ul. Lindleya 16 02-013 Warszawa Tel. + 48 22 29 28 700, Fax +48 22 29 28 701 e-mail: biuro@kike.pl, grap@kike.pl, http://www.kike.pl KRS 0000316678, REGON: 141637224, NIP 9512270210 Warszawa, 8 września 2016 r. ID KIKE: GRAP-590/16 Sz. P. Piotr Woźny Podsekretarz Stanu Ministerstwo Cyfryzacji ul. Królewska 27 00-060 Warszawa Dot. Wymagań dla podłączenia jednostek oświatowych w ramach drugiego naboru dla działania 1.1 POPC Szanowny Panie Ministrze, W nawiązaniu do projektu Wymagań dla podłączenia jednostek oświatowych w ramach drugiego naboru dla działania 1.1 POPC opracowanego przez Instytut Łączności, przedstawiamy poniżej kilka uwag do omawianego dokumentu. Projektując wymagania techniczne dla OSD wyjść należy od założeń dot. sposobu świadczenia usług dla odbiorców końcowych, którymi będą szkoły. W świetle prowadzonych od kilku miesięcy dyskusji (i po części treści Wymagań) beneficjent POPC nie będzie usługodawcą, a jedynie operatorem sieci dostępowe (OSD)j. Rolę usługodawcy ma pełnić podmiot zewnętrzny działający jako operator OSE (czyli Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej). Najczęściej wskazuje się, że rolę tą pełnić będzie NASK. Konsekwencją takiego rozdziału zadań powinno być określenie w Wymaganiach jedynie trzech kluczowych elementów: a. Sposobu terminacji usługi w każdej szkole. b. Organizacji punktu styku sieci OSD z OSE. c. Katalogu usług wraz z kluczowymi elementami oferty, by w skali całego kraju i potencjalnie różnych OSD zapewnić OSE powtarzalność oraz jednolity standard techniczny. Dokument nie powinien natomiast w naszej ocenie definiować żadnych dodatkowych wymagań. W szczególności nie powinien on przenosić na OSD obowiązków, które z powodów zarówno optymalizacji zarządzania siecią, jak i kosztów jej utrzymania ponosić
powinien operator OSE. Doskonałym tego przykładem są Wymagania na CPE oraz Wymagania na AP podane w załączniku 3 i 4. Jeśli operator OSE ma rzeczywiście zarządzać usługami dla edukacji, musi on także zarządzać CPE. W naszej ocenie jeśli sieci powstałyby na 80 obszarach NUTS3, to koordynacja i jak należy rozumieć administracja potencjalnie 80-cioma różnymi rozwiązaniami każdej z sieci dostępowych będzie nie tylko nieefektywna, ale i niewykonalna. Naszym zdaniem usługę transmisji na potrzeby OSE należy wyprowadzić od koncepcji BSA, a opcjonalną dzierżawę włókien oprzeć na LLU. Założenie takie zdecydowanie upraszcza wszystkie elementy inwestycji. Po pierwsze OSD co do zasady buduje całą sieć w ramach obszaru z uwzględnieniem wymagań BSA (oraz w wariancie kablowym również LLU). Po drugie operator OSE opierając się na prostej, łatwej w parametryzacji usłudze transmisji L2 (lub dzierżawie włókien) będzie mógł zorganizować i w przyszłości modernizować OSE do rosnących wymagań szkół. Warto tu wspomnieć, iż nie istnieje żaden racjonalny powód, dla którego transmisja danych miałaby być realizowana przez OSD wyłącznie w formie VPN a, a nie L2 (np. vlan lub MPLS str. 8 pkt. 1.1 Wymagań). Prostsze rozwiązania gwarantują większą skalowalność. Opcjonalne szyfrowanie wpływa też negatywnie na wydajność przy ew. wzroście wolumenu ruchu w przyszłości. Odwołanie do VPNów wydaje się stać ponadto w sprzeczności z listą opcjonalnych sposobów świadczenia usług wymienioną w pkt. 1.5, który dopuszcza m.in. w ppkt. 2 właśnie przeźroczysty kanał vlan. A także z zapisami szczegółowymi, np. pkt. 2.6.1.4. W zakresie koncepcji usługi transmisji dokument jest więc niespójny. Operator OSE z uwagi na ogólnopolską skalę będzie również w stanie zoptymalizować proces oraz koszty zamawiania, administracji i serwisowania CPE oraz nowymi usługami edukacyjnymi w przyszłości. Oczywiście zakładamy, iż operator OSE nie będzie pełnił jedynie funkcji płatnika. Sprowadzanie NASK u wyłącznie do roli księgowego stanowiłoby poważne zaprzepaszczenie potencjału kompetencyjnego w zakresie realizacji usług w sieciach edukacyjnych. Przyjęcie w/w założeń spowoduje, iż z dokumentu znikną jednak zapisy nie tylko dotyczące wyposażenia szkół w elementy aktywne, ale i błędne naszym zdaniem odniesienia do OK czyli Operatorów Konkurencyjnych. OSD nie świadcząc usługi, nie jest w relacjach konkurencyjnych z operatorem OSE. Naszym zdaniem duże sekcje omawianego dokumentu zostały przeniesione wprost i niestety bezrefleksyjnie z wymagań dla gospodarstw domowych. Dobrym przykładem jest choćby jeden z pierwszych akapitów sekcji 1.1, który brzmi: ( )OSD jest zobowiązany ustalić z każdym OK domagającym się dostępu PWR, w którym OSD zapewni realizację usług połączenia od wszystkich Jednostek oświatowych w danym obszarze konkursowym.. Tego typu zapisy są właściwe dla usług świadczonych do gospodarstw domowych w modelu BSA, a nie dla OSE. * * * Omawiany dokument przynosi jeszcze szereg nieścisłości, jednak z uwagi na konieczność jego gruntownego przebudowania do potrzeb koncepcji OSE, wskazujemy jedynie kilka z nich. 2
Pkt. 1.1. Ceny wymagają zatwierdzenia przez Prezesa UKE na warunkach określonych w Rozdziale Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.. Wymagań.. Warunki nie precyzują, czy Prezes UKE będzie brał pod uwagę realne koszty realizacji usługi, czy np. ogólnopolski benchmark. KIKE wielokrotnie wskazuje przy okazji różnych konsultacji, iż zarówno CAPEX, jak i OPEX są różne dla różnych inwestycji. Jakkolwiek możliwe będzie obliczenie całkowitych kosztów transmisji do wszystkich szkół w danym obszarze konkursowym i podzielenie ich przez liczbę placówek, to należy spodziewać się różnych kosztów w różnych obszarach choćby z uwagi na różny poziom ich zurbanizowania oraz różną wysokość podatków i opłat lokalnych. Pkt. 1.2. OSD jest zobowiązany zestawić usługę transmisji danych od PWR lub WSD do Jednostki oświatowej zgodnie z Zamówieniem OK o przepustowości 100 Mb/s, oraz wyższych, o ile zastosowana technologia w sieci OSD będzie umożliwiała wyższe przepływności. Nasze wątpliwości budzi sformułowanie, iż OSD jest zobowiązany zestawić usługi o przepustowości wyższej, niż 100 Mb/s. Jakkolwiek rozumiemy konieczność zwiększania prędkości dla szkół w kolejnych latach i już dziś większe potrzeby szkół dużych, tak należy pamiętać, że zgodnie z wymaganiami OSD ma zapewnić dla szkół 100 Mb/s. Nie więcej. W ocenie KIKE można rozważyć w konkursie przyznanie premii punktowej np. za gotowość do świadczenia usług 1 Gb/s na wzór premii za 100 Mb/s dla HP. Nie można jednak wymagać od OSD uruchamiania większych prędkości zawsze na żądanie operatora OSE. Pkt. 1.4. Analogicznie do naszych uwag wobec wymagań dla HP podnieść należy tezę, iż dopuszczenie opóźnienia rzędu 150 ms nie spełnia ani wymagań aplikacji interaktywnych, ani nie jest zgodny z koncepcją NGA. Jakkolwiek niezwykle trudno jest uzyskać urzędową definicję opóźnienia dla sieci NGA, to przeprowadzane i publikowane są od lat badania wymagań różnego typu aplikacji. Analizując jednak wyniki pomiarów parametrów sieci oraz zadowolenia użytkowników dla pojedynczych gospodarstw domowych (np. raport UKE sprzed 3 lat 1 ) należy pamiętać, iż w przypadku szkoły dodatkowo należy bać pod uwagę wielość użytkowników i różnorodność aplikacji, które będą korzystać z sieci w tym samym czasie. Niezbędne jest ponadto przyjęcie, iż w chwili wybudowania sieci w drugim naborze (a na pewno w latach kolejnych) dostępne będą streamingi 4k i więcej znacząco podnosząc wymagania dot. parametrów szkolnych sieci i przyłączy do nich. Na pytanie, czy w przypadku sieci NGA 150 ms to zdecydowanie za dużo, należy odpowiedzieć twierdząco po wykonaniu jakichkolwiek pomiarów w stacjonarnych sieciach NGA. Wszystkie lokalizacje w Polsce, do których wykonaliśmy pomiary międzymiastowe przygotowując niniejszą opinię, były osiągalne przy wykorzystaniu dostępowej sieci NGA z opóźnieniem od 3 (niektóre IXy) do 20 ms (duże portale krajowe i najdalsze portale miejskie). Naszym zdaniem dopuszczalne opóźnienie we własnej sieci OSD (czyli zgodnie z Wymaganiami od CPE do WSD) nie powinno przekraczać 30 ms. To wartość 10x większa, niż ta, która będzie obserwowana we własnych sieciach światłowodowych OSD. 1 http://www.polskaszerokopasmowa.pl/prawo/artykuly/raport-uke-o-wskaznikacj-badaniajakosci-uslug-w-sieci.html 3
Pkt. 1.6. Definicja CPE powinna być jednolita dla każdego typu technologii (kablowych oraz radiowych) i ograniczać się wyłącznie do wymogu zapewnienia interfejsu symetrycznego 1 Gb/s Ethernet (skrętka lub moduł SFP) w kierunku infrastruktury szkolnej. Pozostałe wymagania nakreślone m.in. w pkt. 1.6 wydają się zbędne. Z uwagi na dopuszczone w pkt. 1.5 sposoby realizacji usługi, rolę CPE może pełnić media konwerter. Włączenie w wymogi odniesień np. do punktu dostępowego WiFi wydają się chybione, gdyż OSD nie będąc usługodawcą dla szkoły, nie może zapewniać usług dostępowych. Ewentualny projekt i wykonanie infrastruktury szkolnej powinno być przedmiotem odrębnych (poza POPC) ustaleń i uwzględniać warunki oraz potrzeby konkretnej szkoły. A te będą różne. Rozdział 2 w ocenie KIKE należy wyłączyć z dokumentu, gdyż stanowią one wprost elementy oferty, którą ma sporządzić OSD, a którą badać będzie Prezes UKE. Podobnie jak w przypadku Warunków dla gospodarstw domowych, Warunki dla szkół opracowane przez Instytut Łączności powinny ograniczać się do kwestii technicznych oraz katalogu wymaganych usług. Zapisy te mogą jednak stanowić dodatkowy, opcjonalny załącznik do dokumentacji konkursowej, wskazujący na przykładowe i warte uwzględnienia elementy umów OSD z operatorem OSE. Przy czym zakres umowy zależeć będzie od zakresu kontraktowanych usług i wzorców oferty hurtowej wykorzystywanych przez każdego OSD. Naszym zdaniem IŁ wprowadzając te zagadnienia do Warunków dla szkół wkracza zbyt mocno w swobodę zawierania umów wobec siebie podmiotów trzecich. IŁ nie ma też kompetencji regulatora. Ponadto usługi dla OSE nie są ofertą regulowaną, więc tym bardziej określanie w załączniku do dokumentacji drugiego naboru POPC takich szczegółów, jak postępowanie reklamacyjne, czy termin płatności FV jest działaniem niewłaściwym i nieuprawnionym. Z tego powodu odstępujemy od omówienia poszczególnych zapisów projektu i wnioskujemy o wykreślenie całego rozdziału 2 z Warunków. * * * Konsultacja warunków technicznych do pierwszego naboru POPC odbywała się przeszło rok temu wiosną 2015 r. w UKE. Trudno niestety nie zauważyć, iż obydwa przedstawione do konsultacji projekty Warunków sprawiają wrażenie, jakby ten rok nie minął. Tymczasem w naszej ocenie warto było wykonać np. analizę wniosków złożonych w pierwszym naborze i zaprojektowanych przez rynek rozwiązań. Również dla szkół. Wnioski wzbogaciłyby dokument wychodząc na przeciw różnym sposobom projektowania sieci NGA. Z poważaniem, Piotr Marciniak Prezes KIKE Grupa Robocza ds. Administracji Publicznej KIKE 4
5