 823 506 10 845 577 10 347 214 6 000 000 4 000 000 2 000 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 19
Zagrożone należności banków od osób prywatnych (2) 9% 8% 7% 6% 5% 4% 7,62% 7,36% 6,73% 6,26% 5,73% 5,47% 5,03% 4,68% 4,39% 4,30% 4,24% 4,04% 3% 2% 1% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 20
58 887 59 189 58 806 58 821 54 112 449 871 925 519 876 717 909 941 871 712 782 246 485 234 508 206 580 618 625 955 1 332 719 1 319 979 1 379 880 1 420 859 1 537 579 4 101 555 4 164 739 4 598 716 4 813 027 5 250 175 Kompleksowy Raport o Długach 6 000 000 Zagrożone kredyty osób prywatnych według rodzajów, w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 0 w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów wartościowych karty kredytowe pozostałe kredyty i pożyczki Źródło: NBP, obliczenia KRD 21
505 165 469 594 490 725 461 201 485 201 1 318 056 1 302 172 1 375 258 1 415 242 1 529 194 Kompleksowy Raport o Długach Zagrożone kredyty mieszkaniowe osób prywatnych w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych 1 800 000 1 600 000 1 400 000 1 200 000 1 000 000 ogółem w walutach obcych 800 000 600 000 400 000 200 000 0 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP 22
Kredyty mieszkaniowe osób prywatnych z opóźnieniem w spłacie od 1 do 3 miesięcy 2 500 000 w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych 2 304 681 2 000 000 1 893 098 2 100 200 2 016 417 1 761 657 1 500 000 1 000 000 500 000 0 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP 23
Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (1) w tys. zł 5 000 000 4 500 000 4 385 611 4 257 448 4 145 918 4 080 613 4 000 000 3 500 000 3 000 000 3 732 615 3 583 181 3 587 374 3 442 805 3 265 839 3 287 967 3 331 597 2 865 174 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 24
30% Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (2) 25% 20% 15% 10% 25,07% 23,63% 21,97% 20,61% 18,01% 15,95% 14,54% 13,02% 12,14% 11,09% 10,23% 8,34% 5% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 25
Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (1) w tys. zł 1 400 000 1 200 000 1 000 000 800 000 1 188 162 1 170 616 1 155 272 1 137 665 1 093 277 1 060 260 983 976 955 920 940 342 886 918 901 980 829 042 600 000 400 000 200 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 26
Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (2) 12% 10% 8% 9,92% 9,62% 9,00% 8,40% 7,39% 6,78% 6% 5,81% 5,54% 5,41% 5,06% 4,92% 4,42% 4% 2% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 27
Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (1) w tys. zł 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 953 854 1 942 451 1 878 841 1 476 696 1 369 245 1 533 780 1 556 909 1 702 046 1 600 771 1 581 172 1 539 280 1 376 045 1 000 000 500 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 28
14% Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (2) 12% 11,74% 11,46% 11,33% 11,21% 11,41% 10% 10,23% 10,86% 10,75% 9,64% 9,00% 8,48% 9,22% 8% 6% 4% 2% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 29
18 335 055 17 893 116 16 682 040 Kompleksowy Raport o Długach Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (1) w tys. zł 25 000 000 20 000 000 19 220 129 15 000 000 14 894 082 14 314 213 14 107 388 13 263 562 12 724 922 12 667 435 13 626 075 12 504 292 10 000 000 5 000 000 0 XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 30
20% Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (2) 18% 16% 17,71% 16,33% 15,43% 14% 13,75% 12% 10% 8% 6% 11,82% 10,60% 9,60% 8,45% 7,80% 7,22% 7,23% 6,25% 4% 2% 0% XII 2005 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 Źródło: NBP, obliczenia KRD 31
Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych *, wrzesieo 2008 r. wynoszą w poszczególnych województwach: lp. województwo mln zł 1. śląskie 4 722 2. mazowieckie 4 198 3. wielkopolskie 2 706 4. dolnośląskie 2 419 5. pomorskie 2 137 6. łódzkie 2 101 7. kujawsko-pomorskie 1 994 8. małopolskie 1 752 lp. województwo mln zł 9. zachodniopomorskie 1 738 10. lubelskie 892 11. warmiosko-mazurskie 883 12. lubuskie 780 13. podkarpackie 654 14. opolskie 609 15. świętokrzyskie 542 16. podlaskie 358 * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 32
Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających 35 000 000 na rzecz gospodarstw domowych *, tys. zł 30 000 000 28 650 356 27 875 399 28 318 235 29 816 633 28 485 988 25 000 000 20 000 000 15 000 000 10 000 000 5 000 000 0 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 33
Podatki Po dwóch kwartałach 2008 r. zaległe zobowiązania Polaków, zarówno firm jak i konsumentów, wobec fiskusa wyniosły 20,14 mld zł. To o 1 mld zł więcej niż pod koniec 2007 r. Na tę sumę złożyły się przede wszystkim niezapłacone podatki, cła oraz grzywny i mandaty nałożone w postępowaniu karnym skarbowym. Mieszkaocy województwa śląskiego z wynikiem 3,71 mld zł niemal zrównali się z dotychczasowymi liderami Mazowszanami (3,72 mld zł). Na ostatnim miejscu ponownie województwo podlaskie 212,85 mln zł. Nadal największym problemem jest zaległy podatek VAT w skali całego kraju zaległości wyniosły 10,23 mld zł. 34
Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (1) w tys. zł, stan na 30.06.2008 r., cała Polska podatek od towarów i usług 10 228 558 podatek akcyzowy 4 408 132 podatek dochodowy od osób fizycznych 3 381 359 woj.?? podatek dochodowy od osób prawnych 1 242 659 cła 758 349 podatki zniesione grzywny, mandaty nałożone w postępowaniu karnym skarbowym podatek od gier 56 999 48 571 12 899 opłata restrukturyzacyjna 1 396 Źródło: Ministerstwo Finansów RAZEM: 20 138 922 000 zł 35
województwo Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (2) w tys. zł, stan na 30.06.2008 r., w podziale na województwa podatek dochodowy od osób prawnych podatek dochodowy od osób fizycznych podatek od towarów i usług Źródło: Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD podatek podatek akcyzowy od gier podatki zniesione cła grzywny, mandaty w postępowaniu karnym skarbowym opłata restrukturyzacyjna DOLNOŚLĄSKIE 89 342 360 679 967 358 289 434 2 948 1 136 39 229 5 276 2 1 755 403 KUJAWSKO-POMORSKIE 27 110 118 327 355 686 110 142 0 1 704 4 189 1 114 109 618 381 LUBELSKIE 28 406 98 625 319 821 125 370 0 3 242 9 945 3 131 0 588 539 LUBUSKIE 25 303 122 714 268 956 104 153 0 2 547 45 161 1 730 0 570 564 ŁÓDZKIE 42 821 217 091 600 858 367 338 26 12 002 43 793 1 236 729 1 285 895 MAŁOPOLSKIE 64 242 266 049 528 452 339 529 0 419 29 224 7 753 274 1 235 943 MAZOWIECKIE 412 869 652 420 2 119 920 301 585 5 898 8 945 216 038 5 553 12 3 723 241 OPOLSKIE 37 389 84 577 218 775 125 940 957 301 1 455 742 0 470 136 PODKARPACKIE 9 156 62 950 185 440 57 840 0 966 6 299 2 373 0 325 023 PODLASKIE 9 292 41 093 118 724 40 814 0 137 2 161 601 33 212 854 POMORSKIE 51 642 217 897 657 401 342 997 99 13 292 61 454 998 4 1 345 786 ŚLĄSKIE 216 217 401 284 1 759 446 1 246 944 1 048 9 161 70 696 5 367 9 3 710 170 ŚWIĘTOKRZYSKIE 20 142 57 145 217 013 32 576 0 864 1 886 256 0 329 881 WARMIOSKO- MAZURSKIE RAZEM 9 484 86 516 273 099 80 192 15 71 72 943 7 656 0 529 976 WIELKOPOLSKIE 171 355 441 124 1 144 482 740 200 1 907 1 847 133 410 2 252 224 2 636 802 ZACHODNIOPOMORSKIE 27 891 152 867 493 126 103 077 0 364 20 466 2 533 0 800 325 ogółem 1 242 659 3 381 359 10 228 558 4 408 132 12 899 56 999 758 349 48 571 1 396 20 138 922 36
Zobowiązania wobec gmin Nadal utrzymuje się niezwykle wysoki poziom relacji należności do zobowiązao gmin i pozostałych jednostek samorządu terytorialnego (JST), która określa stopieo, w jakim cudze długi utrudniają gminom uregulowanie ich własnych. Chod na koniec 2007 r. wyniósł 48,7%, po I kw. 2008 r. wzrósł do aż 165%, by na koniec czerwca 2008 r. spaśd do poziomu 156,4% (wobec 37,1% w analogicznym okresie roku 2007). Kwota należności wymagalnych JST, a więc tych, które nie zostały uregulowane, chod termin płatności minął, wyniosła po II kw. 2008 r. prawie 8,5 mld zł, tj. o niemal 300 mln zł więcej niż rok wcześniej. Największy problem z nieotrzymanymi na czas pieniędzmi mają największe miasta (pierwszą piątkę tworzą: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław i Szczecin), jednak w pierwszej dwudziestce prym wiodą gminy z województwa śląskiego jest ich aż osiem. 37
Relacja należności ogółem do zobowiązao ogółem jednostek samorządu terytorialnego (1) 60% 50% 48,7% 40% 30% 36,7% 32,2% 20% 10% 0% 2005 r. 2006 r. 2007 r. Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów 38
Relacja należności ogółem do zobowiązao ogółem jednostek samorządu terytorialnego (2) 180% 160% 156,4% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 37,1% 20% 0% III kw. 2007 r. III kw. 2008 r. Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD 39
Należności wymagalne jednostek samorządu terytorialnego (JST) w poszczególnych województwach III kw. 2008 r. lp. województwo zł 1. śląskie 1 421 155 562 2. mazowieckie 1 343 450 334 3. dolnośląskie 895 152 669 4. wielkopolskie 587 024 662 5. pomorskie 573 200 414 6. zachodniopomorskie 557 475 569 7. łódzkie 531 496 098 8. małopolskie 506 621 778 lp. województwo zł 9. lubelskie 379 770 743 10. kujawsko-pomorskie 316 520 257 11. lubuskie 290 414 781 12. warmiosko-mazurskie 282 437 476 13. opolskie 237 219 506 14. podkarpackie 206 013 621 15. świętokrzyskie 203 593 245 16. podlaskie 165 734 977 RAZEM: 8 497 281 690 zł Średnia wielkość należności wymagalnych JST: 2 853 352 zł 40 Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD
Należności wymagalne JST III kw. 2008 r. lp. JST ogółem w zł ludnośd na mieszkaoca w zł 1. Warszawa 807 340 870 1 706 624 473,06 2. Łódź 268 121 877 753 192 355,98 3. Kraków 251 537 128 756 583 332,46 4. Wrocław 245 160 188 632 930 387,34 5. Szczecin 231 856 583 407 811 568,54 6. Gdaosk 168 453 964 455 717 369,65 7. Poznao 163 886 979 560 932 292,17 8. Lublin 146 198 678 351 806 415,57 9. Bytom 122 203 770 184 765 661,40 10. Chorzów 116 716 440 113 678 1 026,73 lp. JST ogółem w zł ludnośd na mieszkaoca w zł 11. Gdynia 111 439 712 250 242 445,33 12. Katowice 108 369 551 312 201 347,11 13. Wałbrzych 103 035 447 123 635 833,38 14. Dąbrowa Górn. 98 262 370 128 795 762,94 15. Sosnowiec 88 472 891 222 586 397,48 16. Częstochowa 88 451 803 242 300 365,05 17. Białystok 83 092 411 294 143 282,49 18. Zabrze 77 155 505 189 062 408,10 19. Gliwice 75 973 933 197 393 384,89 20. Radom 67 716 664 224 857 301,15 Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD 41
Mandaty Łączna kwota mandatów wystawianych przez policję i inne służby podległe MSWiA oraz za jazdę środkami komunikacji publicznej bez ważnego biletu wynosi w skali całej Polski 335 mln zł. W świetle niedawnej podwyżki stawek mandatów za częśd wykroczeo drogowych należy spodziewad się dalszego wzrostu tej sumy. Jazda na gapę to nadal domena najmłodszych dłużników, w zdecydowanej większości mężczyzn (84%). Przy okazji ustanawiają rekordy w liczbie otrzymanych kar najlepsi w tej kategorii zostali przyłapani przez kontrolerów 300-400 razy w ciągu jednego roku! Pod względem kwoty najwyższy rezultat należy do mieszkaoca województwa podlaskiego, który z tytułu jazdy bez biletu posiada dług w wysokości niemal 30 tys. zł! 42
Zaległości z tytułu mandatów wystawianych przez policję i inne służby podległe MSWiA cała Polska 216 000 000 zł Źródło: obliczenia KRD, na podstawie danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji 43
Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu konsumenci cała Polska, komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa 119 000 000 zł Źródło: obliczenia KRD 44
Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu konsumenci cała Polska, komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa maksymalne 29 407,22 zł woj. podlaskie średnie 837,00 zł Źródło: statystyki KRD 45
Gapowicze konsumenci cała Polska, komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa 16% 84% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 46
Czynsze Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego wynosi 1,72 mld zł. Z opłatami zalega 18% lokatorów mieszkao spółdzielczych i aż 32% zamieszkujących lokale należące do gmin. Skąd taka różnica? W przypadku mieszkao spółdzielczych wciąż ważnym czynnikiem jest możliwośd wykupienia mieszkania na preferencyjnych warunkach oczywiście pod warunkiem całkowitej spłaty zadłużenia wobec spółdzielni. Oprócz tego spółdzielnie, a także wspólnoty mieszkaniowe i TBS, znacznie częściej współpracują z Krajowym Rejestrem Długów. Należy też pamiętad, że gminy zobowiązane są do zapewnienia lokali zastępczych osobom, które zostały eksmitowane za niepłacenie czynszu w spółdzielniach mieszkaniowych, TBS-ach i wspólnotach mieszkaniowych. Trudno spodziewad się, by tacy dłużnicy dla gminy nagle stali się solidniejszymi płatnikami. 47
Całkowite zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego wynosi: 1 720 000 000 zł Źródło: obliczenia KRD 48
Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego konsumenci cała Polska maksymalne 167 680,38 zł spółdzielnia mieszkaniowa, woj. warmiosko-mazurskie średnie 9 118,00 zł Źródło: statystyki KRD 49
Zalegający z opłatami w mieszkaniach komunalnych i spółdzielczych liczba lokatorów-dłużników w stosunku do ogółu lokatorów cała Polska 35% 30% 25% 32% 20% 18% 15% 10% 5% 0% komunalne spółdzielcze Źródło: obliczenia KRD 50
Zadłużeni lokatorzy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego konsumenci cała Polska 54% 46% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 51
Prąd i gaz Średnie zadłużenie konsumentów, którzy trafili do Krajowego Rejestru Długów za niezapłacony rachunek za gaz lub prąd, wzrosło od poprzedniej edycji Kompleksowego Raportu o Długach o niemal 10% i wynosi 1129,72 zł. Zarówno średnia kwota zadłużenia z tego tytułu, jak i liczba dłużników mogą jeszcze gwałtowniej wzrosnąd, jeśli w 2009 r. dojdzie do kilkudziesięcioprocentowych podwyżek, szczególnie prądu. Wówczas procentowy udział zaległości w opłatach za prąd i gaz w skali całkowitego zadłużenia może znacząco się zwiększyd. Urząd Regulacji Energetyki, który nie chce zgodzid się na drastyczną zwyżkę cen, zlecił Instytutowi Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS) badanie problemu tzw. ubóstwa energetycznego. Jako granicę ubóstwa energetycznego przyjęto wartośd wydatków na prąd przyjętą w koszyku minimum egzystencji, opracowanym przez IPiSS. Przy założeniu braku podwyżek skala wrażliwych gospodarstw wyniosła 8,6% ogółu gospodarstw w Polsce, tj. 785 tys. Okazało się, że nawet stosunkowo niewielka podwyżka (o 10%) oznacza wzrost tej liczby do 1 mln! Przy zwiększeniu się wydatków na energię o 15%, problem dotyka już 1,14 mln gospodarstw, a o 30% ponad 1,5 mln, tj. 17,4% gospodarstw domowych w Polsce. Jednocześnie zmalał z 26,3 tys. zł do 10,5 tys. zł średni dług przedsiębiorców z tytułu niezapłaconych faktur za gaz i energię elektryczną. Wzrósł za to znacząco maksymalny dług w tej kategorii wynosi obecnie ponad 0,5 mln zł. 52
Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu konsumenci cała Polska maksymalne 15 291,76 zł woj. lubelskie średnie 1 129,72 zł Źródło: statystyki KRD 53
Dłużnicy z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu konsumenci cała Polska 55% 45% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 54
Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 554 107,67 zł woj. zachodniopomorskie średnie 10 509,12 zł Źródło: statystyki KRD 55
Telefony Średnie zadłużenie konsumentów-abonentów sieci telefonii stacjonarnej niemal nie uległo zmianie od poprzedniej edycji Kompleksowego Raportu o Długach i wynosi 1087 zł. W przypadku przedsiębiorców kwota ta wynosi niespełna 2,8 tysiąca złotych. Niezapłacone rachunki za telefon stacjonarny to wciąż jedyna kategoria, w której większy udział mają kobiety (53%). Średnie zadłużenie konsumentów wobec operatorów telefonii komórkowej wynosi 1732 zł, zaś przedsiębiorców 4813 zł. 56
Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnej konsumenci cała Polska maksymalne 25 122,00 zł woj. śląskie średnie 1 087,00 zł Źródło: statystyki KRD 57
Dłużnicy operatorów telefonii stacjonarnej konsumenci cała Polska 47% kobiety 53% mężczyźni Źródło: statystyki KRD 58
Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnej przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 184 621,00 zł woj. śląskie średnie 2 762,00 zł Źródło: statystyki KRD 59
Zadłużenie abonentów telefonii komórkowej konsumenci cała Polska maksymalne 16 324,00 zł woj. małopolskie średnie 1 732,00 zł Źródło: statystyki KRD 60
Dłużnicy operatorów telefonii komórkowej konsumenci cała Polska 60% 40% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 61
Zadłużenie abonentów telefonii komórkowej przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 132 307,00 zł woj. mazowieckie średnie 4 813,00 zł Źródło: statystyki KRD 62
Znajomośd rejestrów dłużników próba: ogół mieszkaoców Polski 52,1% 30,8% 27,2% 1% 1% Krajowy Rejestr Długów Krajowy Rejestr Sądowy Biuro Informacji Kredytowej InfoMonitor ERIF Źródło: Pentor, listopad 2007 r. 63
Znajomośd źródeł informacji gospodarczych próba: szefowie lub właściciele firm zatrudniających nie mniej niż 250 pracowników 95% 46% 44% 42% 41% 38% 28% 24% KRD LexisNexis Infocredit Euler Hermes Kompass InfoMonitor Creditreform Dun & Bradstreet Źródło: PBS DGA dla Gazety Prawnej, czerwiec 2008 r. 64
Znajomośd źródeł informacji gospodarczych próba: szefowie lub właściciele firm zatrudniających od 50 do 249 pracowników 97% 36% 33% 32% 31% 27% 27% 21% KRD Euler Hermes Kompass Infocredit LexisNexis InfoMonitor Coface Creditreform Źródło: PBS DGA dla Gazety Prawnej, wrzesień 2008 r. 65
Skutecznośd Krajowego Rejestru Długów 58% posiadających dług nie starszy niż rok oddaje pieniądze wierzycielom po otrzymaniu wezwania do zapłaty 27% posiadających dług nie starszy niż rok oddaje pieniądze wierzycielom po dopisaniu ich długów do bazy KRD ponad 2 540 000 000 zł odzyskanych długów przedsiębiorców Źródło: statystyki KRD 66
Krajowy Rejestr Długów Najdłużej działające (od 4 sierpnia 2003 r.) biuro informacji gospodarczej w Polsce, posiadające największą własną bazę zadłużonych konsumentów i przedsiębiorców. 30 listopada 2008 r. znajdowało się w niej prawie 698,5 tys. dłużników, z czego 40,2% stanowili konsumenci, a 59,8% - przedsiębiorcy. Dzięki KRD przedsiębiorcy odzyskali już ponad 2,5 mld zł wierzytelności. Aż 58% dłużników zalegających z płatnościami nie dłużej niż rok zwraca dług po samym ostrzeżeniu o możliwości dopisania do KRD. Kolejne 27% czyni to, gdy już znajdzie się w rejestrze. Skutecznośd KRD i różnorodnośd zgromadzonych w nim danych wynika z faktu, że dostawcy informacji o dłużnikach są jednocześnie ich odbiorcami, co powoduje, że dłużnicy przestają byd anonimowi i tracą wiarygodnośd w kontaktach z innymi przedsiębiorcami. Wśród współpracujących z Krajowym Rejestrem Długów są m.in. banki komercyjne i spółdzielcze, SKOK-i, firmy leasingowe, zakłady energetyczne i gazownicze, operatorzy telefonii stacjonarnej i komórkowej oraz telewizji kablowej i satelitarnej, dostawcy Internetu, spółdzielnie mieszkaniowe, przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej i międzymiastowej, koleje, a także przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe i usługowe ze wszystkich sektorów gospodarki. KRD jest najbardziej znaną instytucją gromadzącą dane o dłużnikach: markę Krajowego Rejestru Długów rozpoznaje 52,1% ogółu Polaków (Pentor dla KRD, listopad 2007 r.) oraz 97% szefów lub właścicieli średnich firm i 95% szefów lub właścicieli dużych firm (PBS DGA dla Gazety Prawnej, czerwiec i wrzesieo 2008 r.). Krajowy Rejestr Długów z siedzibą we Wrocławiu działa na podstawie Ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych, pod bezpośrednim nadzorem Ministra Gospodarki. Kontakt dla prasy: Andrzej Kulik, rzecznik prasowy, Pełnomocnik Zarządu ds. PR tel. (71) 78 50 318, 661 948 058, fax (71) 78 50 196, e-mail: a.kulik@krd.pl 67