Niepełnosprawność w procedurach oświatowych i socjalnych O czym rodzic/opiekun/nauczyciel wiedzieć powinien Definicja niepełnosprawności w wieku do lat 16: Osoby, które nie ukończyły 16 roku Ŝycia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeŝeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyŝej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb Ŝyciowych w sposób przewyŝszający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.
Od 1.01.2002 r. orzekaniem o niepełnosprawności dzieci do lat 16 zajmują się Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności - wcześniej zaświadczenie potwierdzające niepełnosprawność wydawał lekarz ubezpieczenia zdrowotnego. Zespoły orzekają na podstawie opinii (dokumentacji medycznej) wydanej przez lekarza, pierwsze kroki naleŝy więc skierować do specjalisty opiekującego się dzieckiem. Wniosek o wydanie orzeczenia składa się w instytucji: POWIATOWY ZESPÓŁ DO SPRAW ORZEKANIA O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI Właściwy ze względu na miejsce zamieszkania Wnioskodawca bierze udział w posiedzeniu składu orzekającego. O jego terminie jest powiadamiany najpóźniej na 14 dni przed wyznaczoną datą posiedzenia.
Do wniosku załącza się zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza, pod którego opieką lekarską znajduje się osoba zainteresowana, oraz inne posiadane dokumenty, w tym medyczne, umoŝliwiające ustalenie stopnia niepełnosprawności. Zaświadczenie lekarskie powinno być wydane nie wcześniej niŝ na 30 dni przed dniem złoŝenia wniosku. Wniosek jest rozpatrywany nie później niŝ w ciągu 2 miesięcy od dnia jego złoŝenia. W przypadkach bardziej skomplikowanych wniosek jest rozpatrywany nie później niŝ w ciągu 3 miesięcy od daty złoŝenia wniosku.
Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę 1. przewidywany okres trwania upośledzenia stanu zdrowia 2. niezdolność dziecka do zaspokajania podstawowych potrzeb Ŝyciowych, takich jak: samoobsługa, poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, które powodują konieczność zapewnienia mu stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyŝszający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, 3. znaczne zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem. Do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, naleŝą: 1. wady wrodzone i schorzenia o róŝnej etiologii prowadzące do niedowładów, poraŝenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się, 2. wrodzone lub nabyte cięŝkie choroby metaboliczne, układu krąŝenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego,
3. upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym, 4. psychozy i zespoły psychotyczne, 5. zespół autystyczny, 6. padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi, 7. nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia 8. głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu niepoprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego. 9. wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniŝenia ostrości wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi, lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni,
Świadczenia socjalne dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin JeŜeli wychowujesz dziecko niepełnosprawne (tj. z orzeczoną niepełnosprawnością), masz prawo do ubiegania się o świadczenia rodzinne (zasiłek pielęgnacyjny, zasiłek rodzinny wraz z dodatkami, świadczenie pielęgnacyjne). Świadczenia te mają na celu pokrycie, choćby częściowe, wydatków związanych z wychowywaniem dziecka niepełnosprawnego. ZASIŁEK PIELĘGNACYJNY Zasiłek pielęgnacyjny (153 zł miesięcznie) przyznawany jest zarówno dzieciom, jak i dorosłym, niezaleŝnie od dochodów rodziny. Podstawą do jego przyznania jest m.in. złoŝenie wniosku oraz udokumentowanie niepełnosprawności danej osoby.
ZASIŁEK RODZINNY WRAZ Z DODATKAMI Zasiłek rodzinny wraz z dodatkami przyznawany jest na okres zasiłkowy trwający od września do końca sierpnia roku kolejnego. W przypadku, gdy w rodzinie jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności (dla dzieci do 16 r.ŝ. lub orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności (dla osób powyŝej16 r.ŝ), zasiłek rodzinny przysługuje, jeŝeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 583 zł. Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko: 18 r.ŝ. lub do końca nauki w szkole (nie dłuŝej niŝ do ukończenia 21 r.ŝ.), do 24 r.ŝ., jeŝeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyŝszej i posiada orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopni niepełnosprawności. Od listopada 2009 r. wysokość zasiłku rodzinnego wypłacanego miesięcznie wynosi: 68 zł na dziecko do 5 r. Ŝ.; 91 zł na dziecko w wieku 6-18 lat i 98 zł na dziecko w wieku 19-24 lata.
Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu m.in.: -opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (400 zł miesięcznie; maksymalnie przez 72 miesiące by sprawować opiekę nad dzieckiem z orzeczoną niepełnosprawnością albo o znacznym stopniu niepełnosprawności), -kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego (60 zł miesięcznie do ukończenia 16 r.ŝ., jeŝeli dziecko ma wydane orzeczenie o niepełnosprawności, 80 zł miesięcznie na dziecko powyŝej 5 r.ŝ. do 24 r.ŝ. jeŝeli legitymuje się ono orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności), -rozpoczęcia roku szkolnego (jednorazowo 100 zł dla dziecka, które rozpoczęło roczne przygotowanie przedszkolne tzw. klasę 0, uczęszczającego do szkoły). ŚWIADCZENIE PIELĘGNACYJNE Świadczenie pielęgnacyjne (520 zł miesięcznie) przysługuje z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności ( przypadku dziecka do 16 r.ŝ. ) W orzeczeniu powinny być zaznaczone łącznie wskazania: konieczności stałej lub długotrwałej opieki, lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną moŝliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. W przypadku osoby powyŝej 16 r.ŝ. wymagane jest orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeŝeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 583 zł.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: - dziecku w wieku do lat 16, w przypadku uznania dziecka za niepełnosprawne, - osobie w wieku powyŝej lat 16, jeŝeli jest niepełnosprawna w stopniu znacznym oraz w przypadku, gdy jest niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym, jeŝeli niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 16 roku Ŝycia albo do momentu ukończenia nauki (nie później jednak niŝ do ukończenia 20 lat), - osobie, która ukończyła 75 lat Ŝycia, jeśli nie nabyła prawa do emerytury lub renty Zasiłek ten nie przysługuje osobie przebywającej w domu pomocy społecznej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, w domu dziecka lub w innej placówce opiekuńczo-wychowawczej, z wyjątkiem osób, za których pobyt rodzina ponosi odpłatność. Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w zakładzie karnym lub poprawczym.
W przypadku osób, które ukończyły 16 rok Ŝycia orzeka się o stopniu niepełnosprawności. Dzieci do 16 roku Ŝycia zalicza się do osób niepełnosprawnych bez określania stopnia niepełnosprawności. Orzekanie o stopniu niepełnosprawności (osób, które ukończyły 16 rok Ŝycia) jest orzecznictwem dla celów pozarentowych. Orzecznictwo o stopniu niepełnosprawności słuŝy osobom, które chcą uzyskać prawne potwierdzenie statusu osoby niepełnosprawnej, umoŝliwiające korzystanie z przewidzianych dla nich świadczeń i przywilejów (jak np. odliczenia podatkowe, zasiłki, ulgowe przejazdy, umieszczenie w domu pomocy społecznej i inne). Ponadto orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powinno zawierać wskazania do szeroko pojętej rehabilitacji. Orzeczenie powinno słuŝyć pomocą w ukierunkowaniu działań osoby niepełnosprawnej bądź jej opiekunów, związanych z prowadzoną terapią i rehabilitacją. Warto o tym pamiętać choć nie zawsze komisje orzekające realizują wolę ustawodawcy w tym względzie.
Orzecznictwo dla celów oświatowych Dzieci i młodzieŝ niepełnosprawna mają prawo do edukacji uwzględniającej specyfikę ich zaburzeń rozwojowych W publicznych poradniach psychologicznopedagogicznych funkcjonują zespoły orzekające dostosowujące wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb i moŝliwości psychofizycznych osób niepełnosprawnych
Zespoły te wydają opinie i orzeczenia na wniosek rodziców lub prawnych opiekunów dziecka Wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku dokumentację uzasadniającą wniosek, a w szczególności wydane przez specjalistów opinie, zaświadczenia oraz wyniki obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich.
Zespoły orzekające wydają orzeczenia dla uczniów szkół mających siedzibę na terenie działania poradni. Natomiast orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego, orzeczenia o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego oraz orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydają zespoły działające w poradniach właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Dokumenty wydawane dla osób niepełnosprawnych
Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla: -niedosłyszących i słabo słyszących, - niewidomych i słabo widzących, -z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, -z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim -z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym -z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, -z niepełnosprawnościami sprzęŝonymi Orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania (dla dzieci i młodzieŝy, których stan zdrowia uniemoŝliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły)
Orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjnowychowawczych (dla dzieci i młodzieŝy upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim - udział w takich zajęciach jest uznawany za spełnienie obowiązku szkolnego) Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (w celu pobudzania psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka, od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole)
Na jaki okres wydaje się orzeczenia? Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów szkół podstawowych wydaje się na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego albo okresu kształcenia w danej szkole. Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów szkół podstawowych z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim wydaje się na okres kaŝdego etapu edukacyjnego w tej szkole.
Orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno wychowawczych wydaje się na okres do 5 lat. Orzeczenie o potrzebie indywidualnego przygotowania przedszkolnego oraz orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania wydaje się na czas określony wskazany w zaświadczeniu o stanie zdrowia dziecka, nie krótszy jednak niŝ 30 dni. Dla uczniów niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego moŝna przedłuŝyć okres nauki na kaŝdym etapie edukacyjnym co najmniej o 1 rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych. O wydłuŝeniu etapu edukacyjnego decyduje dyrektor szkoły indywidualnie w stosunku do kaŝdego ucznia niepełnosprawnego, po uzgodnieniu z radą pedagogiczna i rodzicami.
Zespół na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) wydaje nowe orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego w razie: zmiany okoliczności stanowiących podstawę wydania poprzedniego orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, potrzeby zmiany wskazanych w poprzednim orzeczeniu zaleceń, potrzeby zmiany okresu, na jaki zostało wydane orzeczenie. Kto zapewnia dziecku kształcenie zalecane w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego? Na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, starosta lub jednostka samorządu terytorialnego zapewnia dziecku formę kształcenia zalecaną w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego