CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POPYT TURYSTYCZNY
Proces tworzenia się ruchu turystycznego jako zjawiska społecznego wyznaczają uwarunkowania - środowiska społecznego, - ekonomicznego - i przyrodniczego. Określają one warunki i możliwości rozwoju turystyki.
Najstarsze definicje popytu turystycznego określają go jako sumę dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści skłonni są nabyć przy określonym poziomie cen". Pojęcie to w swojej istocie nie różni się od pojęcia popytu na wszystkie inne dobra i towary istniejące na rynku. Część popytu turystycznego ma charakter analogiczny do reprezentowanego powszechnie przez konsumentów popytu na inne dobra i usługi, jednakże część popytu, stanowiąca realizację podstawowych potrzeb turystycznych, ma charakter specyficzny. Specyfiką popytu turystycznego jest to, że nabywanie dóbr turystycznych oznacza kupowanie prawa do korzystania z tych dóbr: słońca, wody, czystego powietrza, oglądania dzieł sztuki itp.
Czynniki, które zaliczane są do głównych determinant rozwoju ruchu turystycznego. Należą do nich: - Zwiększenie ilości czasu wolnego - Wzrost poziomu dochodów realnych ludności - Upowszechnienie się oświaty i zmiany w sferze obyczajów - Rozwój środków transportu - Procesy industrializacyjno-urbanizacyjne - Walory i infrastruktura turystyczna - Polityka turystyczna
Zwiększenie ilości czasu wolnego czas wolny jest kategorią czasu poza pracą zawodową, pozostającą do swobodnej dyspozycji, zgodnej z zainteresowaniami, a wykorzystywanej na wypoczynek, rozwijanie zainteresowań, uczestniczenie w zdobyczach cywilizacji, imprezach kulturalnych, poświęcanej na rozrywkę itp. Zwiększanie ilości czasu wolnego realizowane jest poprzez zmniejszanie: liczby godzin pracy dziennie, liczby dni pracy w tygodniu (wydłużanie weekendów), liczby tygodni pracy w roku (wydłużanie urlopów wypoczynkowych), liczby lat pracy w życiu (wydłużanie okresu obowiązkowego nauczania oraz obniżanie wieku emerytalnego). Czas wolny ma do spełnienia trzy podstawowe funkcje: reprodukcję sił człowieka (odnowę sił fizycznych), rozrywkę (regenerację sił psychicznych), rozwój kulturalny (rozwój osobowości, kwalifikacji, wiedzy).
Wzrost poziomu dochodów realnych ludności siła nabywcza ludności determinuje możliwości realizacji popytu turystycznego. Przy wzroście zamożności społeczeństwa nie tyle warunkuje możliwości wyjazdu, co jego rodzaj tani lub drogi. W krajach, gdzie turystyka stała się integralnym elementem modelu życia, poziom dochodów realnych wraz z zainteresowaniami są czynnikami określającymi w mniejszym stopniu podjęcie decyzji wyjazdu. Wzrost poziomu dochodów wpływa na: wybór miejsca spędzania urlopów, okresu pobytu, rodzaju środka komunikacji, bazy noclegowej, zachowań w miejscu czasowego pobytu.
Upowszechnienie się oświaty i zmiany w sferze obyczajów rozwój oświaty spowodował wzrost poziomu kulturalnego społeczeństw, w konsekwencji rozbudzenie potrzeb poznawczych i uznanie istotnej roli aktywnego wypoczynku w regeneracji sił fizycznych i psychicznych. Wzrost poziomu świadomości społecznej powoduje pojawienie się troski o jakość życia i własne zdrowie, co z kolei tworzy model konsumpcji, w którym turystyka i aktywny wypoczynek odgrywają istotną rolę. Decyzje dotyczące sposobu spędzania czasu wolnego i struktury konsumpcji w czasie wolnym zależne są od istniejących w tym zakresie tradycji oraz powstających nowych nawyków i stereotypów. Na ich tworzenie mają wpływ zmiany obyczajów i styl życia. Z kolei one determinowane są istniejącymi uwarunkowaniami poziomem rozwoju gospodarczego kraju, zamożnością społeczeństwa, mobilnością itp.
Rozwój środków transportu powoduje wzrost mobilności społeczeństw, ułatwia i przyspiesza zmianę miejsca pobytu. Postęp w środkach komunikacji powoduje wzrost ich liczby, zwiększa dostępność, szybkość, komfort przejazdu, bezpieczeństwo podróży oraz powoduje relatywne obniżenie kosztów przejazdu, a w konsekwencji łatwość poruszania się i możliwość dotarcia do każdego wybranego miejsca. Jest to jeden z najważniejszych bodźców, który spowodował rozwój turystyki masowej, a tym samym nadał turystyce status osobnego działu gospodarki.
Procesy industrializacyjno-urbanizacyjne uprzemysłowienie ma bezpośredni związek ze wzrostem urbanizacji, a w sumie oba czynniki zwiększają aktywność turystyczną mieszkańców. Procesy industrializacji powodują rozwój gospodarczy, wzrost dochodów, ale jednocześnie rośnie zanieczyszczenie środowiska. Powstają duże ośrodki miejskie, dochodzi do koncentracji dużej liczby ludności na małej przestrzeni, rozbudowuje się miejska infrastruktura. Wszystko to powoduje wzrost zmęczenia człowieka, wywiera negatywny wpływ poprzez potęgowanie hałasu oraz duże zagęszczenie ludności. Wywołuje to naturalną reakcję zmiany otoczenia, konieczności wypoczynku, kontaktu ze środowiskiem przyrodniczym dla regeneracji sił fizycznych i psychicznych. Tak rodzi się potrzeba wyjazdów turystycznych.
Walory i infrastruktura turystyczna walory kształtują strukturę przestrzenną podróży i stanowią główną siłę przyciągania turystów. Mają charakter materialny lub niematerialny, są elementem przyrody lub dziełem człowieka, ich rozwój jest konsekwencją udostępniania dotychczas nie zagospodarowanych zasobów przyrody lub ich tworzenia przez człowieka. Infrastruktura dostosowana do rodzajów walorów pozwala na ich turystyczne wykorzystanie oraz na przyjazd i pobyt w miejscowości lub regionie turystycznym.
Polityka turystyczna wyraża się w stwarzaniu sprzyjających warunków rozwoju gospodarki turystycznej. W ramach polityki turystycznej mogą być preferowane: rodzaje środowisk społecznych, które uczestniczą w ruchu turystycznym na zasadach preferencyjnych (np. młodzież, emeryci, renciści itp.); wybrane rodzaje ruchu turystycznego (np. ekoturystyka, agroturystyka, turystyka edukacyjna itp.); tereny regiony, gminy, miasta dla których rozwój turystyki stanowi szansę rozwoju gospodarczego.
Polityka turystyczna jest kształtowana na poziomach: - krajowym (ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe - np. Natura 2000, regulacje dot. ruchu granicznego) - regionalnym (uchwały sejmików, decyzje marszałków, rad gmin - np. powołanie stowarzyszeń w celu promocji regionu) - lokalnym (akty prawne lokalnych samorządów - np. podatek klimatyczny, kontrola uprawnień przewodnickich)
W ramach polityki państwa winny być podejmowane następujące kroki: - tworzenie formalnych i organizacyjnych podstaw rozwoju gospodarki turystycznej, - prowadzenie odpowiednia polityka podatkowej, kredytowej i motywacyjnej stymulującej rozwój działalności w sferze gospodarki turystycznej, - przyznawanie ulg prawno-finansowych dla osób prywatnych podejmujących inwestycje w dziedzinie turystyki, - organizowanie drożnego systemu zarządzania turystyką, - przeznaczanie środków na rozwój infrastruktury turystycznej, - zapewnienie samodzielności samorządom terytorialnym itp.
Istotny jest również stosunek państwa do formalności granicznych, mających znaczenie dla rozwoju turystyki międzynarodowej. Państwo ma swobodę decyzji co do ustalania warunków przekraczania jego granicy przez własnych obywateli i cudzoziemców. Może ją jedynie ograniczać zawarcie w tym względzie umów z innymi państwami. Stąd też państwo, ustalając określone zasady przekraczania granicy, może ograniczać, utrudniać lub preferować turystykę wyjazdową własnych obywateli lub turystykę przyjazdową cudzoziemców w stosunku do wszystkich lub tylko wybranych krajów.
Formalności graniczne obejmują odprawę: paszportową, wizową, celną, dewizową, sanitarną. Liberalizacja formalności granicznych, usprawnianie obsługi, a zwłaszcza tendencje do eliminowania wiz, ograniczania kontroli celnej i paszportowej, mają bardzo istotne znaczenie dla rozwoju turystyki międzynarodowej.
Strefa Schengen