Odpornośd przeciwzakaźna. Profilaktyka zakażeo bakteryjnych i wirusowych Beata Sokół-Leszczyoska Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej WUM beata.sokol-leszczynska@wum.edu.pl
Odpornośd swoista Czynna naturalna - przechorowanie lub przebycie zakażenia bezobjawowego sztuczna - szczepienie Bierna naturalna - matka - płód, karmienie pokarmem matki sztuczna - surowica, immunoglobuliny
Szczepionka - definicja Wprowadzenie do ustroju preparatu biologicznego zawierającego antygen w formie żywych, lecz osłabionych (atenuowanych) lub zabitych drobnoustrojów lub ich produktów w celu wytworzenia odporności humoralnej/komórkowej
Zjawisko pamięci immunologicznej Odpornośd poszczepienna Po wprowadzeniu do organizmu antygenu szczepionkowego dochodzi do rozwoju pierwotnej reakcji immunologicznej wyniku której powstaje pamięd immunologiczna. W wypadku zakażenia danym patogenem występuje wtórna reakcja immunologiczna, bardziej intensywna, szybsza, która zapobiega chorobie Zapoczątkowana jest przez komórki prezentujące antygen (APC, głównie komórki dendrytyczne) Komórki te prezentują antygen szczepionkowy limfocytom, co prowadzi do aktywacji, proliferacji i różnicowania Limfocyty różnych typów współdziałają ze sobą, w wyniku czego komórki B przekształcają się w plazmocyty produkujące przeciwciała (odpowiedź humoralna) Jednocześnie dochodzi do wytworzenia komórek pamięci Li T i Li B (odpowiedź komórkowa)
Adiuwant Szczepionki atenuowane zawierają osłabione (chemicznie) drobnoustroje Powoduje to słabszą odpowiedź immunologiczną po szczepieniu Dlatego dodaje się do szczepionek adiuwanty substancje przyspieszające i wzmacniające odpowiedź immunologiczną poprzez wpływ na prezentację antygenu limfocytom oraz produkcje cytokin i dopełniacza oraz tworzenia depot w miejscu podania szczepionki
Porównanie szczepionek polisacharydowych ze skoniugowanymi z białkiem nośnikowym polisacharydowe skoniugowane z białkiem nośnikowym Indukcja odpowiedzi T-zależnej brak jest Immunogennośd u dzieci do 2 rż brak jest Długotrwała pamięd immunologiczna brak jest Wzmocnienie odpowiedzi immunologicznej (dawka przypominająca) brak jest Wpływ na nosicielstwo brak jest
Szczepionki Szczepionka przeciw gruźlicy Zawiera żywe atenuowane prątki Mycobacterium ( Guerin bovis BCG (Bacille Calmette Szczepionka przeciw polio zabita, inaktywowana żywa, atenuowana Szczepionki przeciw odrze, różyczce, śwince monowalentne - żywe atenuowane przeciw odrze przeciw różyczce przeciw śwince ( Di-Te-Per ) Szczepionka DTP Pełnokomórkowa - toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, zabite pałeczki krztuśca Acelularna - toksoid błoniczy, toksoid tężcowy kompenta przeciwkrztuścowa: toksoid włókienkowa hemaglutynina pertaktyna krztuścowe aglutynogeny poliwalentna: MMR (measles, mumps, rubella) przeciwko odrze+różyczce+śwince
szczepionki - Anatoksyna (toksoid) unieczynniona toksyna, np..: błoniczna, tężcowa
Szczepionki zawierające DNA DNA - gen kodujący białko drobnoustroju zostaje umieszczony na plazmidzie, który zostaje podany do tkanki. Gen przedostaje się do jądra komórkowego, następuje ekspresja w komórkach gospodarza; duża immunogennośd
Przykłady zastosowao szczepionek DNA Szczepienia profilaktyczne Na modelach zwierzęcych pozytywny efekt ochronny Choroby wirusowe: grypa, HSV-1, HSV-2, odra, wścieklizna Choroby bakteryjne: Mycobacterium tuberculosis, Helicobacter pylori, Salmonella typhomurium Choroby pasożytnicze: malaria Choroby autoimmunologiczne Alergie Choroby nowotworowe Wytwarzanie przeciwciał
Szczepienia masowe - odpornośd zbiorowiskowa Spadek zapadalności oraz ilości krążących drobnoustrojów Eliminacja Eradykacja choroby zakaźnej Wpływ szczepieo na sytuację epidemiologiczną
Przeciw Haemophilus influenzae typ ( Hib ) B Oczyszczony antygen otoczkowy połączony z nośnikiem białkowym np..: toksoidem błoniczym, tężcowym (szczepionka ( skoniugowana Przeciw Neisseria meningitidis N. meningitidis - znanych jest 13 serotypów w Polsce dominuje serotyp B (ok.. 65% przypadków)m serotyp C (ok.. ( przypadków 30% Szczepionka skoniugowana zawiera oczyszczony polisacharyd otoczkowy + białko np.. toksyna tężcowa szczepionki dostępne w Polsce i na świecie zawierają następujące grupy serologiczne: A+C A+C+W-135+Y B nowa szczepionka
Cocooning: a concept to protect young children from infectious diseases. Grizas AP, Camenga D, Vázquez M. Current Opinion in Pediatrics, 2012; 24: 92 97 Kokonowa strategia szczepieo sposób na ochronę najmłodszych dzieci przed chorobami zakaźnymi Szczepienie domowników jest najlepszą strategią zapobiegania zachorowaniom wśród niemowląt. Jak się szacuje, w amerykaoskiej sytuacji epidemiologicznej krztuśca, aby zapobiec 1 przypadkowi choroby u niemowlęcia w strategii kokonowej trzeba by zaszczepid 605 domowników; w przypadku tradycyjnego podejścia, tj. szczepienia nastolatków, ten sam efekt wymaga zaszczepienia prawie 4-krotnie większej grupy aż 2325 osób.
Szczepienie przeciwko gruźlicy wciąż konieczne19.05.2015 Chod niektóre kraje w Europie rezygnują z masowych szczepieo noworodków przeciwko gruźlicy, w Polsce, ze względu na wciąż duży wskaźnik zapadalności na tę chorobę, nie jest to możliwe przekonywano podczas piątkowej konferencji Czym ryzykujemy nie szczepiąc dzieci? zorganizowanej przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego (PZH), a podsumowującej obchody Europejskiego Tygodnia Szczepieo 2015. Jak ryzyko zachorowania na gruźlicę kiedykolwiek w życiu wśród osób zakażonych prątkiem gruźlicy wynosi średnio 10%. Jest ono znacznie większe w przypadku zakażenia dzieci u tych, które zakażeniu uległy w pierwszym roku życia ryzyko zachorowania na gruźlicę płuc i węzłów chłonnych wynosi aż 40%, a na gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 10 20%. Dlatego szczepienie noworodków przeciwko gruźlicy ma szczególne znaczenie. Według ekspertów z masowych szczepieo BCG można zrezygnowad, jeśli zapadalnośd na gruźlicę płuc z dodatnim wynikiem rozmazu plwociny wynosi w danym kraju <5 przypadków na 100 000 ludności. Polska nie spełnia jeszcze tego kryterium zapadalnośd na gruźlicę płuc utrzymuje się na poziomie 7,3/100 000 mieszkaoców, chod są w tym przypadku regionalne różnice, np. w województwach lubuskim i opolskim wskaźnik jest mniejszy niż 5/100 000 mieszkaoców, ale w województwach śląskim i lubelskim wynosi około 10 W 2014 roku w Polsce zaszczepiono przeciwko gruźlicy 92% wszystkich urodzonych. Stosowana w Polsce szczepionka jest bezpieczna niepożądane odczyny poszczepienny notowane są zaledwie u 0,09% zaszczepionych dzieci.
Czy szczepienie przeciwko WZW typu B w zapewniadorosłymwieku długotrwałąochronę? CID 2015 Wbadaniuobserwacyjnymocenionoczasutrzymywaniasięseroprotekcji u - 3, kompletnemusiępoddaliktórzy, zdrowotnejopiekiplacówekpracowników Btypu( WZW )wątrobyzapaleniuwirusowemuprzeciwkoszczepieniudawkowemu w 18 60 )dorosłymwieku lat). 18 średniowynosiłszczepieniadawkipierwszejpodaniaodczas lat (10 31 lat). Stężenieanty-HBs 12 >wynosiło. ochronnązauznanejwartości. tj, IU/l Osobomtymzaproponowanoszczepienieprzypominające. Poszczepieniuprzypominającymochronnestężenieanty-HBs stwierdzono u pracowników,cowskazuje,żeosobytebyłybychronionew razie kontaktu z wirusem. Starszy wiek w czynnikiemznamiennymjedynymbyłszczepieniamomencie ryzykazmniejszeniastężeniaanty-hbs poniżejwartościochronnejw 10 31 ciągu lat od szczepienia podstawowego. Wniosek typuwzwprzeciwkozdrowotnejopiekiplacówekpracownikówdorosłychszczepienie. zakażeniemprzedochronędługotrwałązapewniłob U większościosóbzestężeniemanty-hbs obserwowanoochronnejwartościponiżej szybkąodpowiedźanamnestycznąposzczepieniuprzypominającym.
Szczepionki przeciw Streptococcus pneumoniae Znanych jest ponad 90 typów serologicznych Zapobiegają zapaleniu opon mózgowych i innym chorobom wywoływanym przez S.pneumoniae. 1) Wielocukier otoczkowy każdego z wymienionych 23 serotypów Streptococcus pneumoniae: 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19F, 19A, 20, 22F, 23F, 33F.
Szczepionki przeciwko pneumokokom szczepionka skoniugowana zawiera oczyszczony polisacharyd otoczkowy toksyna:.. npbiałkiemzpołączony tężcowa ( błoniczytoksoid -nośnikowebiałko ) (2 Skoniugowana 7 walentna (serotypy 4, 6B, 9V, 14, 18C, 19F i 23). HDbiałko (białkonosnikowe - 3) Skoniugowana, tężcowytoksoid, bezotoczkowe influenzae, szczepy -( błoniczytoksoid 10 walentna (serotypy: 1, 5, 7F, 4, 6B, 9V, 14, 18C, 19F i 23) 4) Skoniugowana nośnikowebiałko ) toksoid błoniczy) 13 walentna (serotypy: 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F, 23F).
Jakiebyłyefektybrytyjskiegoprogramuszczepieńprzeciwkopneumokokom? Po 3 przeciwkoszczepionką 13-walentnąniemowlątszczepieńprogramurealizacjilatach pneumokokomzapadalnośćnainwazyjnąchorobępneumokokową sięzmniejszyła w całejpopulacji.jid 2014 W 2006 r. w przeciwkoniemowlątszczepieńprogramwprowadzonobrytaniiwielkiej pneumokokom szczepionką 7-walentną W 2010 r. PCV-7 zastąpionoszczepionkąpcv-13. ZapadalnośćnaIChP w latach 1996 1997 10/100 wyniosła 000 osobolat, w okresie stosowania PCV-7 (lata 8/100 dosięzmniejszyła( 2007 2008 000 osobolat, a po wprowadzeniu PCV-13 (lata 2012 2013) do 7/100 000 osobolat. Największąredukcjęzaobserwowanou dzieci do 2. rż. z 37/100 000 do odpowiednio 29/100 000 (PCV-7) i 14/100 000 (PCV-13). IChPnazapadalność 7-walentnympreparatemszczepieńwprowadzeniuPo przezwywołaną typyserologiczneuwzględnionew PCV-7 zmniejszyłasięrocznieo 76% (w grupie do 2. rż.) 41% (>2 innymizakażenianazapadalnościzwiększeniezanotowanorównocześnie(. r.ż typami pneumokoka, tj. 6 typamiuwzględnionymiw PCV-13, lecz nie w PCV-7, oraz typami nieszczepionkowymi Po zamianie PCV-7 na PCV-13 zapadalnośćnaichp 6 wywołaną dodatkowymi serotypami objętymipcv-13 wiekowychgrupachwszystkichweznamienniesięzmniejszyła rocznie o 64% u dzieci do 2. rż. i o 46% w 2 wiekowejgrupie lat. U dzieci >2 rż. zaobserwowano równieżzmniejszeniezapadalnościnazakażeniawywołanetypaminieszczepionkowymi (rocznie o 19%). Wniosek zmniejszeniezapadalnościnaichp zarównou dzieciobjętychszczepieniem,jaki pozostałejw przeciwkoszczepieńprogramuprowadzonegoskutecznośćnawskazujepopulacji pneumokokom. ZaobserwowanawiększazachorowalnośćnaIChP wywołanąprzeztypynieszczepionkowe wskazujenakoniecznośćdalszegomonitorowaniaepidemiologiizakażeńpneumokokowych i skutecznościrzeczywistejpcv-13.
poliomielitis Tereny endemicznie transmisja dzikiego wirusa : Afganistan, Nigeria i Pakistan FulaninomadówszczepNigeriipółnocnejW 99% dzieci niezaszczepionych Program WHO
Szczepionka przeciwko chorobom wywoływanym przez HPV wirusyprzezwywoływanymichorobamiprzedzabezpieczeniecelumaszczepionka( 1 brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 6, 11, 16 i 18 dlabiałkooczyszczonewysoko, zakażaniazdolnościposiadającenie: czynnasubstancja, 6 )typówzkażdego 11, 16 i 18) wirusa brodawczaka ludzkiego. BiałkoL1 wirusa brodawczaka ludzkiego1 typu 6 BiałkoL1 wirusa brodawczaka ludzkiego1 typu 11 BiałkoL1 wirusa brodawczaka ludzkiego1 typu 16 BiałkoL1 wirusa brodawczaka ludzkiego1 typu 18 L1 białko+hpv=( PapillomavirusHuman. ang )ludzkiegobrodawczakawirus w postaci wirusopodobnychcząsteczekwytwarzanychwkomórkachdrożdży(saccharomyces cerevisiae CANADE 3C-5 (Szczep 1895)) w technologii rekombinowanego DNA. adsorbowane na adiuwancie amorficznego siarczanu wodorofosforanu glinu L1 białka( 2 dladwóchtypówwirusabrodawczakaludzkiego(hpv,typy 16 i ( 18 stopniawysokiegomacicyszyjkineoplazjiśródnabłonkowejprofilaktykidoprzeznaczona (CIN 2 stopniakomórekrozrostprzedrakowynieprawidłowy i 3) oraz raka szyjki macicy związanych przyczynowo z wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) typu 16 i 18.
AJE 2013 HPV 2-walentnaszczepionkaprzeciwkoHPVzawierającatypyw16i 18 (3 dawki) w okresie 4 lat obserwacji, w grupie zaszczepionej przeciwko HPV, w porównaniuz grupą kontrolną,stwierdzono: mniejsze ryzyko rozwoju HSIL (zmiany śródnabłonkowe dużego stopnia) (2,5 vs 4,8%) mniejsze ryzyko rozwoju ASC-US i/lub LSIL (nieprawidłowe (atypowe) komórki nabłonka płaskiego o nieustalonym znaczeniu i/lub zmiany śródnabłonkowe małego stopnia ) (17,2 vs 21%) 15 )kolposkopięnaskierowaniaryzykomniejsze vs 19%) szyjkipatologicznejzamianyusunięciazabieguryzykomniejszenieznamiennie macicy (1,1 vs 1,9%) Wnioski: dawkami 3, HPVzakażonebyłyniektóre, kobietmłodychzaszczepienie 2-walentnejszczepionkiprzeciwkoHPV(typów16i 18) zmniejszyło, w porównaniuz placebo, ryzykowystąpieniaw szczepieniaodlat 4 ciągu zmianśródnabłonkowychdużegoi liczbęorazstopniamałego kolposkopii i zabiegowego leczenia zmian dysplastycznych szyjki macicy. znamiennezmniejszeniewskaźnikówhospitalizacjiz powodu brodawek płciowychu kobiet w wieku zwynikaćmożelat 15 24 wprowadzenia. HPVprzeciwkoszczepieńprogramu Mniejsza liczba hospitalizacji u mężczyznw okresie realizacji programu sugerujewytworzenieodpornościzbiorowiskowej.
( Di-Te-Per ) Szczepionka DTP toksoid, błoniczytoksoidzawiera Pełnokomórkowa: tężcowy,zabitepałeczkikrztuśca, błoniczytoksoidzawiera Acelularna: toksoidtężcowy :przeciwkrztuścowakomponenta toksoid,, hemaglutyninawłókienkowa pertaktyna, krztuścoweaglutynogeny
Krztusiec a szczepienia zachorowaniupoodporność trwaszczepieniupełnymi 10-15 około lat niejeśliszczepienie zapobiegnie zachorowaniu, tołagodziprzebieg najczęściejchorujądorośli subklinicznie wymagakaszelprzewlekły diagnostyki w kierunku krztuśca.
Przeciw grypie Podjednostkowa - zawiera podjednostki hemaglutyniny i neuraminidazy rozszczepiona - rozszczepione wiriony pozbawione lipidowej otoczki
W Polsce są zarejestrowane szczepionki przeciwko grypie: Rozszczepiona - rozszczepione wiriony pozbawione lipidowej otoczki, otrzymywane w hodowli na zarodkach kurzych Podjednostkowa - zawiera podjednostki hemaglutyniny i neuraminidazy, otrzymywane w hodowli na zarodkach kurzych oraz otrzymywane w hodowli tkankowej MDCK Wirosomalne- otrzymywane w hodowli na zarodkach kurzych
Dogrupzwiększonegoryzykaciężkiegoprzebiegugrypyi jej 1 typu )cukrzycęnachorzy. m.innależąpowikłań i 2). Powikłaniagrypyu -cukrzycęnachorych, oskrzeli, płuczapalenie zapalenie zatok przynosowych, pogorszenie przebiegu cukrzycy, jednakwystępująoneistotnieczęściej. Uchorychnacukrzycęchorobowośći umieralnośćz zakażeńpowodu wirusowych i bakteryjnychjestwiększaniżw populacjiogólnej. Spośródwszystkichdostępnychi zweryfikowanych naukowo metod powikłaniomjejorazgrypęnazachorowaniomzapobiegania najskuteczniejsząjestcoroczneszczepienie.
Szczepienie przeciwko grypie Meta-analiza 6 randomizowanych, kontrolowanych szczepienieże, wykazałabadańklinicznych powodowałogrypieprzeciwko 36% spadek ryzyka zdarzenia sercowonaczyniowego niepożądanychpoważnychryzykaspadek 55% którzy, chorychusercowo-naczyniowychzdarzeń niedawno przeszli z ostry zespół wieńcowym Przewlekłe choroby *) chorującym na astmę Układu oddechowego *) z niewydolnością ukł odd *) chorym na POCHP
Szczepionka przeciwko rotawirusom zapaleniemprzeddziecimałeiniemowlętachroni żołądkai jelit(biegunkąi wywołanym( wymiotami. rotawirusemzakażeniem Substancje czynne zawarte w szczepionce ludzko-bydlęcychreasortantówszczepów 5 to rotawirusa: G1 2,2 X 10 6 Jedn. Infekc. G2 2,8 X 10 6 Jedn. Infekc. G3 2,2 X 10 6 Jedn. Infekc. G4 2,0 X 10 6 Jedn. Infekc. P1[8] 2,3 X 10 6 Jedn. Infekc.
Szczepionka przeciwko meningokom grupy B Zarejestrowana 14 stycznia 2013 r. w Unii Europejskiej Zawiera 4 rekombinowane antygeny białkowe: NadA, fhbp, NHBA, PorA P1.4. szczepionka rekombinowana: antygeny produkowane przez inną bakterię, której wprowadzono gen (FNA) umożliwiający produkcję tych składników Można stosować u dzieci po ukończeniu 2 m.ż. Dla dzieci, młodzieży i dorosłym Brak dotychczas danych co do bezpieczeństwa i skuteczności u osób >50 rż W badaniach klinicznych nie oceniono skuteczności w zapobieganiu zachorowaniom na inwazyjną chorobę meningokokową, tylko analizowano immunogenność, oznaczają stężenie przeciwciał przeciwko 4 antygenom zawartym w szczepionce U niemowląt i dzieci do 2 rż najczęściej obserwowaną reakcją niepożądaną była tkliwość i rumień w miejscu wstrzyknięcia z objawów ogólnoustrojowych gorączka i rozdrażnienie.