Rola polskich bibliotek cyfrowych w zapewnianiu otwartego dostępu

Rola polskich bibliotek cyfrowych w zapewnianiu otwartego dostępu Marcin Werla (mwerla@man.poznan.pl) Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, Dział Bibliotek Cyfrowych i Platform Wiedzy Prezentacja dostępna na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 PL

Biblioteki cyfrowe w sieci PIONIER 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Wzrost liczby bibliotek cyfrowych na przestrzeni lat 2002-2013 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Biblioteki cyfrowe w sieci PIONIER - Ponad 100 serwisów internetowych - Kilkaset instytucji - 4M+ obiektów

Federacja Bibliotek Cyfrowych (FBC) http://fbc.pionier.net.pl/

Zawężanie fasetowe w FBC (normalizacja metadanych)

Zawężanie fasetowe w FBC (źródła danych)

FBC jako platforma wymiany danych i współpracy Portal dla internautów Wyszukiwanie, przeglądanie Plany digitalizacji, trwałe identyfikatory Dostawca danych dla zewnętrznych serwisów Europeana KaRo Serwis informacyjny dla twórców BC Wiadomości, publikacje Baza bibliotek cyfrowych Zestaw zaawansowanych usług dla administratorów BC Monitoring ruchu w bibliotekach cyfrowych Moduł analityczny metadanych Centrum kompetencji dla profesjonalistów Kursy e-learningowe Platforma Q&A

Statystyki FBC Aktualnie: W ciągu ostatniego roku: Udział odwiedzin wg krajów 0% 25% 50% 75% 100% Polska 89,75% 4+ miliony obiektów 2,7 miliona odsłon Niemcy Wielka Brytania 2,50% 1,42% Ukraina 0,98% Irlandia 0,75% 400+ instytucji 670 tysięcy odwiedzin Stany Zjednoczone 0,56% Rosja 0,56% 100+ źródeł danych 350 tysięcy unikalnych użytkowników Francja Białoruś 0,45% 0,36% Austria 0,31%

Czyje zbiory są dostępne poprzez FBC?

FBC: Współczesne (1989+) materiały w otwartym dostępie

Kluczowy element FBC: Regionalne biblioteki cyfrowe Funkcjonująca w praktyce od 14 lat koncepcja regionalnej współpracy instytucji nauki i kultury powstała przy tworzeniu Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej (http://www.wbc.poznan.pl/) Współpraca wielu instytucji, koordynowana przez jeden silniejszy ośrodek posiadający również kompetencje w zakresie technologii informatycznych Model przyjęty i rozwijany dalej we wszystkich regionach kraju Realizowany na różnym poziomie Regionalnym Lokalnym Przykłady Kujawsko-Pomorska BC Śląska BC Małopolska BC Zachodniopomorska BC Bałtycka BC

Funkcjonowanie regionalnych bibliotek cyfrowych Dla czytelnika regionalne biblioteki cyfrowe to po prostu portale internetowe dające dostęp do zbiorów dziedzictwa kulturowego wielu instytucji kultury i nauki pod jednym adresem W praktyce realizowane w formie konsorcjów, które dzięki współpracy i wymianie wiedzy mogą zapewnić swoim członkom dostęp do infrastruktury informatycznej niezbędnej do udostępniania cyfrowych kopii zbiorów profesjonalne długoterminowe zabezpieczenie cyfrowych kopii zbiorów know-how pozwalające na przygotowanie wysokiej jakości materiałów cyfrowych i metadanych szeroką promocję zbiorów bardzo dobre warunki do pozyskiwania dofinansowania we wspólnych projektach

Przykład: Współczesne prace dyplomowe, doktorskie, habilitacyjne w otwartym dostępie rola (regionalnych) bibliotek cyfrowych

Funkcjonowanie regionalnych bibliotek cyfrowych Struktura kolekcji regionalnej biblioteki cyfrowej często odzwierciedla złożoność konsorcjum Kolekcje regionalne Kolekcje tematyczne Kolekcje instytucjonalne Współpraca regionalna daje wiele korzyści, ale wymaga również kompromisów Wspólny schemat metadanych Wspólny interfejs WWW Słabiej podkreślana tożsamość pojedynczych instytucji na rzecz tożsamości całego konsorcjum

Funkcjonowanie regionalnych bibliotek cyfrowych Rozwiązaniem pozwalającym na pogodzenie współpracy w ramach konsorcjum z indywidualnym promowaniem wizerunku i zbiorów jego indywidualnych członków są wirtualne repozytoria budowane na bazie regionalnych bibliotek cyfrowych W tym modelu funkcjonuje również całe Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych (http://rcin.org.pl/)

Rozmiar Repozytorium PP: Dobra widoczność w Google

Dobra widoczność w Google Scholar (jest trochę trudniejsza) Liczba obiektów w RCIN wg licencji: Szybkość indeksowania eksperyment: http://dingo.psnc.pl/2013/05/06/ repozytorium-instytucjonalne-nasystemie-dlibra-i-google-scholar-maly-eksperyment/

Repozytorium i co dalej? Problemy instytucji naukowej: Słabe strony repozytorium Uproszczony model metadanych (w szczególności: w stosunku do oczekiwań PBN, ale również na potrzeby wewnętrzne) Brak kompleksowej informacji o działalności naukowej jednostki (projekty, konferencje, zespoły badawcze, ) Tworzenie wielu niezależnych miejsc na składowanie powiązanych informacji i danych prowadzi do rozmycia odpowiedzialności, utrudnia zarządzanie i obniża jakość informacji w efekcie obniżając dostępność i szansę na ponowne wykorzystanie

Repozytorium i co dalej? Wizja kompleksowe środowisko do zarządzania zasobami cyfrowymi i informacją o działalności naukowej uczelni: Dobra dostępność kompleksowych informacji dla użytkowników końcowych (wewnętrznych i zewnętrznych) Jednolite środowisko do składowania i przetwarzania danych (możliwe do współdzielenia przez wiele instytucji np. w regionie) Dedykowane narzędzia dla informacji i zasobów naukowych, ściśle powiązane z narzędziami bardziej ogólnego zastosowania Maksymalnie zautomatyzowana komunikacja pomiędzy wewnętrznymi i zewnętrznymi systemami

Kierunek rozwoju: System informacji naukowej połączony z repozytorium Użytkownik końcowy Automat Działanie ręczne Polska Bibliografia Naukowa System informacji naukowej instytucji A Wyszukiwarki internetowe Federacja Bibliotek Cyfrowych Wirtualne repozytorium instytucji A Wirtualne repozytorium instytucji C Platforma regionalna zasoby naukowe pozostałe zasoby wszystkie zasoby wszystkie zasoby Instytucja A Instytucja B Instytucja C

System Informacji Naukowej PP http://sin.put.poznan.pl/ Efekt współpracy Biblioteki PP oraz PCSS Wykorzystywany na potrzeby PP od kwietnia 2016 r. Dostępny publicznie od września 2016 r. Działania rozwojowe do końca pierwszego kwartału 2017: Integracja z Repozytorium PP (i systemami repozytoryjnymi w ogólności) Sfinalizowanie modułu eksportu danych do PBN Udostępnienie systemu jako open-source Dalszy rozwój modelu danych

SIN PP w Google

System Informacji Naukowej PP otwarta prezentacja W ramach Tygodnia Wolnego Dostępu zapraszamy na prezentację Systemu Informacji Naukowej PP w przyszłym tygodniu w Poznaniu Rejestracja: https://goo.gl/5ygy4p

Dziękuję za uwagę! Marcin Werla (mwerla@man.poznan.pl) Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe

Poznańskie Centrum Superkomputerowo - Sieciowe afiliowane przy Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN, ul. Noskowskiego 12/14, 61-704 Poznań, tel : (+48 61) 858-20-00, fax: (+48 61) 852-59-54, e-mail: office@man.poznan.pl, http://www.pcss.pl