PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII W KLASIE PIERWSZEJ

Transkrypt

1 NAUCZYCIEL DANUTA GUTOWSKA PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII W KLASIE PIERWSZEJ KONTRAKT między nauczycielem a uczniem Historia 1. Sprawdziany, testy przeprowadzane są po zakończeniu poszczególnych działów programowych /minimum trzy w ciągu semestru/. 2. Sprawdzian, test jest zapowiedziany z tygodniowym wyprzedzeniem, omówiony jego zakres. 3. Sprawdziany, testy są obowiązkowe. Jeżeli uczeń opuścił sprawdzian, test z przyczyn losowych, usprawiedliwionych powinien go napisać w terminie nieprzekraczającym trzech tygodniom od powrotu do szkoły. W szczególnych przypadkach /np. dłuższy okres choroby, wyjazd/, uczeń ustala z nauczycielem indywidualny sposób zaliczenia materiału programowego. 4. Uczeń ma prawo do poprawy każdej oceny z odpowiedzi ustnej i ze sprawdzianu, testu w ciągu trzech tygodni od dnia oddania sprawdzonych prac. Kryteria ocen przy poprawie nie zmieniają się. W późniejszym terminie nie ma możliwości poprawy ocen. 5. Otrzymana ocena z poprawy wpisana jest do dziennika, a przy ustalaniu oceny śródrocznej i końcoworocznej brana jest pod uwagę ocena wyższa. 6. Kartkówki są obowiązkowe, są niezapowiedziane, nie podlegają poprawie. Uczniowie nieobecni piszą kartkówki w najbliższym terminie. 7. Uczeń ma możliwość poprawy oceny końcoworocznej. Uczeń rozwiązuje test obejmujący materiał programowy przedmiotu z całego roku. Termin napisania pracy najpóźniej pięć dni przed posiedzeniem klasyfikacyjnej Rady Pedagogicznej. 8. Nie ma możliwości poprawiania ocen tydzień przed klasyfikacją. 9. Za aktywny udział na lekcji uczeń otrzymuje plus, brak aktywności, unikanie odpowiedzi, nie wykonywanie poleceń minus /odnotowanie w dzienniku/. Uzyskanie pięciu plusów jest równoznaczne z oceną bardzo dobrą, pięciu minusów z oceną niedostateczną. Oceny wpisane są do dziennika pod odpowiednią rubryką.

2 10. Za przygotowanie pomocy dydaktycznych, referatu uczeń otrzymuje pozytywną ocenę. 11. Uczeń ma prawo jeden raz w semestrze zgłosić nieprzygotowanie do lekcji nie podając przyczyn. Inne przypadki nie przygotowania do lekcji uzasadnia. Fakt ten zostanie odnotowany w dzienniku w rubryce oznaczonej NP wpisana data. 12. Uczeń uzyskuje preferencje za udział w konkursach, olimpiadach organizowanych w zakresie przedmiotu: - za udział w eliminacjach szkolnych ocena cząstkowa bardzo dobry, - zakwalifikowanie się do eliminacji na szczebel wyższy podwyższenie oceny śródrocznej lub końcoworocznej o jeden stopień, - laureaci, finaliści konkursów, olimpiad na szczeblu woj., okręgowym, centralnym ocena końcoworoczna - celujący. Prace pisemne punktacja Narzędzia i formy oceniania - historia Ocena niedostateczny - od 0% %)punktów dopuszczający - od <40% %) punktów dostateczny - od <55% % )punktów dobry - od <75% %) punktów bardzo dobry - od <90% %) punktów celujący - spełnione warunki na ocenę bardzo dobry oraz uczeń wykazał się wiedzą wykraczającą poza materiał programowy lub odpowiedział na pytanie dodatkowe. Formy prac pisemnych 1. Sprawdziany - po zakończeniu określonego działu (3 4 w ciągu semestru), zapowiedziane z tygodniowym wyprzedzeniem 2. Test - (otwarty, zamknięty) 1-2 w ciągu semestru 3. Kartkówki w semestrze

3 4. Wypracowanie - praca pisemna, rozwiązanie zadań problemowych 5. Praca z tekstem źródłowym - wykorzystana jako forma pracy pisemnej 6. Mapki - praca pisemna na mapie konturowej badająca umiejętności pracy z mapą 7. Praca domowa - zadawana uczniom według potrzeb Formy odpowiedzi ustnej 1. Odpowiedź ustna z trzech jednostek lekcyjnych (1-3 w semestrze) 2. Referat ustna prezentacja na zadany temat 3. Analiza tekstów źródłowych 4. Aktywność ocena za aktywność na lekcjach Formy dodatkowe 1. Udział w konkursach przedmiotowych 2. Udział w olimpiadach przedmiotowych 3. Lektury (literatura popularnonaukowa) dla zainteresowanych Przy ocenie prac pisemnych biorę pod uwagę: - poprawność merytoryczną, faktograficzną, - zawartość rzeczową, - zgodność pracy z tematem, - estetykę pracy Przy ocenie odpowiedzi ustnej biorę pod uwagę: - zawartość rzeczową, - stosowanie języka historycznego, - argumentację, wyrażanie sądów, - sposób prezentacji, umiejętność formułowania myśli, - umiejętność posługiwania się mapą,

4 Przy ocenie pracy domowej biorę pod uwagę: - ujęcie tematu, - samodzielność pracy, - poprawność językową, - poprawność merytoryczną, - poziom pracy, pomysłowość, - formę i sposób prezentacji, - estetykę wykonania, Kryteria oceniania i metody sprawdzania osiągnięć uczniów Ocena celująca (6) Uczeń: w pełnym stopniu opanował wymagania określone w planie wynikowym, a jego wiedza i umiejętności często wykraczają poza te wymagania; swobodnie i poprawnie operuje faktografią i terminologią, wraz z treściami znacznie wykraczającymi poza program nauczania; trafnie sytuuje i synchronizuje wydarzenia w czasie i przestrzeni; dostrzega związki i zależności między zjawiskami z różnych dziedzin życia (polityka, społeczeństwo, gospodarka, kultura); wykazuje się samodzielnością i wnikliwością w selekcjonowaniu i interpretacji wydarzeń, zjawisk i procesów; prezentuje problemy, procesy i zjawiska w szerokim kontekście; potrafi samodzielnie formułować wnioski, porównywać i oceniać postaci, zjawiska i wydarzenia; w sposób przemyślany i wskazujący na rozumienie problemu prezentuje i uzasadnia swoje stanowisko; potrafi odnieść się krytycznie do ocen i opinii innych ludzi; samodzielnie i w przemyślany sposób integruje wiedzę i umiejętności z różnych źródeł. Ocena bardzo dobra (5) Uczeń: wykazuje się wiedzą i umiejętnościami ujętymi w planie wynikowym jako wymagania podstawowe, dopełniające i rozszerzające; bezbłędnie posługuje się faktografią i terminologią określoną w planie wynikowym; swobodnie lokalizuje wydarzenia w czasie i przestrzeni; w sposób pełny, rzetelny i wnikliwy analizuje i interpretuje wydarzenia, zjawiska i procesy oraz podejmuje próby samodzielnego oceniania i wnioskowania; umiejętnie stosuje argumentację i doszukuje się analogii w omawianiu wydarzeń, zjawisk i procesów;

5 samodzielnie podejmuje działania zmierzające do poszerzenia i pogłębienia swojej wiedzy; sumiennie wywiązuje się ze stawianych przed nim zadań, także dodatkowych; pracując w zespole, konsekwentnie wykonuje polecenia i pełni funkcję lidera, przypominając innym członkom grupy o zadaniach do wykonania oraz wspierając ich wysiłki; wnosi pozytywny wkład w pracę zespołu poprzez przestrzeganie zasad współpracy i okazywanie szacunku kolegom i ich pomysłom. Ocena dobra (4) Uczeń: wykazuje się znajomością podstawowych i dopełniających wymagań programowych; w zasadzie poprawnie stosuje pojęcia i terminy historyczne oraz umiejscawia wydarzenia w czasie i przestrzeni; w sposób powierzchowny dostrzega związki i zależności między faktami i wydarzeniami oraz dokonuje analizy i syntezy omawianych zjawisk i procesów; potrafi logicznie, ale nie w pełni samodzielnie, formułować oceny i wnioski; interpretuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w sposób odtwórczy; stara się być aktywnym na zajęciach; podejmuje się stawianych przed nim zadań i poprawnie się z nich wywiązuje; pracując w zespole, koncentruje się na wyznaczonych zadaniach, wykonuje je terminowo i z należytą starannością; zwykle szanuje poglądy i zdanie innych i jest zdolny do kompromisu. Ocena dostateczna (3) Uczeń: wykazuje się znajomością podstawowych wymagań programowych; w ograniczonym zakresie i z błędami posługuje się faktografią i terminologią oraz lokalizuje wydarzenia w czasie i przestrzeni; dostrzega zasadnicze zależności przyczynowo skutkowe; w niewielkim zakresie i w pełni poprawnie wnioskuje i ocenia wydarzenia, zjawiska i procesy; pracując w zespole, stara się wykonać polecenia na czas, ale czyni to powierzchownie i niestarannie; wykazuje aktywność pod wpływem perswazji innych członków grupy. Ocena dopuszczająca (2) Uczeń: mimo wyraźnych braków w wiedzy potrafi przy pomocy nauczyciela odtworzyć wiadomości konieczne, istotne dla dalszego kształcenia; wykazuje się niewielką znajomością faktografii i terminologii oraz w bardzo ograniczonym zakresie i z licznymi błędami lokalizuje fakty w czasie i przestrzeni;

6 z pomocą nauczyciela formułuje powierzchowne wnioski i oceny; pracując w zespole, wykonuje tylko część powierzonych mu zadań; niechętnie angażuje się w pracę grupy, odrywając się od powierzonych zadań i nie przestrzegając zasad współpracy. Ocena niedostateczna (1) Uczeń: nie opanował wymagań określonych na ocenę dopuszczającą; wykazuje braki w opanowaniu podstawowej faktografii i terminologii; nie potrafi umiejscowić wydarzeń w czasie i przestrzeni oraz wskazać związków między omawianymi faktami i wydarzeniami; nie podejmuje prób wnioskowania i oceniania lub czyni to nieumiejętnie i z poważnymi błędami; nie potrafi pracować w zespole, przeszkadza tym, którzy starają się pracować, nie wykonuje zadanej pracy, nie stara się o potrzebne materiały; nie angażuje się w działania grupy nawet pod presją jej członków. Praca z uczniem zdolnym i z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych Praca z uczniem zdolnym, czyli takim, który przejawia wysoki poziom zdolności ogólnych lub specjalnych w jednej lub kilku dziedzinach, polega z jednej strony na przystosowaniu metod i form nauczania do możliwości intelektualnych ucznia, z drugiej zaś na motywowaniu go do większego wysiłku intelektualnego poprzez udział w konkursach i olimpiadach. W pracy z uczniem zdolnym zwracam uwagę przede wszystkim na: wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy, stosowanie metod aktywizujących jako stymulatora rozwoju umiejętności, wprowadzenie metody projektu skłaniającej ucznia do samodzielnych poszukiwań, wszechstronne wykorzystanie technologii informacyjnych, jako źródła wiedzy i formy pracy, twórcze rozwiązywanie problemów, powierzanie uczniom zadań wykraczających poza standardy szkolne (np. samodzielne prowadzenie części lub całości zajęć lekcyjnych). Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych oznacza dostosowanie form, metod pracy i środków dydaktycznych do niepełnosprawności lub innych przyczyn trudności w uczeniu się. Uczniowie o specjalnych potrzebach nie są w stanie podołać wymaganiom określonym w podstawie programowej oraz w programie przyjętym do realizacji przez nauczyciela i aby kontynuować naukę, potrzebują wsparcia. W zależności od potrzeb określonych przez Poradnię Pedagogiczno-Psychologiczną przyjmuję, że taki uczeń powinien: wykonywać zadania dostosowane do swoich możliwości i posiadanej inteligencji (werbalnej, emocjonalnej, społecznej, twórczej), otrzymywać polecenia w prostej formie lub móc skorzystać z pytań pomocniczych,

7 mieć więcej czasu na wykonanie zdania w czasie lekcji oraz na utrwalenie nabytej wiedzy i umiejętności. Szczególnie ważne jest dostosowanie kryteriów oceniania do możliwości uczniów ze specjalnymi potrzebami. Nie chodzi tu o obniżenie wymagań, ale o takie dostosowanie sposobów ich osiągania, by uczeń mógł je opanować (np. dodatkowy czas na odpowiedź, testy wyboru, preferowanie odpowiedzi ustnych, pisanie prac na komputerze itp.) Realizacja Danuta Gutowska SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA WYMAGAŃ NA POSZCZEGÓLNE OCENY Starożytność i średniowiecze Temat lekcji Zrozumieć przeszłość Zagadnienia historia jako nauka chronologia w historii epoki historyczne sposoby datowania zabytków archeologicznych źródła historyczne Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń: terminów: historia, kalendarz, starożytność, średniowiecze, czasy nowożytne, epoka najnowsza, źródło historyczne wymienia główne epoki historyczne. Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, oraz: terminów: prehistoria, starożytność klasyczna, antyk różne metody liczenia czasu wykorzystywane na przestrzeni dziejów wymienia najważniejsze cezury chronologiczne Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: terminu historiografia, jaką funkcję pełnił kalendarz i jak zmieniał się na przestrzeni dziejów podaje przykłady źródeł, na podstawie których historycy odtwarzają przeszłość. Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, oraz: znaczenie terminu dendrochronologia, na czym polega specjalizacja w badaniu historii stosowane przez archeologów metody datowania zabytków Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz: przeszłości dla wspólnego dziedzictwa i kształtu współczesnej cywilizacji.

8 1. Prehistoria pojawienie się i ewolucja człowieka Karol Darwin i teoria ewolucji Homo sapiens chronologia pradziejów człowiek w paleolicie rewolucja neolityczna sztuka prehistoryczna najstarsze miasta cywilizacje w dolinach wielkich rzek powstanie cywilizacji terminu rewolucja neolityczna obszary cywilizacji powstałych w dolinach wielkich rzek cechy charakterystyczne i skutki rewolucji neolitycznej cechy charakterystyczne cywilizacji powstałych w dolinach wielkich rzek. klasyfikację źródeł historycznych źródeł dla poznawania przeszłości. PIERWSZE CYWILIZACJE terminów: paleolit, neolit, Żyzny Półksiężyc, system irygacyjny zasięg Żyznego Półksiężyca wymienia cechy charakterystyczne człowieka rozumnego chronologię pradziejów przyczyny rewolucji neolitycznej rolę pierwszych miast przyczyny powstania cywilizacji w dolinach wielkich rzek terminów: teoria kreacjonizmu, ewolucja, antropologia, epoka lodowcowa, hominidy, megality, ideogram postać Karola Darwina kierunki rozprzestrzeniania się człowieka współczesnego teorię Karola Darwina, na czym polegała ewolucja człowieka opisuje tryb życia społeczeństw w paleolicie. zjawiska z przeszłości należące do pamięci zbiorowej. wskazuje na mapie najstarsze miasta świata (Jerycho, Çatal Höyük) wymienia etapy ewolucji człowieka i charakteryzuje poszczególne formy hominidów opisuje cechy charakterystyczne sztuki prehistorycznej opisuje cechy charakterystyczne najstarszych osad miejskich. ocenia kontrowersje związane z teorią Karola Darwina.

9 2. Mezopotamia i jej dzieje warunki naturalne Mezopotamii skąd pochodzili Sumerowie? cywilizacja Sumerów imperium Akadów Babilonia i jej dzieje Kodeks Hammurabiego Asyria i jej dzieje społeczeństwa i państwa Mezopotamii wierzenia religijne i osiągnięcia cywilizacyjne ludów Mezopotamii pismo klinowe architektura i sztuka terminów: Międzyrzecze, Sumerowie, kodeks, Kodeks Hammurabiego, politeizm, pismo klinowe postać Hammurabiego obszar Międzyrzecza wymienia cechy charakterystyczne cywilizacji Sumerów pisma dla rozwoju cywilizacji Mezopotamii. wymienia i omawia etapy powstania cywilizacji w dolinach wielkich rzek. terminów: zikkurat, imperium, Babilon, Asyria zna daty: rozwoju cywilizacji Sumerów (IV III tysiąclecie p.n.e.), spisania Kodeksu Hammurabiego (XVIII w. p.n.e.) postać Sargona Wielkiego siedziby Sumerów, Babilon opisuje warunki naturalne Mezopotamii panowanie Hammurabiego Kodeks Hammurabiego wymienia cechy charakterystyczne państw i terminów: Akadowie, prawo talionu, muszkeni postać Nabuchodonozora II Akad, Asyrię, największy zasięg państw: babilońskiego i asyryjskiego okoliczności powstania i cechy charakterystyczne imperium akadyjskiego kierunki ekspansji Babilonii i Asyrii okoliczności powstania oraz upadku imperiów: babilońskiego i asyryjskiego znaczenie terminu Epos o Gilgameszu zna czas rozwoju poszczególnych cywilizacji na terenie Mezopotamii oraz daty: zdobycia Babilonu przez Persów (539 r. p.n.e.), upadku Asyrii (614 r. p.n.e.) postać Asurbanipala wymienia etapy przemian politycznych na terenie Mezopotamii od IV do II tysiąclecia p.n.e. i ocenia politykę władców asyryjskich wobec pochodzenie Sumerów ocenia znaczenie Kodeksu Hammurabiego dla organizacji państwa i funkcjonowania społeczeństwa.

10 3. Cywilizacja egipska Mezopotamii warunki naturalne Egiptu początki cywilizacji egipskiej państwo faraonów i jego dzieje polityczne ustrój społecznopolityczny Egiptu religia Egipcjan wiara w życie pozagrobowe kultura starożytnego Egiptu piramidy zabytki architektury i sztuki egipskiej pismo znaczenie cywilizacji egipskiej terminów: faraon, piramida, mumifikacja, pismo hieroglificzne zna datę powstania cywilizacji egipskiej (IV tysiąclecie p.n.e.) Górny i Dolny Egipt Nilu dla gospodarki Egiptu wymienia cechy charakterystyczne religii egipskiej. społeczeństw Mezopotamii wymienia osiągnięcia cywilizacyjne ludów Międzyrzecza. terminów: katarakta, wezyr, Księga umarłych zna datę podboju Egiptu przez Aleksandra Wielkiego (332 r. p.n.e.) postać Ramzesa II warunki naturalne Egiptu ustrój polityczny Egiptu opisuje strukturę społeczną starożytnego Egiptu opisuje wiarę Egipcjan w życie pozagrobowe wymienia cechy charakterystyczne kultury egipskiej opisuje zabytki architektury i sztuki opisuje wierzenia religijne ludów Mezopotamii architekturę i sztukę Mezopotamii. terminów: nom, nomarcha, Hetyci, pismo hieratyczne, pismo demotyczne postać Narmera okoliczności powstania cywilizacji egipskiej początki władzy faraonów świat bogów egipskich opisuje wpływ wiary Egipcjan w życie pozagrobowe na ich architekturę i sztukę etapy rozwoju pisma egipskiego i jego znaczenie. podbitych ludów. zna datę bitwy pod Kadesz (1285 r. p.n.e.) postać Amenhotepa IV dzieje państwa egipskiego od Średniego Państwa do zajęcia Egiptu przez Rzymian znaczenie reformy wprowadzonej przez Amenhotepa IV dla religii egipskiej. ocenia dorobek cywilizacji egipskiej porównuje osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców starożytnej Mezopotamii i Egiptu porównuje wierzenia religijne mieszkańców starożytnej Mezopotamii i Egiptu.

11 4. Inne cywilizacje Bliskiego Wschodu imperium Hetytów Fenicjanie kolonizacja fenicka Hebrajczycy w Palestynie królestwo Izraela i jego upadek judaizm i Stary Testament Persowie i ich imperium religia perska terminów: Stary Testament, religia monoteistyczna, judaizm postacie: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona Palestynę i Jerozolimę wymienia cechy charakterystyczne judaizmu. egipskiej. terminów: Indoeuropejczycy, Hebrajczycy, Fenicjanie, faktoria handlowa, Tora, Persowie, zaratustryzm zna daty powstania cywilizacji fenickiej (III tysiąclecie p.n.e.), upadku państwa perskiego (k. IV w. p.n.e.), panowania Dawida ( r. p.n.e.), upadku królestwa Izraela (722 r. p.n.e.) i Judy (586 r. p.n.e.) postacie: Saula, Cyrusa II Wielkiego, Dariusza I Wielkiego, Zaratustry Fenicję wymienia cechy cywilizacji fenickiej proces powstania królestwa Izraela terminów: Ariowie, niewola babilońska, diaspora zna czas działalności Zaratustry (2. poł. VII w. p.n.e.) oraz datę końca niewoli babilońskiej (538 r. p.n.e.) zasięg kolonizacji fenickiej, Izrael, Judę, zasięg podbojów perskich przyczyny, zasięg i skutki kolonizacji fenickiej przyczyny i skutki upadku królestw Izraela oraz Judy Stary Testament i wyjaśnia jego znaczenie dla badań nad dziejami Hebrajczyków rozwój imperium perskiego kierunki i znaczenie terminów: Hetyci, Medowie, mazdaizm zna czas rozkwitu potęgi Hetytów (XIV i XIII w. p.n.e.) oraz daty: założenia Kartaginy (814 r. p.n.e.), powstania państwa Medów (625 r. p.n.e.) postać Kambyzesa kierunki i zasięg migracji Indoeuropejczykó w oraz plemion semickich historyczne i biblijne dzieje Hebrajczyków. porównuje politykę Asyryjczyków, Babilończyków i Persów wobec podbitej ludności ocenia wpływ imperium Achemenidów i religii perskiej na rozwój cywilizacji.

12 5. Cywilizacje Indii i Chin powstanie cywilizacji doliny Indusu okres wedyjski system kast imperium Maurjów religie Indii warunki naturalne starożytnych Chin historia Chin osiągnięcia cywilizacyjne Chińczyków konfucjanizm terminów: buddyzm, konfucjanizm postacie: Aśoki, Buddy, Shi Huanghi, Laocjusza, Konfucjusza starożytne Indie i Chiny osiągnięcia cywilizacyjne Chińczyków. działalność Dawida i Salomona organizację imperium perskiego religię perską. terminów: kasta, braminizm, hinduizm, nirwana zna czas działalności Buddy (VI/V w. p.n.e.) i Konfucjusza (VI/V w. p.n.e.) warunki naturalne doliny Indusu system kast braminizm i hinduizm wpływ religii starożytnych Indii na tamtejsze systemy: społeczny i polityczny opisuje warunki naturalne starożytnych Chin filozofię zasięg podbojów perskich. terminów: cytadela, Ariowie, Wedy zna czas najazdu Ariów na Indie (II tysiąclecie p.n.e.) oraz datę powstania cesarstwa w Chinach (221 r. p.n.e.) przyczyny, zasięg i skutki ekspansji Ariów strukturę społeczną i polityczną Indii w okresie rządów Ariów wpływ konfucjanizmu na starożytne państwo i społeczeństwo chińskie, dlaczego cywilizacja Chin znaczenie terminów: Ramajana, guru zna datę zjednoczenia Indii przez przedstawicieli dynastii Maurjów (321 r. p.n.e.) początki cywilizacji doliny Indusu okoliczności i skutki zjednoczenia Indii przez władców z dynastii Maurjów wymienia etapy budowania chińskiej państwowości. ocenia wpływ cywilizacji starożytnych Indii oraz Chin na kulturę i cywilizację współczesną.

13 1. Najstarsze dzieje Grecji Grecja i jej warunki naturalne transport i gospodarka kultura minojska Mykeńczycy i starożytne Mykeny wieki ciemne terminów: kultura minojska, kultura mykeńska wymienia cechy charakterystyczne kultury minojskiej i mykeńskiej. konfucjanizmu. STAROŻYTNA GRECJA terminów: Hellada, Hellenowie zna czas trwania kultury minojskiej (ok r. p.n.e.), kultury mykeńskiej (ok r. p.n.e.) postacie: Minosa, Agamemnona krainy starożytnej Grecji, Kretę, Cypr wymienia osiągnięcia cywilizacyjne przedstawicieli kultury minojskiej i mykeńskiej warunki naturalne starożytnej Grecji wymienia cechy charakterystyczne gospodarki starożytnej Grecji. rozwijała się w izolacji od reszty świata. terminów: Achajowie, Dorowie, wieki ciemne, Jonowie zna czas trwania wieków ciemnych (XII IX w. p.n.e.) Cyklady, Sporady, zasięg kultury minojskiej, zasięg kultury mykeńskiej wieki ciemne w dziejach starożytnej Grecji wpływ morza na życie starożytnych Greków. postać Heinricha Schliemanna wskazuje na mapie zasięg osadnictwa Achajów, Dorów i Jonów porównuje organizację państwa oraz społeczeństwa w kulturze minojskiej i mykeńskiej okoliczności upadku kultury minojskiej i mykeńskiej. porównuje funkcje oraz wygląd pałaców minojskich i mykeńskich ocenia wartość poznawczą źródeł wiedzy na temat świata mykeńskiego.

14 2. Świat poleis 3. Sparta początki poleis hoplici i falanga jak powstały greckie poleis? ustroje poleis wielka kolonizacja początki Sparty działalność Likurga społeczeństwo Sparty ustrój polityczny Sparty terminów: polis, monarchia, oligarchia, demokracja, wielka kolonizacja ustroje poleis. terminów: spartiaci, geruzja, eforowie, oligarchia zna czas założenia polis spartańskiej (II tysiąclecie p.n.e.) terminów: agora, Akropol, arystokracja, hoplici, falanga, tyran, metropolia zna czas wielkiej kolonizacji (VIII VI w. p.n.e.) zasięg kolonizacji greckiej wymienia cechy charakterystyczne polis jako organizacji politycznej, społecznej, religijnej i ekonomicznej przyczyny, zasięg i skutki wielkiej kolonizacji, na czym polegała wyjątkowość greckich poleis. terminów: heloci, periojkowie, apella zna czas zakończenia budowy władztwa terytorialnego przez terminów: okres archaiczny, amfora, barbarzyńca datuje okres archaiczny w dziejach Grecji (VIII VI w. p.n.e.), pojawienia się alfabetu greckiego (VIII w. p.n.e.) wymienia przyczyny powstania poleis greckich porównuje formy ustrojowe poleis greckich wpływ reformy wojskowej na ustrój starożytnych poleis. terminów: Związek Peloponeski, symmachia, diarchia kierunki ekspansji polis spartańskiej znaczenie terminu ajsymneci porównuje zasięg kolonizacji greckiej i fenickiej wymienia przyczyny wprowadzenia pieniądza monetarnego w świecie starożytnym. znaczenie terminów: Wielka Rhetra, kleroi, diaita wymienia społeczne i wymienia wady i zalety greckich poleis związane z funkcją, jaką pełniły one w świecie greckim ocenia sposób funkcjonowania poleis w starożytnej Grecji., na czym polegała oryginalność ustroju politycznego Sparty ocenia prawo i wychowanie spartańskie oraz ich

15 4. Ateny życie Spartan wojownicy spartańscy Ateny w okresie archaicznym prawa Drakona, reformy Solona i Klejstenesa społeczeństwo demokratycznych Aten ustrój polityczny Aten urzędy w demokracji ateńskiej ustrój polityczny Sparty. terminów: Rada Pięciuset, demokracja, ostracyzm opisuje ustrój polityczny demokratycznych Aten. Spartę (VI w. p.n.e.) postacie: Likurga, Leonidasa zasięg polis spartańskiej opisuje społeczeństwo Sparty kompetencje instytucji ustrojowych w Sparcie opisuje życie codzienne Spartan. terminów: archont, metojkowie, eklezja, retoryka, sąd ludowy, strateg, demagog zna daty: reform Solona (594/593 r. p.n.e.), reform Klejstenesa (508/507 r. p.n.e.) postacie: Solona, Klejstenesa, Peryklesa zasięg polis ateńskiej opisuje początki polis spartańskiej wymienia przyczyny i skutki powstania Związku Peloponeskiego działalność Likurga, na czym polegała uprzywilejowana pozycja spartiatów rolę i znaczenie wojowników w Sparcie. terminów: strząśnięcie długów, fyla, kworum, dieta, Pnyks zna datę spisania praw Drakona (621 r. p.n.e.) postacie: Tezeusza, Drakona, Pizystrata opisuje położenie i najważniejsze zabytki Aten polityczną i polityczne skutki uprzywilejowania spartiatów rolę kobiet w społeczeństwie spartańskim pozycję królów w polis spartańskiej. znaczenie terminów: trytia, dokimazja, euthyna zna datę przejęcia władzy przez Pizystrata (561 r. p.n.e.) opisuje historię Aten w okresie archaicznym sytuację kobiet w polis ateńskiej działalność i wpływ na funkcjonowanie tej polis. ocenia reformy Solona i Klejstenesa oraz ich wpływ na przemiany ustrojowe i społeczne w polis ateńskiej.

16 5. Wojny grecko- -perskie przyczyny wojen greckoperskich armie: grecka i perska bitwa pod Maratonem i jej znaczenie Filippides i bieg maratoński wyprawa Kserksesa bitwa pod Termopilami Salamina i Plateje zna daty: bitwy pod Maratonem (490 r. p.n.e.), bitwy pod Termopilami i bitwy Salaminą (480 r. p.n.e.) postacie: Miltiadesa, Leonidasa, Temistoklesa Maraton i Salaminę przebieg bitwy pod Maratonem. warunki naturalne i gospodarkę Attyki reformy społeczne oraz polityczne Solona i Klejstenesa społeczeństwo demokratycznych Aten. zna daty: wyprawy Datysa i Artafernesa (490 r. p.n.e.), wyprawy Kserksesa (480 r. p.n.e.), bitwy pod Platejami i Mykale (479 r. p.n.e.) postacie: Datysa, Artafernesa, Kserksesa Plateje, Mykale wymienia przyczyny wojen grecko-perskich przebieg bitwy pod Termopilami społeczną rolę arystokracji ateńskiej przyczyny i okoliczności przeprowadzenia reform Solona oraz Klejstenesa rolę niewolników w starożytnych Atenach. terminów: Nieśmiertelni, polemarcha, triera zna datę wyprawy Mardoniosa (492 r. p.n.e.) postacie: Mardoniosa, Pauzaniasza kierunki wypraw perskich na Grecję przebieg wypraw Persów przeciwko Grekom. odpowiedzialność urzędników w demokratycznych Atenach. postacie: Hippiasza, Filippidesa porównuje armie: grecką i perską pod względem uzbrojenia oraz taktyki wojskowej. ocenia znaczenie bitwy pod Maratonem ocenia postawy Greków pod Maratonem, Termopilami i Salaminą.

17 6. Kultura antycznej Grecji literatura grecka retoryka teatr grecki filozofia grecka architektura i rzeźba grecka sztuki plastyczne w okresie klasycznym religia w starożytnej Grecji sport w starożytnej Grecji terminów: liryka, filozofia postacie: Homera, Sokratesa, Arystotelesa, Platona poglądy wybitnych filozofów greckich panteon bogów greckich. przebieg bitwy pod Salaminą skutki wojen greckoperskich. terminów: historiografia, sofiści, retoryka, antropomorfizacja, heros, wyrocznia postacie: Herodota, Sofoklesa, Eurypidesa, Fidiasza, Myrona, Hipokratesa z Kos kierunki rozwoju literatury greckiej rolę teatru w kulturze greckiej istotę rozważań filozoficznych antycznych Greków architekturę grecką greckie porządki architektoniczne wymienia terminów: Akademia, Liceum postacie: Tukidydesa, Demostenesa, Izokratesa, Ajschylosa, Arystofanesa, Talesa z Miletu, Demokryta z Abdery, Polikleta, Lizypa wymienia etapy w historii kultury greckiej i określa czas ich trwania, jaką rolę w życiu starożytnych Greków odgrywała retoryka teatr antyczny i jego działalność klasyczny kanon piękna znaczenie terminu agon genezę teatru antycznego opisuje wygląd antycznej świątyni opisuje rolę sportu w starożytnej Grecji. ocenia osiągnięcia cywilizacyjne kultury starożytnej Grecji i ich wpływ na oblicze współczesnej Europy.

18 7. Grecja po wojnach perskich 8. Aleksander Wielki Związek Morski wojna peloponeska i jej skutki rywalizacja o hegemonię w Grecji Macedonia przed Aleksandrem Wielkim armia Macedonii podboje Aleksandra terminu hegemonia zna datę wojny peloponeskiej ( r. p.n.e.) skutki wojny peloponeskiej. zna datę przejęcia władzy przez Aleksandra Wielkiego (336 r. p.n.e.) postać Aleksandra Wielkiego przykłady rzeźby greckiej wymienia cechy charakterystyczne religii starożytnych Greków. terminu Związek Morski zna datę powstania Związku Morskiego (478 r. p.n.e.) obszary zamieszkane przez uczestników wojny peloponeskiej opisuje politykę Aten po wojnach perskich wymienia przyczyny i przedstawia przebieg wojny peloponeskiej. zna daty: bitwy nad rzeką Granikos (334 r. p.n.e.), bitwy pod Issos (333 r. p.n.e.), bitwy pod Arbelą i Gaugamelą (331 r. p.n.e.) wymienia przykłady malarstwa greckiego, jaką rolę w świecie greckim odgrywały wyrocznie. zna datę wojny korynckiej ( r. p.n.e.) postacie: Kimona, Alkibiadesa obszary zamieszkane przez uczestników wojny korynckiej okoliczności powstania Związku Morskiego. zna daty: bitwy pod Cheroneją (338 r. p.n.e.), zdobycia Persepolis (330 r. p.n.e.) opisuje rozwój potęgi macedońskiej w czasach panowania znaczenie terminu wyprawa dziesięciu tysięcy zna datę bitwy pod Leuktrami (371 r. p.n.e.) wymienia etapy rywalizacji o hegemonię w Grecji po wojnie peloponeskiej. znaczenie terminów: sarisa, hetajrowie postać Aleksandra I dzieje ocenia polityczne skutki rywalizacji poleis greckich o hegemonię. ocenia wpływ ekspansji Aleksandra Wielkiego na rozwój cywilizacyjny podbitych ludów.

19 9. Świat hellenistyczny Wielkiego imperium Aleksandra Macedońskiego rozpad imperium Aleksandra Wielkiego cechy kultury hellenistycznej ośrodki kultury hellenistycznej literatura okresu hellenistycznego filozofia epoki hellenistycznej sztuki plastyczne religia i kult władców dziedzictwo kierunki ekspansji państwa macedońskiego wymienia cechy charakterystyczne imperium macedońskiego w czasach panowania Aleksandra Wielkiego. terminu epoka hellenistyczna datuje epokę hellenistyczną ( r. p.n.e.) wymienia cechy kultury hellenistycznej. postacie: Filipa II, Dariusza III wymienia miejsca najważniejszych bitew Aleksandra Wielkiego etapy ekspansji Macedonii w czasach panowania Aleksandra Wielkiego, dlaczego Aleksander Wielki przejmował wschodnie obyczaje. terminów: stoicyzm, epikureizm, cynizm, kult władców postacie: Epikura z Aten, Zenona z Kition, Diogenesa z Synopy, Euklidesa, Archimedesa z Syrakuz skutki rywalizacji wodzów po śmierci Aleksandra Wielkiego Filipa II organizację imperium macedońskiego opisuje politykę Aleksandra Wielkiego wobec podbitych ludów. terminów: diadochowie, filologia, synkretyzm zna daty: śmierci Aleksandra Wielkiego (323 r. p.n.e. ), podboju Egiptu przez Rzym (31 r. p.n.e.) postacie: Polibiusza, Eratostenesa z Cyreny, Arystarcha z Samos państwa powstałe w państwa macedońskiego przed Aleksandrem Wielkim opisuje armię macedońską i sposób prowadzenia przez nią walki. postacie: Lizymacha, Ptolemeusza I Sotera, Seleukosa I Nikatora, Kallimacha, Teokryta, Pyrrona z Elidy, Hipparchosa z Nikai sytuację imperium macedońskiego po śmierci Aleksandra Wielkiego wymienia i ocenia dziedzictwo epoki hellenistycznej.

20 1. Etruskowie i początki Rzymu epoki hellenistycznej starożytna Italia pochodzenie Etrusków Etruskowie i ich cywilizacja legendarne i historyczne początki Rzymu terminu senat zna datę założenia Rzymu (753 r. p.n.e.) postać Romulusa legendarne i historyczne początki Rzymu. kierunki filozoficzne epoki hellenizmu wymienia cechy charakterystyczne sztuki hellenistycznej. ANTYCZNY RZYM terminów: patrycjusze, plebs zna czas największej potęgi Etrusków ( VII VI w. p.n.e.) oraz datę wprowadzenia republiki (509 r. p.n.e.) warunki naturalne Półwyspu Apenińskiego wyniku rozpadu imperium Aleksandra Wielkiego opisuje ośrodki kultury hellenistycznej i ich znaczenie rozwój literatury w okresie hellenistycznym poglądy filozofów epoki hellenistycznej opisuje nowe zjawiska religijne, które pojawiły się w okresie hellenistycznym. terminu patronat zasięg osadnictwa plemion i ludów zamieszkujących starożytną Italię opisuje organizację polityczną Etrusków wierzenia Etrusków. zabytki sztuki hellenistycznej. kontrowersje związane z pochodzeniem Etrusków. ocenia wpływ osiągnięć cywilizacji etruskiej na kształtowanie się starożytnego Rzymu.

21 2. Republika rzymska 3. Powstanie Imperium Rzymskiego republika i jej społeczeństwo władze republiki rzymskiej urzędy i instytucje republikańskie walka o prawa plebejuszy Prawo XII tablic podbój Italii Italia po podbojach rzymskich armia rzymska legiony rzymskie przyczyny, przebieg i skutki wojen punickich terminu republika władze republiki rzymskiej. terminu legion zna daty: I wojny punickiej ( r. p.n.e.), II wojny punickiej ( r. p.n.e.), III wojny punickiej ( r. p.n.e.) postać osiągnięcia cywilizacji etruskiej ustrój i strukturę społeczną królewskiego Rzymu. terminów: konsul, pretor, kwestor, edyl, cenzor, dyktator, trybun ludowy, Prawo XII tablic strukturę społeczną republikańskiego Rzymu kompetencje senatu oraz wyższych i niższych rangą urzędników rzymskich. terminów: sprzymierzeńcy, triumf, Imperium Romanum, namiestnik zna daty: bitwy pod Kannami (216 r. p.n.e.), bitwy pod Zamą (202 r. p.n.e.), terminów: liktor, komicja, nobilitas postać Cyncynata opisuje okoliczności wprowadzenia w Rzymie republiki kompetencje komicjów opisuje przyczyny, przebieg i skutki walki o prawa plebejuszy. terminów: ekwici, manipuł, centuria zna daty: końca podboju Półwyspu Apenińskiego (264 r. p.n.e.), bitwy pod Mylae (261 r. p.n.e.), podboju Macedonii przez Rzym (168 r. porównuje republikę rzymską z polis grecką. zna daty: bitwy pod Benewentem (275 r. p.n.e.), bitwy pod Kynoskefalaj (197 r. p.n.e.), bitwy pod Magnezją (190 r. p.n.e.) postacie: i ocenia rolę patrycjuszy w starożytnym Rzymie. ocenia sposób organizacji i funkcjonowanie Imperium Romanum ocenia wpływ ekspansji rzymskiej na losy państw podbitych.

22 4. Kryzys i upadek republiki rzymskiej podbój państw hellenistycznych Imperium Romanum skutki podbojów reformy Grakchów kryzys republiki niewolnicy w starożytnym Rzymie powstanie Spartakusa Hannibala kierunki ekspansji Rzymu w basenie Morza Śródziemnego wymienia przyczyny i skutki wojen punickich. terminów: gladiator, triumwirat zna daty: powstania Spartakusa (73 71 r. p.n.e.), I triumwiratu (60 r. p.n.e.), II triumwiratu (43 r. p.n.e.), bitwy pod Akcjum (31 r. p.n.e.) postać Publiusza Korneliusza Scypiona miejsca bitew z czasów wojen punickich przebieg wojen punickich sposób organizacji i funkcjonowanie Imperium Romanum. terminów: proletariusze, kwestia agrarna, cezaryzm zna daty: reform Grakchów (133 i 123 r. p.n.e.), wkroczenia Cezara do Rzymu (49 r. p.n.e.), bitwy pod Farsalos (48 r. p.n.e.), p.n.e.), zajęcia Grecji przez Rzym (146 r. p.n.e.) postać Pyrrusa kierunki ekspansji Rzymu na Półwyspie Apenińskim, kierunek marszu Hannibala, terytoria zajęte przez Rzym etapy podboju Italii przez Rzymian organizację terenów podbitych przez Rzym w Italii organizację armii rzymskiej. terminów: villa, ekwici, popularzy, optymaci, reforma wojskowa Gajusza Mariusza zna daty: reformy wojskowej Gajusza Mariusza (k. II w. p.n.e.), dyktatury Hamilkara Barkasa, Lucjusza Emiliusza Paulusa, Gajusza Terencjusza Warrona przyczyny sukcesu rzymskiej ekspansji etapy podboju państw hellenistycznych przez Rzym. zna daty: powstania Wercyngetoryksa (52 r. p.n.e.), bitwy pod Alezją (52 r. p.n.e.) postacie: Wercyngetoryksa, Marka Brutusa, porównuje i ocenia niewolnictwo w Rzymie z jego wcześniejszymi formami na Bliskim Wschodzie oraz w Grecji.

23 I triumwirat rządy Cezara II triumwirat postacie: Spartakusa, Gajusza Juliusza Cezara wymienia przyczyny i skutki powstania Spartakusa wymienia przyczyny i skutki walki wybitnych polityków o wpływy polityczne w republice rzymskiej. id marcowych (44 r. p.n.e.) postacie: Tyberiusza Grakchusa, Gajusza Grakchusa, Gnejusza Pompejusza, Marka Antoniusza, Oktawiana przyczyny, realizację i skutki reform agrarnych Grakchów przebieg powstania Spartakusa przebieg walki wybitnych polityków o wpływy w republice rzymskiej przyczyny załamania się ustroju republikańskiego w Rzymie. Publiusza Korneliusza Sulli (82 79 r. p.n.e.), bitwy pod Filippi (42 r. p.n.e.) postacie: Gajusza Mariusza, Publiusza Korneliusza Sulli, Marka Licyniusza Krassusa, Kleopatry VII, Lepidusa zdobycze terytorialne Rzymu u schyłku republiki, miejsca bitew stoczonych podczas wojen domowych opisuje społeczne i gospodarcze skutki podbojów republikańskiego Rzymu położenie niewolników w starożytnym Rzymie istotę i skutki reformy wojskowej Gajusza Mariusza wymienia Kasjusza Longinusa, Katona Młodszego, Decymusa różnice polityczne między stronnictwami politycznymi w starożytnym Rzymie związki między przemianami społecznogospodarczymi a kryzysem republiki.

24 5. Powstanie cesarstwa powstanie cesarstwa pryncypat monarchia czy republika? panowanie Oktawiana Augusta dynastia julijskoklaudyjska podboje rzymskie w I w. n.e. terminu cesarstwo zna datę końca republiki rzymskiej (31 r. p.n.e.) postać Oktawiana Augusta wymienia cechy charakterystyczne pryncypatu. terminów: pryncypat, pretorianie zna datę faktycznego przejęcia władzy przez Oktawiana (27 r. p.n.e.) postać Nerona okoliczności powstania cesarstwa rzymskiego miejsce i funkcje cesarza w państwie kompetencje senatu i urzędników rzymskich w epoce pryncypatu. przyczyny i skutki dyktatury Publiusza Korneliusza Sulli opisuje działalność militarną i polityczną Juliusza Gajusza Cezara. terminów: prefekt, prokurator, kohorta zna datę początku podboju Brytanii (43 r. n.e.) postacie: Tyberiusza, Kaliguli, Klaudiusza terytoria przyłączone do Rzymu przez Oktawiana Augusta politykę Oktawiana Augusta wobec prowincji rzymskich opisuje reformy wojskowe Oktawiana Augusta zmiany w sferze obyczajowości, kulturze i religii w czasach panowania zna datę bitwy w Lesie Teutoburskim (9 r. n.e.) postać Arminiusza opisuje relacje między cesarzem a innymi instytucjami państwa panowanie władców z dynastii julijskoklaudyjskiej opisuje etapy rozwoju terytorium Rzymu w okresie rządów Oktawiana Augusta. ocenia politykę wewnętrzną i zewnętrzną Oktawiana Augusta.

25 6. Pryncypat i dominat panowanie Flawiuszów i Antoninów romanizacja i urbanizacja prowincji wojny w okresie pryncypatu limes i zagrożenie zewnętrzne imperium dominat i tetrarchia terminów: romanizacja, urbanizacja przyczyny, przejawy i skutki romanizacji prowincji rzymskich. terminów: limes, centralizacja, absolutyzacja, dominat zna czas wprowadzenia dominatu (k. III w. n.e.) postać Dioklecjana, jaką rolę odgrywał limes cechy charakterystyczne dominatu jako formy sprawowania władzy. Oktawiana Augusta. terminu tetrarchia zna datę wybuchu powstania w Judei (66 r. n.e.) postacie: Trajana, Hadriana obszary podbojów rzymskich z okresu pryncypatu, Wał Hadriana, rzymskie umocnienia graniczne opisuje politykę cesarzy rzymskich w epoce pryncypatu konflikty wewnętrzne i zewnętrzne Rzymu w okresie pryncypatu wymienia przyczyny wprowadzenia dominatu. zna daty: wojen z Dakami ( r. n.e.), wyprawy przeciwko Partom ( r. n.e.), najazdów Alemanów i Franków na Rzym (pocz. III w. n.e.) postacie: Wespazjana, Tytusa, Decebala, Waleriana wskazuje na mapie kierunki najazdów plemion barbarzyńskich na Imperium Rzymskie ekspansję terytorialną Rzymu w okresie pryncypatu porównuje ustrój Rzymu w okresach: pryncypatu i dominatu. i ocenia politykę rzymską wobec plemion barbarzyńskich najeżdżających imperium.

26 7. Kultura antycznego Rzymu kształtowanie się kultury rzymskiej literatura rzymska filozofia rzymska prawo rzymskie architektura i sztuka osiągnięcia techniczne religia w antycznym Rzymie terminów: akwedukt, Panteon, Koloseum postacie: Wergiliusza, Horacego, Owidiusza wymienia cechy charakterystyczne kultury starożytnego Rzymu. zna datę spisania Prawa XII tablic (V w. p.n.e.) postacie: Katona Starszego, Cycerona, Tacyta, Seneki wymienia cechy charakterystyczne literatury rzymskiej cechy charakterystyczne prawa rzymskiego osiągnięcia rzymskiej sztuki i architektury opisuje osiągnięcia techniczne starożytnych Rzymian religię starożytnych Rzymian. terminów: kazuistyka, geniusz, auspicja, mitraizm postacie: Mecenasa, Tytusa Liwiusza, Marka Aureliusza źródła kultury starożytnego Rzymu osiągnięcia Rzymian w dziedzinie historiografii opisuje kierunki rozwoju filozofii rzymskiej, w jakich okolicznościach pojawił się kult cesarza i jakie miał znaczenie. znaczenie terminu haruspicja postacie: Plauta, Fabiusza Piktora, Lukrecjusza wpływ religii greckiej i kultów wschodnich na religię starożytnego Rzymu porównuje wierzenia religijne starożytnych Greków i Rzymian. ocenia osiągnięcia cywilizacyjne kultury starożytnego Rzymu i ich wpływ na współczesną Europę. 8. Początki chrześcijaństwa początki chrześcijaństwa powstanie Kościoła powszechnego prześladowania chrześcijan chrześcijaństwo terminów: Mesjasz, Stary Testament, Nowy Testament, Kościół powszechny zna daty: narodzin Jezusa (7 6 r. p.n.e.), śmierci Jezusa (30 r. terminów: biskup, herezja, sobór, diecezja, patriarcha zna daty: pierwszych wielkich prześladowań chrześcijan (64 r. terminu arianizm zna datę soboru w Nicei (325 r. n.e.) siedziby patriarchatów opisuje powstanie znaczenie terminów: gnostycyzm, apokryfy, chrystogram postać Decjusza ocenia stosunek państwa rzymskiego i starożytnych Rzymian do chrześcijan.

27 9. Upadek religią tolerowaną i państwową kryzys wewnętrzny n.e.) postacie: Jezusa, św. Pawła z Tarsu miejsce powstania chrześcijaństwa opisuje początki religii chrześcijańskiej. zna datę upadku cesarstwa n.e.), wydania Edyktu mediolańskiego (313 r. p.n.e.), uznania chrześcijaństwa za religię panującą (392 r. n.e.) postacie: Poncjusza Piłata, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego kierunki rozprzestrzeniania się i zasięg chrześcijaństwa proces powstawania Kościoła powszechnego stosunek państwa rzymskiego do chrześcijan opisuje proces zmiany chrześcijaństwa z religii prześladowanej w państwową. terminu latyfundium chrześcijaństwa wymienia przyczyny popularności chrześcijaństwa w świecie rzymskim stosunek starożytnych Rzymian do chrześcijan. terminu kolon pierwsze podziały wśród chrześcijan. zna daty: złupienia Rzymu ocenia przyczyny upadku Imperium

28 Imperium Rzymskiego 1. Barbarzyńska Europa imperium próby reform wielka wędrówka ludów upadek cesarstwa zachodniorzymskiego dlaczego upadł Rzym? plemiona germańskie królestwa barbarzyńskie zachodniorzymskiego (476 r. n.e.) przejawy kryzysu gospodarczego i społecznego w Imperium Rzymskim. wymienia nazwy królestw barbarzyńskich powstałych po zna daty: założenia Konstantynopola (330 r. n.e.), podziału cesarstwa rzymskiego (395 r. n.e.) postacie: Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra linię podziału cesarstwa rzymskiego przyczyny kryzysów: gospodarczego i społecznego w Imperium Rzymskim okoliczności upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. WCZESNE ŚREDNIOWIECZE terminów: reguła zakonna, benedyktyni zna daty: zna daty: nadania obywatelstwa rzymskiego wszystkim wolnym mieszkańcom cesarstwa (212 r. n.e.), bitwy pod Adrianopolem (378 r. n.e.), bitwy na Polach Katalaunijskich (451 r. n.e.) postacie: Romulusa Augustulusa, Teodoryka próby reform cesarstwa podejmowane przez cesarzy rzymskich i ich skutki. terminu arianizm zna daty: migracji Wandalów do Afryki przez Wizygotów (410 r. n.e.), złupienia Rzymu przez Wandalów (455 r. n.e.) wskazuje na mapie kierunki migracji plemion barbarzyńskich zasięg, przebieg i skutki najazdów plemion barbarzyńskich na Rzym w okresie wielkiej wędrówki ludów wymienia przyczyny upadku Imperium Rzymskiego. znaczenie terminu ting (wiec) zna daty: Rzymskiego. ocenia religijną i cywilizacyjną rolę klasztorów.

29 organizacja monarchii barbarzyńskich upadek państw barbarzyńskich Kościół na przełomie epok religijna i cywilizacyjna rola klasztorów chrystianizacja Irlandii i Brytanii upadku cesarstwa zachodniorzymskieg o religijną i cywilizacyjną rolę klasztorów powstanie Brytanii. kształtowania się królestw anglosaskich (k. VI w.), powstania zakonu benedyktynów (p. VI w.), chrystianizacji Irlandii (V w.) postacie: Odoakra, św. Benedykta z Nursji, św. Patryka królestwa barbarzyńskie powstałe po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego organizację polityczną monarchii barbarzyńskich opisuje wkład cywilizacji rzymskiej w organizację królestw barbarzyńskich. (429 r.), wkroczenia Longobardów do Italii (586 r.), postacie: Teodoryka I Wielkiego, Winfryda- Bonifacego organizację plemion germańskich opisuje okoliczności powstania królestw barbarzyńskich opisuje proces chrystianizacji Wysp Brytyjskich okoliczności upadku państw barbarzyńskich. pokonania Odoakra przez Ostrogotów (493 r.), złupienia Rzymu przez Wandalów (455 r.) postacie: Genzeryka, Grzegorza Wielkiego, Kasjodora, św. Kolumbana sytuację Kościoła na przełomie starożytności i średniowiecza. 2. Cesarstwo bizantyjskie Bizancjum na przełomie epok restauracja cesarstwa rzymskiego terminu Bizancjum postać Justyniana I Wielkiego terminu kodyfikacja justyniańska zna daty: wkroczenia wojsk terminów: ikonoklazm, renesans macedoński zna daty: wyprawy znaczenie terminów: ogień grecki, tem zna daty: ocenia rolę Bizancjum w kultywowaniu tradycji antycznej i upowszechnianiu

30 polityka wewnętrzna Justyniana I kultura i sztuka Bizancjum Kodeks Justyniana architektura w Bizancjum kryzys Bizancjum przemiany społeczne w Bizancjum dynastia macedońska Konstantynopol oraz terytorium Bizancjum po podziale cesarstwa rzymskiego politykę wewnętrzną i zewnętrzną Justyniana Wielkiego. bizantyjskich do Italii (536 r.), wydania Kodeksu Justyniana (534 r.) kierunki ekspansji Bizancjum, jakie były źródła potęgi Bizancjum cechy charakterystyczne i znaczenie Kodeksu Justyniana opisuje rolę Bizancjum w kultywowaniu tradycji antycznej i upowszechnianiu chrześcijaństwa wymienia dzieła sztuki i architektury bizantyjskiej opisuje przemiany ustrojowe i społeczne, które dokonały się w Bizancjum w VII w., na czym polegał renesans macedoński. Belizariusza przeciwko Wandalom (533 r.), interwencji Justyniana I w Hiszpanii ( r.), najazdu Longobardów na Italię (568 r.), ataku Arabów na Konstantynopol (717 r.), chrystianizacji Bułgarii (864 r.) postać Belizariusza obszary przyłączone do Bizancjum w czasach panowania Justyniana I Wielkiego chronologię dziejów Bizancjum kulturę i sztukę Bizancjum spory o religię w Bizancjum zagrożenie zewnętrzne dla Bizancjum w 2. poł. VII i VIII w. powstania Nika w Konstantynopolu (532 r.), zdobycia bizantyjskich posiadłości w Hiszpanii przez Wizygotów ( r.), oblężenia Konstantynopola przez Awarów i Słowian (626 r.), bitwy pod Niniwą (627 r.), sojuszu Bazylego II i Włodzimierza Wielkiego (988 r.), pokonania Bułgarów przez Bazylego II (1018 r.) postacie: Tryboniana, Prokopiusza z Cezarei, Herakliusza I, Bazylego I Macedończyka, Bazylego II Bułgarobójcy, Włodzimierza Wielkiego chrześcijaństwa.

31 3. Świat islamu Arabia przed Mahometem powstanie islamu i jego rozwój podboje arabskie powstanie imperium Arabów cywilizacja islamu i jej cechy charakterystyczne podział imperium muzułmańskiego Uczeń: terminów: islam, prorok, Koran zna datę ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny (622 r.) postać Mahometa pierwotne siedziby plemion arabskich, kierunki ekspansji Arabów, zasięg podbojów arabskich, miejsce bitwy pod Poitiers zasady religijne islamu i ich Uczeń: terminów: hidżra, dżihad, szariat, kalif, sułtan, meczet zna daty: najazdu Arabów na Hiszpanię (711 r.), oblężenia Konstantynopola przez Arabów (717 r.), bitwy pod Poitiers (732 r.) kierunki ekspansji Arabów, zasięg podbojów arabskich, miejsce bitwy pod Poitiers opisuje Koran i panowanie dynastii macedońskiej w Bizancjum. Uczeń: terminów: arabizacja, islamizacja, minaret, szyici, sunnici, astrolabium zna daty: narodzin Mahometa (570/571 r.), pierwszego objawienia Mahometa (610 r.), powrotu Mahometa do Mekki (630 r.), śmierci Mahometa (632 r.) postacie: Alego, Abu Bakra, Umara, wskazuje różnice w rozwoju Bizancjum i krajów łacińskiej Europy okoliczności i przejawy kryzysu w Bizancjum w VI w. opisuje rywalizację bizantyjsko-perską i jej skutki. Uczeń: znaczenie terminów: dżizja, mihrab zna daty: bitwy nad rzeką Tałas (751 r.), powstania kalifatu Umajjadów (661 r.), wybuchu rewolty Abbasydów (747 r.) postać Abu al- Abbasa, jaką rolę odegrali Uczeń: ocenia znaczenie cywilizacji islamskiej dla średniowiecznej i współczesnej Europy.

32 4. Monarchia Franków powstanie państwa Franków społeczeństwo w monarchii Merowingów panowanie dynastii Merowingów organizacja monarchii Franków powstanie monarchii patrymonialnej początki potęgi Karolingów wpływ na organizację państwa oraz społeczeństwa. terminu monarchia patrymonialna zna datę chrztu Chlodwiga (496 r.) postać Chlodwiga I znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga wymienia cechy charakterystyczne ustroju państwa frankijskiego. jego znaczenie dla świata arabskiego etapy i zasięg podbojów arabskich wymienia czynniki, które wpłynęły na trwałość podbojów arabskich osiągnięcia cywilizacyjne islamu. terminów: majordom, hrabstwo, beneficjum, senior, wasal, Merowingowie, Karolingowie zna daty: bitwy pod Poitiers (732 r.), przejęcia władzy przez Pepina Krótkiego (747 r.), powstania Państwa Kościelnego (756 r.) postacie: Karola Usmana organizację i sposób życia plemion arabskich przed Mahometem życie i działalność Mahometa sytuację w świecie arabskim po śmierci Mahometa wymienia cechy charakterystyczne architektury arabskiej. terminu prawo salickie zna daty: przejęcia urzędu majordoma przez Karola Młota (714 r.), detronizacji Merowingów (751 r.), pokonania Longobardów przez Pepina Krótkiego ( r.) postać Childeryka III zasięg Państwa Arabowie w przejmowaniu i utrwalaniu nauki greckiej przyczyny, przebieg i skutki podziału imperium arabskiego. zna daty: zajęcia Burgundii przez Franków (534 r.), podziału państwa Franków po śmierci Karola Młota (741 r.) postacie: Childeryka, Grzegorza z Tours, Arnulfa z Metzu, Karlomana porównuje ustroje: monarchii patrymonialnej i ocenia znaczenie polityki Pepina Krótkiego dla losów państwa frankijskiego i średniowiecznej Europy.