ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY 2010 ROK

ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY 2010 ROK 1

SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 ROZDZIAŁ I STRUKTURA OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W STAŻACH W 2010 ROKU... 7 ROZDZIAŁ II OBSZARY ZAWODOWE W REALIZACJI STAŻY W ROKU 2010... 15 ROZDZIAŁ III STAŻE NA TLE POZOSTAŁYCH INSTRUMENTÓW RYNKU PRACY W LATACH 2007-2010... 18 ROZDZIAŁ IV WYDATKI NA REALIZACJĘ STAŻY W STOSUNKU DO INNYCH AKTYWNYCH FORM W LATACH 2007-2010... 20 ROZDZIAŁ V STAŻE W PROGRAMACH LOKALNYCH REALIZOWANYCH W 2010 ROKU... 23 ROZDZIAŁ VI EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA I KOSZTOWA STAŻY W 2010 r... 26 PODSUMOWANIE... 36 SPIS TABEL... 37 SPIS WYKRESÓW... 38 2

WSTĘP Niniejsze opracowanie to kontynuacja opracowania z roku 2009. Jest to także konsekwencja zjawisk zachodzących w dziedzinie aktywizacji osób bezrobotnych poprzez Powiatowe Urzędy Pracy. Wśród aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu staże wiodły prym zarówno pod względem uczestników, jak i środków przeznaczonych na ich realizację. Ponadto zgromadzone dane umożliwiają określenie efektywności kosztowej oraz zatrudnieniowej, które to mogą być źródłem informacji dla osób zainteresowanych przeprowadzeniem głębszej analizy zjawiska. Nie mniej jednak niniejsza publikacja przedstawia różne aspekty związane ze stażami w sposób zwięzły i przystępny. Prezentowane dane odnoszą się zarówno do struktury osób biorących udział w stażach w ujęciu powiatowym, a także wojewódzkim dostarczając potencjalnym odbiorcom informacji w formie zintegrowanej. Szczególnie dużą wagę można przypisać tej części opracowania, która dokonuje komparacji staży do pozostałych aktywnych form, będąc swego rodzaju drogowskazem w dziedzinie aktywizacji zawodowej analogicznie do poprzedniego opracowania. Raport bazuje przede wszystkim na danych zawartych w Załączniku nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok za pomocą którego można wyszczególnić osoby bezrobotne, a także niepełnosprawnych: bezrobotnych oraz poszukujących pracy nie pozostających w zatrudnieniu. Załącznik nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 z kolei dostarczył informacji dotyczących np. co do ilości osób uczestniczących w stażach w podziale na grupy osób bezrobotnych. Oba dokumenty prezentowały stan na koniec 2010 r. Wydatki oraz efektywność kosztowa staży zostały natomiast przedstawione na podstawie Sprawozdań MPiPS-02, tak więc głównym źródłem danych niezbędnych do opracowania niniejszej analizy pozostają sprawozdania Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Uznanie należy się powiatowym urzędom pracy województwa zachodniopomorskiego, bowiem w oparciu o ich rzetelną pracę możliwe było wykorzystanie zagregowanych danych w formie sprawozdań. Ponadto Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie przygotowując niniejszy materiał, realizuje powinność wykonania zadania, zgodnie z zapisami art. 8 ust. 1 pkt 13 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 69 poz. 415 ze zm.). 3

Zgodnie z zapisami art. 2 ust. 1 pkt 34 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej: ustawy), staż to: wykonywanie w miejscu pracy określonych zadań, umożliwiających nabywanie praktycznych umiejętności, które pozwolą później na samodzielne wykonywanie pracy. Przede wszystkim jednak staż jest formą aktywizacji przynoszącą obustronne korzyści: pracodawca zyskuje osobę świadczącą pracę na jego rzecz (często cennego przyszłego pracownika), nie ponosząc przy tym kosztów wynagrodzenia, a stażysta zdobywa doświadczenie i nowe umiejętności otrzymując jednocześnie stypendium w wysokości 120% podstawowego zasiłku dla bezrobotnych wypłacane przez działający w imieniu starosty powiatowy urząd pracy, zachowuje ponadto status osoby bezrobotnej, a odbywanie stażu nie wyklucza poszukiwania zatrudnienia u innego pracodawcy. Staż odbywa się na podstawie umowy zawartej pomiędzy powiatowym urzędem pracy a organizatorem stażu, w oparciu o program opracowany przez pracodawcę i zaakceptowany przez organizujący go urząd. Przy ustalaniu programu powinny być uwzględnione predyspozycje psychofizyczne i zdrowotne, poziom wykształcenia oraz dotychczasowe kwalifikacje zawodowe bezrobotnego. Można więc pokusić się o stwierdzenie, że staż umożliwia osobie bezrobotnej komfort zdobywania doświadczenia zawodowego w preferowanej przez niego formie i w zakresie dopasowanym indywidualnie do jego potrzeb i predyspozycji. Podsumowując, stażysta nie zawiera z pracodawcą umowy o pracę i nie otrzymuje od niego gratyfikacji finansowych. Na staż trwający od 3 do 12 miesięcy mogą zostać skierowani bezrobotni: - do 25 roku życia, - którzy nie ukończyli 27 roku życia w okresie 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie poświadczającym ukończenie szkoły wyższej. Na staż trwający od 3 do 6 miesięcy mogą zostać skierowani bezrobotni: - długotrwale lub po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, o którym mowa w art. 50 ust. 2 pkt 2 ustawy, - kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, - powyżej 50 roku życia, - bez kwalifikacji zawodowych, - bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, - samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, - którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, - niepełnosprawni (także poszukujący pracy niepozostający w zatrudnieniu). Wymiar czasu pracy obowiązujący stażystę: -nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a bezrobotnego, będącego osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym lub umiarkowanym 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo, - bezrobotny może odbywać staż w niedzielę i święta, w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej tylko za zgodą starosty i o ile charakter pracy w danym zawodzie wymaga takiego rozkładu czasu pracy, - bezrobotny nie może odbywać stażu w godzinach nadliczbowych, -bezrobotnemu odbywającemu staż przysługuje prawo do okresów odpoczynku na zasadach przewidzianych dla pracowników, 4

- stażysta ma prawo do 2 dni wolnych (za które przysługuje stypendium stażowe) za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Obowiązki stażysty: - sumienne i staranne wykonywanie zadań objętych programem stażu oraz stosowanie się do poleceń organizatora i opiekuna stażu, o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa, - przestrzeganie ustalonego przez organizatora stażu rozkładu czasu pracy, - powiadomienie ustne i pisemne powiatowego urzędu pracy o zaistniałych problemach w realizacji programu stażu, - przestrzeganie przepisów i zasad obowiązujących u organizatora, w szczególności regulaminu pracy, tajemnicy służbowej, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych, - sporządzenie sprawozdania z przebiegu stażu zawierającego informacje o wykonywanych zadaniach oraz uzyskanych kwalifikacjach lub umiejętnościach zawodowych, dostarczenie urzędowi pracy, w terminie 7 dni od jej otrzymania, opinii wydanej przez pracodawcę, wraz z ww. sprawozdaniem. Podstawowe obowiązki pracodawcy wobec stażysty - na zasadach analogicznych jak w stosunku do pozostałych pracowników: - zapoznanie z programem stażu, jego obowiązkami i uprawnieniami oraz regulaminem pracy, - zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków odbywania stażu oraz profilaktycznej ochrony zdrowia, - przeszkolenie w zakresie BHP, przepisów przeciwpożarowych, przydzielenie odzieży i obuwia roboczego, środków ochrony indywidualnej oraz niezbędnych środków higieny osobistej, - zapewnienie bezrobotnemu bezpłatnych posiłków i napoi profilaktycznych. Ponadto pracodawca ma obowiązek: - zapoznać stażystę z programem stażu, - bezzwłoczne, nie później niż w terminie 7 dni, poinformować powiatowy urząd pracy o przypadku przerwania stażu, o każdym dniu nieusprawiedliwionej nieobecności bezrobotnego oraz o innych zdarzeniach istotnych dla odbywania stażu, - wyznaczyć opiekuna osoby objętej programem stażu, - niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni po zakończeniu realizacji programu stażu, wydać bezrobotnemu opinię zawierającą informacje o zadaniach realizowanych i umiejętnościach praktycznych pozyskanych w trakcie stażu na tej podstawie starosta wydaje bezrobotnemu zaświadczenie o odbyciu stażu (które bezrobotny może okazać przyszłemu pracodawcy jako dokument potwierdzający posiadanie określonego doświadczenia zawodowego) - dostarczenie staroście w terminie 5 dni po zakończeniu każdego miesiąca stażu listy obecności podpisywanej przez bezrobotnego. Staż może zostać przerwany: - przez osobę bezrobotną odbywającą staż w przypadku podjęcia pracy, - na wniosek bezrobotnego odbywającego staż lub z urzędu, 5

- powiatowy urząd pracy może rozwiązać (po wysłuchaniu organizatora) z pracodawcą umowę w przypadku: nierealizowania przez pracodawcę programu stażu, niedotrzymywania warunków odbycia stażu przez organizatora, - na wniosek pracodawcy lub z urzędu (po zasięgnięciu opinii pracodawcy i wysłuchaniu bezrobotnego) urząd może pozbawić bezrobotnego możliwości kontynuowania stażu w przypadku: naruszenia przez stażystę podstawowych obowiązków określonych w regulaminie pracy, w szczególności stawienia się do pracy w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych lub spożywania w miejscu pracy alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych - nieusprawiedliwionej nieobecności stażysty podczas więcej niż jednego dnia pracy - usprawiedliwionej nieobecności stażysty, uniemożliwiającej zrealizowanie programu stażu 1. Konsekwencje przerwania stażu z winy bezrobotnego: - utrata prawa do stypendium stażowego; - pozbawienie statusu osoby bezrobotnej na okres 120, 180 lub 270 dni przy odpowiednio pierwszym, drugim i kolejnym przerwaniu stażu, zwrot kosztów stażu poniesionych przez powiatowy urząd pracy. Staże dostępne są nie tylko dla młodych osób bezrobotnych, ale także dla wszystkich grup bezrobotnych pozostających w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Powyższe spowodowało, iż jest to, jak obrazuje Rysunek nr 1, instrument powszechnie stosowany w praktyce powiatowych urzędów pracy, także naszego regionu. Na udział w stażu zdecydowało się w 2010 r. w województwie zachodniopomorskim 15 596 osób, zaś ukończyło tę formę 13 042 osoby dotyczy zarówno osób bezrobotnych, jak i poszukujących pracy. Zdecydowanym liderem w analizowanym okresie było Miasto Szczecin, gdzie odnotowano rozpoczęcie stażu przez 1 635 osób, a ukończenie tej formy aktywizacji przez 1 101 stażystów. Najmniejsza ilość osób, która wzięła udział w stażach pochodziła ze Świnoujścia 154 osoby. Należy mieć jednak na uwadze różnice w liczebności populacji w poszczególnych gminach. Warto jednocześnie zwrócić uwagę na efektywność zatrudnieniową dla województwa, która osiągnęła poziom 56%, co należy uznać za dość dobry poziom na tle ogólnopolskiej efektywności zatrudnieniowej plasującej się na poziomie ok. 48%. 1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 sierpnia 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. z 2010 Nr 142 poz. 1160). 6

Wykres 1. Liczba osób, które rozpoczęły oraz ukończyły program stażu, na terenie poszczególnych powiatów województwa zachodniopomorskiego w 2010 r. Województwo 15596 13014 M. Szczecin 1635 1100 choszczeński 1238 1251 stargardzki 1154 548 pyrzycki 1059 981 goleniowski 1024 769 łobeski 1014 725 drawski 962 870 gryfiński 917 752 myśliborski szczecinecki białogardzki 787 762 692 894 597 685 rozpoczęły ukończyły gryficki 603 450 świdwiński 568 659 kołobrzeski 538 179 wałecki 500 455 policki 482 360 kamieński 448 474 koszaliński (+ m. Koszalin) 419 414 sławieński 241 327 M. Świnoujście 154 146 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok ROZDZIAŁ I STRUKTURA OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W STAŻACH W 2010 ROKU W rozdziale I nacisk położono na przedstawienie struktury osób bezrobotnych biorących udział w programie stażu. Zagregowane dane zaprezentowano także graficznie za pomocą wykresów w celu zobrazowania zjawisk zachodzących zarówno w powiatach jak i w szerszym, regionalnym ujęciu. W identyfikacji uwzględniono takie cechy jak: płeć, wiek, a także wybrane grupy osób bezrobotnych (w tym z art. 49 Ustawy, zwana dalej ustawą). 1.1. Niepełnosprawni bezrobotni oraz poszukujący pracy nie pozostający w zatrudnieniu uczestniczący w programie stażu Osoby niepełnosprawne zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne lub poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu, mają prawo korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy 7

bezrobotni (bez niepełnosprawn ych) niepełnosprawni bezrobotni niepełnosprawni poszukujący pracy i nie pozostający w zatrudnieniu ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK na zasadach określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2012, poz. 769). Jest to ponadto grupa, określana przez ustawodawcę jako będąca w szczególnej sytuacji na rynku pracy zgodnie z art. 49 ustawy. Reprezentatywność grupy bezrobotnych osób niepełnosprawnych w gronie stażystów na tle województwa była znikoma, stanowili oni bowiem jedynie niecałe 2% wszystkich uczestników, natomiast niepełnosprawni poszukujący pracy nie pozostający w zatrudnieniu to zaledwie 0,2% ogółu stażystów. Wykres 2. Odsetek osób, które ukończyły staże w 2010 r. 83,7% 82,0% 75,7% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok 8

Uczestnicy staży w podziale na płeć Kobiety w 2010 r. tak jak w latach minionych stanowiły zdecydowaną większość jeśli chodzi o uczestnictwo w programach stażowych. Ich udział wyniósł nieco ponad 70,4%, tj. 10980 osoby, w stosunku do mężczyzn gdzie odnotowany odsetek to ok. 29,6% - 4616 osób. Wykres 3. Liczba osób, które uczestniczyły w stażu wg płci w 2010 r. 4616 kobiety mężczyźni 10980 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok. Jak wynika ze zgromadzonych danych (wykres 4), większość uczestników staży, niezależnie od płci, skierowana została w 2010 r. na staże trwające od 3 do 6 miesięcy. 9

bezrobotni (bez niepełnosprawnych) niepełnosprawni bezrobotni niepełnosprawni poszukujący pracy i nie pozostający w zatrudnieniu ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK Wykres 4. Liczba osób, które ukończyły staż - wg płci oraz czasu trwania programu 2010 r. 5290 3809 2234 1709 mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety od 3 do 6 miesięcy powyżej 6 do 12 miesięcy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok Wykres 4 z kolei to obraz struktury osób bezrobotnych biorących udział w stażach, ale tym razem z uwzględnieniem osób niepełnosprawnych. Także w tym przypadku widać zdecydowaną przewagę kobiet pośród uczestników staży. Dane dotyczą osób, które ukończyły program stażu. Wykres 5. Struktura uczestników staży w województwie zachodniopomorskim w podziale na płeć oraz z uwzględnieniem osób niepełnosprawnych - 2010 r. 10980 4284 97 198 13 24 mężczyźni kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok. 10

białogardzki choszczeński drawski goleniowski gryficki gryfiński kamieński kołobrzeski koszaliński łobeski m. Koszalin myśliborski policki pyrzycki sławieński stargardzki m. Szczecin szczecinecki świdwiński m. Świnoujście wałecki 63,0% 63,5% 64,8% 65,6% 66,6% 69,3% 69,4% 69,5% 70,8% 70,9% 71,0% 71,0% 71,4% 72,0% 72,3% 72,8% 73,1% 74,0% 74,6% 76,4% 76,6% ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK Uczestnicy staży w podziale na płeć ujęcie powiatowe Przewaga kobiet biorących udział w stażach charakterystyczna dla całego regionu, została jeszcze bardziej zaakcentowana w ujęciu powiatowym. Najwyższy poziom feminizacji osiągnął powiat wałecki (76,6%), tuż za nim m. Świnoujście (76,4%). Najmniej kobiet, bo 63% skierowano na staż w powiecie białogardzkim, ale wciąż była to większość uczestniczących. Zestawienie dotyczy osób bezrobotnych, bez udziału osób poszukujących pracy. Wykres 6. Udział kobiet wśród osób odbywających staż w podziale na powiaty w 2010 r. [w %] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok 1.2. Wybrane kategorie osób bezrobotnych (bez osób poszukujących pracy) odbywających staż, w tym znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy Kategorie osób, które znajdują się w szczególnej sytuacji na rynku pracy określa art. 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, są to bezrobotni: - do 25 roku życia, - długotrwale, - po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, o którym mowa w art. 50 ust. 2 pkt 2, - kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, - powyżej 50 roku życia, - bez kwalifikacji zawodowych, - bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, - samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, - po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, 11

- niepełnosprawni. Ustawodawca wyszczególnił tę grupę osób po to, by kierować do niej wsparcie w sposób rozszerzony i priorytetowy. Podrozdział został poświęcony wybranym kategoriom osób z powyższego katalogu. Dodatkowo, jako grupę o wysokiej liczebności w badanym obszarze, do analizy włączono zamieszkałych na wsi. Wykres 7.Liczba osób bezrobotnych uczestniczących w stażach w 2010 r. w wybranych kategoriach 9210 6164 4314 1123 do 25 roku życia pow. 50 roku życia długotrwale bezrobotni zamieszkali na wsi Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok Wykres 7 obrazuje liczebność osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy biorących udział w programie stażowym bez osób poszukujących pracy. Najliczniej reprezentowana była grupa osób młodych tj. do 25 roku życia, następnie przez osoby zamieszkałe na wsi, a także długotrwale bezrobotne. Jednocześnie, za najbardziej miarodajne oraz przejrzyste uznano procentowe zestawienie. Osoby do 25 roku życia stanowiły 44,3% odsetek osób biorących udział w stażach. Niemal 30% odsetek to osoby zamieszkałe na terenach wiejskich, nieco ponad 20% to osoby długotrwale bezrobotne. Najniższy wskaźnik 5,4% dotyczył osób powyżej 50 roku życia. Warto zaznaczyć, iż dane na wykresie nie sumują się do 100% z uwagi na fakt, iż jedna osoba mogła być zakwalifikowana do więcej niż jednej grupy. 12

Wykres 8. Wybrane grupy osób bezrobotnych odbywające staż w 2010 r. [w %] samotnie wychowujący dziecko do 18 r.ż. 3,8% bez dośw. zawodowego 25,2% bez kwalifikacji zawodowych 11,4% zamieszkali na wsi 17,6% długotrwale bezrobotni 12,3% pow. 50 roku życia 3,2% do 25 roku życia 26,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok Wykres 8 obrazuje dane dotyczące procentowego udziału poszczególnych osób bezrobotnych w ogóle osób odbywających staż. Najliczniejsze grupy to osoby do 25 roku życia 26,4%, oraz osoby bez doświadczenia zawodowego 25,2%. Nieco mniejszy odsetek bo 17,6% to osoby zamieszkałe na terenach wiejskich. Najmniej licznie w stażach uczestniczyły osoby powyżej 50 roku życia - odsetek 3,2%. 13

do 25 roku życia długotrwale bezrobotni pow. 50 roku życia bez kwalifikacji zaw. bez dośw. zaw. samotnie wychowujący co najmniej 1 dziecko do 18 roku życia zamieszkali na wsi ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK Tabela 1. Udział wybranych grup bezrobotnych w stosunku do ogółu stażystów w 2010 r. ujęcie powiatowe [w %] Powiat białogardzki 59% 33% 6% 35% 55% 12% 28% choszczeński 58% 29% 9% 29% 66% 8% 48% drawski 48% 44% 11% 33% 47% 12% 39% goleniowski 72% 23% 2% 19% 67% 8% 41% gryficki 66% 27% 6% 37% 59% 9% 48% gryfiński 52% 37% 11% 22% 53% 10% 51% kamieński 67% 26% 3% 32% 73% 12% 53% kołobrzeski 64% 17% 3% 9% 44% 8% 51% koszaliński (+ M.Koszalin) 63% 12% 2% 10% 65% 10% 0 łobeski 37% 39% 17% 42% 44% 9% 53% myśliborski 57% 29% 11% 27% 60% 13% 51% policki 57% 27% 5% 14% 23% 9% 27% pyrzycki 63% 32% 5% 26% 59% 7% 56% sławieński 74% 17% 2% 37% 67% 7% 52% stargardzki 59% 3% 7% 24% 53% 5% 41% szczecinecki 80% 19% 2% 35% 72% 7% 31% M. Szczecin 56% 12% 4% 14% 57% 5% 0 świdwiński 47% 41% 18% 30% 46% 10% 57% M.Świnoujście 53% 23% 10% 19% 63% 13% 0 wałecki 58% 26% 10% 18% 57% 10% 39% województwo 59% 28% 7% 26% 56% 0,3% 39% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok 14

ROZDZIAŁ II OBSZARY ZAWODOWE W REALIZACJI STAŻY W ROKU 2010 2.1. Obszary zawodowe, w których bezrobotni odbyli program stażu ujęcie regionalne Obszary zawodowe, w których bezrobotni odbyli program stażu, zgodnie z Załącznikiem 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok, zostały wyodrębnione z uwzględnieniem obszarów kształcenia występujących w ISCED 1997 (Międzynarodowe Normy Klasyfikacji Kształcenia) oraz dziedzin szkolenia wyszczególnionych w Badaniach Ustawicznego Szkolenia Zawodowego w Przedsiębiorstwach CVTS2 prowadzonych wg metodologii Eurostatu. Jak wynika z analizy danych najpopularniejszym obszarem, w którym realizowano staże był prace sekretarskie i biurowe (3747 stażystów), sprzedaż i marketing (1409) oraz pozostałe usługi - 1417. Najrzadziej staże realizowano w takich obszarach jak: matematyka i statystyka (1 osoba), języki obce (4 osoby), weterynaria czy górnictwo i przetwórstwo przemysłowe (po 9 osób). 15

Wykres 9. Liczba osób bezrobotnych, które ukończyły staż w 2010 r.- wg podziału na obszary zawodowe Inne obszary zawodowe Prace sekretarskie i biurowe Pozostałe usługi Sprzedaż, marketing Zarządzanie i administrowanie Opieka społeczna Usługi gastronomiczne Rachunkowość, księgowość Usługi fryzjerskie, kosmetyczne Opieka zdrowotna Architektura i budownictwo Prawo Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo Technika i handel artykułami Sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja Informatyka i wykorzystanie Nauki humanistyczne Ochrona własności i osób Ochrona środowiska Usługi stolarskie, szklarskie Usługi transportowe Dziennikarstwo i informacja naukowo- Usługi krawieckie, obuwnicze Nauki o życiu i nauki przyrodnicze Weterynaria Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe Języki obce Matematyka i statystyka Szkolenie nauczycieli i nauka o 396 334 211 199 188 175 122 88 82 72 71 57 48 45 32 31 24 19 15 14 12 9 9 4 1 107 1417 1409 3182 3747 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok 16

białogardzki choszczeński drawski goleniowski gryficki gryfiński kamieński kołobrzeski koszaliński łobeski m. Koszalin myśliborski policki pyrzycki sławieński stargardzki m. Szczecin szczecinecki świdwiński m. Świnoujście wałecki ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK Tabela 2. Liczba osób bezrobotnych, które ukończyły staż w 2010 r. w podziale na obszary zawodowe ujęcie powiatowe Obszar odbywanego stażu Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu Sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne 0 1 0 13 0 0 1 1 18 0 5 6 3 0 0 7 0 55 2 1 0 0 5 0 2 1 2 1 2 3 1 1 12 0 1 10 8 1 21 9 0 3 Nauki humanistyczne 0 1 0 2 0 0 2 1 8 0 0 5 2 24 0 4 0 0 0 0 1 Języki obce 0 0 0 0 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 Dziennikarstwo i informacja naukowotechniczna 0 0 0 2 1 3 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 2 0 0 2 Sprzedaż, marketing 74 173 16 584 40 72 6 4 24 10 25 82 10 64 73 55 6 99 52 0 22 Rachunkowość, księgowość Zarządzanie i administrowanie Prace sekretarskie i biurowe 10 0 9 5 2 30 3 1 8 0 13 43 10 27 4 17 27 4 10 1 18 38 0 3 0 0 0 0 88 36 24 7 28 40 1 0 13 1 144 1 0 0 122 326 125 83 152 225 34 0 97 136 178 216 55 263 130 102 622 69 188 41 234 Prawo 1 1 1 1 0 0 1 0 1 0 8 0 25 0 0 16 4 28 0 0 1 Nauki o życiu i nauki przyrodnicze 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 0 0 1 0 6 0 1 0 0 0 Matematyka i statystyka 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Informatyka i wykorzystanie komputerów Technika i handel artykułami technicznymi Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe 0 4 0 4 0 9 0 0 1 1 5 4 2 4 3 3 3 0 6 1 2 1 0 1 0 0 9 0 0 6 0 1 13 27 2 10 10 2 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 4 0 0 5 0 0 0 0 0 Architektura i budownictwo 3 0 3 6 7 22 1 1 3 3 6 41 15 8 5 17 2 14 2 0 4 Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo 1 1 11 0 4 2 0 0 11 6 1 23 7 12 1 11 1 10 1 0 2 Weterynaria 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 5 0 0 0 Opieka zdrowotna 1 5 2 9 1 5 2 0 4 2 7 26 16 26 6 20 5 42 3 0 19 Opieka społeczna 30 6 15 2 15 30 3 0 11 2 7 47 54 0 20 9 5 31 86 0 8 Ochrona własności i osób 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3 1 1 6 0 0 0 0 0 17 0 4 Ochrona środowiska 1 1 1 0 0 5 0 1 0 1 0 18 2 0 0 2 1 15 0 0 1 Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja 2 0 2 0 12 2 1 5 1 0 6 7 7 1 2 2 0 5 1 1 7 Usługi gastronomiczne 8 19 4 12 10 40 3 1 7 4 13 50 7 20 9 9 3 8 24 4 6 Usługi fryzjerskie, kosmetyczne Usługi krawieckie, obuwnicze Usługi stolarskie, szklarskie 9 17 3 9 4 19 1 3 8 3 13 7 20 11 3 9 35 13 5 1 2 0 0 3 0 0 1 1 0 0 1 0 1 6 0 0 1 0 0 1 0 0 5 0 2 0 1 6 0 0 0 3 0 4 0 1 0 1 1 1 3 0 0 Usługi transportowe 0 2 1 0 3 1 1 0 0 0 0 3 0 0 0 8 0 1 1 0 1 Pozostałe usługi 25 676 86 12 11 12 5 18 51 4 15 62 17 302 1 12 1 27 139 2 1 Inne obszary zawodowe 354 13 582 21 186 256 408 52 85 517 101 190 22 211 50 193 379 2 104 94 117 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok 17

ROZDZIAŁ III STAŻE NA TLE POZOSTAŁYCH INSTRUMENTÓW RYNKU PRACY W LATACH 2007-2010 Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, powiatowe urzędy pracy w ramach środków pozyskanych z Funduszu Pracy, realizują różnorodne zadania na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych i przeciwdziałania bezrobociu, wykorzystując przy tym oprócz staży, także inne usługi i instrumenty przeciwdziałania bezrobociu, do których należą m.in.: szkolenia; prace interwencyjne; przygotowanie zawodowe; roboty publiczne; dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej; refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy; prace społecznie użyteczne. Staże, a inne aktywne formy - 2010 rok W 2010 roku w województwie zachodniopomorskim z ww. aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu skorzystało ok. 44 tys. zarejestrowanych osób bezrobotnych. Na wykresie 10 zaprezentowano procentowy udział poszczególnych działań zapobiegających bezrobociu. I tak najpopularniejsze to staże (31,1%) środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej (25,2%). Dość duży odsetek odnotowały także takie formy jak: refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy odpowiednio 15,3 i 13,9%. Z kolei najmniejszym zainteresowaniem cieszyły się: przygotowanie zawodowe (0,1%), prace społecznie użyteczne (1,5%) oraz prace interwencyjne (4,6%). Wykres 10. Udział poszczególnych aktywnych form w ogóle wykorzystanych w aktywizacji w 2010 roku [w %] 0,1% 8,4% 4,6% szkolenia prace interwencyjne 31,1% 13,9% roboty publiczne prace społecznie użyteczne 25,2% 15,3% 1,5% refundacje kosztów wypos. lub dopos. stanowiska pracy środki na rozpoczęcie działalności staże przygotowanie zawodowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 18

Staże, a inne aktywne formy lata 2007-2010 Tabela 3 i 4 przedstawia dane dotyczące aktywnych form, w których najwięcej osób bezrobotnych wzięło udział. Chodzi o zobrazowanie sytuacji oraz trendów, które miały miejsce w roku 2010 na tle lat 2007-2009. Przytoczono dane liczbowe oraz wartości procentowe, na bazie których prześledzić można dynamikę zmian (Tabela 3). Tabela 3. Liczba uczestników aktywnych form w województwie zachodniopomorskim w latach 2007-2010 Aktywne formy Liczba uczestników aktywnych form 2007 2008 2009 2010 szkolenia 10217 10937 8514 10345 staże 8637 8724 12085 15596 prace interwencyjne 3263 3024 2554 2780 roboty publiczne 4288 4143 4373 6963 prace społecznie użyteczne 5153 4572 4331 4654 Województwo 41016 42786 38184 40338 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 Jak pokazują dane z tabeli 3 jedynie w przypadku stażu liczba uczestników w latach 2007-2010 sukcesywnie rosła pomimo wahań w ilości uczestników pozostałych form. W roku 2007 w stażu udział wzięło 8,6 tys. osób natomiast w roku 2010 było to już ponad 15,5 tys. wzrost o 55% w przeciągu 4 lat. Tabela 4. Dynamika ilości uczestników aktywnych form realizowanych w latach 2007 2010 Aktywne formy 2007-2008 2008-2009 2009-2010 szkolenia 7,05% -22,15% 21,51% staże 1,01% 38,53% 29,05% prace interwencyjne -7,32% -15,54% 8,85% roboty publiczne -3,38% 5,55% 59,23% prace społecznie użyteczne -11,27% -5,27% 7,46% Województwo 4,32% -10,76% 5,64% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 W tabeli 4 zestawiono dane dotyczące dynamiki ilości uczestników wybranych aktywnych form w okresie 2007-2010. W roku 2008 staże odnotowały zaledwie ok. 1% wzrost, jednak już rok później wskaźnik osiągnął wartość prawie 39%. Trend wzrostowy utrzymywał się także w 2010 r., choć na nieco niższym poziomie ok. 29%. Warto przede wszystkim zauważyć, iż aktywną formą, która odnotowała najwyższy wskaźnik w roku 2010 były roboty publiczne na poziomie prawie 60%. Wskaźnik dla województwa w wybranych aktywnych formach za ostatni analizowany okres kształtował się na poziomie ok. 5,6%. 19

ROZDZIAŁ IV WYDATKI NA REALIZACJĘ STAŻY W STOSUNKU DO INNYCH AKTYWNYCH FORM W LATACH 2007-2010 4.1. Wydatki na realizację staży w województwie zachodniopomorskim na tle pozostałych aktywnych form w latach 2007-2010 W tabeli 5 przedstawiono dane dotyczące ilości środków na finansowanie aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w okresie 2007-2010. W przypadku staży przeznaczano największe kwoty, co więcej był to stały trend od 2007 roku. Dane dotyczą osób bezrobotnych, z wyłączeniem osób poszukujących pracy. Tabela 5. Wydatki na aktywne formy w latach 2007 2010 wg obszarów wsparcia [w tys.] Aktywne formy Wydatki ogółem 2007 2008 2009 2010 szkolenia 19977,3 20559,8 19993,7 17377 staże 35790,2 46432 66138,9 95838,4 prace interwencyjne 13709,4 12894,4 12390,2 14206,2 roboty publiczne 19217,2 22321 27323,9 43008,3 prace społecznie użyteczne 3720,8 3604,9 3940,8 4478,2 przygotowanie zawodowe 15561 23411,9 10415,1 260,6 dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej 30944,3 43941,4 56305,4 77746,5 refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy 25571,4 24514,3 27016,5 47155,9 Województwo 164491,6 197679,7 223524,5 300071,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MPiPS-02 Tabela 6 z kolei zawiera dane dotyczące dynamiki zmian w ilości asygnowanych środków na poszczególne aktywne formy. W całym analizowanym okresie począwszy od roku 2007 do roku 2010, zwiększano środki na realizację staży. Zmiany należy uznać za znaczne, bowiem przyrosty wahały się pomiędzy 30 a 45%, podczas gdy np. szkolenia czy przygotowanie zawodowe notowały spadek ilości środków przeznaczonych na ten cel odpowiednio 13,1% do 97,5%. Jedyną aktywną formą, która może równać się ze stażami są refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy oraz roboty publiczne odpowiednio 74,5% i 57,4% w 2010 r. 20

Tabela 6. Dynamika aktywnych form w województwie zachodniopomorskim w latach 2007 2010 [w %] Aktywne formy 2007-2008 2008-2009 2009-2010 szkolenia 2,9% -2,8% -13,1% staże 29,7% 42,4% 44,9% prace interwencyjne -5,9% -3,9% 14,7% roboty publiczne 16,2% 22,4% 57,4% prace społecznie użyteczne -3,1% 9,3% 13,6% przygotowanie zawodowe 50,5% -55,5% -97,5% dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej 42,0% 28,1% 38,1% refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska -4,1% 10,2% 74,5% pracy Województwo 20,2% 13,1% 34,2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MPiPS-02. 4.2. Wydatki na realizację staży w województwie zachodniopomorskim na tle pozostałych aktywnych form w ujęciu powiatowym w roku 2010 Powiatem, który przeznaczył największą pulę środków na staże w roku 2010 był powiat choszczeński (8500 tys. zł), co stanowiło 56% kwoty przyznanej dla tego powiatu na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Najmniej zaś przeznaczono na tę formę w m. Świnoujściu (753 tys. zł). Szczegółowe dane dotyczące kwot w poszczególnych powiatach obrazuje tabela 7. 21

Powiat szkolenia prace interwencyjne roboty publiczne prace społecznie użyteczne refundacje kosztów wypos. lub dopos. stanowiska pracy środki na rozpoczęcie działalności staże przygotowanie zawodowe SUMA ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK Tabela 7. Wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu realizowane przez powiatowe urzędy pracy województwa zachodniopomorskiego w 2010 roku [w tys.] Białogard 1695 271,6 3824,1 182,8 2525,5 3662,7 4705,4 7,7 16874,8 Choszczno 365,8 612,8 392,5 253,4 1482,0 3344,0 8562,0 0 15012,5 Drawsko 850 1578,9 1805,5 589,9 2237,7 3312 6230,3 0 16604,3 Goleniów 1597,5 631,5 1320,8 30,9 2992,2 4709,5 5910 0 17192,4 Gryfice 1391,5 93 4224,6 235,3 4183,9 6861,1 3664,9 0 20654,3 Gryfino 2398,6 923,2 588,5 247,6 1992,9 5036,7 5330,4 0 16517,9 Kamień 367,9 241,8 3104,8 171,9 1126,8 1920,1 3251,7 0 10185 Kołobrzeg 393,3 63,6 321,1 156,7 2185,1 2222,7 2725,6 4 8072,1 Koszalin 1994,6 1663,3 2571,2 553,2 7369 4242,9 6958 218,5 25570,7 Łobez 1149,4 248,1 1106,9 134,2 1882,3 4030,5 5430,9 0 13982,3 Myślibórz 1099,2 416,7 1793,7 110,1 1002,8 3228,3 5116 0 12766,8 Police 1623,6 285,4 2601,5 102,3 655 2807,2 2586,7 0 10661,7 Pyrzyce 1437 751,4 734,1 169,4 1089,3 2126,5 5985,7 0 12293,4 Sławno 871,9 731,7 0 160,4 3758,4 3373,2 2161,1 0 11056,7 Stargard 1531,4 714,7 1762,8 391,7 1853,4 5361,9 6868,1 0 18484 Szczecin 2924,5 614,2 5762 98,8 2641,6 8818,7 6673,6 0 27533,4 Szczecinek 1551,8 2791,1 6861,9 248,3 4242,6 6225,7 5222,8 0 27144,2 Świdwin 917,7 1305,7 2756,3 483,4 2196,8 3136,5 4613,5 13,3 15423,2 Świnoujście 375 0 186,8 17,6 345,5 1372,9 753,5 0 3051,3 Wałcz 1253,1 267,5 1289,2 140,3 1393,1 1953,4 3088,2 17,1 9401,9 SUMA 25788,8 14206,2 43008,3 4478,2 47155,9 77746,5 95838 260,6 308482,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MPiPS-02 za 2010 rok. 22

ROZDZIAŁ V STAŻE W PROGRAMACH LOKALNYCH REALIZOWANYCH W 2010 ROKU W niniejszym rozdziale zaprezentowano dane dotyczące tzw. Rezerwy Ministra (tj. 10% kwoty środków określonej w planie Funduszu Pracy na finansowanie w danym roku programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej) realizowanej w 2010 r. w ramach pięciu programów kumulatywna kwota przeznaczona na staże wyniosła ok. 10,8 mln zł przy łącznej kwocie (na inne aktywne formy) 50,3 mln zł. Staże zrealizowano w programach: -na rzecz osób bezrobotnych, zwolnionych z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, związanych z trudnościami gospodarczymi lub niewypłacalnością pracodawcy w warunkach kryzysu finansowego 38,1 tys. zł (programy określane w dalszej części opracowania jako zwolnienia ), -zwiększających aktywność zawodową osób w wieku do 30 lat 7,5 mln zł ( 30 minus ), -zwiększających aktywność zawodową osób w wieku 45/50 plus 366 tys. zł ( 45/50 plus ), - związanych z rozwojem małej i średniej przedsiębiorczości 229 tys. zł ( przedsiębiorczość ), - związanych z aktywizacją bezrobotnych na terenach, na których miały miejsce klęski żywiołowe oraz inne zdarzenia nieprzewidywalne 61 tys. zł ( klęski żywiołowe ). W ramach powyższych programów wykorzystano różnorodne dostępne aktywne formy, lecz w rozdziale skupiono się na stażach niniejsza część opracowania ma stanowić więc dopełnienie obrazu o tej popularnej w województwie formie. Z danych wynika, iż staże w ramach Rezerwy Ministra realizowane były przez 18 powiatów, a na ich organizację poniesiono koszty w wysokości 10,8 mln zł. Pozwoliło to na aktywizację 2 900 osób. W stosunku do ogółu zaktywizowanych osób bezrobotnych w powiecie, stażyści stanowili ok. 37%, co było najwyższym odsetkiem udziału w województwie. Z zestawienia danych wydatkowych ujętych w Tabeli 8 wynika, iż w trzynastu powiatach udział procentowy wydatków na staże w całości nakładów był wyższy niż w województwie (31%), przy czym zdecydowanie najwyższy odnotowano m. in. powiatach choszczeńskim (57%), świdwińskim oraz pyrzyckim (oba po 49%). Kolorem czerwonym zaznaczono wartości powyżej średniej. 23

Tabela 8. Udział wydatków na organizację staży finansowanych ze środków rezerwy Ministra w 2010 r. w ogóle wydatków na aktywne formy staże % białogardzki 0 0% choszczeński 475,4 8% drawski 135,4 6% goleniowski 772,2 8% gryficki 171,5 1% gryfiński 555,3 7% kamieński 29,0 3% kołobrzeski 77,0 7% koszaliński 278,0 7% łobeski 1007,2 9% myśliborski 1769,8 17% policki 177,7 5% pyrzycki 1000 16% sławieński 261 5% stargardzki 0 0% szczecinecki 1279,4 8% świdwiński 779,6 7% wałecki 359,6 10% m. Szczecin 1613,6 7% m. Świnoujście 112,3 5% Województwo 10855,0 22% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUP pochodzących z monitoringu programu Tabela 9. Wydatki na organizację poszczególnych aktywnych form finansowanych ze środków rezerwy Ministra w 2010 r. [w tys.] Forma akty wizacji Szkolenia Staże Prace interwency jne Roboty publiczne Prace społecznie uży teczne Środki na podejmowanie działalności gosp. Wy posażanie lub doposażenie miejsca pracy 2010 3112,9 10855,2 294,0 7002,4 4,4 18305,2 10776,9 Udział 6,2% 21,6% 0,6% 13,9% 0,0% 36,4% 21,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUP pochodzących z monitoringu programu Staże w podziale na rodzaj programu rynku pracy Na staże najczęściej kierowano w ramach programu 30 minus - 78% całkowitej liczby aktywizowanych stażystów - którego założenia określały uczestnictwo osób młodych (w wieku do 30 lat). Tak określona grupa beneficjentów zdeterminowała wybór staży, jako najskuteczniejszej formy wspierania osób znajdujących się na początkowych etapach kariery zawodowej. Jednocześnie, znaczne grono osób uczestniczyło w stażach w ramach programu 45/50 plus. 24

przedsiębiorczość 30 minus 45/50 plus zwolnienia klęski żywiołowe inne ogółem ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK Tabela 10. Liczba uczestników staży organizowanych w ramach programów finansowanych z rezerwy Ministra w roku 2010 Powiat choszczeński 29 49 0 0 0 66 144 drawski 40 0 0 0 0 0 40 goleniowski 0 122 0 0 0 181 303 gryficki 0 24 9 0 0 55 88 gryfiński 0 108 0 0 0 0 108 kamieński 13 0 0 0 0 0 13 kołobrzeski 0 16 0 0 0 0 16 koszaliński 0 61 0 0 0 0 61 łobeski 0 150 34 0 33 72 289 mysliborski 0 288 0 0 0 43 331 policki 0 38 0 0 0 0 38 pyrzycki 0 262 0 0 0 0 262 sławieński 0 68 0 0 0 0 68 szczeciński 6 558 16 0 0 0 580 szczecinecki 0 272 0 0 0 0 272 świdwiński 0 78 0 15 0 102 195 świnoujski 0 0 8 0 0 0 8 wałecki 0 90 0 0 0 0 90 Zachodniopomorskie 88 2184 67 15 33 519 2818 Udział 3% 78% 2% 1% 1% 18% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUP pochodzących z monitoringu programu. 25

ROZDZIAŁ VI EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA I KOSZTOWA STAŻY W 2010 R. Analiza instrumentu, jakim są staże nie byłaby pełna bez zobrazowania oceny ich skuteczności w kontekście efektywności zatrudnieniowej oraz kosztowej w skali województwa w badanym okresie. Istotny w wymiarze społecznym, wskaźnik efektywności zatrudnienia (koszt ponownego zatrudnienia) to narzędzie umożliwiające określenie skuteczności realizacji poszczególnych form aktywizacji zawodowej w odniesieniu do celu nadrzędnego, a więc uzyskania zatrudnienia przez osobę bezrobotną. Jest on wyrażonym procentowo stosunkiem dwóch wielkości: liczby osób, które w trakcie trwania lub po zakończeniu aktywnej formy uzyskały zatrudnienie do liczby osób, które ukończyły daną formę aktywizacji. 2 Efektywność kosztowa zaś, pozwala na ocenę skuteczności danej formy aktywizacji w ujęciu ekonomicznym. Pod wyrażanym kwotowo pojęciem efektywności kosztowej (tj. kosztu ponownego zatrudnienia) należy rozumieć stosunek sumy kosztów wydatkowanych na daną aktywną formę do liczby osób, które w trakcie trwania lub po zakończeniu aktywnej formy uzyskały zatrudnienie. 3 W niniejszym rozdziale w pierwszej kolejności omówiona została efektywność zatrudnieniowa w ujęciu regionalnym oraz w podziale na powiaty, z uwzględnieniem wybranych grup osób bezrobotnych i obszarów zawodowych. W drugiej części rozdziału ujęto efektywność kosztową staży w odniesieniu do innych instrumentów wsparcia, zarówno w ujęciu regionalnym jak i powiatowym. Analiza obu typów efektywności dotyczy lat 2007-2010, ze szczególnym akcentem na rok 2010. Przed przystąpieniem do lektury analizy skuteczności zatrudnieniowej i kosztowej staży, należy mieć jednak na uwadze, że istnieje szereg czynników metodologicznych mogących skutkować zniekształceniem wyników w tym obszarze. W celu zapobieżenia mogącym pojawić się wątpliwościom interpretacyjnym, zostały one zdefiniowane poniżej: Źródła danych Wyniki zostały opracowane na podstawie trzech źródeł: Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok pozwalającego zobrazować dane według stanu na dzień 31.12.2010 r. oraz Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok uwzględniającego informacje według stanu na dzień 31.03.2010 r., (a więc w okresie do 3 miesięcy od czasu zakończenia udziału w programie w okresie sprawozdawczym) oraz Sprawozdania MPiPS-02 za 2010 rok tzw. Załącznik finansowy. Natomiast jedna ze składowych obu wskaźników efektywności tj. liczba osób, które zdobyły zatrudnienie po odbyciu danej formy - odnosi się właśnie do tych osób, które po zakończeniu udziału w określonej formie aktywizacji uzyskały w okresie do 3 miesięcy zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub podjęły działalność gospodarczą odpowiada to 2 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Efektywność podstawowych form promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych finansowanych z Funduszu Pracy w 2006 r., Warszawa 2007, s. 3. 3 J.w. 26

więc wynikom uzyskanym na podstawie Załącznika nr 6. Pierwszy z wymienionych załączników- pomimo, że nie pozwolił w pomiarze badanych skuteczności na ujęcie ogółu uczestników staży, którzy zdobyli zatrudnienie, stanowił cenne źródło danych o zawartości odmiennej (m.in. podział na: obszary zawodowe, działalność pracodawcy oraz uwzględnienie osób niepełnosprawnych: bezrobotnych i poszukujących pracy itp.), niż w przypadku Załącznika nr 6, dlatego wyniki te zostały ujęte w niniejszym opracowaniu. Należy podkreślić, iż nie spowodowało to istotnego dla wyników analizy, zniekształcenia obrazu opisywanych trendów i tendencji. Czas trwania programu Część programów stażu nie została zakończona wraz z końcem 2010 roku, w związku z czym pewna grupa beneficjentów ujęta w załączniku 4 nie mogła zostać uwzględniona w przedstawionych zestawieniach tabelarycznych jako liczba charakteryzująca składową efektywności zatrudnieniowej: a więc osób, które ukończyły staż. Liczba uczestników Liczebność aktywizowanych grup była w pewnych przypadkach tak znikoma, że nie pozwalała na przedstawienie efektywności zatrudnieniowej w sposób miarodajny (np. efektywność 100% przy jednej osobie skierowanej na staż i uzyskującej zatrudnienie po ukończeniu programu). Dlatego też, w wymagających tego przypadkach, obok zestawień tabelarycznych efektywności, zamieszczano pomocniczo tabele, które zawierały zarówno liczbę osób, które podjęły zatrudnienie, jak i tych, które ukończyły staż czyli dwie składowe efektywności zatrudnieniowej. Wydatki Przy rozpatrywaniu efektywności kosztowej należy mieć świadomość, iż część środków finansowych wydatkowanych na aktywne formy w 2010 r. może skutkować podjęciami pracy dopiero w roku 2011 r. mogło wpłynąć natomiast na poziom efektywności kosztowej w roku 2010 r. Dotacje i refundacje Efektywność zatrudnieniową dotacji i refundacji określa się zawsze na poziomie 100% - specyfika tych form zobowiązuje bowiem ich uczestnika do kontynuacji uczestnictwa w programie, a więc tworzenia miejsca pracy przez określony czas. 27

Tabela 11. Interpretacja symboli dotyczących efektywności Sy tuacj a Przy kładowa liczba osób, które: Skutek i interpretacja Oznaczenie bądź wartości liczbowe wy stępujące w ilustracjach graf iczny ch w Rozdziale VII A ukończy ły staż - 1 podjęły pracę - 3 Ef ekty wność powy żej 100% Interpretacja: Może wy stąpić np., gdy według staty sty k więcej osób podjęło pracę niż ukończy ło staż (bez wartości zerowy ch w liczbie osób kończący ch staż). Dzieje się tak np. wtedy, gdy uczestnik akty wnej f ormy podejmując pracę przery wa staż, a w jego miejsce kierowany jest następny staży sta, który po ukończeniu stażu także podejmuje pracę = ef ekty wność niemożliwa do zwery f ikowania Nie zastosowano specjalnego oznaczeniaw ilustracji graf icznej to: ef ekty wność > 100% B ukończy ły staż - 0 podjęły pracę - 3 Interpretacja: Niemożność określenia ef ekty wności w przy padku, gdy większa od zera liczba osób podjęła pracę, podczas gdy żadna w staty sty kach nie ukończy ła stażu - wy jaśnienie analogiczne jak w sy tuacji pierwszej (odmienność tej sy tuacji w porównaniu do sy tuacji A, dot. zerowej liczby osób kończący ch staż). (-) C ukończy ły staż - 0 podjęły pracę - 0 Interpretacja: W dany m powiecie nie by ło zarówno osób, które ukończy ły tę f ormę, jak i ty ch, które podjęły pracę po czy w trakcie stażu. puste pole D ukończy ły staż - 1 podjęły pracę - 0 Źródło: Opracowanie własne Ef ekty wność = 0% Interpretacja: Gdy pracy nie podejmuje żadna z osób, które ukończy ły staż. Nie zastosowano specjalnego oznaczenia w ilustracji graf icznej to: ef ekty wność = 0% 6.1. Efektywność zatrudnieniowa staży w województwie zachodniopomorskim w odniesieniu do innych aktywnych form w latach 2007-2010 W tabeli 12 usystematyzowano dane dotyczące efektywności zatrudnieniowej w latach 2007-2010 w podziale na wybrane aktywne formy. W analizowanym okresie najwyższą średnią wartością wskaźnika charakteryzowały się prace interwencyjne (79%), a następnie staże i roboty publiczne (po 55%). Najniższa wartość dotyczyła prac społecznie użytecznych efektywność uplasowała się na poziomie 31%. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, iż najwyższa średnia efektywność przedstawionych aktywnych form odnotowana została w 2008 na poziomie 61%, najniższa zaś w 2010 r. na poziomie 45%. 28

Tabela 12. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form w latach 2007 2010 Aktywne formy 2007 2008 2009 2010 Średnia szkolenia 52% 49% 39% 41% 45% staże 54% 64% 48% 56% 55% prace interwencyjne 78% 82% 78% 76% 79% roboty publiczne 50% 57% 56% 56% 55% prace społecznie użyteczne 29% 29% 34% 30% 31% przygotowanie zawodowe 57% 60% 55% 10% 45% Województwo 58% 61% 56% 45% 55% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 Wykres 11. Liczba osób w województwie zachodniopomorskim, które ukończyły staż i podjęły pracę w trakcie lub po jego odbyciu 2010 rok 13 042 7 297 ukończyły staż podjęły pracę w trakcie lub po ukończeniu stażu Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok Jak wskazują uzyskane dane, spośród wszystkich osób, które ukończyły staż w województwie, tj. ok. 13 tys., pracę uzyskało w okresie do 3 miesięcy od ukończenia stażu prawie 7300 osób - zatem wojewódzki wskaźnik efektywności zatrudnieniowej tej formy w roku 2010 wyniósł 56%. W tabeli 13 zawarto dane dotyczące wyłącznie niepełnosprawnych osób bezrobotnych oraz określono dla nich efektywność zatrudnieniową na poziomie 58% oraz porównawczo zestawiono z efektywnością dla pozostałych osób bezrobotnych określoną na poziomie 59%. 29

bezrobotni ogółem do 25 roku życia długotrwale bezrobotni pow. 50 roku życia bez kwalifikacji zaw. bez dośw. zaw. samotnie wychowujący co najmniej 1 dziecko do 18 roku życia zamieszkali na wsi ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2010 ROK Tabela 13. Efektywność zatrudnieniowa staży w grupie osób niepełnosprawnych w 2010 r. w podziale na powiaty bezrobotni (bez niepełnosprawnych) niepełnosprawni bezrobotni bezrobotni (bez niepełnosprawnych) niepełnosprawni bezrobotni liczba osób liczba osób efektywność efektywność 7791 291 59% 58% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok Pomimo, że w województwie wśród stażystów w roku 2010 r. przeważały kobiety, efektywność zatrudnieniowa dla obu płci była bardzo zbliżona (Tabela 14) mężczyźni 44%, kobiety natomiast 43%. Tabela 14. Efektywność zatrudnieniowa staży w 2010 r. z uwzględnieniem podziału na płeć w okresie sprawozdawczym: ukończyły program Efektywność zatrudnieniowa podjęły pracę w trakcie lub po ukończeniu programu kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni 8845 3423 3802 1508 43% 44% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok Dane z wykresu 12 pokazują wybrane grupy osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy w kontekście efektywności zatrudnieniowej. Wskaźnik dla województwa miał wartość 47%. Poniżej tego progu znalazły się osoby powyżej 50 roku życia z efektywnością wynoszącą 44% osoby bez kwalifikacji - na tym samym poziomie, zaś powyżej osoby samotnie wychowujące dziecko powyżej 18 roku życia 52%. Wykres 12. Zestawienie efektywności zatrudnieniowej dla wybranych grup osób bezrobotnych uczestniczących w programie stażu w województwie - 2010 r. 47% 49% 48% 47% 51% 52% 49% 44% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Załącznika 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2010 rok 30

Osoby do 25 roku życia Najwyższą efektywność zatrudnieniową w tej grupie odnotowano w powiatach pyrzyckim, koszalińskim oraz świdwińskim odpowiednio: 89%, 73% oraz 71%. Wartość wskaźnika dla województwa wynosiła 49%. Poniżej tego poziomu uplasowały się powiaty: szczecinecki, kołobrzeski i policki osiągając odpowiednio 12%, 16% i 24%. Długotrwale bezrobotni W tej grupie wskaźnik efektywności zatrudnieniowej wyniósł 48%. Stargardzki, pyrzycki, świdwiński to powiaty, w których odnotowano najwyższy poziom efektywności odpowiednio: 90%, 99% oraz 73%. Z kolei na drugim biegunie znalazły się powiaty: sławieński (17%), kołobrzeski (18%) oraz łobeski (31%). Bezrobotni pow. 50 roku życia Wskaźnik dla województwa osiągnął poziom 44% efektywności zatrudnieniowej. Powiaty o najwyższych wartościach wskaźnika to: pyrzycki (93%), koszaliński (75%) oraz świdwiński (72%). W grupie bezrobotnych powyżej 50 roku życia najniższa efektywność odnotowano w powiatach stargardzkim (4%), kołobrzeskim (17%) oraz goleniowskim (23%). Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych W tej grupie efektywność zatrudnieniowa dla województwa wyniosła 47%. Zdecydowanie powyżej tej wartości, z najwyższym wskaźnikiem znalazły się powiaty: pyrzycki (95%), koszaliński (70%), a także świdwiński (67%). Niska skuteczność zatrudnieniowa po odbyciu stażu miała miejsce w powiatach taki jak: policki, wałeckim oraz mieście Świnoujściu odpowiednio: 12%, 26% oraz 24%. Bezrobotni bez doświadczenia zawodowego W tej grupie osób odnotowano wskaźnik dla województwa na poziomie 51%. Jeśli chodzi o zaś sytuację powiatową to staże były najbardziej skuteczne w świdwińskim, koszalińskim oraz mieście Szczecinie, gdzie osiągały poziom odpowiednio: 80%, 72%, 64%. Najniższa efektywność miała miejsce natomiast w powiatach: policki (21%), kołobrzeski (22%) i szczecinecki (9%). Bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej 1 dziecko do 18 roku życia Wskaźnik dla województwa to 52 % był najwyższym ze wskaźników wśród wszystkich opisywanych grup osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Największa efektywność zatrudnieniowa miała miejsce w takich powiatach jak: pyrzycki (99%), świdwiński (75%), oraz myśliborski (72%). Najniższa efektywność zatrudnieniowa osób odbywających staż była w powiecie stargardzkim 13%, sławieński 25%, wałecki 29%. Bezrobotni zamieszkali na wsi Wśród osób zamieszkujących wsie wartość wskaźnika dla efektywności zatrudnieniowej w województwie osiągnęła poziom 49%. Najwyższym poziom efektywności zanotowano w powiatach; pyrzyckim, świdwińskim oraz myśliborskim wartość odpowiednio 92%, 73%, 58%. Najgorsze rezultaty odbycia stażu zanotowano w takich powiatach jak: policki gdzie żadna osoba w wyniku stażu nie otrzymała zatrudnienia. W dalszej kolejności warto wskazać niską efektywność w powiecie kołobrzeskim oraz stargardzkim 15 i 20%. 31