DATA/Y 2 ok. I tys. początek tzw. rewolucji neolitycznej na obszarze Żyznego Półksiężyca ok. 3100 pojawienie się pisma w Mezopotamii ok.3100 Menes (Narmer) jednoczy Egipt, początek I dynastii rozwój cywilizacji kreteńskiej tworzonej przez ludność 3000 1450 niegrecką; okres wczesnominojski (3000-2000 ); okres średniominojski (2000-1580 ) pierwsze pałace, pismo linearne A; okres późnominojski (1580-1100 ) ok. 1750 wydanie Kodeksu Hammurabiego 960 932 panowanie Salomona w Izraelu (powstanie Świątyni) 776 pierwsze igrzyska olimpijskie ok. 775 550 Wielka Kolonizacja 754/753 tradycyjna data założenia Rzymu (wg Warrona) 754 509 władza królów w Rzymie VII w. upowszechnienie się walki w szyku falangi i uzbrojenia hoplity 621 spisanie praw przez Drakona w Atenach 594 reformy Solona w Atenach 509 obalenie monarchii w Rzymie; początek republiki 509-507 reformy Kleistenesa 490 bitwa pod Maratonem 480 najazd króla perskiego Kserksesa na Grecję; klęska Greków w Termopilach (równocześnie nie rozstrzygnięta bitwa morska koło przylądka Artemizjon); zwycięstwo floty greckiej pod Salaminą 479 bitwa pod Platejami i Mykele wyparcie Persów z Grecji 479-323 epoka klasyczna w dziejach Grecji 338 bitwa pod Cheroneą 334 wyprawa Aleksandra Wielkiego przeciw Persji (bitwa nad rzeką Granikos) 331 bitwa pod Gaugamelą 264 ostateczne opanowanie całej Italii przez Rzym 44 ogłoszenie dożywotnim dyktatorem i śmierć Cezara 27 wprowadzenie pryncypatu 101-106 n.e. ostatnie podboje rzymskie za panowania Trajana (Dacja i Arabia Skalista prowincjami rzymskimi) 313 n.e. edykt mediolański (Konstantyn I Wielki i Licyniusz) 375 n.e. atak Hunów na Ostrogotów nad Morzem Czarnym - początek wielkiej wędrówki ludów 476 n.e. usunięcie z tronu Romulusa Augustulusa 568 n.e. najazd Longobardów na Italię właściwy koniec starożytności /upadek cesarstwa zachodniego/
DATA/Y 2 3 ok. I tys. początek tzw. rewolucji neolitycznej na obszarze Żyznego Półksiężyca ok. 3500 powstanie pierwszych miast w Dolnej Mezopotamii ok. 3100 pojawienie się pisma w Mezopotamii ok.3100 Menes (Narmer) jednoczy Egipt, początek I dynastii rozwój cywilizacji kreteńskiej tworzonej przez ludność 3000 1450 niegrecką; okres wczesnominojski (3000-2000 ); okres średniominojski (2000-1580 ) pierwsze pałace, pismo linearne A; okres późnominojski (1580-1100 ) 2700 2134 Stare Państwo Egiptu (dynastie III VI) 2625 2500 za rządów IV dynastii (Egipt) powstają wielkie piramidy, panowanie Chufu (Cheopsa) 2551-2528 ok. 1750 wydanie Kodeksu Hammurabiego 1700 1200 rozwój kultury mykeńskiej (pałace, grobowce telosowe, pismo linearne B) 1550 1070 Nowe Państwo okres potęgi Egiptu, walki o dominację w Syrii ok. IV wieku pojawienie się alfabetu (Ugarit); powstanie alfabetu fenickiego ok. 1200 p.n.e ok. 1250 pojawienie się Hebrajczyków w Palestynie ok. 1200 zagłada kultury mykeńskiej (zniszczenie jej ośrodków, zarzucenie pisma linearnego B) 712 332 okres późny (Egipt) 960 932 panowanie Salomona w Izraelu (powstanie Świątyni) 935 612 okres nowoasyryjski VIII w. powstanie poematów Homera 776 pierwsze igrzyska olimpijskie ok. 775 550 Wielka Kolonizacja 754/753 tradycyjna data założenia Rzymu (wg Warrona) 754 509 władza królów w Rzymie 721 zdobycie Samarii stolicy królestwa Izraela przez Asyryjczyków, deportacja ludności początek VII w. rozpoczęcie spisywania Biblii VII w. upowszechnienie się walki w szyku falangi i uzbrojenia hoplity 650 620 powstanie silnej spartańskiej polis 626 539 okres nowobabiloński (chaldejski) 621 spisanie praw przez Drakona w Atenach 594 reformy Solona w Atenach 539 zajęcie przez króla perskiego Cyrusa Wielkiego Babilonu. 509 obalenie monarchii w Rzymie; początek republiki 509-507 reformy Kleistenesa 499 494 powstanie w Jonii przeciw Persom 490 bitwa pod Maratonem 480 najazd króla perskiego Kserksesa na Grecję; klęska Greków w Termopilach (równocześnie nie rozstrzygnięta bitwa morska koło przylądka Artemizjon); zwycięstwo floty greckiej pod Salaminą
Salaminą 479 bitwa pod Platejami i Mykele wyparcie Persów z Grecji 479-323 epoka klasyczna w dziejach Grecji 478 powstanie Związku Morskiego 449 ogłoszenie Prawa II Tablic 431 404 wojna peloponeska 371 bitwa pod Leuktrami, zwycięstwo Teb nad Spartą (zmierzch taktyki falangi) 338 bitwa pod Cheroneą 336 śmierć Filipa z rąk zamachowca 334 wyprawa Aleksandra Wielkiego przeciw Persji (bitwa nad rzeką Granikos) 332 bitwa pod Issos 331 bitwa pod Gaugamelą 330 326 zajęcie przez Aleksandra Wielkiego terenów perskiego państwa Achemenidów 323 śmierć Aleksandra Wielkiego w Babilonie 264 ostateczne opanowanie całej Italii przez Rzym 264-241 I wojna punicka 218 201 II wojna punicka (bitwa pod Kannami 216, bitwa pod Zamą 202 ) 149 146 III wojna punicka; zniszczenie Kartaginy; Afryka prowincją rzymską 73 71 powstanie niewolników pod wodzą Spartakusa 58-50 podbój Galii Gajusz Juliusz Cezar 44 ogłoszenie dożywotnim dyktatorem i śmierć Cezara 31 bitwa pod Akcjum 30 zajęcie Egiptu 27 wprowadzenie pryncypatu 9 n.e. Klęska w Lesie Teutoburskim 101-106 n.e. ostatnie podboje rzymskie za panowania Trajana (Dacja i Arabia Skalista prowincjami rzymskimi) 212 n.e. ogłoszenie edyktu cesarza Karakalli (Constitutio Antoniniana) przyznający obywatelstwo rzymskie wszystkim wolnym mieszkańcom imperium 250 n.e. ogłoszenie edyktu cesarza Decjusza nakazującego złożenie ofiar bogom pierwsze powszechne prześladowania chrześcijan 284 305 n.e. panowanie Dioklecjana (początek dominatu) 313 n.e. edykt mediolański (Konstantyn I Wielki i Licyniusz) 375 n.e. atak Hunów na Ostrogotów nad Morzem Czarnym - początek wielkiej wędrówki ludów 395 n.e. podział imperium pomiędzy synów Teodozjusza 406 n.e. przekroczenie przez Germanów granicy na Renie 476 n.e. usunięcie z tronu Romulusa Augustulusa 527 565 n.e. panowanie cesarza Justyniana I Wielkiego renovatio imperii; Zbór prawa cywilnego (tzw. kodeks Justyniana 528-534 n.e.) 568 n.e. najazd Longobardów na Italię właściwy koniec starożytności /upadek cesarstwa zachodniego/ DATA/Y 2 3 4 ok. I tys. początek tzw. rewolucji neolitycznej na obszarze Żyznego Półksiężyca
Półksiężyca ok. 5900 początki rolnictwa w Dolnej Mezopotamii ok. 3500 powstanie pierwszych miast w Dolnej Mezopotamii ok. 3100 pojawienie się pisma w Mezopotamii ok.3100 Menes (Narmer) jednoczy Egipt, początek I dynastii ok. 3 tys. lat pojawienie się pisma w Egipcie 3000 1450 rozwój cywilizacji kreteńskiej tworzonej przez ludność niegrecką; okres wczesnominojski (3000-2000 ); okres średniominojski (2000-1580 ) pierwsze pałace, pismo linearne A; okres późnominojski (1580-1100 ) ok. 2900 początki rolnictwa typu śródziemnomorskiego (zboże-oliwkiwinorośl) w świecie egejskim 2750-1500 powstanie i rozkwit pierwszej cywilizacji w dolinie Indusu (Harappa, Mohendżo Daro) 2700 2134 Stare Państwo Egiptu (dynastie III VI) ok. 2675 faraon Dżoser buduje pierwszą piramidę schodkową 2625 2500 za rządów IV dynastii (Egipt) powstają wielkie piramidy, panowanie Chufu (Cheopsa) 2551-2528 2350 2210 panowanie semickiej dynastii Sargonidów w całym Sumerze, 2120 2005 okres panowania III Dynastii z Ur (okres neosumeryjski) 2005 1595 okres starobabiloński 2000 1760 Średnie Państwo (Egipt) odbudowa administracji i systemu irygacyjnego ok. 1750 wydanie Kodeksu Hammurabiego VII-I w. pierwsze znane nam państwo chińskie rządzone przez dynastię Shang środkowy bieg Żółtej Rzeki 1700 1200 rozwój kultury mykeńskiej (pałace, grobowce telosowe, pismo linearne B) 1550 1070 Nowe Państwo okres potęgi Egiptu, walki o dominację w Syrii 1500 1380 okres dominacji państwa Mitanni ok. 1450 podbój Krety przez Mykeńczyków 1400-600 ekspansja indoeuropejskich Ariów (zajęcie północnych Indii po Zatokę Bengalską) ok. IV wieku pojawienie się alfabetu (Ugarit); powstanie alfabetu fenickiego ok. 1200 p.n.e 1353 1335 panowanie faraona Echnatona (Amenchotepa IV) reforma religijna, destabilizacja państwa ok. 1250 pojawienie się Hebrajczyków w Palestynie ok. 1200 zagłada kultury mykeńskiej (zniszczenie jej ośrodków, zarzucenie pisma linearnego B) ok. 1200 podbicie przez ludy morza państwa Hetytów 1200 1000 powstanie Fenicji 1070-712 p.ne. okres przejściowy (dynastie I-V) 712 332 okres późny (Egipt)
1000 960 panowanie Dawida w Izraelu 960 932 panowanie Salomona w Izraelu (powstanie Świątyni) 932 721/587 istnienie podzielonego królestwa Izraela (na pn. stolica w Samarii) i Judy (na pd. stolica w Jerozolimie) 935 612 okres nowoasyryjski VIII w. powstanie poematów Homera 776 pierwsze igrzyska olimpijskie ok. 775 550 Wielka Kolonizacja 754/753 tradycyjna data założenia Rzymu (wg Warrona) 754 509 władza królów w Rzymie 721 zdobycie Samarii stolicy królestwa Izraela przez Asyryjczyków, deportacja ludności początek VII w. rozpoczęcie spisywania Biblii VII w. upowszechnienie się walki w szyku falangi i uzbrojenia hoplity 663 zajęcie Teb przez Asyryjczyków; początek panowania asyryjskiego w Egipcie 650 620 powstanie silnej spartańskiej polis 635 wyparcie Asyryjczyków z Egiptu przez faraona Psametyka I z VI dynastii 626 539 okres nowobabiloński (chaldejski) 621 spisanie praw przez Drakona w Atenach 605 bitwa pod Karkemisz ostateczna klęska Asyrii 594 reformy Solona w Atenach 567 487 Budda (Siddharta Gautama) 551-479 Konfucjusz (Kung fu-tsy) 539 zajęcie przez króla perskiego Cyrusa Wielkiego Babilonu. 526 podbój perski Egiptu Psametyk III pokonany przez Kambizesa II 509 obalenie monarchii w Rzymie; początek republiki 509-507 reformy Kleistenesa 499 494 powstanie w Jonii przeciw Persom 490 bitwa pod Maratonem 480 najazd króla perskiego Kserksesa na Grecję; klęska Greków w Termopilach (równocześnie nie rozstrzygnięta bitwa morska koło przylądka Artemizjon); zwycięstwo floty greckiej pod Salaminą 479 bitwa pod Platejami i Mykele wyparcie Persów z Grecji 479-323 epoka klasyczna w dziejach Grecji 478 powstanie Związku Morskiego 449 ogłoszenie Prawa II Tablic 449 pokój Kalliasa uznanie przez Persję suwerenności jońskich polis 431 404 wojna peloponeska 401-399 wyprawa dziesięciu tysięcy 386 pokój królewski uzyskanie przez Persję prawa do ingerowania w sprawy greckich polis 371 bitwa pod Leuktrami, zwycięstwo Teb nad Spartą (zmierzch taktyki falangi)
360/359 początek panowania Filipa II w Macedonii 338 bitwa pod Cheroneą 336 śmierć Filipa z rąk zamachowca 334 wyprawa Aleksandra Wielkiego przeciw Persji (bitwa nad rzeką Granikos) 332 bitwa pod Issos 331 bitwa pod Gaugamelą 330 326 zajęcie przez Aleksandra Wielkiego terenów perskiego państwa Achemenidów 323 śmierć Aleksandra Wielkiego w Babilonie 323 278 wojny diadochów ok.266-233 panowanie Aśoki 264 ostateczne opanowanie całej Italii przez Rzym 264-241 I wojna punicka 218 201 II wojna punicka (bitwa pod Kannami 216, bitwa pod Zamą 202 ) 149 146 III wojna punicka; zniszczenie Kartaginy; Afryka prowincją rzymską 148 koniec niepodległości Macedonii 73 71 powstanie niewolników pod wodzą Spartakusa 63 zajęcie przez Rzym Syrii i Judei Gnejusz Pompejusz 60 I triumwirat (Gnejusz Pompejusz, Gajusz Juliusz Cezar i Marek Licyniusz Krassus) 58-50 podbój Galii Gajusz Juliusz Cezar 49 45 wojna domowa Cezara z Pompejuszem 44 ogłoszenie dożywotnim dyktatorem i śmierć Cezara 43 II triumwirat (Marek Antoniusz, Marek Emiliusz Lepidus i Juliusz Cezar Oktawian) 31 bitwa pod Akcjum 30 zajęcie Egiptu 27 wprowadzenie pryncypatu 9 n.e. Klęska w Lesie Teutoburskim 43 n.e. podbój Brytanii przez Klaudiusza 70 n.e. zburzenie Jerozolimy (I powstanie Żydów przeciw Rzymowi 66-73 n.e.) 101-106 n.e. ostatnie podboje rzymskie za panowania Trajana (Dacja i Arabia Skalista prowincjami rzymskimi) 212 n.e. ogłoszenie edyktu cesarza Karakalli (Constitutio Antoniniana) przyznający obywatelstwo rzymskie wszystkim wolnym mieszkańcom imperium 250 n.e. ogłoszenie edyktu cesarza Decjusza nakazującego złożenie ofiar bogom pierwsze powszechne prześladowania chrześcijan 284 305 n.e. panowanie Dioklecjana (początek dominatu) 286 n.e. wprowadzenie systemu tetrarchii 301 n.e. ogłoszenie edyktu Dioklecjana o cenach maksymalnych 313 n.e. edykt mediolański (Konstantyn I Wielki i Licyniusz) 325 n.e I sobór powszechny w Nicei 375 n.e. atak Hunów na Ostrogotów nad Morzem Czarnym - początek wielkiej wędrówki ludów 378 n.e. najazd Gotów klęska Rzymian w bitwie pod Adrianopolem
392 n.e. zakaz sprawowania kultów pogańskich 395 n.e. podział imperium pomiędzy synów Teodozjusza 406 n.e. przekroczenie przez Germanów granicy na Renie 438 n.e. dokonanie kodyfikacji prawa przez wschodniorzymskiego cesarza Teodozjusza II 476 n.e. usunięcie z tronu Romulusa Augustulusa 527 565 n.e. panowanie cesarza Justyniana I Wielkiego renovatio imperii; Zbór prawa cywilnego (tzw. kodeks Justyniana 528-534 n.e.) 568 n.e. najazd Longobardów na Italię właściwy koniec starożytności /upadek cesarstwa zachodniego/ STAROŻYTNOŚĆ DATA/Y 2 3 4 5 ok. I tys. początek tzw. rewolucji neolitycznej na obszarze Żyznego Półksiężyca ok. 5900 początki rolnictwa w Dolnej Mezopotamii ok. 3500 powstanie pierwszych miast w Dolnej Mezopotamii ok. 3100 pojawienie się pisma w Mezopotamii ok.3100 Menes (Narmer) jednoczy Egipt, początek I dynastii ok. 3 tys. lat pojawienie się pisma w Egipcie 3000 1450 rozwój cywilizacji kreteńskiej tworzonej przez ludność niegrecką; okres wczesnominojski (3000-2000 ); okres średniominojski (2000-1580 ) pierwsze pałace, pismo linearne A; okres późnominojski (1580-1100 ) ok. 2900 początki rolnictwa typu śródziemnomorskiego (zboże-oliwkiwinorośl) w świecie egejskim 2750-1500 powstanie i rozkwit pierwszej cywilizacji w dolinie Indusu (Harappa, Mohendżo Daro) 2700 2134 Stare Państwo Egiptu (dynastie III VI) ok. 2675 faraon Dżoser buduje pierwszą piramidę schodkową 2625 2500 za rządów IV dynastii (Egipt) powstają wielkie piramidy, panowanie Chufu (Cheopsa) 2551-2528 2350 2210 panowanie semickiej dynastii Sargonidów w całym Sumerze, 2134 2040 Pierwszy Okres Przejściowy (Egipt) 2120 2005 okres panowania III Dynastii z Ur (okres neosumeryjski) 2005 1595 okres starobabiloński 2000 1760 Średnie Państwo (Egipt) odbudowa administracji i systemu irygacyjnego 1760 1565 Drugi Okres Przejściowy (Egipt) - najazd Hyksosów ok. 1750 wydanie Kodeksu Hammurabiego VII-I w. pierwsze znane nam państwo chińskie rządzone przez dynastię Shang środkowy bieg Żółtej Rzeki 1700 1200 rozwój kultury mykeńskiej (pałace, grobowce telosowe, pismo linearne B)
1550 1070 Nowe Państwo okres potęgi Egiptu, walki o dominację w Syrii 1500 1380 okres dominacji państwa Mitanni ok. 1450 podbój Krety przez Mykeńczyków 1400-600 ekspansja indoeuropejskich Ariów (zajęcie północnych Indii po Zatokę Bengalską) ok. IV wieku pojawienie się alfabetu (Ugarit); powstanie alfabetu fenickiego ok. 1200 p.n.e 1353 1335 panowanie faraona Echnatona (Amenchotepa IV) reforma religijna, destabilizacja państwa 1380 1360 zniszczenie Mitanni przez Hetytów, ekspansja hetycka w Syrii 1305 1240 Ramzes II walki z Hetytami zakończone pokojem ok. 1250 pojawienie się Hebrajczyków w Palestynie ok. 1200 zagłada kultury mykeńskiej (zniszczenie jej ośrodków, zarzucenie pisma linearnego B) ok. 1200 podbicie przez ludy morza państwa Hetytów 1200 1000 powstanie Fenicji ok. 1190 Ramzes III odpiera atak ludów morza na Egipt 1070-712 p.ne. okres przejściowy (dynastie I-V) 712 332 okres późny (Egipt) ok. 1000 dominacja Tyru w Fenicji 1000 960 panowanie Dawida w Izraelu 960 932 panowanie Salomona w Izraelu (powstanie Świątyni) 932 721/587 istnienie podzielonego królestwa Izraela (na pn. stolica w Samarii) i Judy (na pd. stolica w Jerozolimie) 935 612 okres nowoasyryjski VIII w. powstanie poematów Homera 814 tradycyjna data założenia Kartaginy 776 pierwsze igrzyska olimpijskie ok. 775 550 Wielka Kolonizacja 754/753 tradycyjna data założenia Rzymu (wg Warrona) 754 509 władza królów w Rzymie 721 zdobycie Samarii stolicy królestwa Izraela przez Asyryjczyków, deportacja ludności początek VII w. rozpoczęcie spisywania Biblii VII w. upowszechnienie się walki w szyku falangi i uzbrojenia hoplity 663 zajęcie Teb przez Asyryjczyków; początek panowania asyryjskiego w Egipcie 650 620 powstanie silnej spartańskiej polis 635 wyparcie Asyryjczyków z Egiptu przez faraona Psametyka I z VI dynastii 626 539 okres nowobabiloński (chaldejski) 621 spisanie praw przez Drakona w Atenach 605 bitwa pod Karkemisz ostateczna klęska Asyrii 594 reformy Solona w Atenach
567 487 Budda (Siddharta Gautama) 560 528 tyrania Pizystrata w Atenach 559 529 panowanie Cyrusa II Wielkiego 551-479 Konfucjusz (Kung fu-tsy) 539 zajęcie przez króla perskiego Cyrusa Wielkiego Babilonu. 526 podbój perski Egiptu Psametyk III pokonany przez Kambizesa II 509 obalenie monarchii w Rzymie; początek republiki 509-507 reformy Kleistenesa 499 494 powstanie w Jonii przeciw Persom 490 bitwa pod Maratonem 480 najazd króla perskiego Kserksesa na Grecję; klęska Greków w Termopilach (równocześnie nie rozstrzygnięta bitwa morska koło przylądka Artemizjon); zwycięstwo floty greckiej pod Salaminą 479 bitwa pod Platejami i Mykele wyparcie Persów z Grecji 479-323 epoka klasyczna w dziejach Grecji 478 powstanie Związku Morskiego 449 ogłoszenie Prawa II Tablic 449 pokój Kalliasa uznanie przez Persję suwerenności jońskich polis 431 404 wojna peloponeska 401-399 wyprawa dziesięciu tysięcy 399 proces Sokratesa 386 założenie Akademii przez Platona 386 pokój królewski uzyskanie przez Persję prawa do ingerowania w sprawy greckich polis 371 bitwa pod Leuktrami, zwycięstwo Teb nad Spartą (zmierzch taktyki falangi) 367 dopuszczenie plebejuszy do konsulatu 360/359 początek panowania Filipa II w Macedonii 338 bitwa pod Cheroneą 336 śmierć Filipa z rąk zamachowca 335 założenie Lykeionu przez Arystotelesa wyprawa Aleksandra Wielkiego przeciw Persji (bitwa nad 334 rzeką Granikos) 332 bitwa pod Issos 331 bitwa pod Gaugamelą 330 326 zajęcie przez Aleksandra Wielkiego terenów perskiego państwa Achemenidów 323 śmierć Aleksandra Wielkiego w Babilonie 323 278 wojny diadochów 293 wprowadzenie w Rzymie kultu Asklepiosa (Eskulapa) ok.266-233 panowanie Aśoki 264 ostateczne opanowanie całej Italii przez Rzym 264-241 I wojna punicka II wojna punicka (bitwa pod Kannami 216, bitwa pod 218 201 Zamą 202 ) 204 wprowadzenie w Rzymie kultu Kybele 171 168 wojna Macedonii z Rzymianami (III wojna macedońska) zakończona klęską Macedończyków pod Pydną
zakończona klęską Macedończyków pod Pydną 149 146 III wojna punicka; zniszczenie Kartaginy; Afryka prowincją rzymską 148 koniec niepodległości Macedonii 133 reforma agrarna Tyberiusza Grakcha 82 79 dyktatura Sulli (przewaga optymatów) 73 71 powstanie niewolników pod wodzą Spartakusa 63 zajęcie przez Rzym Syrii i Judei Gnejusz Pompejusz 60 I triumwirat (Gnejusz Pompejusz, Gajusz Juliusz Cezar i Marek Licyniusz Krassus) 58-50 podbój Galii Gajusz Juliusz Cezar 49 45 wojna domowa Cezara z Pompejuszem 44 ogłoszenie dożywotnim dyktatorem i śmierć Cezara 43 II triumwirat (Marek Antoniusz, Marek Emiliusz Lepidus i Juliusz Cezar Oktawian) 31 bitwa pod Akcjum 30 zajęcie Egiptu 27 wprowadzenie pryncypatu 9 n.e. Klęska w Lesie Teutoburskim 43 n.e. podbój Brytanii przez Klaudiusza 70 n.e. zburzenie Jerozolimy (I powstanie Żydów przeciw Rzymowi 66-73 n.e.) 101-106 n.e. ostatnie podboje rzymskie za panowania Trajana (Dacja i Arabia Skalista prowincjami rzymskimi) 212 n.e. ogłoszenie edyktu cesarza Karakalli (Constitutio Antoniniana) przyznający obywatelstwo rzymskie wszystkim wolnym mieszkańcom imperium 250 n.e. ogłoszenie edyktu cesarza Decjusza nakazującego złożenie ofiar bogom pierwsze powszechne prześladowania chrześcijan 284 305 n.e. panowanie Dioklecjana (początek dominatu) 286 n.e. wprowadzenie systemu tetrarchii 301 n.e. ogłoszenie edyktu Dioklecjana o cenach maksymalnych 313 n.e. edykt mediolański (Konstantyn I Wielki i Licyniusz) 325 n.e I sobór powszechny w Nicei 375 n.e. atak Hunów na Ostrogotów nad Morzem Czarnym - początek wielkiej wędrówki ludów 378 n.e. najazd Gotów klęska Rzymian w bitwie pod Adrianopolem 392 n.e. zakaz sprawowania kultów pogańskich 395 n.e. podział imperium pomiędzy synów Teodozjusza 406 n.e. przekroczenie przez Germanów granicy na Renie 438 n.e. dokonanie kodyfikacji prawa przez wschodniorzymskiego cesarza Teodozjusza II 476 n.e. usunięcie z tronu Romulusa Augustulusa 527 565 n.e. panowanie cesarza Justyniana I Wielkiego renovatio imperii; Zbór prawa cywilnego (tzw. kodeks Justyniana 528-534 n.e.) 529 n.e. zamknięcie Akademii Platońskiej 568 n.e. najazd Longobardów na Italię właściwy koniec starożytności /upadek cesarstwa zachodniego/