Polska w Unii Europejskiej
I. Geneza i historia Unii Europejskiej. Próby zjednoczenia narodów Europy były podejmowane wielokrotnie na przestrzeni dziejów naszego kontynentu, sięgają one czasów antycznych. Analizując historię Europy można stwierdzić, iż idea zjednoczonej Europy wyrasta wprost z jej historii.
Cesarstwo Rzymskie jednoczyło w swych granicach wiele ówczesnych narodów europejskich, idea ta nie zgasła nawet po upadku Rzymu, wielu średniowiecznych, nowożytnych, a nawet współczesnych przywódców europejskich odwoływało się do koncepcji zjednoczonej Europy na fundamentach wytyczonych przez granice Imperium rzymskiego.
Na fundamentach tegoż dziedzictwa swoje państwa budowali król franków Karol Wielki, cesarz niemiecki Otton III, a także Napoleon Bonaparte. Nawet w tak odległych czasach idea zjednoczonej Europy nie pomijała ziem polskich, Otton III w swym uniwersalnym państwie przewidywał istotną rolę dla państwa Bolesława Chrobrego, które jako Skalwinia miała stanowić obok Rzymu, Galii i Germanii jego nieodłączną część.
Próby zjednoczenia Europy zostały odsunięte na pobocze historii przez wiek XIX w którym główną rolę zaczęły odgrywać indywidualne interesy poszczególnych państw i narodów europejskich. Odejście od tej idei wiązało się w XX w. z narodzinami nacjonalizmu i komunizmu, a w konsekwencji sprowadziło na Europę i świat kataklizm w postaci dwóch wojen światowych.
Paradoksalnie tragedia tego okresu przyczyniła się do odrodzenia koncepcji zjednoczenia politycznego, gospodarczego i kulturalnego Europy. Jedną z podstawowych przyczyn dla których podjęto integrację europejską była chęć położenia kresu krwawym wojnom.
Znaczącym krokiem podjętym w celu realizacji tego celu było powołanie do życia Komitetu Koordynacyjnego Ruchów Międzynarodowych na Rzecz Jedności Europejskiej (czerwiec 1947 r.), w grudniu organizacja ta przybrała nazwę Międzynarodowego Komitetu Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej. Przełom nastąpił podczas Kongresu Europejskiego (8-10 maja 1948 r.), podczas którego jego uczestnicy jednomyślnie wyrazili pragnienie utworzenia zjednoczonej Europy.
8 sierpnia 1949 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Europy, która miała być pierwszym instytucjonalnym krokiem do utworzenia rządu Europy. 9 maja 1950 r. minister spraw zagranicznych Francji, Robert Schuman przedstawił plan wspólnej koordynacji produkcji stali i wydobycia węgla przez RFN i Francję, projekt ten stał się zalążkiem integracji europejskiej. Robert Schuman (1886-1963)
Aby podkreślić wagę Deklaracji Schumana dzień 9 maja z czasem został ustanowiony Dniem Europy. 18 kwietnia 1951 r. Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy podpisując traktat paryski powołały do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, której celem było usunięcie utrudnień w handlu węglem, stalą i żelazem pomiędzy państwami członkowskimi. Powstanie tej struktury dało realny początek integracji europejskiej.
Moment podpisania traktatów rzymskich Punktem przełomowym dla idei integracji Europy było podpisanie przez państwa zachodniej Europy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r., na ich mocy powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM).
Powstanie EWG stworzyło rzeczywisty wspólny rynek" pomiędzy członkami wspólnoty, jego ideą był i nadal jest swobodny przepływ: osób, towarów, usług i kapitału, pomiędzy krajami członkowskimi. EWG stanowiła międzynarodową organizację gospodarczą, swoją działalnością przyczyniania się do rozwoju ekonomicznego państw członkowskich oraz zacieśniania współpracy między nimi. Stała się najważniejszą ze wspólnot europejskich.
Z kolei celem powołania do życia EURATOMU było wspólne pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, rozwój badań, ustalenie norm ochrony radiologicznej. Organizacja ta miała połączyć narodowe zasoby nuklearne krajów członkowskich. Istniejące trzy wspólnoty europejskie, czyli Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) miały z czasem się połączyć, a proces ich integracji został zapoczątkowany w momencie podpisania traktatów rzymskich.
W kolejnych latach podejmowano dalsze kroki mające na celu zintegrowanie państw członkowskich wspólnot europejskich: 8 kwietnia 1965 r. połączono EWWiS, EWG i EURATOM, tworząc jednolitą Radę i Komisję tych wspólnot, 1 lipca 1968 r. zniesiono cła wewnętrzne utrudniające wymianę dóbr pomiędzy państwami członkowskimi, 1 lipca 1987 r. w życie wszedł Jednolity Akt Europejski.
Akt ten: - określał prawne podstawy europejskiej współpracy politycznej, - zakładał utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego od 1992 r., - poszerzał uprawnienia prawodawcze Parlamentu Europejskiego, - wyłączał zasadę jednomyślności w Radzie Europejskiej.
Kolejnym i, jak dotychczas najbardziej dalekosiężnym przedsięwzięciem w historii integracji europejskiej stał się podpisany 2 lutego 1992 r. przez 12 państw członkowskich traktat z Maastricht o utworzeniu Unii Europejskiej (traktat wszedł w życie dopiero 1 listopada 1993 r.). Do jego kluczowych założeń należały tzw. trzy filary: - I filar - ustanowienie Unii Europejskiej opartej na trzech wspólnotach (EWWiS, EWG, EURATOM), - II filar - utworzenie systemu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, - III filar - koordynacja w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Ponadto traktat z Maastricht regulował również: - zmianę nazwy EWG na Wspólnota Europejska, - wzmocnienie uprawnień Parlamentu Europejskiego, - stworzenie podstaw prawnych dla Unii Gospodarczej i Walutowej, - ustanowienie obywatelstwa europejskiego.
Do dalszych etapów pogłębiającej się integracji należały: - 26 marca 1995 r. traktat z Schengen znoszący kontrole na wspólnych granicach państw członkowskich, - 2 października 1997 r. traktat amsterdamski regulujący kwestie łamania zasad demokracji, praw człowieka, prawa wspólnotowego, dyskryminacji, zwalczania bezrobocia, zasad polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz zwiększający rolę Parlamentu Europejskiego,
- 24/25 marca 1999 r. zatwierdzenie Agendy 2000, ustanawiającej zasady pomocy finansowej dla państw kandydujących do Unii Europejskiej, - 10/11 grudnia 2000 r. traktat nicejski określający gotowość Unii Europejskiej do przyjęcia nowych członków.
Proces rozszerzania się wspólnoty europejskiej, był długotrwały i skomplikowany. Co więcej nie jest to proces zamknięty, gdyż wciąż spora grupa państw oczekuje na przyjęcie do tej struktury. Pierwszymi sześcioma państwami były państwa założycielskie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, czyli: - Republika Federalna Niemiec, - Francja, - Włochy, - Belgia, - Holandia, - Luksemburg.
30 stycznia 1973 r. do grona tych państw dołączyły: - Wielka Brytania, - Irlandia, - Dania, 1 stycznia 1981 r.: - Grecja, 1 stycznia 1986 r.: - Hiszpania, - Portugalia, 1 stycznia 1995 r.: - Finlandia, - Austria, - Szwecja.
Dużego tępa rozszerzenie Unii nabrało w 2004 i 2007 r. gdy do wspólnoty przystąpiło w dwóch turach 12 państw. W pierwszej kolejności, 1 maja 2004 r., przyjęto: - Cypr, - Czechy, - Estonię, - Litwę, - Łotwę, - Maltę, - Polskę, - Słowację, - Słowenię, - Węgry, w 2007 r. do Unii dołączyły: - Bułgaria, - Rumunia. Obecnie Unia Europejska składa się z 27 państw członkowskich.
II. Struktura i organizacja Unii Europejskiej. Unia Europejska jest związkiem gospodarczo politycznym między demokratycznymi państwami europejskimi. Unia respektuje następujące wartości: tożsamość narodową państw członkowskich, ich historię, tradycję i kulturę.
Cele Unii Europejskiej: promowanie ekonomicznego i społecznego postępu, wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego, dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego, rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości, ujednolicenie struktur gospodarczych krajów członkowskich, polepszenie standardu życia obywateli Unii.
Symbole Unii Europejskiej: W Unii Europejskiej obowiązują 23 języki oficjalne. Flaga ustanowiona 9 maja 1986 r. dwanaście złotych gwiazd w miejscach godzin na tarczy zegarowej na lazurowym tle, Hymn ustanowiony również 9 maja 1986 r. Oda do Radości Ludwiga von Beethovena w aranżacji Herberta von Karajana, Waluta euro. Wszystkie monety mają wspólne awersy z nominałem i symbolem greckiej litery epsilon z dwiema poziomymi liniami. Rewersy natomiast zawierają symbole narodowe. Euro jest prawnym środkiem płatniczym w 17 państwach UE, Paszport koloru burgundzkiego wina, z napisem Unia Europejska pod nazwą kraju wydającego ten dokument.
Życie w Unii Europejskiej. Powierzchnia Unii Europejskiej wynosi ponad 4 mln km², liczba jej mieszkańców 495 mln., daje to Unii trzecie miejsce na świecie pod względem liczby ludności (po Chinach i Indiach). Największym krajem jest Francja, najmniejszym zaś Malta, Polska zalicza się do grona większych państw unijnych zarówno pod względem powierzchni jak i liczby ludności. Poziom życia wykazany na podstawie wskaźnika PKB w krajach unijnych jest bardzo zróżnicowany. Według danych z 2009 r. najbogatszym państwem UE jest Luksemburg, a najuboższym Łotwa. Wśród pięciu najbogatszych państw mieszczą się również: Irlandia, Holandia, Austria i Szwecja.
Organy Unii Europejskiej: Rada Europejska, utworzona w 1974 r., w jej skład wchodzą szefowie rządów państw członkowskich i ich prezydenci, wyznacza główne kierunki polityki UE. Na jej czele stoi przewodniczący, reprezentujący UE na arenie międzynarodowej. Rada Unii Europejskiej, odpowiedzialna za prawo unijne, kieruje polityką gospodarczą wspólnoty, odgrywa istotną rolę w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa. W jej skład wchodzą ministrowie różnych resortów wszystkich państw członkowskich. Komisja Europejska, kontroluje stosowanie prawa wspólnoty oraz realizację postanowień prawnych, posiada inicjatywę ustawodawczą, pełni funkcję wykonawczą, zarządzającą i kontrolną. Komisję reprezentuje Wysoki Przedstawiciel do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, komisja obecnie liczy 20 komisarzy wybieranych co 5 lat. Funkcjonowanie komisji jest niezależne od decyzji poszczególnych państw.
Parlament Europejski, współdecyduje o prawie i budżecie UE, kontroluje parce Komisji, składa się z przedstawicieli państw członkowskich. Liczy obecnie 732 deputowanych wybieranych na 5-cio letnią kadencję, nad ich pracami czuwa przewodniczący. Od 14 lipca 2009 r. do 17 stycznia 2012 r. funkcje tą pełnił Jerzy Buzek, zastąpiony następnie przez Martina Schulza. Trybunał Sprawiedliwości, jego zadaniem jest dokonywanie wykładni i interpretacji prawa unijnego, czuwanie nad jego przestrzeganiem przez członków UE, rozstrzyga spory pomiędzy państwami członkowskimi, instytucjami unijnymi oraz pomiędzy obywatelami UE, a instytucjami. Składa się z 25 sędziów, Trybunał Obrachunkowy, sprawuje kontrole nad budżetem wspólnoty.
III. Polska w Unii Europejskiej. Korzyści wynikające z przystąpienia do Unii Europejskiej: rozwój przemysłu i handlu, modernizacja rolnictwa, zwiększenie inwestycji na rozwój edukacji i kultury.
Przemysł i handel: wzrost obrotów handlowych, wzrost opłacalności eksportu, napływ nowych technologii, rozbudowa i modernizacja infrastruktury drogowej i kolejowej, przyśpieszenie rozwoju gospodarczego, swobodny przepływ towarów i usług.
Rolnictwo: Unia przeznaczyła 7 mld 552 mln euro na modernizację polskiego rolnictwa, popularyzacja produkcji zdrowej i ekologicznej żywności, zwiększenie możliwości zbytu produktów rolnych, łatwiejszy dostęp do nowoczesnej technologii rolniczej.
Edukacja i kultura: możliwość swobodnego poruszania się po Unii i kształcenia się w szkołach i na uczelniach europejskich, dotacje unijne na ochronę kultury i rozwój nauki.
Prezydencja w Unii Europejskiej: Co 6 miesięcy jedno z państw członkowskich przewodniczy pracom Rady Unii Europejskiej. W tym okresie państwo to sprawuje prezydencję. W tym czasie jest ono odpowiedzialne za: organizację spotkań unijnych, nadaje kierunek polityczny Unii, dba o rozwój Unii, jej integrację oraz bezpieczeństwo.
W pierwszym półroczu 2011 r. prezydencję w UE sprawowały Węgry, 1 lipca zastąpiła je Polska. Do celów polskiej prezydencji należały m.in..: zakończenie negocjacji członkowskich z Chorwacją, stowarzyszeniowych z Ukrainą oraz przyśpieszenie negocjacji z Turcją, rozwój Partnerstwa Wschodniego, rozwój obronności, wspólnej polityki bezpieczeństwa i energetycznej UE, walka z nielegalną imigracją, wzmocnienie spójności wspólnoty, zwiększenie konkurencyjności UE na arenie międzynarodowej, utworzenie Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji.
Nasz kraj stał na czele wspólnoty do końca 2011 r., mimo tego, że nie wszystkie cele zostały w pełni osiągnięte, prezydencja Polski została oceniona przez społeczność europejską pozytywnie. W roku bieżącym prezydencję sprawują wspólnie Dania (I półrocze) i Cypr (II półrocze).
Dziękujemy za wysłuchanie prezentacji i jednocześnie zapraszamy chętnych do udziału w konkursie wiedzy p.t.: Polska w Unii Europejskiej.