Spis treści Część szara: Podstawy 1 Dyscyplina medyczna 1 1.1 Dyscyplina medyczna 1 2 Podstawy i techniki badawcze 2 2.1 Badanie podstawowe i najważniejsze warunki wymagane do przeprowadzenia badania 2 2.2 Ważne szczegóły anatomii klinicznej 3 2.3 Ważne szczegóły fizjologii klinicznej układu przedsionkowo-ślimakowego 7 2.4 Ucho: wywiad chorobowy i badanie kliniczne 10 2.5 Ucho: metody obrazowe 13 2.6 Metody badania słuchu 15 2.7 Diagnostyka zaburzeń w obrębie układu przedsionkowego 27 2.8 Nerw twarzowy 35 2.9 Nos i zatoki okołonosowe: najważniejsze dane dotyczące anatomii klinicznej 37 2.10 Nos i zatoki okołonosowe: najważniejsze dane dotyczące fizjologii klinicznej 40 2.11 Nos: wywiad chorobowy i badanie kliniczne 41 2.12 Zatoki okołonosowe: wywiad chorobowy i badanie kliniczne 46 2.13 Nosogardziel 49 2.14 Jama ustna, część ustna gardła 52 2.15 Anatomia kliniczna krtani 56 2.16 Krtań: najważniejsze dane dotyczące fizjologii klinicznej 59 2.17 Krtań, część krtaniowa gardła: wywiad chorobowy i badanie kliniczne 60 2.18 Głos 63 2.19 Szyja 65 2.20 Gruczoły ślinowe 67 2.21 Przełyk 70 2.22 Tchawica 71 Część zielona: Objawy przewodnie 3 Objawy przewodnie 73 3.1 Oparzenia kwasami i ługami 73 3.2 Dysfagia, odynofagia 74 3.3 Duszność 76 3.4 Chrypa/dysfonia 78 3.5 Kaszel odruchowy/przymus ciągłego odchrząkiwania u dorosłych 80 3.6 Kaszel odruchowy/przymus ciągłego odchrząkiwania u dzieci 82 3.7 Krwawienie z nosa (łac. epistaxis) 84 3.8 Zaburzenia węchu 86 3.9 Zapalenie błony śluzowej jam nosa i zatok przynosowych 88 3.10 Przewlekłe bóle głowy 90 3.11 Bóle uszu 92 3.12 Wyciek z ucha 94 3.13 Niedosłuch 96 3.14 Głuchota 98 3.15 Szumy uszne 100 3.16 Zawroty głowy 102 3.17 Palenie języka 103 3.18 Porażenie nerwu twarzowego 104
Część niebieska: Obraz chorobowy i terapia zachowawcza 4 Małżowina uszna 106 4.1 Wrodzone i nabyte zmiany anatomiczne 106 4.2 Uraz 109 4.3 Krwiak ucha 112 4.4 Zapalenia 113 4.5 Guzy 115 5 Przewód słuchowy 119 5.1 Całkowite zamknięcie woskowiną światła kanału, czop woskowinowy (łac. cerumen obturans) 119 5.2 Ciało obce 119 5.3 Egzostozy (wyrośla kostne) 120 5.4 Zwężenia (stenozy) 122 5.5 Rozlane zapalenie ucha zewnętrznego 123 5.6 Złośliwe martwicze zapalenie ucha zewnętrznego 125 5.7 Guzy przewodu słuchowego i ucha środkowego 126 6 Błona bębenkowa 129 6.1 Urazowe przedziurawienie błony bębenkowej 129 6.2 Zapalenie błony bębenkowej 130 7 Ucho środkowe 132 7.1 Wysięk z ucha 132 7.2 Ostre zapalenie ucha środkowego 136 7.3 Przewlekłe zapalenie ucha środkowego 139 7.4 Zapalenie wyrostka sutkowatego 143 7.5 Perlak 146 8 Ucho środkowe - ucho wewnętrzne 151 8.1 Uraz ciśnieniowy 151 8.2 Otoskleroza 152 8.3 Wady rozwojowe 156 8.4 Rany bezpośrednie (niebezpieczne) 160 8.5 Złamania kości skalistej 162 8.6 Guzy 165 9 Ucho wewnętrzne 169 9.1 Półpasiec uszny 169 9.2 Zapalenie błędnika 171 9.3 Stłuczenie błędnika (łac. contusio labyrinthi) 174 9.4 Przetoka płynu mózgowo-rdzeniowego 175 9.5 Nagła utrata słuchu 176 9.6 Uraz na skutek wybuchu 181 9.7 Uraz akustyczny 182 9.8 Wypadek akustyczny 184 9.9 Ostre uszkodzenia na skutek hałasu 185 9.10 Niedosłuch spowodowany hałasem (przewlekłe uszkodzenie na skutek hałasu) 186 9.11 Choroba Meniere'a 188 9.12 Szum uszny (tinnitus)/szmer uszny 191 9.13 Niedosłuch spowodowany wiekiem 196 9.14 Wrodzony niedosłuch ucha wewnętrznego 197 9.15 Głuchota 200 9.16 Środki pomocnicze w protetyce słuchu 202 9.17 Neuropatia przedsionkowa 204
9.18 Szyjne zawroty głowy 206 9.19 Łagodne paroksyzmalne pozycyjne zawroty głowy 208 9.20 Terapia fizykalna w przedsionkowych zawrotach głowy 214 9.21 Kinetozy - 215 9.22 Nerwiak przedsionka/nerwiak słuchowy 216 10 Nerw twarzowy 220 10.1 Porażenie nerwu twarzowego 220 11 Nos 224 11.1 Czyrak nosa 224 11.2 Guzy nosa zewnętrznego 226 11.3 Wady kształtu nosa zewnętrznego 228 11.4 Złamania rusztowania nosa 231 11.5 Krwawienie z nosa (łac. epistaxis) 233 11.6 Ostry nieżyt nosa (zapalenie nosa i zatok okołonosowych) 235 11.7 Alergiczny nieżyt nosa 235 11.8 Nadreaktywność nosowa 240 11.9 Intensywna terapia wstrząsu alergicznego 241 11.10 Przewlekły nieżyt nosa 244 11.11 Atroficzny (zanikowy) nieżyt nosa 246 11.12 Hiperplazja małżowiny nosowej 248 11.13 Skrzywienie przegrody 249 11.14 Krwiak przegrody, ropień przegrody 251 11.15 Perforacja przegrody 252 11.16 Polipowatość nosa i zatok 253 11.17 Zaburzenia węchu (dysosmia) 255 12 Toksykologia środowiskowa 259 12.1 Toksykologia środowiskowa 259 13 Nos, zatoki okołonosowe 262 13.1 Zapalenie zatok szczękowych 262 13.2 Zapalenie zatok sitowych 265 13.3 Torbiele śluzowe 269 13.4 Zapalenie zatok czołowych 271 13.5 Zapalenie zatok klinowych 274 13.6 Złamanie dna oczodołu (złamanie typu blow-out) 276 13.7 Złamania łuku jarzmowego/kości jarzmowej 279 13.8 Złamanie środkowej części twarzy 280 13.9 Złamania czołowo-podstawne (podstawy nosa) 282 13.10 Wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego z nosa 285 13.11 Guzy złośliwe nosa i zatok okołonosowych 287 13.12 Klasyfikacja TNM dla zatoki szczękowej, komórek kości sitowej 290 13.13 Neuralgia nerwu trójdzielnego 293 14 Nosogardziel 294 14.1 Wyrośla adenoidalne 294 14.2 Guzy 296 14.3 Klasyfikacja TNM w przypadku nosogardzieli 299 15 Jama ustna, część ustna gardła 301 15.1 Zaburzenia smaku 301 15.2 Zaburzenia połykania 302 15.3 Zapalenie warg 305 15.4 Opryszczka wargowa 307
15.5 Nowotwór nabłonkowy złośliwy wargi, nowotwór podstawnokomórkowy 308 15.6 Ciało obce 310 15.7 Uszkodzenie typu nadziania na pal 311 15.8 Oparzenie 312 15.9 Pleśniawki 313 15.10 Nawrotowe afty jamy ustnej 314 15.11 Wrzodziejące zapalenie dziąseł - 315 15.12 Półpasiec jamy ustnej 316 15.13 Opryszczkowe zapalenie dziąseł 317 15.14 Zapalenie języka 318 15.15 Alergiczne zapalenie języka 320 15.16 Ostre zapalenie gardła 321 15.17 Przewlekłe zapalenie gardła 322 15.18 Obrzęk naczynioruchowy 324 15.19 Neuralgia językowo-gardłowa 326 15.20 Przerost migdałków 328 15.21 Ostre zapalenie migdałków (łac. angina tonsillaris) 329 15.22 Mononukleoza zakaźna 331 15.23 Angina Plauta-Yincenta (wrzodziejące zapalenie jamy ustnej) 332 15.24 Opryszczkowe zapalenie gardła 334 15.25 Błonica 334 15.26 Przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych 336 15.27 Ropień okołomigdałkowy 338 15.28 Posocznica wywołana zapaleniem migdałków 340 15.29 Ropień zagardłowy 341 15.30 Ropowica, ropień dna jamy ustnej 343 15.31 Chrapanie 344 15.32 Infekcje krętkami kiły 347 15.33 Choroba Behęeta 349 15.34 Żabka - 350 15.35 Wole podstawy języka 351 15.36 Nowotwory niezłośliwe 352 15.37 Leukoplakia 353 15.38 Choroba Bowena (erytroplakia) 354 15.39 Rak języka i dna jamy ustnej 356 15.40 Rak migdałków podniebiennych 359 15.41 Klasyfikacja TNM gardła, jamy ustnej, ust 362 16 Krtań - 365 16.1 Neuralgia nerwu krtaniowego górnego 16.2 Ciało obce 366 16.3 Zewnętrzny uraz krtani 366 16.4 Uraz intubacyjny 368 16.5 Ostre zapalenie nagłośni 370 16.6 Obrzęk krtani (obrzęk wejścia do krtani) 16.7 Ostre zapalenie krtani 373 16.8 Przewlekłe zapalenie krtani 375 16.9 Guzki śpiewacze 376 16.10 Owrzodzenie kontaktowe 378 16.11 Obrzęk Reinkego 379 16.12 Wrodzony świst krtaniowy - 380 16.13 Porażenie nerwu krtaniowego wstecznego 382 16.14 Gruźlica krtani 384
16.15 Torbiel kieszonki krtaniowej 385 16.16 Zwężenie krtani 386 16.17 Łagodne nowotwory krtani 388 16.18 Brodawczakowatość młodzieńcza krtani 390 16.19 Dysplazja, rak in situ 391 16.20 Rak krtani 393 16.21 Klasyfikacja TNM nagłośni, głośni, podgłośni 396 17 Część krtaniowa gardła 400 17.1 Uchyłek części krtaniowej gardła 400 17.2 Rak części krtaniowej gardła 401 17.3 Klasyfikacja TNM części krtaniowej gardła 403 18 Zaburzenia głosu i mowy, zaburzenia językowe, płynności mowy oraz połykania 405 18.1 Prawidłowy rozwój mowy oraz rozwój językowy 405 18.2 Opóźniony rozwój mowy i języka 405 18.3 Dyslalia (bełkot) 407 18.4 Apraksja głosu i mowy, dyzartrie 408 18.5 Afazja 410 18.6 Giełkot (mowa bezładna) 411 18.7 Jąkanie (balbuties) 412 18.8 Rozwój głosu i przewlekła chrypka 414 18.9 Zaburzenia głosu na tle mutacyjnym lub endokrynnym 415 18.10 Funkcjonalne zaburzenia głosu 416 18.11 Organiczne zaburzenia głosu 419 18.12 Nosowanie (rynofonia) 420 18.13 Utrata głosu po częściowej lub całkowitej laryngektomii 422 19 Szyja 424 19.1 Cysta szyjna pośrodkowa i przetoka szyjna 424 19.2 Boczna cysta i przetoka szyi 426 19.3 Nowotwór kłębka szyjnego 428 19.4 Karotydynia 429 19.5 Hiperplazja węzłów chłonnych 431 19.6 Ostre zapalenie węzłów chłonnych 431 19.7 Przewlekłe zapalenie węzłów chłonnych 432 19.8 Gruźlica węzłów chłonnych 434 19.9 Kręcz szyi (łac. torticollis) 436 19.10 Ropień szyi 437 19.11 Zapalenie śródpiersia 439 19.12 Tłuszczak, lipomatoza szyi 441 19.13 Naczyniak niezłośliwy, naczyniak limfatyczny 442 19.14 Przerzuty do węzłów chłonnych (szyi) 444 19.15 Przerzut(y) do węzłów chłonnych szyi nieznanego nowotworu pierwotnego 446 19.16 Chłoniaki złośliwe 449 19.17 Łagodne wole tarczycy 452 19.18 Zapalenia tarczycy (łac. thyreoiditis) 453 19.19 Choroba Gravesa-Basedowa 456 19.20 Guzy tarczycy 456 19.21 Złośliwe nowotwory tarczycy 458 19.22 Klasyfikacja TNM tarczycy 461 20 Gruczoły ślinowe 464 20.1 Suchość w jamie ustnej (sialopenia, kserostomia) 464
Spis treści 20.2 Zespół Sjórgena 465 20.3 Urazy gruczołów ślinowych 466 20.4 Nagminne zapalenie przyusznic (świnka) 467 20.5 Ostre, ropne zapalenie gruczołów ślinowych 468 20.6 Przewlekłe zapalenie ślinianek przyusznych 469 20.7 Przewlekłe zapalenie ślinianek podżuchwowych 470 20.8 Kamica ślinianek 471 20.9 Nowotwory gruczołów ślinowych: gruczolak wielopostaciowy 473 20.10 Nowotwory gruczołów ślinowych: gruczolak jednopostaciowy 474 20.11 Złośliwe nowotwory gruczołów ślinowych 475 20.12 Klasyfikacja TNM gruczołów ślinowych 478 21 Przełyk 479 21.1 Singultus (czkawka) 479 21.2 Ciało obce 480 21.3 Poparzenie chemiczne 482 21.4 Obrażenie, przetoka 484 21.5 Zwężenie przełyku 485 21.6 Nowotwory łagodne 487 21.7 Rak przełyku 488 22 Tchawica, oskrzela 490 22.1 Uraz zewnętrzny 490 22.2 Ciała obce 491 22.3 Łagodne zapalenie tchawicy 491 22.4 Ostre zapalenie tchawicy (ostre zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli) 492 22.5 Zwężenie tchawicy 494 22.6 Nowotwory 495 23 Skóra 497 23.1 Rak podstawnokomórkowy 497 23.2 Czerniak 498 24 AIDS 504 24.1 Zespół nabytego niedoboru odporności 504 24.2 Mięsak Kaposiego 506 Część czerwona: Procedury chirurgiczne 25 Chirurgiczna profilaktyka antybiotykowa 509 25.1 Chirurgiczna profilaktyka antybiotykowa 509 26 Ucho 510 26.1 Plastyka, rekonstrukcja małżowiny usznej 510 26.2 Usunięcie woskowiny, ciał obcych 511 26.3 Paracenteza, nacięcie błony bębenkowej 511 26.4 Myringoplastyka, tympanoplastyka 513 26.5 Antrotomia, mastoidektomia/operacja radykalna 515 26.6 Tympanotomia 517 26.7 Stapedotomia, stapedektomia 518 26.8 Choroba Menierea: leczenie operacyjne 520 26.9 Dekompresja, rekonstrukcja nerwu twarzowego 522 26.10 Otochirurgiczne usunięcie schwannomy nerwu przedsionkowo-ślimakowego 524 26.11 Wszczepialne aparaty słuchowe 525
27 Pooperacyjne leczenie po zabiegach nosa i zatok przynosowych 533 27.1 Pooperacyjne leczenie po zabiegach nosa i zatok przynosowych 533 28 Nos - 534 28.1 Tamponada nosa 534 28.2 Tamponada Bellocąa (tamponada tylna nosa) 534 28.3 Podwiązanie żyły kątowej 536 28.4 Nastawienie złamanego szkieletu nosa 537 28.5 Zmniejszenie małżowin nosowych 538 28.6 Septoplastyka 540 28.7 Funkcjonalna (septo-)rynoplastyka 541 28.8 Polipektomia 543 28.9 Rynotomia boczna 544 29 Zatoki przynosowe 545 29.1 Wewnątrznosowa endoskopowa operacja zatok szczękowych (okienkowanie zatok szczękowych) 545 29.2 Wewnątrzustna (przezzatokowa) operacja zatok szczękowych 546 29.3 Wewnątrznosowa operacja zatok przynosowych (zng.functional endoscopic sinus surgery - FESS) 547 29.4 Wywiercenie otworu w zatokach czołowych metodą Kummel-Becka 550 29.5 Chirurgia zatok czołowych z zewnątrz 551 29.6 Złamanie rozprężające oczodołu (ang. blow-outfracture) 552 30 Nosogardło 554 30.1 Adenotomia 554 31 Jama ustna, część ustna gardła 556 31.1 Nacięcie ropnia okołomigdałkowego 556 31.2 Wycięcie migdałków 557 31.3 Tonsillotomia 558 32 Pooperacyjne leczenie po zabiegach krtaniowo-tchawiczych 559 32.1 Pooperacyjne leczenie po zabiegach krtaniowo-tchawiczych 559 33 Krtań, gardło dolne 560 33.1 Wyłuszczanie fałdów głosowych (dekortykacja) 560 33.2 Chordektomia, częściowa resekcja krtani 561 33.3 Laryngektomia 563 34 Szyja 566 34.1 Limfadenektomia szyjna 566 35 Ślinianki 568 35.1 Usuwanie kamienia ślinowego 568 35.2 Wycięcie ślinianki podżuchwowej 569 35.3 Powierzchowna (boczna) parotidektomia 569 36 Przełyk 572 36.1 Wziernikowanie przełyku 572 37 Tchawica 575 37.1 Wziernikowanie tchawicy i oskrzeli 575 37.2 Konikotomia 577 37.3 Tracheotomia, przezskórna tracheotomia dylatacyjna 577 Indeks 581