6846/17 nj/pa/as 1 DGC 2B

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 6 marca 2017 r. (OR. en) 6846/17 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 6 marca 2017 r. Do: Delegacje COHOM 28 COPS 74 CFSP/PESC 200 FREMP 20 DEVGEN 31 SOC 159 JAI 181 JEUN 30 ILO 3 Nr poprz. dok.: 6203/17 COHOM 19 COPS 44 CFSP/PESC 134 FREMP 13 DEVGEN 21 SOC 84 JAI 108 JEUN 18 ILO 2 Dotyczy: Zmienione wytyczne UE w sprawie propagowania i ochrony praw dziecka (2017 r.) Nie pozostawiajmy żadnego dziecka samemu sobie Delegacje otrzymują w załączeniu Zmienione wytyczne w sprawie propagowania i ochrony praw dziecka (2017 r.) Nie pozostawiajmy żadnego dziecka samemu sobie, przyjęte przez Radę na 3525. posiedzeniu, które odbyło się 6 marca 2017 r. 6846/17 nj/pa/as 1 DGC 2B PL

ZAŁĄCZNIK Zmienione wytyczne UE w sprawie propagowania i ochrony praw dziecka (2017 r.) Nie pozostawiajmy żadnego dziecka samemu sobie (Rada do Spraw Zagranicznych, 6 marca 2017 r.) Spis treści 1. WPROWADZENIE... 3 A. Powody działania... 3 B. Cel i zakres stosowania... 5 2. ZASADY DZIAŁANIA UE... 6 A. Konwencja ONZ o prawach dziecka... 6 B. Podejście oparte na prawach obejmujące wszystkie prawa człowieka... 9 C. Włączenie w główny nurt... 14 3. PRIORYTETY ZAANGAŻOWANIA UE... 15 4. UNIJNE NARZĘDZIA SŁUŻĄCE PROPAGOWANIU I OCHRONIE PRAW DZIECKA... 16 5. WYTYCZNE OPERACYJNE... 18 6. WDROŻENIE I OCENA NINIEJSZYCH WYTYCZNYCH... 30 Załącznik I Instrumenty prawne i dokumenty programowe UE... 31 Załącznik II Wykaz celów zrównoważonego rozwoju i powiązanych z nimi zadań mających największe znaczenie dla dzieci... 37 Załącznik III Wytyczne UE dotyczące praw człowieka, komunikat KE i konkluzje Rady.. 41 6846/17 nj/pa/as 2

1. WPROWADZENIE A. Powody działania Prawa dziecka to prawa człowieka. Są niepodzielne, uniwersalne i niezbywalne. Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Lizbony), który wszedł w życie w 2009 r., zawiera wyraźne zobowiązanie do propagowania ochrony praw dziecka w wewnętrznych i zewnętrznych działaniach UE (ogólny zarys unijnych instrumentów prawnych i polityki przedstawiony jest w załączniku 1). Poprzez niniejsze wytyczne Unia Europejska potwierdza swoje zobowiązanie dotyczące kompleksowej ochrony i propagowania praw dziecka w zewnętrznej polityce dotyczącej praw człowieka, zgodnie z postanowieniami Konwencji ONZ o prawach dziecka i jej protokołami fakultatywnymi oraz innymi stosownymi standardami i traktatami międzynarodowymi. Na całym świecie codziennie umiera 16 000 dzieci, głównie z przyczyn, którym można zapobiec lub które można zlikwidować. Blisko połowa wszystkich zgonów dzieci poniżej 5 roku życia jest związanych z niedożywieniem. Narodziny niemal 230 milionów dzieci poniżej 5 roku życia (około jednej trzeciej) na całym świecie nigdy nie zostały urzędowo zarejestrowane 1. Co pięć minut z powodu przemocy w swoim domu, szkole lub społeczności umiera jedno dziecko. W skali globalnej w ubiegłym roku prawie miliard chłopców i dziewcząt w wieku od 2 do 17 lat doświadczyło przemocy fizycznej, seksualnej lub psychologicznej 2. Dzieci są ofiarami różnych form pracy, w szczególności tych najgorszych. Szczególnej uwagi wymagają zagrożenia, na jakie narażeni są chłopcy i dziewczęta ze względu na płeć. Dzieci są ofiarami seksualnego wykorzystywania i niegodziwego traktowania w celach seksualnych. Dziewczęta i chłopcy bywają zmuszani do wczesnych i przymusowych małżeństw, a dziewczęta bywają ofiarami szkodliwych praktyk, np. okaleczania żeńskich narządów płciowych. Stanowczo zbyt wiele dzieci pozbawionych jest dobrej jakości edukacji; obecnie 124 miliony dzieci nie uczęszcza do szkół nie jest objętych odpowiednią opieką zdrowotną ani opieką społeczną 3. 1 2 3 Statystki zaczerpnięte ze strony UNICEF (październik 2016 r.), https://www.unicef.org/statistics/ The Global Partnership to End Violence against Children (Globalne Partnerstwo w Celu Likwidacji Przemocy wobec Dzieci); https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/commitments/552_9061_commitment_partnership_ Prevalence_Consequences_A4.pdf UNESCO, 2015 r.: http://www.uis.unesco.org/education/documents/fs-31-out-of-school-children-en.pdf 6846/17 nj/pa/as 3

Na szczególne zagrożenia narażone są dzieci będące w trudnym położeniu, np. dzieci żyjące w ubóstwie, mieszkające na obszarach ogarniętych konfliktem lub w sytuacji niestabilności, niepełnosprawne, dzieci pozbawione wolności lub będące w konflikcie z prawem, dzieci będące migrantami i uchodźcami (na świecie blisko 50 milionów dzieci migrowało poza granice swojego kraju lub zostało przymusowo wysiedlonych; obecnie stanowią połowę wszystkich uchodźców 4 ), małoletni bez opieki i dzieci bez rodziny; grozi im dyskryminacja, marginalizacja, instytucjonalizacja i wykluczenie. Od czasu przyjęcia wytycznych w 2007 r. znacznie zmieniła się sytuacja w obszarze praw dzieci na całym świecie i nastąpiła ewolucja unijnej polityki dotyczącej dzieci w zewnętrznych działaniach UE; stąd konieczna stała się niniejsza zmiana wytycznych. W samym tylko 2015 r. przyjęto kilka międzynarodowych porozumień, spośród których szczególne znaczenie ma Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 5, która zawiera zobowiązanie do zapewnienia dzieciom i młodzieży dorastania w środowisku, w którym będą mogły w pełni korzystać ze swoich praw i możliwości (pkt 25), oraz porozumienie w sprawie finansowania rozwoju 6 (program działań z Addis Abeby). Jedną z kluczowych zasad leżących u podstaw agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 jest niepozostawianie nikogo samemu sobie. Oznacza to, że wspólnota międzynarodowa, a w szczególności państwa, wzmocnią wysiłki, aby zapewnić, by wszyscy ludzie mieli równe możliwości, i by docierać do osób narażonych na największe zagrożenia i najbardziej marginalizowanych. We wrześniu 2016 r. po raz pierwszy w historii Zgromadzenie Ogólne ONZ wezwało do zorganizowania szczytu na szczeblu szefów państw lub rządów poświęconego masowemu przemieszczaniu się uchodźców i migrantów. Dokument końcowy, Deklaracja nowojorska w sprawie uchodźców i migrantów 7, zawiera zobowiązania na rzecz ochrony praw człowieka przysługujących wszystkim uchodźcom i migrantom, niezależnie od ich statusu. Wśród zobowiązań wymienia się również zapewnienie wszystkim dzieciom będących uchodźcami i migrantami dostępu do edukacji w ciągu kilku miesięcy od przybycia do nowego kraju; zapobieganie przemocy o podłożu seksualnym lub płciowym i reagowanie na te zjawiska oraz działania na rzecz zaprzestania praktyki przetrzymywania dzieci w celu określenia ich statusu imigracyjnego; ochronę praw kobiet i dziewcząt i propagowanie ich pełnego, równego i merytorycznego uczestnictwa w szukaniu rozwiązań. 4 5 6 7 Uprooted: The growing crisis for refugee and migrant children (Wysiedlone: narastający kryzys dzieci będących uchodźcami i migrantami) UNICEF (wrzesień 2016 r.), s. 3 i 6. Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne w dniu 25 września 2015 r. (UNGA A/RES/70/1) Program działań z Addis Abeby przyjęty na Trzeciej Międzynarodowej Konferencji Finansowania Rozwoju (Program działań z Addis Abeby), A/RES/69/313, sierpień 2015 r. Deklaracja nowojorska w sprawie uchodźców i migrantów, A/71/L.1*, 13 września 2016 r. 6846/17 nj/pa/as 4

Globalna strategia na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej 8 odkreśla znaczenie celów zrównoważonego rozwoju i zobowiązanie do uwzględniania problematyki praw człowieka we wszystkich sektorach polityki w kontekście działań zewnętrznych UE. Zgodnie z wielopłaszczyznowym podejściem do odporności w strategii zawarto również stanowcze zobowiązanie do nasilenia prac w obszarze edukacji, komunikacji, kultury i młodzieży. We wniosku Komisji Europejskiej dotyczącym nowego Konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju 9 również podkreśla się to zobowiązanie do uwzględniania problematyki praw człowieka i do dostosowania unijnej polityki współpracy na rzecz rozwoju do agendy 2030. Ponadto, wraz z przyjęciem unijnych strategicznych ram i planu działania dotyczących praw człowieka i demokracji (2012 r.) 10 i konkluzji Rady w sprawie podejścia do współpracy na rzecz rozwoju, które jest oparte na prawach (maj 2014 r.), UE zobowiązała się do kierowania się w swoich działaniach podejściem opartym na prawach (zob. sekcja 2B, podejście oparte na prawach) 11. B. Cel i zakres stosowania Celem niniejszych Wytycznych UE w sprawie propagowania i ochrony praw dziecka ( wytycznych ) 12 jest przypomnienie międzynarodowych standardów praw dziecka i przedstawienie praktycznych wskazówek dla urzędników instytucji UE i państw członkowskich UE z myślą o (i) wzmocnieniu ich roli w propagowaniu i ochronie praw wszystkich dzieci w działaniach zewnętrznych UE poprzez zachęcanie państw partnerskich do wzmacniania własnych systemów oraz wspierania ich w tym oraz (ii) dalszym wzmacnianiu ich współpracy z organizacjami międzynarodowymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. 8 9 10 11 12 Globalna strategia na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej https://europa.eu/globalstrategy/en/global-strategy-foreign-and-security-policy-european-union Wniosek dotyczący nowego konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju Nasz świat, nasza godność, nasza przyszłość, COM(2016) 740 final, 22 listopada 2016 r. Prawa człowieka i demokracja: Strategiczne ramy UE i plan działania UE, 11855/12, czerwiec 2012 r. Konkluzje Rady w sprawie podejścia do współpracy na rzecz rozwoju, które jest oparte na prawach, dok. 9987/14, maj 2014 r. Komisja opracowała podręcznik zawierający wskazówki dla pracowników, jak stosować podejście oparte na prawach: Commission Staff Working Document Tool-Box A Rights-Based Approach, Encompassing all Human Rights for EU Development Cooperation (Dokument roboczy Komisji. Podręcznik: Podejście do współpracy UE na rzecz rozwoju oparte na prawach, uwzględniające wszystkie prawa człowieka) (SWD(2014) 152 final) (dok. 9489/14, 5 maja 2014 r.). W załączniku III zamieszczony jest wykaz linków do wytycznych UE, komunikatów Komisji i konkluzji Rady, które uzupełniają Wytyczne UE w sprawie propagowania i ochrony praw dziecka. 6846/17 nj/pa/as 5

Aby zrealizować swoje zobowiązania dotyczące propagowania i ochrony praw dziecka, EU propaguje ogólne środki wdrażania Konwencji ONZ o prawach dziecka przedstawione w Komentarzu ogólnym nr 5 do konwencji 13. Ogólne środki wdrażania mają na celu propagowanie pełnego korzystania z wszystkich praw określonych w konwencji przez wszystkie dzieci poprzez ustawodawstwo, przydziały środków budżetowych, powoływanie organów koordynujących i monitorujących (rządowych i niezależnych), gromadzenie kompleksowych danych, zwiększanie wiedzy i szkolenia oraz rozwijanie i realizację odpowiednich polityk, usług i programów. Środki te stanowią zatem sam fundament urzeczywistniania praw dziecka, ponieważ dzięki nim są do dyspozycji niezbędne struktury i zasoby; służy temu podejście polegające na wzmacnianiu systemu. Zgodnie z najważniejszym tematem celów zrównoważonego rozwoju niniejsze zmienione wytyczne mają sprawić przez przyjęcie w stosowaniu ogólnych środków wdrażania podejścia opartego na prawach obejmującego wszystkie prawa człowieka by żadnego dziecka nie pozostawiono samemu sobie. Środki konieczne do osiągnięcia tego celu przedstawiono w wytycznych operacyjnych, część 5. 2. ZASADY DZIAŁANIA UE A. Konwencja ONZ o prawach dziecka Polityka UE w obszarze praw dziecka jest w dużym stopniu kształtowana przez Konwencję ONZ o prawach dziecka. Wszystkie państwa członkowskie UE są stroną tej konwencji; jak dotąd żaden inny traktat o prawach człowieka nie został ratyfikowany przez większą liczbę państw do dnia dzisiejszego uczyniło to 196 państw. Jest to najbardziej wszechstronny traktat o prawach człowieka i instrument prawny służący propagowaniu i ochronie całego zestawu praw dotyczących dzieci: gospodarczych, społecznych, kulturalnych, obywatelskich i politycznych. Przyjęta w 1989 r. konwencja wyznacza uniwersalne standardy opieki, traktowania, warunków życia, rozwoju, ochrony i uczestnictwa wszystkich dzieci w życiu społeczeństwa. Był to pierwszy instrument międzynarodowy, w którym jednoznacznie uznano dzieci za uczestników życia społecznego i osoby, które aktywnie dysponują prawami. Konwencja ONZ o prawach dziecka definiuje dziecko jako osobę poniżej 18 roku życia. 13 Konwencja ONZ o prawach dziecka, Komentarz ogólny nr 5, Ogólne środki wdrażania Konwencji o prawach dziecka (art. 4, 42 i art. 44 ust. 6), CRC/GC/2003/5, 27 listopada 2003 r. 6846/17 nj/pa/as 6

Cztery zasady główne Konwencji ONZ o prawach dziecka Wdrażanie konwencji regulowane jest czterema zasadami głównymi przedstawionymi poniżej. Zasady te kształtują interpretację i wdrażanie wszystkich innych artykułów konwencji i są sednem podejścia opartego na prawach dziecka. Przy tworzeniu i realizowaniu swojej polityki i działań w obszarze praw dziecka, UE powinna uwzględnić te cztery zasady główne, podobnie jak inne stosowne artykuły konwencji, protokoły fakultatywne do niej i komentarze ogólne komitetu 14. Artykuł 2 Brak dyskryminacji: Wszystkie dzieci będą chronione przed wszelkimi formami dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub inne, narodowość, pochodzenie etniczne lub społeczne, status majątkowy, niepełnosprawność, cenzus urodzenia lub Artykuł 3 Najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka: Najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka jest sprawą nadrzędną we wszystkich działaniach dotyczących dziecka. (Zob. również Komentarz ogólny nr 14 do konwencji, CRC/C/GC/14, 2013 r.) 15 jakikolwiek inny danego dziecka albo jego rodziców. 14 15 Komitet Praw Dziecka jest organem składającym się z niezależnych ekspertów, który monitoruje wdrażanie Konwencji ONZ o prawach dziecka przez państwa będące jej stronami. Komitet wydaje komentarze ogólne w celu wyjaśnienia i dostarczenia wskazówek co do wdrażania konwencji i jej protokołów fakultatywnych. Komentarze ogólne nie są wiążące dla państw-stron. Komentarz ogólny nr 14 (2013 r.) dotyczący prawa dziecka do uznawania jego najlepiej pojętego interesu za sprawę nadrzędną (art. 3 ust. 1)*, CRC/C/GC/14. 6846/17 nj/pa/as 7

Artykuł 6 Prawo do życia, warunków życia i rozwoju: Dzieci mają prawo do życia; a państwa muszą zapewnić, w możliwie maksymalnym zakresie, warunki życia i pełnego rozwoju dziecka. Artykuł 12 Poszanowanie poglądów dzieci: Wszystkie dzieci, które są zdolne do sformułowania swych własnych poglądów, muszą mieć możliwość swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, a poglądy te przyjmuje się z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka. (Zob. również Komentarz ogólny nr 12 16 do konwencji CRC/C/GC/12, 2009 r.) Protokoły fakultatywne 17 do konwencji Istnieją trzy protokoły fakultatywne do konwencji; (i) Protokół fakultatywny w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii (173 państwa-strony), (ii) Protokół fakultatywny w sprawie angażowania dzieci w konflikty zbrojne (165 państwstron) i (iii) Protokół fakultatywny w sprawie procedury składania zawiadomień (29 państwstron). Ratyfikacja i wdrażanie protokołu fakultatywnego w sprawie procedury składania zawiadomień umożliwia poszczególnym dzieciom składanie skarg w sprawie konkretnych naruszeń ich praw na mocy konwencji i jej dwóch pierwszych protokołów fakultatywnych. Ponadto potwierdza zobowiązanie na rzecz propagowania i ochrony wszystkich aspektów praw dziecka, zapisanych w Konwencji ONZ o prawach dziecka, w szczególności art. 12 dotyczącego poszanowania poglądów dziecka. 16 17 Komentarz ogólny nr 12 (2009 r.), prawo dziecka do bycia wysłuchanym, CRC/C/GC/12. Protokoły fakultatywne do traktatów o prawach człowieka same w sobie są traktatami i są otwarte do podpisu, przystąpienia lub ratyfikacji przez państwa, które są stroną traktatu głównego. 6846/17 nj/pa/as 8

Dokumenty te, wraz z innymi międzynarodowymi i regionalnymi standardami praw dziecka, m.in. standardami przyjętymi przez Radę Europy, stanowią mocną podstawę gwarantującą wszystkim dzieciom prawa człowieka bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Są one także punktem odniesienia dla propagowania i śledzenia postępów w urzeczywistnianiu praw dziecka. Znaczne postępy dokonały się również wraz z ratyfikowaniem i wdrażaniem przez kolejne państwa Konwencji MOP nr 182 dotyczącej najgorszych form pracy dzieci (180 państw-stron) i Konwencji MOP nr 138 dotyczącej najniższego wieku dopuszczania do zatrudnienia (169 państw-stron). B. Podejście oparte na prawach obejmujące wszystkie prawa człowieka W dokumencie Prawa człowieka i demokracja: Strategiczne ramy UE i plan działania UE 18, przyjętym w czerwcu 2012 r., UE zobowiązała się do przyjęcia podejścia opartego na prawach obejmującego wszystkie prawa człowieka. W 2014 r., z myślą o realizacji tego zobowiązania, Komisja przyjęła dokument roboczy, który jej służbom służy jako podręcznik wdrażania tego podejścia 19. Podejście to stanowi metodologię działania, która opiera się na włączaniu praw człowieka w główny nurt (zob. sekcja C poniżej) poprzez traktowanie standardów i zasad praw człowieka zarówno jako środków, jak i celów współpracy, i uwzględnianie przestrzegania praw człowieka w tworzeniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ocenie wszystkich polityk i programów. Podstawą podejścia opartego na prawach obejmującego wszystkie prawa człowieka są uniwersalność i niepodzielność praw człowieka, zasady uczestnictwa; brak dyskryminacji, przejrzystość i rozliczalność. 18 19 Prawa człowieka i demokracja: Strategiczne ramy UE i plan działania UE, 11855/12, czerwiec 2012 r. Commission Staff Working Document Tool-Box A Rights-Based Approach, Encompassing all Human Rights for EU Development Cooperation (Dokument roboczy Komisji. Podręcznik: podejście do współpracy rozwojowej UE oparte na prawach uwzględniające wszystkie prawa człowieka) (SWD(2014) 152 final) (dok. 9489/14, 5 maja 2014 r.). 6846/17 nj/pa/as 9

Zasady tego podejścia obejmującego wszystkie prawa człowieka są odwzorowaniem czterech głównych zasad Konwencji ONZ o prawach dziecka, które składają się na podejście oparte na prawach dziecka. Definicja podejścia opartego na prawach dziecka przedstawionego w Konwencji ONZ o prawach dziecka, Komentarz ogólny nr 13 20. Podejście oparte na prawach dziecka to podejście, które umożliwia postępy w realizacji praw wszystkich dzieci, określonych w konwencji, poprzez zwiększenie możliwości realizacji przez odpowiedzialne za to podmioty obowiązków dotyczących poszanowania, ochrony i wykonywania praw (art. 4) oraz zwiększenie możliwości osób, które korzystają z danych praw, w zakresie egzekwowania tych praw; w podejściu tym należy niezmiennie kierować się prawem do niedyskryminowania (art. 2), uwzględnieniem najlepszego interesu dziecka (art. 3, ust. 1), życia, warunków życia i rozwoju (art. 6) oraz poszanowania poglądów dziecka (art. 12). Dzieci mają również prawo przy korzystaniu ze swoich praw do bycia ukierunkowanym przez opiekunów, rodziców i członków swojego środowiska i otrzymania od nich rad, w sposób odpowiadający rozwojowi swoich zdolności (art. 5). Podejście oparte na prawach dziecka ma charakter holistyczny i kładzie nacisk na wspieranie mocnych stron i zasobów samego dziecka i wszystkich systemów społecznych, których jest częścią: rodziny, szkoły, środowiska, instytucji, systemów religijnych i kulturowych (wytłuszczenie dodane). 20 Komentarz ogólny nr 13 (2011 r.), Prawo dziecka do wolności od wszelkich form przemocy, CRC/C/GC/13, s. 23. 6846/17 nj/pa/as 10

UE odnosi się do urzędników instytucji UE i państw członkowskich UE. Zgodnie z powyższym zasady, które przyświecają działaniom unijnym w obszarze praw dziecka, prowadzonym z myślą o wsparciu naszych krajów partnerskich, po to by zrealizować ogólne środki wdrażania, są następujące: Legalność, uniwersalność i niepodzielność praw człowieka wszystkie działania podejmowane przez UE i kraje partnerskie muszą być zgodne z Konwencją ONZ o prawach dziecka. Na przykład dany kraj musi zapewnić, by jego ustawodawstwo było zgodne z postanowieniami konwencji. Podejście, w którym kładzie się nacisk na pierwotne przyczyny UE powinna współpracować z krajami partnerskimi, by zaradzić pierwotnym przyczynom, które sprawiają, że dane prawo nie jest przestrzegane, chronione i realizowane. Dzięki ocenie praw dziecka dane państwo będzie mogło sporządzić opracowanie na temat występujących naruszeń (co się zdarzyło, komu, gdzie, dlaczego, jaka była waga naruszenia itd.) i na tej podstawie, z pomocą UE, skupić się na zajęciu się ich pierwotnymi przyczynami 21. Podejście polegające na wzmacnianiu systemu UE powinna skupić się na wspieraniu krajów partnerskich wzmacniających swoje systemy i zawsze, gdy to możliwe, unikać tworzenia lub wspierania równoległych środków lub struktur (np. poprzez finansowanie licznych różnych projektów). Kraje partnerskie są kluczowymi partnerami UE w zajmowaniu się problematyką praw dziecka z tej prostej przyczyny, że będąc stronami Konwencji o prawach dziecka, są one najważniejszym podmiotem odpowiedzialnym za urzeczywistnianie praw dzieci w ramach swojej jurysdykcji. UE skupi się zatem na pomaganiu krajom partnerskim we wzmacnianiu poszczególnych elementów systemu, jak określono w ogólnych środkach wdrażania, tak by wszystkie prawa wszystkich dzieci były lepiej przestrzegane, chronione i realizowane. Długoterminowe i trwałe rozwiązania zewnętrzne działania UE mają na celu natychmiastową poprawę sytuacji danej grupy dzieci, ale powinny skutkować długoterminową, trwałą i pozytywną zmianą tej sytuacji. Jeśli skutki mają być bardziej odczuwalne, a korzyści trwałe, to w działaniach wzmacniających istniejące systemy należy skupiać się na współpracy z podmiotami odpowiedzialnymi za egzekwowanie przestrzegania praw dziecka. 21 Ogólny zarys analizy praw dziecka w zależności od kraju zob. moduł 1 podręcznika przygotowanego przez UE i UNICEF: Uwzględnianie praw dziecka we współpracy rozwojowej (EU-UNICEF Child Rights Toolkit: Integrating Child Rights in Development Cooperation); https://www.unicef.org/eu/crtoolkit/ 6846/17 nj/pa/as 11

Uczestnictwo i upodmiotowienie UE powinna współpracować z krajami partnerskimi, by zwiększyć możliwość uczestniczenia przez dzieci w dotyczących ich procesach decyzyjnych na szczeblu lokalnym, krajowym, regionalnym i międzynarodowym, zgodnie z art. 12 Konwencji o prawach dziecka i Komentarzem ogólnym nr 12. UE powinna starać się zwiększyć świadomość podmiotów odpowiedzialnych za egzekwowanie przestrzegania praw dziecka co do potrzeby konsultowania się z dziećmi i w związku z tym propagować ulepszone struktury zarządzania. Dzięki temu dzieci zyskają większą podmiotowość i zdobędą niezbędne umiejętności życiowe. UE powinna starać się prowadzić konsultacje z organizacjami lokalnymi pracującymi z dziećmi, by zagwarantować, że w optymalny sposób przyczynią się do propagowania praw dziecka na szczeblu lokalnym. Niedyskryminowanie/równość UE powinna współpracować z krajami partnerskimi na rzecz zapewnienia większej równości wszystkich dzieci poprzez zajęcie się dyskryminacyjnymi przepisami, politykami lub praktykami i skupienie się na najbardziej marginalizowanych dzieciach. UE dołoży starań, by przypadkowo nie wzmacniać istniejących sytuacji dyskryminacyjnych, w tym dyskryminacji ze względu na płeć społeczno-kulturową, tylko priorytetowo traktować grupy najbardziej zmarginalizowane, tak by zlikwidować luki, które wpływają na położenie osób znajdujących się w najgorszej sytuacji, zajmując się pierwotnymi przyczynami i proponując trwałe rozwiązania. Odpowiedzialność i dostęp do praworządności działania UE powinny mieć na celu zwiększenie przejrzystości i odpowiedzialności krajów partnerskich wobec dzieci, ich rodzin i społeczności odnośnie do wysiłków tych krajów podejmowanych na rzecz realizacji praw dziecka. Prawa mają znaczenie tylko wówczas, gdy dostępne są skuteczne środki odwoławcze, poprzez które można dochodzić zadośćuczynienia w przypadku naruszenia praw. W swoich działaniach UE powinna starać się przywiązywać szczególną uwagę do zapewnienia, by dzieci i ich przedstawiciele mieli dostęp do skutecznych procedur dostosowanych do potrzeb dzieci. Przejrzystość i dostęp do informacji: W swoich działaniach UE powinna dążyć do poprawy przejrzystości działań krajów partnerskich, które mają służyć realizacji praw dziecka i przyczynić się do zagwarantowania dzieciom swobody poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka. Na przykład, by dzieci zyskały podmiotowość, muszą mieć dostęp do stosownych do wieku informacji, a szczególną uwagę należy zwracać na dyskryminację z powodu płci społeczno-kulturowej. UE mogłaby zwiększać świadomość krajów partnerskich co do potrzeby zapewniania takich informacji we wszystkich obszarach, w tym co się tyczy decyzji budżetowych i planowania wydatków. Ważne jest również, by programy i projekty rozwojowe były przejrzyste, a informacje dostępne i przekazywane osobom korzystającym ze swoich praw. 6846/17 nj/pa/as 12

Spójność polityki na rzecz praw dziecka UE powinna dążyć do zapewnienia, by żadna polityka ani żadne działanie w jakimkolwiek sektorze (np. handlu, energii, migracji itd.) nie osłabiały praw dziecka, a najlepiej by wspierały ich urzeczywistnianie. Stanowi to zatem ucieleśnienie podejścia zgodnego z zasadą nie szkodzić. Powiązania pomiędzy podejściem opartym na prawach obejmującym wszystkie prawa człowieka i równością płci Płeć społeczno-kulturowa stanowi integralną część podejścia opartego na prawach obejmującego wszystkie prawa człowieka, a UE pozostaje zaangażowana w propagowanie, ochronę i realizację wszystkich praw człowieka oraz w pełną i skuteczną realizację pekińskiej platformy działania i programu działania Międzynarodowej Konferencji na temat Ludności i Rozwoju, a także wyników ich konferencji przeglądowych, oraz pozostaje w tym kontekście zaangażowana w kwestiach zdrowia i praw reprodukcyjnych i seksualnych 22 ; oraz Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet i Wytycznych UE w sprawie aktów przemocy wobec kobiet i zwalczania wszelkich form dyskryminacji kobiet; strategii UE na rzecz równych szans dla kobiet i mężczyzn; unijnego wszechstronnego podejścia do wprowadzania w życie przez UE rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych nr 1325 oraz 1820 w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa; unijnego planu działania w sprawie równości płci oraz wzmocnienia pozycji kobiet. Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 jest jednym z kluczowych niedawno dodanych elementów międzynarodowego konsensusu w sprawie znaczenia osiągnięcia równości płci oraz poszanowania, ochrony i realizacji przysługujących kobietom i dziewczętom praw człowieka; stanowi też ramy urzeczywistniania tych zamierzeń. 22 Konkluzje Rady w sprawie płci w kontekście rozwoju, maj 2015 r., 9242/15. 6846/17 nj/pa/as 13

C. Włączenie w główny nurt Włączanie w główny nurt polega na systematycznym uwzględnianiu praw dziecka we wszystkich politykach, działaniach i programach UE. Ma to sprawić, by prawa dziecka były uwzględniane nie tylko w sektorach tradycyjnie dotyczących dzieci, takich jak żywienie, zdrowie i edukacja, lecz także w innych sektorach, takich jak energia, rolnictwo, transport, handel i inwestycje, współpraca rozwojowa, pomoc humanitarna, infrastruktura, zmiana klimatu lub środowisko. Istnieje bardzo niewiele (o ile w ogóle) polityk lub programów, których skutki byłyby neutralne względem dzieci; większość ma pośredni lub bezpośredni, pozytywny lub negatywny wpływ na dzieci. Ponadto większość sektorów, o ile nie wszystkie, jest wzajemnie połączonych i współzależnych. Jeśli mamy skutecznie wpływać na egzekwowanie praw dziecka, to muszą w tym uczestniczyć wszystkie sektory. Dlatego w niniejszych wytycznych podkreśla się znaczenie uwzględniania problematyki praw dziecka we wszystkich sektorach i w całym programowaniu i uwypukla się istotne narzędzie Podręcznik UE i UNICEF-u na temat praw dziecka: Uwzględnianie praw dziecka we współpracy rozwojowej (EU-UNICEF Child Rights Toolkit: Integrating Child Rights in Development Cooperation) 23. UE i UNICEF wspólnie opracowały to innowacyjne narzędzie. Wydany w 2013 r. podręcznik to zbiór praktycznych wskazówek, jak zapewnić, by prawa dziecka były skutecznie włączane w programy dwu- i wielostronnej pomocy rozwojowej i realizowane przez te programy. Zawiera ponad 80 innowacyjnych narzędzi i praktycznych wskazówek, w podziale na 8 modułów tematycznych obejmujących prawa dziecka w programowaniu pomocy rozwojowej i politykach sektorowych, uczestnictwo dzieci, ocenę wpływu, współpracę ze społeczeństwem obywatelskim, prawa dziecka w kontekście zarządzania, w sytuacjach kryzysowych i w planowaniu budżetu. Stanowi bezcenne narzędzie dla urzędników instytucji unijnych, państw członkowskich UE i wszystkich podmiotów zajmujących się rozwojem. Podręcznik jest dostępny online w języku angielskim, francuskim i hiszpańskim: http://www.unicef.org/eu/crtoolkit/toolkit.html. Utworzono również stronę internetową, która informuje o warsztatach szkoleniowych organizowanych w delegaturach UE dla wszystkich partnerów współpracy rozwojowej: http://www.childrightstoolkit.com. Tutaj podręcznik jest dostępny w języku arabskim, angielskim, francuskim, niemieckim, hiszpańskim i portugalskim. 23 Podręcznik UE i UNICEF-u na temat praw dziecka: Uwzględnianie praw dziecka we współpracy rozwojowej https://www.unicef.org/eu/crtoolkit/ 6846/17 nj/pa/as 14

3. PRIORYTETY ZAANGAŻOWANIA UE Wspieranie i zachęcanie krajów partnerskich do wypełniania ich zobowiązań prawnych dotyczących czynienia postępów we wprowadzaniu w życie Konwencji ONZ o prawach dziecka i jej trzech protokołów fakultatywnych oraz innych międzynarodowych i regionalnych instrumentów i standardów dotyczących praw dziecka. W szczególności zwiększanie świadomości na temat ratyfikacji Protokołu fakultatywnego (do Konwencji o prawach dziecka) o procedurze składania zawiadomień 24, który wszedł w życie 14 kwietnia 2014 r., zachęcanie do ratyfikacji i wspieranie jej. Zwiększanie świadomości i propagowanie lepszego rozumienia zasad i postanowień konwencji, jej trzech protokołów fakultatywnych i komentarzy ogólnych oraz innych instrumentów i standardów międzynarodowych i regionalnych mających znaczenie dla praw dziecka, zarówno w krajach partnerskich, jak i wśród pracowników UE na wszystkich szczeblach, również tych, których praca nie dotyczy bezpośrednio praw dziecka. Stosowanie opartego na prawach podejścia w realizacji ogólnych środków wdrażania konwencji, określonych w Komentarzu ogólnym nr 5, przy czym należy kierować się cały czas czterema ogólnymi zasadami konwencji, tj. niedyskryminacją, najlepszym interesem dziecka, warunkami życia i rozwojem oraz uczestnictwem dziecka, z myślą o zapewnieniu, by wszystkie dzieci w pełni korzystały z wszystkich praw określonych w Konwencji. Zwiększanie świadomości i propagowanie równości płci wśród wszystkich chłopców i dziewcząt poprzez zwracanie szczególnej uwagi na kwestie dyskryminacji ze względu na płeć i zapewnianie upodmiotowienia dziewcząt. Poprawienie spójności zewnętrznych działań UE dotyczących dzieci. Propagowanie synergii i wzmacnianie współpracy między instytucjami, w tym w odniesieniu do propagowanych przez Komisję Europejską i Wysokiego Przedstawiciela inicjatyw dotyczących praw dziecka oraz w odniesieniu do zewnętrznych działań UE dotyczących dzieci i działań prowadzonych przez państwa członkowskie UE. 24 Protokół fakultatywny nr 3 do konwencji jest międzynarodowym traktatem o prawach człowieka, który umożliwia oenzetowskiemu Komitetowi Praw Dziecka ( komitetowi ) przyjmowanie skarg dotyczących ewentualnego naruszenia praw dziecka. Dzieci będą mogły zwrócić się do ONZ tylko w sytuacji, gdy w krajowym systemie prawnym nie były w stanie uzyskać środka odwoławczego w odniesieniu do naruszenia praw. 6846/17 nj/pa/as 15

Uzupełnianie i wzmacnianie bieżących wysiłków UE na forach wielostronnych i nadanie prawom dziecka większej wagi na szczeblu międzynarodowym z myślą o poczynieniu postępów w uświadamianiu ich istnienia i zapobieganiu naruszeniom praw dziecka na całym świecie. Wspieranie wdrażania agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, ze szczególnym naciskiem na cele mające największe znaczenie dla dzieci (zob. załącznik II). Niniejsze wytyczne stanowią uzupełnienie wszystkich innych wysiłków UE służących realizacji agendy zrównoważonego rozwoju 2030. 4. UNIJNE NARZĘDZIA SŁUŻĄCE PROPAGOWANIU I OCHRONIE PRAW DZIECKA UE dysponuje szeroką gamą narzędzi i instrumentów finansowych służących propagowaniu i obronie praw dziecka. Aby skutecznie zajmować się prawami dziecka i zapewnić zrównoważony rozwój, UE musi zagwarantować spójne i wzajemnie uzupełniające się korzystanie z różnych instrumentów. Dialogi polityczne oferują możliwość regularnego omawiania z krajami partnerskimi, w formalnym środowisku, dwustronnych, regionalnych i międzynarodowych kwestii dotyczących obu stron. Pomimo że dialogi te nie są skupione wyłącznie na prawach człowieka, to istnieją mechanizmy, takie jak usystematyzowane dialogi, umożliwiające podejmowanie tematyki praw człowieka, w tym praw dziecka. Dialogi na temat praw człowieka 25 skupiają się na tych właśnie prawach. Ich głównym celem jest umożliwienie UE podzielenia się z krajami partnerskimi swoimi obawami co do naruszeń praw człowieka, gromadzenie informacji i dążenie do poprawy sytuacji w dziedzinie praw człowieka w danym kraju partnerskim. Oprócz dialogów na szczeblu unijnym, państwa członkowskie prowadzą też dialogi z krajami partnerskimi na szczeblu krajowym. W stosownych przypadkach dialogi powinny obejmować prawa dziecka, a w szczególności propagować różne elementy systemowe, które dany kraj musi wzmocnić po to, by urzeczywistniać prawa dziecka (określone w sekcji 6 wytycznych operacyjnych). Dyskusje powinny się opierać na analizie sytuacji dotyczącej praw dziecka w danym kraju i uwypuklać największe naruszenia tych praw i problemy, z jakimi stykają się dzieci. 25 UE utrzymuje podkomitety ds. praw człowieka i prowadzi dialogi i konsultacje na ten temat z ponad 40 państwami na całym świecie. 6846/17 nj/pa/as 16

Oświadczenia i démarche również stanowią kluczowe narzędzia zwiększania świadomości na temat praw dziecka i międzynarodowych norm i standardów w zakresie ich propagowania i ochrony. Mogą stwarzać okazję przyspieszenia wdrażania Konwencji ONZ o prawach dziecka i jej trzech protokołów fakultatywnych. Problematyka praw dziecka jest również odzwierciedlana i poruszana w unijnych strategiach dla poszczególnych krajów w dziedzinie praw człowieka i demokracji. Delegatury UE mogą nadawać priorytety pewnym kwestiom i w wielu strategiach prawa dziecka są traktowane priorytetowo. Nawet w przypadkach, gdy tak się nie dzieje, UE uznaje, że jest to zagadnienie o charakterze przekrojowym. Strategie dla poszczególnych krajów dają możliwość pogłębionej analizy sytuacji dzieci w danym kraju i określenia potencjalnych luk i koniecznych działań oraz mechanizmów potrzebnych do zapewnienia ochrony praw dziecka. W ramach współpracy dwu- i wielostronnej UE propaguje i chroni prawa dziecka poprzez uzupełniające wykorzystywanie geograficznych i tematycznych unijnych instrumentów finansowania, we współpracy z organami krajowymi, ONZ, społeczeństwem obywatelskim i innymi partnerami. Najnowsza strategia Handel z korzyścią dla wszystkich 26 wyznacza ambitny i kompleksowy program działań z myślą o zagwarantowaniu, by wzrost gospodarczy szedł w parze ze sprawiedliwością społeczną, poszanowaniem praw człowieka i wysokimi normami pracy i normami środowiskowymi. GSP Plus 27 jest podstawowym instrumentem handlowym UE służącym zachęcaniu krajów rozwijających się do przestrzegania najważniejszych standardów międzynarodowych w obszarach praw człowieka, praw pracowniczych, ochrony środowiska i dobrego rządzenia. Oferuje jednostronny, szeroki dostęp do rynku dla będących w trudnej sytuacji krajów rozwijających się, które zobowiążą się do ratyfikowania i skutecznego wdrożenia 27 najważniejszych umów międzynarodowych 28. Do 27 konwencji należących do systemu GSP Plus należą między innymi Konwencja o prawach dziecka (1989 r.) i Konwencja (nr 182) dotycząca zakazu i natychmiastowych działań na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci (1999 r.). Jest to regularnie monitorowany, oparty na zachętach system, który ma inspirować i wspierać kraje rozwijające się na drodze zrównoważonego rozwoju. 26 27 28 Handel z korzyścią dla wszystkich. W kierunku bardziej odpowiedzialnej polityki handlowej i inwestycyjnej, październik 2015 r. http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2015/october/tradoc_153846.pdf Aktualnie GSP Plus obejmuje Armenię, Boliwię, Filipiny, Gruzję, Kirgistan, Mongolię, Pakistan, Paragwaj i Republikę Zielonego Przylądka. 7 deklaracji ONZ o prawach człowieka, 8 konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) o prawach pracowniczych, 8 wielostronnych umów dotyczących środowiska i 4 deklaracje o dobrych rządach. 6846/17 nj/pa/as 17

Ponadto najnowsze umowy UE o wolnym handlu zawierają prawnie wiążące przepisy o prawach pracowniczych i ochronie środowiska. Zakaz pracy dzieci w brzmieniu określonym przez MOP jest wyraźnie umieszczany w rozdziałach na temat handlu i zrównoważonego rozwoju we wszystkich ostatnio wynegocjowanych umowach handlowych pomiędzy UE i krajami partnerskimi. Zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które skupiają się na problemach dzieci, oraz związków zawodowych, organizacji pracodawców, stowarzyszeń biznesowych, organizacji zajmujących się środowiskiem i obrońców praw człowieka jest kluczowe do skutecznego wdrożenia tych instrumentów handlowych, ponieważ pomaga w określeniu problematycznych kwestii i przyszłych obszarów działania. Społeczeństwo obywatelskie w UE i naszych krajach partnerskich ma także możliwość regularnych spotkań w celu omówienia interesujących kwestii. 5. WYTYCZNE OPERACYJNE Część operacyjna wytycznych określa sposoby i środki skutecznego działania służącego propagowaniu i ochronie praw dziecka w krajach partnerskich i kroki, jakie podejmie UE, jak najlepiej wykorzystując wszystkie przedstawione powyżej narzędzia. Uwzględnia ona szeroką gamę środków wskazanych przez Komitet Praw Dziecka jako konieczne do skutecznej realizacji Konwencji ONZ o prawach dziecka. Te ogólne środki wdrażania 29, jak się je nazywa, obejmują środki ustawodawcze, administracyjne i inne, które państwa muszą wprowadzić, by zrealizować prawa zawarte w Konwencji ONZ o prawach dziecka. W stosowaniu ogólnych środków wdrażania przez cały czas należy kierować się czterema ogólnymi zasadami Konwencji ONZ o prawach dziecka (zob. sekcja 3). Państwa, dzięki stosowaniu podejścia polegającego na wzmacnianiu systemu zajmują się całym spektrum praw dziecka, ponieważ podejście to miałoby na celu ochronę wszystkich praw wszystkich dzieci, w tym w szczególności dzieci najbardziej narażonych na zagrożenia i najbardziej marginalizowanych, takich jak dzieci wewnętrznie przesiedlone lub dzieci będące migrantami lub uchodźcami, w tym dzieci bez opieki, dzieci niepełnosprawne lub należące do mniejszości. Podejście to uwzględniałoby również odmienne potrzeby dziewcząt i chłopców, uwarunkowane płcią społeczno-kulturową i wiekiem. 29 Odnośnie do art. 4 Konwencji ONZ o prawach dziecka oenzetowski Komitet Praw Dziecka sporządził Komentarz ogólny nr 5 (2003 r.) Określa on obowiązki państw-stron w zakresie opracowania środków służących realizacji Konwencji ONZ o prawach dziecka; środki te obecnie nazywa się ogólnymi środkami wdrażania. 6846/17 nj/pa/as 18

W kolejnej sekcji przedstawiono poszczególne elementy systemu i określono działania, które UE powinna podjąć, oraz działania, przy których powinna współpracować z krajami partnerskimi z myślą o zagwarantowaniu lepszej ochrony praw wszystkich dzieci. A. Ustawodawstwo i polityka Działania na rzecz propagowania i ochrony praw dziecka wymagają konkretnych podstaw w ustawodawstwie krajowym oraz towarzyszących polityk i wytycznych, które wspierają wdrażanie tego ustawodawstwa. Niezbędnym jest, by całe krajowe ustawodawstwo i wszystkie polityki były zgodne z postanowieniami Konwencji ONZ o prawach dziecka i jej protokołów fakultatywnych. Można to osiągnąć poprzez włączenie tych postanowień bezpośrednio do prawa krajowego lub przez dostosowanie prawa krajowego zgodnie ze zobowiązaniami międzynarodowymi. UE powinna wspierać kraje partnerskie w następujących działaniach i zachęcać je do nich: Przystąpienie do odpowiednich instrumentów i standardów międzynarodowych i regionalnych 30 służących propagowaniu i ochronie praw dziecka, w szczególności Konwencji ONZ o prawach dziecka i jej trzech protokołów fakultatywnych oraz konwencji MOP nr 138 i 182, ich ratyfikowanie, stosowanie oraz/lub wdrażanie i egzekwowanie. Dokonania przeglądu i wycofanie zastrzeżeń wniesionych przez dany kraj w stosunku do Konwencji ONZ o prawach dziecka i jej trzech protokołów fakultatywnych. Wspieranie wprowadzania w życie i przeglądu ustawodawstwa krajowego oraz dotyczących go wytycznych administracyjnych, by zapewnić spójność tego ustawodawstwa ze stosownymi międzynarodowymi normami i standardami w dziedzinie praw dziecka, a zwłaszcza z Konwencją ONZ o prawach dziecka i jej protokołami fakultatywnymi. W przeglądzie należy przeanalizować konwencję jako całość oraz jej poszczególne artykuły, uznając wzajemną zależność i niepodzielność praw człowieka. 30 Ponadto inne konwencje, standardy i zasady w zakresie praw człowieka również rodzą skutki dla praw dziecka i można się na nie powoływać z myślą o zaradzeniu dyskryminacji z wielu przyczyn jednocześnie, z jaką stykają się dzieci; są to np. Konwencja dotycząca statusu uchodźców i protokół do niej, Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych i Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego. 6846/17 nj/pa/as 19

Dokonanie przeglądu i zmiana stosownego ustawodawstwa dotyczącego funkcjonowania systemu wymiaru sprawiedliwości i dostępu dzieci do sprawiedliwości, z myślą o tym, by: zakazać naruszania praw dziecka i karać za takie naruszenia, również w zapisach prawa karnego; zagwarantować, by osoby naruszające prawa dziecka były stawiane przed sądem; zapewnić, by wszystkie dzieci miały równy dostęp do sprawiedliwych, skutecznych i realizowanych w odpowiednim terminie środków odwoławczych, poprzez które można dochodzić zadośćuczynienia w przypadku naruszenia praw; opracować przyjazne dla dzieci procedury ich uczestniczenia w postępowaniach prawnych związanych z dochodzeniami w sprawie naruszeń praw dziecka i ściganiem takich naruszeń; zapewnić możliwości powrotu do zdrowia, rehabilitacji i resocjalizacji dzieci, których prawa zostały naruszone i wspierać dostęp do służb wspierania ofiar. zapewnić środki alternatywne wobec pozbawienia dzieci wolności, zwłaszcza gdy dzieciom grożą długie wyroki. UE podkreśla znaczenie propagowania alternatywnej opieki nad dziećmi i dostarczenia im odpowiedniego wsparcia, by mogły uczestniczyć w życiu społeczności i mieć dostęp do podstawowych usług. UE propaguje Wytyczne ONZ dotyczące alternatywnej opieki nad dziećmi, które określają wagę zapobiegania rozdzielaniu dzieci z rodziną i zapewniania odpowiedniej opieki alternatywnej i ochrony dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej w drodze starannego określenia ich najlepiej pojętego interesu. 6846/17 nj/pa/as 20

B. Krajowe strategie/dokumenty i plany działania UE powinna opowiada się za opracowywaniem kompleksowych i opartych na prawach strategii krajowych zakorzenionych w Konwencji ONZ o prawach dziecka. Skuteczna strategia musi odnosić się do sytuacji wszystkich dzieci i do wszystkich praw zapisanych w Konwencji o prawach dziecka oraz musi być opracowana w procesie konsultacji, w tym z dziećmi i młodzieżą. Ze szczególną uwagą należy podchodzić do określania grup dzieci zmarginalizowanych, defaworyzowanych i najbardziej narażonych na zagrożenia i do ich priorytetowego traktowania, tak by zagwarantować, że żadne dziecko nie zostanie pozostawione samemu sobie. Szczególnej uwagi wymagają też kwestie dotyczące płci społeczno-kulturowej. By nadać strategii odpowiednią wagę, powinna ona zostać zatwierdzona na najwyższym szczeblu rządowym i powiązana z krajowym planowaniem rozwoju oraz być przewidziana w budżecie krajowym. Krajowe plany działania powinny zawierać realne i możliwe do osiągnięcia cele dotyczące całej gamy gospodarczych, społecznych, kulturalnych, obywatelskich i politycznych praw dla wszystkich dzieci 31. UE powinna wspierać kraje partnerskie w następujących działaniach i zachęcać je do nich: przyjęcie krajowej strategii na rzecz propagowania, ochrony i urzeczywistniania praw dziecka; prowadzenie konsultacji z lokalnymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, odpowiednimi agencjami ONZ i innymi stosownymi podmiotami wielostronnymi, dziećmi i młodzieżą przy tworzeniu i wdrażaniu takiej strategii i/lub planów działania; zapewnienie, by strategia opierała się na analizie sytuacji dzieci w danym kraju pod kątem praw dziecka, z uwzględnieniem wymiaru płci kulturowo-społecznej, i by przy jej tworzeniu uwzględniano uwagi końcowe oenzetowskiego Komitetu Praw Dziecka. C. Współpraca dwustronna i wielostronna Współpraca służąca wspieraniu i zachęcaniu krajów partnerskich do przestrzegania praw dziecka przyjmuje wiele form, od dostarczania wsparcia finansowego lub technicznego po współpracę z innymi zainteresowanymi podmiotami w kraju partnerskim lub na forach międzynarodowych. 31 Zob. Komentarz ogólny nr 5 (2003 r.), Ogólne środki wdrażania Konwencji o prawach dziecka, s. 8. 6846/17 nj/pa/as 21

UE powinna: kłaść jeszcze większy nacisk na prawa dziecka w swoich wszystkich stosunkach zewnętrznych i inicjatywach współpracy, propagując spójne i komplementarne podejście; poruszać kwestię praw dziecka we wszystkich dialogach, w negocjacjach handlowych i innych, w dyskusjach dotyczących programowania, w strategiach dla poszczególnych krajów dotyczących praw człowieka i demokracji, we współpracy z krajami partnerskimi dotyczącej agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 itd. Współpraca ze społeczeństwem obywatelskim Kraje partnerskie powinny ściśle współpracować z organizacjami pozarządowymi w najszerszym sensie, szanując ich autonomię; dotyczy to m.in. organizacji pozarządowych zajmujących się prawami człowieka, organizacji prowadzonych przez dzieci i młodzież i grup młodzieżowych, grup stowarzyszających rodziców i rodziny, grup wyznaniowych, instytucji akademickich i stowarzyszeń zawodowych. UE powinna: ściśle współpracować z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, zarówno by zrozumieć najważniejsze problemy, z jakimi stykają się dzieci, jeśli chodzi o naruszenia ich praw i przeszkody, jakie stają na drodze ich urzeczywistnienia, jak i by znaleźć najlepsze rozwiązania. Taka współpraca ze społeczeństwem obywatelskim powinna również służyć propagowaniu bardziej sprzyjających warunków dla działalności podmiotów społeczeństwa obywatelskiego. UE powinna zachęcać kraje partnerskie do: Ścisłej współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego; należą do nich m.in. organizacje pozarządowe zajmujące się prawami człowieka, organizacje prowadzone przez dzieci i młodzież i grupy młodzieżowe, grupy stowarzyszające rodziców i rodziny, grupy wyznaniowe, instytucje akademickie i stowarzyszenia zawodowe, związki zawodowe, stowarzyszenia biznesowe i organizacje zajmujące się środowiskiem; współpracy z organizacjami pozarządowymi przy opracowywaniu sprawozdań na temat wdrażania strategii krajowej lub planów działania oraz sprawozdań dla oenzetowskiego Komitetu Praw Dziecka. 6846/17 nj/pa/as 22

Współpraca międzynarodowa i współpraca z innymi podmiotami W art. 4 Konwencji ONZ o prawach dziecka stwierdza się, że odnośnie do praw ekonomicznych, socjalnych oraz kulturalnych Państwa-Strony będą podejmowały takie działania przy maksymalnym wykorzystaniu środków będących w ich dyspozycji oraz gdy okaże się to konieczne w ramach współpracy międzynarodowej (wytłuszczenie dodane). Przy wdrażaniu konwencji kraje partnerskie mogą skorzystać z pomocy technicznej, świadczonej np. przez Fundus Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF), Biuro Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka i inne organy oenzetowskie. UE powinna: Wspierać prace odpowiednich podmiotów międzynarodowych i regionalnych w obszarze praw dziecka, w szczególności organów ONZ i organów traktatowych, zwłaszcza Komitetu Praw Dziecka i specjalnych procedur i mechanizmów ONZ, w szczególności specjalnego sprawozdawcy ds. handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii i specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ ds. dzieci w konfliktach zbrojnych i przemocy wobec dzieci; Wspierać odpowiednie organizacje ONZ: MOP, OHCHR, UNFPA, UNHCR, UNICEF, UN Women, OCHA, IOM i WHO; Wspierać odpowiednie mechanizmy regionalne, takie jak Rada Europy, OBWE, Europejska Sieć Rzeczników Praw Dziecka itd. Nadal zgłaszać coroczną rezolucję na temat praw dziecka, wraz z krajami Ameryki Łacińskiej, zarówno na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ, jak i w Radzie Praw Człowieka. UE regularnie apeluje do państw o podpisanie, ratyfikowanie i wdrożenie Konwencji ONZ o prawach dziecka i jej protokołów fakultatywnych. UE powinna wspierać kraje partnerskie w następujących działaniach i zachęcać je do nich: Stosowanie się do wniosków o działania ochronne, do wyroków, decyzji i zaleceń międzynarodowych organów zajmujących się prawami człowieka, w szczególności Komitetu Praw Dziecka; 6846/17 nj/pa/as 23

Współpraca z odpowiednimi podmiotami działającymi w ramach oenzetowskich mechanizmów i procedur dotyczących praw człowieka, w tym z Komitetem Praw Dziecka; podmiotami działającymi w ramach mechanizmów tematycznych i krajowych, w szczególności tych, które mają znaczenie dla propagowania i ochrony praw dziecka; Współpraca z podmiotami działającymi w ramach mechanizmów regionalnych, po to by zapewnić propagowanie i ochronę praw dziecka, w tym śledzenie postępów w tej dziedzinie. Współpraca z podmiotami działającymi w ramach stosownych mechanizmów Rady Europy oraz propagowanie stosowania się do orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w odniesieniu do praw dziecka. D. Uruchamianie zasobów finansowych, zapewnianie, by ich przydziały były wystarczające i miały odpowiedni skutek oraz były dobrze wykorzystywane Komentarz ogólny nr 19 (2016 r.) do Konwencji ONZ o prawach dziecka na temat publicznych środków budżetowych przeznaczanych na urzeczywistnianie praw dziecka zawiera zalecenia dla państw-stron dotyczące tego, jak urzeczywistniać wszystkie prawa określone w konwencji, zwłaszcza prawa dzieci narażonych na zagrożenia 32, poprzez efektywny, sprawny, sprawiedliwy, przejrzysty i zrównoważony proces decyzyjny dotyczący środków z budżetów publicznych. Komentarz ten odwołuje się do Komentarza ogólnego nr 5 do Konwencji ONZ o prawach dziecka w sprawie ogólnych środków wdrażania, ponieważ ustawodawstwo, polityki i programy nie mogą być wdrażane bez uruchomienia wystarczających zasobów finansowych, przydzielanych i wydatkowanych w odpowiedzialny, efektywny, sprawiedliwy, przejrzysty i zrównoważony sposób. Przydział budżetowy i priorytety wydatkowe należy planować, mając na względzie przede wszystkim najlepiej pojęty interes dziecka. 32 Jak stwierdzono w Komentarzu ogólnym nr 19, CRC/C/GC/19, 2016 r., pkt 3, dzieci narażone na zagrożenia to dzieci, które są szczególnie narażone na naruszanie ich praw, takie jak (między innymi, choć nie wyłącznie) dzieci niepełnosprawne, dzieci będące uchodźcami, dzieci z grup mniejszościowych, dzieci żyjące w ubóstwie, dzieci objęte opieką zastępczą i dzieci w konflikcie z prawem. 6846/17 nj/pa/as 24