JĘZYK BIAŁORUSKI POZIOM PODSTAWOWY

EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 JĘZYK BIAŁORUSKI POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMAT PUNKTOWANIA MAJ 2014

2 Egzamin maturalny z języka białoruskiego Część I Odpowiedzi maturzysty mogą przybierać różną formę językową, ale ich sens musi być zgodny z tekstem. Oceniając pracę maturzysty, należy stosować wskazaną punktację. Obszar standardów Opis wymagań Rozumienie pisanego tekstu Таццяны Рацько Мініяцюрная кніга як феномен мастацкай культуры Zadanie 1. () У кнігах можна знайсці інфармацыі пра гісторыю, развіццё культуры, пра мінулае. 1 p. za podanie wyjaśnienie sformułowania A. Schopenhauera Zadanie 2. (0 2) 1. поўны 2. адзіночны 3. сучасны 4. шырокі 2 p. za podanie czterech antonimów 1 p. za podanie dwóch antonimów Zadanie 3. () Odczytanie sensu akapitu II/14 Poprawna odpowiedź: утылітарныя рэчы 1 p. za podanie określenia утылітарныя рэчы Zadanie 4. () Poprawna odpowiedź: в 1 p. za zaznaczenie odpowiedzi в

Egzamin maturalny z języka białoruskiego 3 Zadanie 5. () Паясненні ў дужках на англійскай і польскай мовах паказваюць, што мініяцюрныя кнігі вядомыя ў розных культурах; паказваюць на распаўсюджанасць гэтых выданняў у розныя часы і на розных мовах. 1 p. za podanie określenie funkcji sformułowań w języku polskim i angielskim Zadanie 6. (0 2) Odczytanie sensu akapitów II/14 1. фальш 2. праўда 3. фальш 4. фальш 2 p. za podanie czterech poprawnych odpowiedzi 1 p. za podanie za podanie dwóch poprawnych odpowiedzi Zadanie 7. (0 2) Для аўтаркі прысутнасць мініяцюрнай кнігі ў культуры з яўляецца з явай вельмі цікавай; аўтарка лічыць, што трэба яе даследаваць. На жаль, сёння ў беларускай навуцы адсутнічаюць комплексныя даследванні мініяцюрных выданняў. 2 p. za omówienie stosunku autorki do miniaturowej książeczki i za podanie jednego argumentu 1 p. za omówienie stosunku autorki do miniaturowej książeczki lub za podanie jednego argumentu Zadanie 8. () Odczytanie sensu akapitu II/14 Poprawna odpowiedź: a 1 p. za podanie odpowiedzi a

4 Egzamin maturalny z języka białoruskiego Zadanie 9. (0 2) Poprawna odpowiedź: 1. аркуш 2. тыраж 3. ілюстрацыя 4. зборнік 2 p. za podanie czterech synonimów 1 p. za podanie dwóch synonimów Zadanie 10. () Poprawna odpowiedź б 1 p. za podanie odpowiedzi б Zadanie 11. (0 2) 1. ад XVI стагоддзя друкаваліся не толькі малітвасловы, але і творы мастацкай літаратуры; 2. ад XVII стагоддзя кампактныя кнігі невялікага фармата каштавалі значна таней, што садзейнічала павелічэнню тыражоў; 3. XVIII XIX стагоддзі развіццё мініяцюрнай кнігі ў Францыі і Англіі; 4. адкрыццё Г. Скамоні. 2 p. za podanie czterech faktów 1 p. za podanie dwóch faktów Zadanie 12. () Odczytanie sensu akapitu II/14 Стала магчымым практычна не абмежаванае памяншэнне тэкставых і ілюстрацыйных матэрыялаў. 1 p. za wyjaśnienie wpływu wynalezienia fotografii na rozwój miniaturowej książeczki

Egzamin maturalny z języka białoruskiego 5 Zadanie 13. () Rozpoznanie charakterystycznych cech stylu i języka tekstu II/20 Poprawna odpowiedź: в 1 p. za wskazanie odpowiedzi в Zadanie 14. (0 2) Rozpoznanie charakterystycznych cech stylu i języka tekstu II/20 1. наяўнасць навуковых тэрмінаў: фармат, шрыфт 2. аўтарка прыводзіць гістарычныя факты: Сістэматычны выпуск беларускіх мініяцюрных кніг пачаўся з 1963 г., калі на Мінскім паліграфічным камбінаце імя Я. Коласа быў надрукаваны зборнік вершаў і песень Звонкія крыніцы Адама Русака (69 100 мм) 2 p. za wskazanie dwóch cech gatunkowych 1 p. za wskazanie jednej cechy gatunkowej Zadanie 15. () Аднясенне да слова феномен, якое знаходзіцца ў загалоўку. 1 p. za odniesienie się do użytego w tytule słowa fenomen Część II Obszar standardów Tworzenie informacji Opis wymagań Pisanie własnego tekstu w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu III/1; III/2; III/7; III/9; III/11; III/12; III/13; III/15 Temat 1: На аснове філасофскага пытання аб шчасці закранутага ў вершах Н. Арсенневай і М. Танка, паразважай, з чаго складаецца чалавечае шчасце. Звярні ўвагу на форму абодвух твораў. Punk Kryteria tacja 1. Rozwinięcie 1. Informacje o autorach: Natalla Arsienniewa poetka emigracyjna, która 22 0 2

6 tematu Egzamin maturalny z języka białoruskiego większość życia spędziła poza ojczyzną, w Stanach Zjednoczonych; tematyka jej wczesnych utworów dotyczyła głównie przyrody oraz przeżyć osobistych; Maksim Tank twórca Zachodniej Białorusi; jeden z najwybitniejszych białoruskich poetów XX wieku; autor m.in. wierszy, poematów, artykułów krytycznych; pracował jako redaktor czasopisma Wożyk, główny redaktor czasopisma Połymia, sekretarz i przewodniczący Związku Pisarzy Białorusi. 2. Zauważenie, że wiersz Natalli Arsienniewaj został napisany w 1923 roku, natomiast wiersz Maksima Tanka w 1960 roku, co świadczy o ponadczasowości problematyki obu wierszy. Zauważenie, że problem poszukiwania szczęścia jest tematem uniwersalnym, ponadczasowym, występującym w literaturze w każdej epoce. 3. Określenie typu liryki obu utworów liryka refleksyjnoosobista. 4. Dostrzeżenie motywu przewodniego obu wierszy próba zrozumienia, czym jest szczęście, próba odpowiedzi na pytanie, czy dla każdego człowieka oznacza ono to samo. 5. Koncepcja szczęścia w wierszu Szczascie (Шчасце) Natalli Arsienniewaj: rozważania o naturze szczęścia postrzeganie szczęścia jako chwilowego odczucia, ulotnego, delikatnego; pojęcie abstrakcyjne, coś czego nie można dotknąć, zatrzymać na dłużej; porównanie szczęścia do: * słońca, które znika przysłonięte nawet małą chmurą pojawiającą się na spokojnym niebie; * kolorów drzew wiśniowych wiosną, które znikają wraz z opadającymi kwiatkami podczas podmuchu wiatru; * marzeń, które znikają po nietaktownej uwadze lub mocnym słowie. 6. Wskazanie anafory i jej funkcji w wierszu Natalli Arsienniewaj. 7. Koncepcja szczęścia w wierszu Szczascie (Шчасце) Maksima Tanka: składa się z najprostszych rzeczy, uczuć i zjawisk, z tego, co przynosi człowiekowi satysfakcję; wyliczanie części składowych szczęścia, omówienie metafor i pojęć: * chleb, zebrany w polu zboże, dar ziemi, dzięki któremu człowiek nie będzie głodny; * pot praca, wysiłek; * pył na drodze wędrowanie, podróżowanie, przemieszczanie się; * rodzinny widnokrąg strony rodzinne; 0 4 0 4

Egzamin maturalny z języka białoruskiego * przyjaźń silniejsza od śmierci relacje międzyludzkie, kontakt z innymi ludźmi, zaufanie; * pieśń radość, rozrywka, święto. 8. Zauważenie, że podmiot liryczny w wierszu Maksima Tanka: występuje w 1 os. l. poj.; na początku utworu zwraca się do kogoś bliskiego, z kim czuje się szczęśliwy; na końcu utworu zadaje pytanie retoryczne: czy inne części składowe, niż te wymienione przez niego, stworzyłyby również szczęście? 9. Dostrzeżenie budowy obu wierszy: wiersz Natalli Arsienniewaj stroficzny, zbudowany z trzech 4-wersowych strof; wiersz Maksima Tanka zbudowany z pięciu strof dystychicznych (strofa składająca się z dwóch wersów). 10. Dostrzeżenie poetyckiej funkcji środków artystycznego wyrazu: wskazanie funkcji metafor, porównań, epitetów. 11. Przedstawienie wniosków: Wniosek pełny: Arsienniewa i Tank przedstawili w swoich wierszach nieco inne podejście do tematu szczęścia. Według Natalii Arsienniewaj szczęście jest zjawiskiem ulotnym, ale pięknym, przypominającym słońce, kolory, marzenia. Według Maksima Tanka szczęście tworzą najprostsze rzeczy, uczucia i zjawiska I to właśnie one są w życiu najpiękniejsze i najcenniejsze. Wniosek częściowy: Zarówno Arsienniewa, jak i Tank w niezwykle poetycki sposób ujęli ten zawsze aktualny, ogólnoludzki problem, próbując odpowiedzieć na odwieczne pytanie: czym tak naprawdę jest szczęście? Próba podsumowania: Oboje twórcy przedstawili własny pogląd na szczęście. 7 0 2 4 2 1 2. Składnia i fleksja 3. Słownictwo, frazeologia, styl 4. Ortografia, interpunkcja Kryteria oceny języka i kompozycji 27 Poprawna i nieschematyczna składnia i poprawna fleksja. 9 Poprawna składnia i fleksja. 7 Na ogół poprawna składnia i fleksja. 5 Mimo błędów składnia i fleksja niezakłócająca komunikatywności 3 języka. Bogate i zróżnicowane słownictwo i poprawna frazeologia, 10 swobodny i żywy styl. Na ogół wystarczające słownictwo, poprawna frazeologia, 7 komunikatywny styl. Na ogół poprawne słownictwo i na ogół komunikatywny styl. 4 Na ogół bezbłędna ortografia i interpunkcja. 4 Nieliczne błędy ortograficzne różnego stopnia i błędy interpunkcyjne 2 również drugiego stopnia.

8 5. Kompozycja Egzamin maturalny z języka białoruskiego Błędy ortograficzne z przewagą drugorzędnych i liczne 1 interpunkcyjne z przewagą drugorzędnych. Funkcjonalna wobec tematu, spójna, logiczna. 4 Trójdzielna, spójna, graficzne wyodrębnienie głównych części. 2 Wskazująca na próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1 Temat 2: Чалавек і яго дарога жыцця. Паразважай над праблемай на аснове інтэрпрэтацыі твора Б. Сачанкі Дарога праз лес. Звярні ўвагу на пабудову твора. 1. Rozwinięcie tematu Kryteria 1. Informacje o autorze Borys Saczanka (1936 1995), pisarz, satyryk, badacz i krytyk literatury białoruskiej. Pracował w redakcji czasopism Połymja, Maładość i Spadczyna. 2. Wskazanie cech gatunkowych utworu Droga przez las nowela utwór epicki; skrócona, zarysowana akcja pełna dramatyzmu odbywa się w czasie II wojny światowej. Fabuła prowadzona dwutorowo przeszłość przeplata się z rzeczywistością. Tematem przewodnim jest konflikt wewnętrzny głównego bohatera. 3. Cechy charakterystyczne noweli budowa fabuły skoncentrowana na jednym zdarzeniu; treść odnosi się do teraźniejszości i pewnego zdarzenia w okresie II wojny światowej; brak rozbudowanego opisu przyrody i opisu charakterystyki psychologicznych cech bohatera; skoncentrowanie uwagi na drodze, która pod koniec opowiadania nabiera cech symbolicznych; retrospekcja; stopniowanie napięcia; punkt kulminacyjny. 4. Rola narratora prezentacja bohatera w czasie teraźniejszym; dokładny, obiektywny opis wydarzeń; opis przyczyn i skutków zdarzenia; ocena moralno-etyczna bohatera pozostawiona ocenie odbiorcy. 5. Kreacja Leonida w utworze nauczyciel szkoły wiejskiej; były partyzant; szanowany wśród mieszkańców; melancholijny i oddany własnym myślom; chętnie wraca do wspomnień z przeszłości; szczęśliwy w dzieciństwie; zakochany w młodości; Punk tacja 22 0 2 0 2 0 2 0 6

Egzamin maturalny z języka białoruskiego 9 2. Składnia i fleksja 3. Słownictwo, frazeologia, styl 4. Ortografia, interpunkcja bohaterski, zasłużony żołnierz ale przepełniony poczuciem winy; odczuwający ból i rozpacz po utracie ukochanej. 6. Symbolizm drogi motyw drogi jest obecny od początku do końca noweli; przeszłość partyzanta związana z tą konkretną przestrzenią, z tą drogą; droga jest symbolem życia; droga jest pokutą za uczynek; ta sama droga, którą chodzi codziennie Leonid, była ostatnią drogą Niny; droga jako los człowieka. 7. Przedstawienie wniosków Wniosek pełny: Borys Saczanka w opowiadaniu przedstawił tragiczny los człowieka, gdzie przeszłość odciska piętno na rzeczywistości i jest nierozłączną jej częścią. Główny bohater szanowany wiejski nauczyciel kroczy drogą, z której rzadko ktoś korzysta. Często odwołuje się do przeszłości wspominając partyzantkę oraz fakt, że tą drogą po raz ostatni szła jego ukochana Nina, do śmierci której pośrednio się przyczynił. Bohater przez całe życie niesie ciężar swojej winy, a droga, którą idzie, nie pozwala zapomnieć o tej winie i jest swoistą pokutą. Wniosek częściowy: W opowiadaniu autor ukazuje dramatyzm losu człowieka, który nieumyślnie przyczynił się do śmierci ukochanej osoby. Droga w utworze występuję jako łącznik z przeszłością, przywołuje wspomnienia, a także jest symbolem drogi pokutnej. Próba podsumowania: Autor ukazuje skomplikowany los człowieka, który nie zawsze zależy od niego samego. Kryteria oceny języka i kompozycji 27 Poprawna i nieschematyczna składnia i poprawna fleksja. 9 Poprawna składnia i fleksja. 7 Na ogół poprawna składnia i fleksja. 5 Mimo błędów składnia i fleksja niezakłócająca komunikatywności 3 języka. Bogate i zróżnicowane słownictwo i poprawna frazeologia, 10 swobodny i żywy styl. Na ogół wystarczające słownictwo, poprawna frazeologia, 7 komunikatywny styl. Na ogół poprawne słownictwo i na ogół komunikatywny styl. 4 Na ogół bezbłędna ortografia i interpunkcja. 4 Nieliczne błędy ortograficzne różnego stopnia i błędy interpunkcyjne 2 również drugiego stopnia. Błędy ortograficzne z przewagą drugorzędnych i liczne 1 interpunkcyjne z przewagą drugorzędnych. 0 4 4 2 1

10 5. Kompozycja Egzamin maturalny z języka białoruskiego Funkcjonalna wobec tematu, spójna, logiczna. 4 Trójdzielna, spójna, graficzne wyodrębnienie głównych części. 2 Wskazująca na próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1