Raport na temat wpływu bliskich osób na zachowania kierowców, przygotowany na podstawie badania opinii publicznej, przeprowadzonego w maju 2014 roku przez TNS Polska metodą wywiadów telefonicznych (CATI) na reprezentatywnej próbie 500 kierowców i 500 pasażerów w wieku 15 lat i więcej.
CZY MIŁOŚĆ MOŻE PRZECIWDZIAŁAĆ WYPADKOM DROGOWYM? WIERZYMY, ŻE TAK. W jaki sposób? Postaramy się to pokazać podczas kampanii społecznej Kochasz? Powiedz STOP Wariatom Drogowym, której inicjatorem jest Fundacja PZU. Celem naszych działań jest poprawa bezpieczeństwa na polskich drogach. Tym, co wyróżnia kampanię, jest jej pozytywny przekaz. Nie będziemy straszyć ani pokazywać tragicznych konsekwencji niebezpiecznych zachowań na drodze. Chcemy zmotywować kierowców oraz ich bliskich do życzliwych i pozytywnych działań. Idea kampanii opiera się na trosce o osoby, z którymi jesteśmy związani emocjonalnie. To właśnie najbliżsi mają duży wpływ na nasze postępowanie i zachowania również podczas prowadzenia samochodu. Hasłem Kochasz? Powiedz STOP Wariatom Drogowym chcemy zachęcić Polaków do reagowania i wpływania na poprawę bezpieczeństwa jazdy ich bliskich poprzez zwracanie uwagi na niebezpieczne zachowania kierowców. Dlatego tegoroczna odsłona inicjatywy Fundacji PZU jest skierowana niemal do wszystkich rodzin, przyjaciół, partnerów czy dzieci kierowców. To właśnie oni są najbardziej wpływową grupą, która może oddziaływać na zmianę niewłaściwych zachowań. Dlaczego ich zaangażowanie jest tak ważne? Z danych CBOS (BS/87/2013) wynika, że co czwarty z nas miał wśród bliskich osobę, która zginęła w wypadku drogowym. Choć liczba zgłoszonych policji śmiertelnych wypadków z roku na rok systematycznie maleje, to według danych Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, w porównaniu z innymi krajami Europy, liczba ofiar śmiertelnych w Polsce jest ciągle bardzo wysoka. Nie chcemy, żeby nasi bliscy ginęli. Jako największy ubezpieczyciel w Polsce Grupa PZU powierzyła Fundacji PZU realizację ogólnopolskiej akcji społecznej, mającej na celu poprawę bezpieczeństwa na polskich drogach. Kluczowe założenia kampanii Kochasz? Powiedz STOP Wariatom Drogowym zostały oparte na wynikach badania opinii publicznej, przeprowadzonego przez TNS Polska na zlecenie Fundacji PZU. Zarówno kierowcy, jak i pasażerowie, którzy wzięli udział w badaniu, zgodnie twierdzą, że najbliżsi mogą skutecznie wpływać na nasze zachowanie za kierownicą, co w efekcie skutkuje poprawą ogólnego bezpieczeństwa. W raporcie został zaprezentowany obraz polskich kierowców, sporządzony na podstawie ich własnych opinii, które wskazują jednoznacznie, że wariat drogowy tkwi w każdym z nas. Znalazły się w nim również odpowiedzi na pytania: jaki wpływ mają pasażerowie i inne bliskie osoby na zmianę złych nawyków oraz jak najskuteczniej oddziaływać na kierowcę pozwalającego sobie na wariactwa na drodze. Ostatnia część raportu zawiera praktyczne porady ekspertów dotyczące tego, jak skutecznie wpływać na naszych bliskich prowadzących pojazdy. Zapraszamy do lektury, Andrzej Klesyk Prezes Zarządu PZU SA Bogdan Benczak Prezes Fundacji PZU 1
Rozdział I - str. 4 Kierowcy portret własny - wariat tkwi w każdym z nas Rozdział II - str. 10 Pasażer pozytywnie wpływa na kierowcę Rozdział III - str. 26 Jak poskromić wariata? 2 3
Rozdział I Kierowcy portret własny wariat tkwi w każdym z nas PRZEPISY NIE DLA MŁODYCH Nie tylko nadmierna prędkość jest domeną mężczyzn i najmłodszych kierowców. Aż 46% osób w wieku 18-29 lat łamie również inne przepisy ruchu drogowego. Zdarza się to ponad jednej trzeciej wszystkich respondentów (36%). Przyznaje się do tego 42% mężczyzn oraz 29% kobiet. Kim jest wariat drogowy? To nie tylko kierowca, który łamie przepisy czy jeździ z nadmierną prędkością. Wariat drogowy to też każdy, kto nie zapina pasów bezpieczeństwa, prowadzi pod wpływem alkoholu czy w czasie jazdy korzysta w niewłaściwy sposób z telefonu komórkowego. Zapytaliśmy polskich kierowców, jakie wariactwa im się zdarzają. WARIACTWA MAŁE I DUŻE W niebie nie ma pierogów. Kocham, jedź ostrożnie. Każdy kierowca popełnia mniejsze lub większe przewinienia podczas prowadzenia samochodu. O tym, jakie wariactwa czasem biorą nad nimi górę opowiedzieli sami kierowcy w badaniu zrealizowanym przez TNS Polska na zlecenie Fundacji PZU w ramach kampanii Kochasz? Powiedz STOP Wariatom Drogowym. MĘŻCZYŹNI TO SZYBKOŚĆ Jak pokazują wyniki badania, kierowcy najczęściej przekraczają dozwoloną prędkość (87%). Tylko 12% stwierdza, że taka sytuacja nigdy nie miała miejsca. Do jeżdżenia z nadmierną prędkością przyznało się więcej mężczyzn (91%), niż kobiet (83%). Co piątemu Panu zdarza się to często. Największą grupę wśród przyznających się do brawurowej jazdy stanowią młodzi kierowcy takiej odpowiedzi udzieliło ponad 90% respondentów w wieku od 18 do 39 lat. BEZ PASÓW, ALE NA TRZEŹWO Co zaskakujące, aż 34% kierowców zdarza się jazda bez zapiętych pasów bezpieczeństwa. Co dziesiąty robi to często lub bardzo często. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety mówią o tym otwarcie. Zdecydowanie mniej chętnie kierowcy przyznają się do jazdy pod wpływem alkoholu (4%). Częściej jednak jazda w stanie nietrzeźwości zdarza się mężczyznom. Taką odpowiedź wskazało 5% z nich, w stosunku do 1% kobiet. Prawie wszyscy polscy kierowcy zaprzeczają, by miała im się zdarzać jazda na tzw. podwójnym gazie. Aż 96% odpowiedziało, że nigdy tak nie postępuje. Taki sam odsetek uważa prowadzenie samochodu po spożyciu alkoholu za niewłaściwe zachowanie. Badanie potwierdziło, że mężczyźni są bardziej skłonni do ryzykownych zachowań na drodze i częściej popełniają wykroczenia. Zdecydowana większość badanych przyznaje się do przekraczania dozwolonej prędkości. Świadczy to o powszechnym przyzwoleniu na takie zachowanie, a także o braku poczucia nieuchronności kary i jej wyegzekwowania. Dlatego konieczne jest podjęcie intensywniejszych działań prewencyjnych, aby przepisy były respektowane. Jak wiemy ze statystyk policyjnych, prędkość decyduje o skutkach zdarzeń, a tym samym o liczbie najtragiczniejszych wypadków. Zestawiając statystyki policyjne, dotyczące liczby zatrzymywanych nietrzeźwych kierowców z powyższymi danymi, dowiadujemy się, że liczba osób, które przyznają się do prowadzenia auta pod wpływem alkoholu, wydaje się znacznie zaniżona. O ile kierowcy chętnie przyznają się do przekraczania dozwolonej prędkości (niekiedy jest to nawet powód do chwalenia się), o tyle niechętnie lub wcale nie przyznają się do tego, że kierowali samochodem pod wpływem alkoholu. Andrzej Grzegorczyk wiceprezes Stowarzyszenia Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego Wojciech Pasieczny biegły sądowy w zakresie ruchu drogowego 4 5
AGRESJA DOMENĄ MĘŻCZYZN Aż 82% badanych, za niewłaściwe zachowanie uznało agresję słowną i obraźliwe gesty w stosunku do innych uczestników ruchu drogowego. Mimo to, zdarza się ono ponad połowie kierowców (56%). Badanie pokazuje, że to mężczyźni są bardziej agresywnymi użytkownikami dróg. Aż 63% z nich przeklina i wygraża innym. Dla porównania nerwy ponoszą 46% kobiet. TRZYDZIESTOLATKI NA TELEFONIE Aż 45% badanych zdarza się korzystanie z telefonu bez zestawu głośnomówiącego czy pisanie sms-ów lub maili podczas prowadzenia samochodu. Największą grupę przyznających się do tego wykroczenia stanowią osoby w wieku 30-39 lat (69%). Równocześnie aż 92% osób uważa to za niewłaściwe zachowanie. Nie przekłada się to jednak na jego zmianę. Agresja (słowna i fizyczna, czyli gesty) jest charakterystyczną dla mężczyzn formą zabezpieczania swojego terytorium i podkreślenia swojego znaczenia, i to bez względu na pozycję społeczną. Występuje także u kobiet przejmujących męskie role. Droga i samochód to wymarzone pole do określenia swojej wysokiej pozycji w hierarchii kierowców. Zachowanie agresywne wymusza na innych podporządkowanie się agresorowi, a więc subiektywnie pozwala mu poczuć, że znajduje się wyżej w hierarchii społecznej. Zachowaniem agresywnym jest także przekraczanie dozwolonej prędkości, przekraczanie linii ciągłej, zajeżdżanie drogi, obraźliwe gesty, spędzanie światłami innych pojazdów z lewego pasa i wiele innych zachowań praktykowanych przez kierowców. Andrzej Markowski psycholog ruchu drogowego Korzystanie z telefonu komórkowego bez zestawu głośnomówiącego bardzo rozprasza uwagę i powoduje ograniczenie możliwości sprawnego prowadzenia pojazdu. Szczególnie odbieranie telefonu lub ponowne wybieranie numeru mogą bardzo negatywnie wpływać na reakcję kierowcy na sytuację na drodze. Przy powszechnej dostępności zestawów głośnomówiących oraz obowiązujących przepisach zaskakujące jest, że tak wielu kierowców podczas jazdy korzysta z telefonu w nieprawidłowy sposób. Może to wynikać z niskiej świadomości ograniczeń związanych z koncentracją człowieka oraz młodzieńczej brawury i wysokiego przekonania o własnych możliwościach. Andrzej Grzegorczyk wiceprezes Stowarzyszenia Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego 6 7
JEDZĄ, PIJĄ I PROWADZĄ Aż 71% kierowców za niewłaściwe zachowanie uznało jedzenie/picie podczas prowadzenia samochodu. Jednak robi to ponad połowa (53%) z nich. Częściej zdarza się to mężczyznom (60%) niż kobietom (42%). Czy Pana/Pani zdaniem niewłaściwym zachowaniem podczas prowadzenia samochodu jest: Czy często zdarzają się Panu/Pani poniższe czynności podczas prowadzenia samochodu? ROZPROSZENI Jednak nie tylko takie przewinienia zdarzają się polskim kierowcom. Blisko połowa badanych podczas kierowania autem szuka czegoś w torbie, plecaku czy schowku samochodowym. Przyznaje się do tego 55% kobiet i 44% mężczyzn. Najwięcej rozproszonych tymi czynnościami podczas jazdy jest wśród ludzi młodych (68%). tak tak Brak świadomości, jak poważne konsekwencje może przynieść taka chwilowa nieuwaga, wpływa na lekkomyślne zachowanie kierowców. Niezależnie od tego, czy czynniki rozpraszające są przewidywalne, czy też nieplanowane i nagłe, mają negatywny wpływ na bezpieczeństwo i ryzyko spowodowania wypadku. To od kierowców zależy, czy odpowiednio się przygotują i wykorzystają udogodnienia dostępne w dzisiejszych autach w taki sposób, aby nie narażać siebie i innych w trakcie jazdy. Andrzej Grzegorczyk wiceprezes Stowarzyszenia Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego 8 9
Rozdział II Pasażer pozytywnie wpływa na kierowcę Co sprawia, że pasażer czuje się bezpiecznie w samochodzie? Jak wynika z badania, na poczucie bezpieczeństwa najbardziej wpływa kwestia zaufania do kierowcy. Jest to najważniejsze dla 59% badanych. Jednak czy jest ono gwarantem bezpieczeństwa? Pasażerowie czują się bardziej komfortowo także dzięki zapiętym pasom (43%) i prędkości zgodnej z przepisami (40%). Są to czynniki podnoszące poczucie bezpieczeństwa, na które sami mogą, a nawet powinni, wpływać. Które z poniższych elementów najbardziej wpływają na Pana/Pani poczucie bezpieczeństwa jako pasażera (max 3 odp.)? Chcę Cię dziś całować. Kocham, jedź ostrożnie. Z badania wynika, że na poczucie bezpieczeństwa pasażerów najbardziej wpływa kwestia zaufania do kierowcy. Jednak w momencie, gdy obdarzamy osoby kierujące zbyt dużym zaufaniem, zdejmujemy z siebie współodpowiedzialność za bezpieczeństwo na drodze. Bardzo pozytywne są dane dotyczące innych czynników budujących poczucie bezpieczeństwa. Zdaniem pasażerów wpływają na nie także zapięte pasy, prędkość jazdy oraz stan techniczny pojazdu. Takie przekonania u prawie połowy badanych napawają nadzieją, że osoby zdające sobie sprawę z wagi respektowania przepisów będą wpływały pozytywnie na kierowców i innych współpasażerów. Andrzej Grzegorczyk wiceprezes Stowarzyszenia Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego 10 11
KIEROWCA PASAŻER Jak Pan/Pani sądzi, czy uwagi udzielane przez pasażerów kierowcy podczas jazdy, ogólnie rzecz biorąc, przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa? tak 44% 65% Dla kierowców ma również znaczenie, kto zwraca im uwagę. 34% badanych przyznaje, że częściej reaguje na uwagi osoby starszej niż młodszej od siebie. Ten odsetek jest wyższy wśród najmłodszych respondentów. Podobnie jest, gdy chodzi o płeć pasażera. Blisko co piąty kierowca (19%) częściej reaguje na uwagi mężczyzn-pasażerów niż kobiet-pasażerów. Częściej jednak to Panie (24%) stosują się do uwag Panów. REAKCJA PASAŻERA POPRAWIA BEZPIECZEŃSTWO Wyniki badania pokazują, że pasażerowie stanowią ważną grupę, która może skutecznie wpływać na poprawę bezpieczeństwa na drodze. Aż 39% badanych kierowców przyznaje, że zachowuje się inaczej, gdy jadą sami, niż wtedy, gdy w aucie znajduje się pasażer. Wśród młodych (18-29 lat) odsetek ten wynosi już 54%. Jednak nie tylko obecność innej osoby w samochodzie wpływa na zmianę zachowania kierowcy. Dla poprawy bezpieczeństwa jazdy niezwykle ważne jest również włączenie się pasażera w eliminowanie niewłaściwych zachowań prowadzącego pojazd. Prawie połowa kierowców (44%) przyznaje, że uwagi pasażerów wpływają na nich pozytywnie i przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa na drodze. Tego zdania jest jeszcze więcej pasażerów. Aż 65% z nich uważa, że przyczynia się to do poprawy sytuacji na drogach. Zmiana zachowania, polegająca na dostosowaniu się do przepisów, występuje najczęściej, gdy pasażerem jest osoba, która ma wyższą pozycję w hierarchii społecznej niż kierowca (np. rodzice). Podobnie jest, gdy kierowca wie, że osoba taka jest zdolna ocenić jego postępowanie. Na poprawę zachowania możemy liczyć także wtedy, gdy pasażer wymaga opieki kierowcy, co sprawia, że czuje się za niego odpowiedzialny. Andrzej Markowski psycholog ruchu drogowego 12 13
WIEDZĄ, ŻE POWINNI, ALE NIE ZAWSZE REAGUJĄ Problem jednak w tym, że wielu pasażerów nie zwraca uwagi na niewłaściwe zachowania osób prowadzących pojazdy. Twierdzi tak aż 73% kierowców. Tymczasem 41% badanych pasażerów podkreśla, że zawsze lub często zwraca uwagę kierowcom. Jednak prawie co trzeci z nich (29%) robi to tylko w wyjątkowych sytuacjach. Natomiast 7% przyznaje, że nigdy nie zwraca uwagi. Pasażerowie poczuwają się do odpowiedzialności. Zapytani o to, czy powinni wpływać na prowadzącego pojazd, niemal jednogłośnie twierdzą, że tak. Prawie dziewięciu na dziesięciu z nich (87%) uważa, że pasażer powinien zwracać uwagę na niewłaściwe zachowanie kierowcy. Pasażerowie wierzą także w skuteczność swojej interwencji. Aż 74% z nich twierdzi, że kierowca reaguje, gdy zwracają mu uwagę. Sama kredytu nie spłacę. Kocham, jedź ostrożnie! Czy zgadza się Pan/Pani z następującym stwierdzeniem? Czy zgadza się Pan/Pani z następującym stwierdzeniem? Pasażerowie zwracają mi uwagę na niewłaściwe zachowania podczas jazdy. Jak wiemy z własnego doświadczenia oraz z wyników badania, wpływ pasażera na zachowanie kierowcy i tym samym na bezpieczeństwo jazdy jest bardzo istotny. Zachowania pasażerów mogą zatem decydować zarówno o bezpiecznej, jak też zbyt ryzykownej jeździe. Należy zwrócić uwagę na bardzo dużą odpowiedzialność, również prawną, spoczywającą na współtowarzyszach podróży. 2% nie wiem Andrzej Grzegorczyk wiceprezes Stowarzyszenia Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego 14 15
KTO I DLACZEGO ZWRACA UWAGĘ KIEROWCY? Szalejesz na drodze, śpisz na podłodze. Kocham, jedź ostrożnie. Przedstawiciele obu płci przyznają, że najczęściej uwagę podczas prowadzenia pojazdu zwraca im mąż/żona bądź partner/partnerka. W dalszej kolejności na niewłaściwe zachowania reagują rodzice oraz dzieci. Kto najczęściej zwraca Panu/Pani uwagę na niewłaściwe zachowanie za kierownicą? NAJCZĘŚCIEJ Z DRUGĄ POŁOWĄ Z kim najczęściej jeżdżą polscy kierowcy? Wielu z nich przyznaje, że najczęściej jeździ z małżonką/partnerką lub mężem/partnerem. Często w samochodzie towarzyszą kierowcom również dzieci (32%), rodzice (13%) oraz znajomi (10%). Z dzieckiem częściej jeżdżą kobiety (37%) niż mężczyźni (28%). Co piąty badany (22%) przyznaje, że najczęściej jeździ sam. Najczęstszą przyczyną piętnowania kierowców jest zbyt szybka jazda. 46% kierowców przyznaje, że właśnie na takie zachowanie zwracano im uwagę. Twierdzi tak 51% mężczyzn i 39% kobiet. Jednak prawie co czwarta (23%) kobieta-kierowca przyznaje, że zwracano jej także uwagę na zbyt wolną jazdę. Natomiast wśród mężczyzn drugim w kolejności przykładem niewłaściwego zachowania było niebezpieczne wyprzedzanie (17%). Z kim najczęściej jeździ Pan/Pani samochodem? Na jakie zachowania najczęściej zwracano Panu/Pani uwagę? 37% 32% 22% 19% 13% 10% dziecko matka znajomi Odpowiedzi pasażerów są zbieżne z tymi udzielonymi przez kierowców. Najczęściej (49%) zwracają uwagę w sytuacji, gdy kierowca przekracza dozwoloną prędkość. W dalszej kolejności pasażerowie reagują w przypadku prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu (29%), korzystania z telefonu (25%), niezapinania pasów (24%) oraz łamania przepisów (24%). 16 17
Jak Pan/Pani reaguje na uwagi pasażerów dotyczące bezpieczeństwa i stylu jazdy? KTO I JAK NAJSKUTECZNIEJ WPŁYWA NA KIEROWCĘ? ZMIENIAM SWOJE ZACHOWANIE Zdaniem samych zainteresowanych, największy wpływ na kierowcę ma, w zależności od jego płci, mąż/żona bądź partner/partnerka. Na zachowanie prawie co piątej kobiety mają wpływ także dzieci. Blisko trzy czwarte (74%) badanych pasażerów potwierdza, że kierowcy reagują na ich uwagi. Kto z pasażerów ma największy wpływ na Pana/Panią w trakcie prowadzenia samochodu? Niedojrzali emocjonalnie kierowcy mogą odbierać uwagi pasażerów jako krytykę własnych kompetencji. Niedojrzałość emocjonalna wymusza ciągłe potwierdzanie swojej pozycji w hierarchii społecznej. W stosunku do nich skuteczne uwagi czy prośby nie mogą mieć formy nagany czy potępienia zachowania. Wskazywać muszą sprawność, dobrą wolę, kulturę, wyjątkowość kierowcy, bo tylko on jest zdolny zrozumieć pasażera i spełnić jego prośbę. Część kierowców odbiera uwagi jako sposób narzucenia im zgodnego z normami zachowania, czemu nie chcą się podporządkować. To ci niedojrzali społecznie. Mimo że znają normy i zasady uważają, że obowiązują one innych, a ich samych nie dotyczą. W stosunku do tej grupy kierowców skuteczne prośby i uwagi muszą wskazywać na indywidualne korzyści, jakie odniesie kierowca po zastosowaniu się do zasad. Jednak 45% badanych kierowców to ci, którzy potencjalnie są gotowi zmienić zachowanie bez poczucia straty, krzywdy czy przegranej. To osoby dojrzałe emocjonalnie i społecznie. Połowa kierowców twierdzi, że najczęściej na uwagi pasażera reaguje spokojnie. Niezależnie od sposobu reakcji, aż 45% z nich zmienia swoje zachowanie. O skuteczności swojej interwencji przekonanych jest aż 72% pasażerów. Andrzej Markowski psycholog ruchu drogowego 18 19
Aż 57% badanych kierowców twierdzi, że najskuteczniejszą formą oddziaływania jest zwykła prośba. Potwierdzają to pasażerowie. Zdaniem 61% z nich wpływa ona na rezygnację kierowcy z niewłaściwego zachowania. Z DZIEĆMI NAJOSTROŻNIEJ Kierowcy przyznają, że sama obecność innych osób w samochodzie skłania ich do ostrożniejszej jazdy. Ponad połowie kierowców (58%) zdarza się prowadzić samochód, którego pasażerem jest dziecko. Najwięcej takich osób jest w grupie wiekowej 30-39 lat (74%). Warto zauważyć, że właśnie obecność najmłodszych skłania do najbardziej ostrożnej jazdy. Odpowiedziało tak aż 73% badanych. Ponadto 60% respondentów do ostrożności skłania również obecność innych członków rodziny. Jaka reakcja pasażera na Pana/Pani niewłaściwe zachowanie na drodze najskuteczniej wpłynie na jego zmianę? Obecność poszczególnych osób prowadzi do bardziej ostrożnej jazdy: matka dziecko inny członek rodziny Mamo, czekamy w domu. Kocham, jedź ostrożnie. RYZYKOWNIEJ Z MĘŻCZYZNAMI-PASAŻERAMI Analizując odpowiedzi kobiet w kontekście zachowań podczas prowadzenia samochodu w towarzystwie poszczególnych pasażerów, można zauważyć, że największy odsetek przyznaje się do bardziej ryzykownej jazdy w obecności swoich mężów/partnerów. Przyglądając się natomiast odpowiedziom mężczyzn, widzimy, że odsetek przyznających się do bardziej ryzykownej jazdy jest największy, kiedy pytamy o obecność przyjaciela. Wśród osób w wieku 18-29 lat prawie co dziesiąty kierowca jeździ ryzykowniej właśnie w jego towarzystwie. Odpowiedzi na to pytanie pokazują, że prośbą i perswazją jesteśmy w stanie zmienić więcej niż krzykiem i zastraszaniem. Prośba do kierującego sformułowana w sposób łagodny ma większą moc oddziaływania niż groźba czy krzyk, które rodzą odruchy obronne w postaci agresji i negatywnej reakcji na uwagi. Spokojna prośba, poparta odpowiednim argumentem, może wywołać prawidłową reakcję ze strony kierowcy zmianę zachowania na zgodne z przepisami. Warto uzmysłowić kierowcy, że czekają na niego dzieci, partner, smaczne danie w domu, że ma dla kogo żyć, a pasażer znajdujący się w samochodzie też ma swoje marzenia. Wojciech Pasieczny biegły sądowy w zakresie ruchu drogowego Kierowcy niechętnie przyznają się do tego, że obecność kogokolwiek w roli pasażera skłania ich do jazdy ryzykownej. Jednak z badań międzynarodowych, prowadzonych na podstawie rejestracji wideo (badania obserwacyjne) lub analizy danych statystycznych z wypadków, wynika jasno, że obecność 2 lub więcej pasażerów rozprasza kierowcę. Szczególnie podatna na wpływy jest grupa młodych kierowców, którzy ulegają swoim rówieśnikom. Pokrywa się to częściowo z polskimi rezultatami badania. Odpowiedzi mężczyzn wskazują, że są oni skłonni do bardziej ryzykownej jazdy w obecności przyjaciela. Andrzej Grzegorczyk wiceprezes Stowarzyszenia Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego 20 21
KIEROWCA PASAŻER Wpływ pasażera na bezpieczeństwo na drodze zdaniem pasażera i kierowcy Na jakie Pana/Pani zachowania najczęściej zwracano Panu/Pani uwagę (max 3 odp.)? W jakich sytuacjach zwraca Pan/Pani uwagę kierowcy na jego niewłaściwe zachowania podczas jazdy? 22 23
KIEROWCA PASAŻER KIEROWCA PASAŻER Jak Pan/Pani reaguje na uwagi pasażerów dotyczące bezpieczeństwa i stylu jazdy? Jak kierowcy reagują na Pana/Pani uwagi dotyczące bezpieczeństwa i stylu jazdy? Jaka reakcja pasażera na Pana/Pani niewłaściwe zachowanie na drodze, najskuteczniej wpłynie na jego zmianę? Jaka reakcja pasażera według Pana/Pani najskuteczniej wpływa na zmianę zachowania kierowcy? 24 25
Rozdział III Jak poskromić wariata? A oto najważniejsze wskazówki, jak działać, aby poskromić wariata drogowego : JAK KOMUNIKOWAĆ SWOJE POTRZEBY? Mów jasno i wyraźnie. Nie nudź. Mów z zapałem o oczekiwanych przez Ciebie zachowaniach kierowcy. Wyraźnie określ, że kierowca jest zdolny spełnić Twoje oczekiwania. Wskaż kierowcy korzyści bezpiecznych zachowań. Przypominaj informację, prośbę, kiedy kierowca zaczyna zapominać. Odnoś do rzeczywistości. Prośba ma dotyczyć tego, co jest teraz, a nie wyrażać ogólne życzenie. Niniejszy raport pokazał, że pasażerowie mają naprawdę dużą rolę do odegrania w kwestii zwiększenia bezpieczeństwa na drogach. Jednak, aby mogli skutecznie wpływać na postawy i zachowania kierowców, muszą wiedzieć, jak to robić. Ekspert kampanii Kochasz? Powiedz STOP Wariatom Drogowym, Andrzej Markowski, psycholog ruchu drogowego, podzielił się wskazówkami, jak skutecznie wpłynąć na kierowcę, który niewłaściwie zachowuje się podczas prowadzenia auta. Przede wszystkim osoba, która będzie poskramiać wariata, powinna znać podstawowe zasady ruchu drogowego. Przyda się to nie tylko podczas podróży w roli pasażera, ale będzie też miało pozytywny wpływ na jej bezpieczeństwo podczas poruszania się po drogach. Do skutecznego dialogu z wariatem przyda się także odpowiednie podejście. Najważniejsze jest pozytywne nastawienie do kierowcy i szacunek dla niego nawet wtedy, gdy łamie przepisy. Nie mniej ważna jest umiejętność komunikowania się, a właściwie umiejętność unikania najczęstszych przyczyn zakłóceń w komunikacji między ludźmi. Wymaga to elastyczności, czyli umiejętności dostosowania własnego sposobu przekonywania do charakteru kierowcy i czynników zewnętrznych. Dlatego pasażerem, którego uwagi skutecznie wpłyną na kierowcę, będzie osoba, która zna swoją wartość, jest pewna siebie, ale nie przemądrzała. Asertywna i taka, która kieruje się własnym zdaniem, a dzięki znajomości ludzkich zachowań może skutecznie wywierać wpływ na kierowcę. CECHY SKUTECZNEGO PASAŻERA: WYSOKIE I STABILNE POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI PEWNOŚĆ SIEBIE ASERTYWNOŚĆ UMIEJĘTNOŚĆ WYWIERANIA WPŁYWU ZNAJOMOŚĆ LUDZKICH ZACHOWAŃ KIEROWANIE SIĘ WŁASNYM ZDANIEM 26 27
JAK SIĘ ZACHOWYWAĆ? Bądź swobodny, ale nie nonszalancki. Dobrze organizuj czas jazdy, nie pozwól kierowcy na zmęczenie. Ogranicz czynniki rozpraszające uwagę kierowcy. JAK ODNOSIĆ SIĘ DO KIEROWCY? Okazuj mu zaufanie. Okazuj mu swoje pozytywne uczucia. Dbaj o jego dobry nastrój, ale nie za wszelką cenę. Chwal go za wszystko, co da się pochwalić. Zachęcaj do krytycznego oceniania niewłaściwego zachowania. Pokazuj, że ty też jesteś człowiekiem omylnym i popełniającym błędy, ale pomyłki i błędy można naprawić. Bądź skłonny do podziwiania odpowiedzialności, opanowania i rozsądku kierowcy. Bądź dla kierowcy oparciem. Nie oszukuj go. Pamiętajmy, że trening czyni mistrza. Nie ma kierowców idealnych, a dobrym kierowcą zostaje się dzięki godzinom spędzonym za kierownicą oraz doświadczeniu. Nie ma także doskonałych pasażerów, którzy zawsze swoją uwagą skierowaną do kierowcy odniosą zamierzony efekt. Najważniejsze, aby próbować pozytywnie wpływać na prowadzących pojazdy i nie zrażać się niepowodzeniami. Nawet mało skuteczna prośba jest więcej warta niż jej brak. Z czasem każdy nauczy się poskramiać wariatów. Trzeba tylko zacząć to robić. 28