USTAWA O KONTROLI SKARBOWEJ

KOMENTARZ Michał Ciecierski, Agnieszka Derkacz, Krzysztof Kandut, Sylwester Marciniak, Artur Mudrecki, Grażyna Pelewicz, Aleksandra Sędkowska, Piotr Stanisławiszyn, Iwona Wołczak USTAWA O KONTROLI SKARBOWEJ pod redakcją Krzysztofa Kanduta Aleksandry Sędkowskiej Stan prawny: 30 czerwca 2011 r. Warszawa 2011

Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 15 Przedmowa... 19 Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej... 21 Rozdział 1 Przepisy ogólne... 23 Art. 1... 23 Art. 2... 32 Art. 2a... 68 Art. 3... 69 Art. 3a... 70 Art. 4... 77 Art. 5... 86 Art. 6... 88 Art. 6a... 90 Art. 7... 90 Art. 7a... 100 Art. 7b... 101 Art. 7c... 102 Art. 7d... 104 Art. 7e... 108 Rozdział 2 Organy kontroli skarbowej... 110 Art. 8... 110 I. Uwagi ogólne...111 II. Minister Finansów... 112 III. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej... 113 IV. Dyrektor urzędu kontroli skarbowej (postępowanie konkursowe)... 113 V. Wyłączenie dyrektora urzędu kontroli skarbowej... 118 5

Spis treści Art. 9... 118 I. Organy kontroli skarbowej... 119 II. Ministerstwo Finansów... 119 III. Urzędy kontroli skarbowej... 121 Art. 9a... 130 Właściwość miejscowa organów kontroli skarbowej... 130 Art. 10... 133 Art. 10a... 136 Przekazanie sprawy z uzasadnionych przyczyn... 136 Art. 11... 137 Kompetencje dyrektora urzędu kontroli skarbowej... 138 Rozdział 2a Uprawnienia kontroli skarbowej oraz zasady użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej... 139 Art. 11a... 139 Art. 11b... 151 Art. 11c... 152 Art. 11d... 158 Art. 11da... 160 Art. 11e... 162 Art. 11f... 181 Art. 11g... 193 Rozdział 3 Postępowanie kontrolne... 198 Art. 12... 198 Art. 13... 199 Art. 13a... 242 Art. 13b... 242 Art. 13c... 247 Art. 14... 248 Art. 14a... 248 Art. 14b... 287 Art. 14c... 287 Art. 15 23... 296 Art. 24... 296 Art. 24a... 318 Art. 25... 318 I. Uwagi ogólne... 318 II. Zakres przedmiotowy art. 25 u.k.s... 319 III. Kompetencje właściwego organu podatkowego jako wierzyciela... 320 6

Spis treści IV. Właściwość organów podatkowych jako wierzycieli... 322 V. Doręczenie decyzji właściwemu organowi podatkowemu... 325 VI. Wierzyciel jako organ egzekucyjny... 326 VII. Rygor natychmiastowej wykonalności i wstrzymanie wykonania decyzji... 328 Art. 26... 329 Art. 27... 363 Art. 28... 369 Art. 29 30... 370 Art. 31... 370 I. Odpowiednie stosowanie przepisów ordynacji podatkowej przez organy kontroli skarbowej... 371 1. Uwagi ogólne... 371 2. Odpowiednie stosowanie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa... 373 3. Zakres odesłania do ordynacji podatkowej... 377 4. Zmiany w ordynacji podatkowej a ustawa o kontroli skarbowej... 378 II. Szczegółowe zastosowania przepisów ordynacji podatkowej w postępowaniu przed organami kontroli skarbowej... 379 1. Zasady ogólne postępowania... 379 2. Wyłączenie pracownika i organu podatkowego... 391 3. Strona postępowania... 391 4. Termin załatwienia sprawy i bezczynność organu... 392 5. Obliczenie terminów... 393 6. Doręczenia... 395 7. Wezwania... 396 8. Przywrócenie terminu... 399 9. Wszczęcie postępowania... 401 10. Protokoły i adnotacje... 402 11. Udostępnianie akt... 405 12. Dowody... 406 13. Rozprawa... 423 14. Zawieszenie postępowania... 423 15. Decyzje i postanowienia... 425 16. Odwołania, zażalenia i wykonalność decyzji... 425 17. Tryby nadzwyczajne... 426 18. Odpowiedzialność odszkodowawcza... 426 19. Kary porządkowe... 427 20. Koszty postępowania... 429 21. Kontrola podatkowa... 431 22. Czynności sprawdzające... 431 23. Zastosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego... 432 24. Tajemnica skarbowa i wymiana informacji z innymi państwami... 434 25. Zaświadczenia... 434 7

Spis treści 26. Przepisy ogólne i zastosowanie przepisów ordynacji podatkowej... 434 27. Obowiązek i zobowiązanie podatkowe... 435 28. Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego... 437 29. Umorzenie i inne ulgi... 438 30. Przedawnienie zobowiązania... 438 31. Środek egzekucyjny a przedawnienie... 440 32. Przedawnienie a zapłata... 440 33. Przedawnienie prawa do wydania decyzji ustalającej... 441 34. Termin płatności podatku... 442 35. Odsetki... 443 36. Interpretacje podatkowe i porozumienia w sprawie cen transakcyjnych... 445 37. Nadpłata... 447 38. Stosunki majątkowe i zabezpieczenie... 447 39. Następcy prawni... 448 40. Deklaracje podatkowe, korekta deklaracji, informacje podatkowe i rachunki... 448 41. Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich... 449 42. Spory o właściwość... 449 Art. 32... 450 I. Uwagi ogólne... 450 II. Zakres podmiotowy sygnalizacji... 451 III. Nota sygnalizująca w zakresie zobowiązań gmin... 454 IV. Przedmiot i treść noty sygnalizacyjnej... 454 V. Postępowanie w związku z notą sygnalizacyjną... 455 Art. 33... 457 Art. 33a... 463 Art. 33b... 469 Art. 34... 479 Art. 34a... 486 Art. 34b... 494 Art. 34c... 496 Art. 35... 496 Rozdział 3a (utracił moc)... 497 Rozdział 3b (uchylony)... 498 Rozdział 4 Wywiad skarbowy... 499 Art. 36... 499 8

Spis treści Art. 36a... 512 Art. 36aa... 512 Art. 36b... 516 Art. 36c... 522 Art. 36ca... 531 Art. 36d... 534 Art. 36e... 538 Art. 36f... 539 Art. 36g... 542 Art. 36h... 544 Art. 36i... 545 Art. 36j... 548 Art. 36k... 549 Art. 36l... 549 Art. 37... 549 Art. 37a... 551 Rozdział 5 Inspektorzy oraz pracownicy kontroli skarbowej... 555 Art. 37b... 555 I. Status inspektora... 555 II. Pracownik jednostki organizacyjnej kontroli skarbowej... 555 III. Legitymacje i znaki służbowe... 556 Art. 38... 557 I. Samodzielność inspektora... 558 II. Ograniczenia w powierzaniu zadań... 559 III. Wyłączenie inspektora lub pracownika... 560 IV. Inspektor jako organ prowadzący postępowanie przygotowawcze... 562 V. Wzory legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych... 565 Art. 39... 566 I. Uwagi ogólne... 567 II. Obywatelstwo polskie... 568 III. Posiadanie pełni praw publicznych... 569 IV. Nieposzlakowana opinia... 570 V. Umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe... 571 VI. Wyższe wykształcenie prawnicze, ekonomiczne lub inne wyższe o specjalności przydatnej do kontroli skarbowej... 572 VII. Zatrudnienie w jednostkach organizacyjnych kontroli skarbowej i posiadanie co najmniej 5-letniego stażu pracy w organach administracji podatkowej albo 3-letniej praktyki w jednostkach organizacyjnych kontroli skarbowej... 573 VIII. Złożenie egzaminu kwalifikacyjnego na stanowisko inspektora... 575 9

Spis treści IX. Wyjątek od obowiązku posiadania wykształcenia wyższego i stażu pracy... 578 X. Wpis na listę doradców podatkowych zamiast egzaminu inspektorskiego... 578 XI. Ocena kwalifikacyjna... 583 XII. Oświadczenie majątkowe... 584 Art. 39a... 588 I. Uwagi ogólne... 588 II. Charakter powołania... 589 III. Warunki zatrudnienia inspektora... 590 Art. 40... 590 I. Dodatek skarbowy inspektora kontroli skarbowej... 590 II. Stopnie inspektorskie... 591 III. Wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej... 592 IV. Dodatek skarbowy pracownika kontroli skarbowej... 593 Art. 40a... 594 I. Uwagi ogólne... 595 II. Oddelegowanie... 595 III. Ograniczenie w oddelegowaniu inspektora... 596 IV. Forma oddelegowania... 601 V. Niezastosowanie się do oddelegowania... 601 Art. 41... 601 I. Ochrona inspektora kontroli skarbowej... 602 II. Ograniczenia w zakresie zatrzymania inspektora... 603 III. Przesłuchanie inspektora... 603 IV. Odpowiedzialność dyscyplinarna za wykroczenia... 604 Art. 42... 605 Art. 42a... 605 I. Uwagi ogólne... 606 II. Obligatoryjne przesłanki odwołania inspektora... 607 III. Fakultatywne przesłanki odwołania inspektora... 611 Art. 42b... 613 Art. 42c... 613 I. Uwagi ogólne... 613 II. Rozwiązanie stosunku pracy inspektora... 614 Art. 42d... 616 I. Uwagi ogólne... 616 II. Podstawy wygaśnięcia stosunku pracy inspektora... 617 Art. 42e... 619 Art. 42f... 620 Art. 42g... 622 Art. 42h... 623 10

Spis treści Art. 42i... 628 I. Uwagi ogólne... 629 II. Postępowanie kwalifikacyjne... 629 Art. 42j... 633 I. Uwagi ogólne... 633 II. Niezdolność do pracy i niepoddanie się badaniu... 634 Art. 42k... 635 I. Uwagi ogólne... 636 II. Czas pracy i czas odpoczynku... 637 Art. 43... 640 Rozdział 5a Kara pieniężna... 642 Art. 43a... 642 Rozdział 6 Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe... 644 Art. 44 54 (pominięte)... 644 Art. 55... 644 Art. 56... 644 Art. 57... 644 Art. 58... 644 Art. 59... 644 Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (wyciąg)... 645 Art. 7... 645 Art. 8... 645 Art. 9... 646 Art. 10... 647 Art. 11... 647 Art. 12... 648 Art. 13... 648 Akty prawne... 649 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 stycznia 2011 r. w sprawie legitymacji służbowych i znaków identyfikacyjnych inspektorów kontroli skarbowej i pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej... 651 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 stycznia 2011 r. w sprawie siedzib i organizacji urzędów kontroli skarbowej... 663 11

Spis treści Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 stycznia 2011 r. w sprawie orzekania o zdolności fizycznej i psychicznej do pracy w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym... 665 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej... 703 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie czasu pracy inspektorów i pracowników zatrudnionych w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym... 709 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada 2010 r. w sprawie określenia terytorialnego zasięgu działania dyrektorów urzędów kontroli skarbowej... 715 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 listopada 2010 r. w sprawie trybu postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów ubiegających się o przyjęcie do pracy w wyodrębnionych komórkach organizacyjnych kontroli skarbowej oraz w wywiadzie skarbowym, a także wzoru składanego przez nich kwestionariusza osobowego... 719 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 października 2010 r. w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez inspektorów lub pracowników kontroli skarbowej... 727 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2008 r. w sprawie celów specjalnych oraz trybu przeprowadzania kontroli wykorzystania środków budżetowych i mienia państwowego na te cele... 731 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 lutego 2007 r. w sprawie sposobu przeprowadzania i dokumentowania przez wywiad skarbowy czynności niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa... 737 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowego trybu legitymowania, zatrzymywania i przeszukiwania osób, przeszukiwania pomieszczeń, bagażu i ładunku, zatrzymywania pojazdów i innych środków przewozowych przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej, badania towarów i pobierania ich próbek oraz zdejmowania i ponownego nakładania zamknięć celnych... 749 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2006 r. w sprawie wzoru i sposobu oznakowania pojazdów służbowych kontroli skarbowej... 767 12

Spis treści Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie przekazywania wywiadowi skarbowemu informacji o osobie, uzyskanych w wyniku prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych... 771 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 listopada 2004 r. w sprawie rodzajów, trybu wydawania, sposobu posługiwania się i przechowywania dokumentów, które uniemożliwiają ustalenie danych identyfikujących pracownika wywiadu skarbowego oraz środków, którymi posługuje się przy wykonywaniu zadań służbowych... 775 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 maja 2004 r. w sprawie broni służbowej i umundurowania pracowników kontroli skarbowej... 779 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu ustalania wysokości i przyznawania odszkodowania osobom udzielającym pomocy pracownikom wywiadu skarbowego... 795 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 lutego 2004 r. w sprawie dokumentowania kontroli operacyjnej prowadzonej przez wywiad skarbowy... 797 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie konkursu na stanowisko dyrektora urzędu kontroli skarbowej... 811 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie organizacji urzędów kontroli skarbowej... 817 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania przy użyciu broni palnej przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej... 821 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej oraz innymi państwowymi, gminnymi, powiatowymi i wojewódzkimi jednostkami organizacyjnymi... 825 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa... 829 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej... 897 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 lutego 2011 r. w sprawie oddelegowania inspektora kontroli skarbowej... 931 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w zakresie kontroli wewnętrznej urzędów kontroli skarbowej... 937 13

Spis treści Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2011 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej, państwowymi i samorządowymi jednostkami organizacyjnymi oraz sądami i państwowymi osobami prawnymi... 943 Bibliografia... 947 O autorach... 953 14

Wykaz skrótów WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.k.s. ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.) k.k.w. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) k.s.h. ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed pr. bank. sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.) pr. dew. ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz. U. Nr 141, poz. 1178 z późn. zm.) 15

Wykaz skrótów pr. telekom. ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) r.z.w. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie sposobu i trybu współdziałania organów kontroli skarbowej oraz inspektorów i pracowników z organami administracji rządowej i samorządowej oraz innymi państwowymi, gminnymi, powiatowymi i wojewódzkimi jednostkami organizacyjnymi (Dz. U. Nr 96, poz. 844) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2) u.c. ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.) u.d.i.p. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.) u.d.j.s.t. ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 z późn. zm.) u.d.p. ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) u.f.p. ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) u.g.h. ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540 z późn. zm.) u.k.p. u.k.s. u.o.d.g. ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 z późn. zm.) ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 z późn. zm.) u.o.i.n. ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228) u.p.a. ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. u.p.d.o.f. u.p.d.o.p. u.p.e.a. u.r. z 2009 r. Nr 3, poz. 11 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.) ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) u.s.c. ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505 z późn. zm.) 16

Wykaz skrótów u.s.d.g. u.s.g. u.s.p. ustawa o VAT u.s.w. u.u.i.s. u.z.p.d. u.z.u.k.s. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.) ustawa z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1267 z późn. zm.) ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.) ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 858) Czasopisma, publikatory i inne Biul. Skarb. Biuletyn Skarbowy Ministerstwa Finansów CBOSA Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych ECR European Court Reports FK Finanse Komunalne GIIF Generalny Inspektor Informacji Finansowej GIKS Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej KRS Krajowy Rejestr Sądowy LEX System Informacji Prawnej LEX M.P. Monitor Polski M. Pod. Monitor Podatkowy M. Praw. Monitor Prawniczy NBP Narodowy Bank Polski NIK Najwyższa Izba Kontroli NIP numer identyfikacji podatkowej NSA Naczelny Sąd Administracyjny ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSA WSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego 17

Wykaz skrótów PiP Pr. Gosp. Prz. Pod. Sam. Teryt. SKO SN TK UE UKS WSA ZNSA Państwo i Prawo Prawo Gospodarcze Przegląd Podatkowy Samorząd Terytorialny samorządowe kolegium odwoławcze Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny Unia Europejska urząd kontroli skarbowej wojewódzki sąd administracyjny Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 18

Przedmowa PRZEDMOWA Komentarz do ustawy o kontroli skarbowej jest najobszerniejszym na rynku opracowaniem do ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.). Został przygotowany przez praktyków z myślą o osobach korzystających w codziennej pracy z przepisów tej ustawy, zarówno jako osoby kontrolowane, w tym ich pełnomocnicy, jak i kontrolujący tj. pracownicy organów kontroli skarbowej lub organów odwoławczych, czy również sędziowie. Głównym celem komentarza jest to, aby poprzez przystępny język i kompleksowe opracowanie poszczególnych zagadnień umożliwić Czytelnikom znalezienie odpowiedzi na nurtujące ich problemy. Ustawa o kontroli skarbowej, która jest głównym źródłem prawa dla instytucji kontroli skarbowej, weszła w życie dnia 7 lutego 1992 r. i od tamtego momentu wielokrotnie poddawana była zmianom. W chwili obecnej wydanie tak obszernego opracowania jest związane z wejściem w życie w dniu 30 lipca 2010 r. długo oczekiwanej nowelizacji ustawy o kontroli skarbowej. Celem zmian wprowadzonych ustawą z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 858) było zmodyfikowanie rozwiązań organizacyjnych i doprecyzowanie przepisów regulujących uprawnienia organów kontroli skarbowej, szczególnie w zakresie procedury postępowania kontrolnego, dostępu organów kontroli skarbowej do informacji oraz zadań realizowanych przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Uproszczeniu uległy także regulacje dotyczące kontroli i audytu środków pochodzących z UE. Umożliwiono zasilenie kadry inspektorskiej osobami posiadającymi uprawnienia doradców podatkowych. Modyfikacji uległ również sam status inspektora kontroli skarbowej. Przepisy ustawy dostosowano również do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 czerwca 2008 r., K 8/04 (Dz. U. Nr 110, poz. 707) w zakresie pozyskiwania informacji przez organy kontroli skarbowej. Niniejsza publikacja zawiera komentarz do całej znowelizowanej ustawy o kontroli skarbowej. Tym samym stanowi próbę wyczerpującego spojrzenia na ten akt prawny, w tym z perspektywy wzajemnych powiązań pomiędzy poszcze- 19

Przedmowa gólnymi jego przepisami oraz miejsca komentowanych norm w obowiązującym porządku prawnym. Komentarz jest wynikiem wieloletnich doświadczeń zawodowych jego autorów. Analiza przepisów ustawy o kontroli skarbowej została oparta na własnej interpretacji jej przepisów przez autorów, orzecznictwie sądów administracyjnych, Trybunału Konstytucyjnego, pismach i interpretacjach Ministerstwa Finansów, a także poglądach przedstawicieli doktryny. Komentarz obejmuje stan prawny na dzień 30 czerwca 2011 r. i uwzględnia nowelizację ustawy o kontroli skarbowej dokonaną ustawą z dnia 4 lutego 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 53, poz. 273), która weszła w życie z dniem 11 czerwca 2011 r. Autorzy komentarza są praktykami związanymi z sądownictwem administracyjnym i powszechnym oraz z aparatem skarbowym. Jako sędziowie, urzędnicy, radcy prawni, pracownicy naukowi na co dzień zajmują się problematyką kontroli skarbowej i postępowania podatkowego, jak też innymi zagadnieniami związanymi z wywiadem skarbowym czy prawem pracy. Część autorów komentarza jest również członkami Stowarzyszeniem Prawa Finansowego AUREUS działającego przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego. Oddawany do rąk Czytelnika komentarz skupia się nie tylko na komentowaniu przepisów związanych z postępowaniem kontrolnym czy właściwością organów kontroli skarbowej, ale także na przepisach dotyczących zasad użycia środków przymusu, wywiadu skarbowego czy statusu pracowników i inspektorów. Jako autorzy mamy nadzieję, że komentarz spełni oczekiwania Czytelników. Przedstawione w komentarzu poglądy stanowią prywatne stanowisko autorów. 20

USTAWA z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214; zm. Dz. U. z 2011 r. Nr 53, poz. 273)

Sylwester Marciniak Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 ROZDZIAŁ 1 Przepisy ogólne Art. 1. 1. Celem kontroli skarbowej jest ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. 2. Celem kontroli skarbowej jest również badanie zgodności z prawem gospodarowania mieniem innych państwowych osób prawnych oraz zapobieganie i ujawnianie przestępstw określonych w art. 228 231 Kodeksu karnego popełnianych przez osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. 1. Artykuł 1 ustawy określa cele, jakie ma osiągnąć kontrola skarbowa w polskim systemie prawnym. W myśl ust. 1 tego przepisu dwa zasadnicze cele kontroli skarbowej to: 1) ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa, 2) zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. Z kolei ust. 2 art. 1 wskazuje, że celem kontroli skarbowej jest także: 1) badanie zgodności z prawem gospodarowania mieniem innych państwowych osób prawnych, 2) zapobieganie i ujawnianie przestępstw określonych w art. 228 231 k.k. popełnianych przez osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. Omawiany przepis funkcjonuje od uchwalenia komentowanej ustawy właściwie bez większych zmian. Jedynie ostatni cel z ust. 2 wprowadzony został z dniem 1 lipca 2002 r. na podstawie ustawy z dnia 7 czerwca 2002 r. o zniesieniu General- Sylwester Marciniak 23

Art. 1 Rozdział 1. Przepisy ogólne nego Inspektora Celnego, o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 89, poz. 804 z późn. zm.). Natomiast z dniem 30 lipca 2010 r., na mocy ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o kontroli skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 858), celem kontroli skarbowej już nie jest przeciwdziałanie i zwalczanie naruszeń prawa obowiązującego w zakresie obrotu towarowego z zagranicą i obrotu towarami przywożonymi z zagranicy. Nowe brzmienie art. 1 ust. 2, art. 2 ust. 2 pkt 12 oraz uchylenie art. 3 miało na względzie wyłączenie z celów i zakresu kontroli skarbowej zagadnień związanych z obrotem towarowym z zagranicą i obrotem towarami przywożonymi z zagranicy w zakresie, w jakim stanowią one powielenie zadań realizowanych przez organy celne i Służbę Celną. W przypadku kontroli obrotu towarowego z zagranicą powielanie zadań Służby Celnej i kontroli skarbowej dotyczyło nie tylko posiadania przez obie służby analogicznych uprawnień. Postępowanie kontrolne w zakresie obrotu towarowego z zagranicą nie kończyło się bowiem rozstrzygnięciem organu kontroli skarbowej, lecz wynikiem kontroli. Tym samym organy celne zobowiązane były na podstawie wyniku kontroli ponownie przeprowadzić postępowanie (w którym wynik kontroli był tylko jednym z dowodów), aby wydać decyzję. Należy jednak podkreślić, że przedmiotowa zmiana nie ma wpływu na zadania kontroli skarbowej w zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym w transakcjach z krajami trzecimi i transakcjach wewnątrzwspólnotowych. Kontrola takich transakcji jest realizowana tak jak dotychczas w zakresie kontroli skarbowej, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1. Wprowadzenie przedmiotowej zmiany poprawiło przejrzystość w określaniu organów właściwych w sprawie kontroli przestrzegania prawa w związku z przywozem i wywozem towarów oraz zlikwidowało możliwość wielokrotnego podejmowania czynności kontrolnych przez różne organy w odniesieniu do tych samych czynności obrotu. Jednocześnie nowe brzmienie art. 2 ust. 1 pkt 12 ma na celu umożliwienie wykorzystywania uprawnień kontroli skarbowej wywiadu skarbowego do realizacji niektórych zadań nałożonych na państwa członkowskie postanowieniami konwencji sporządzonej na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej w sprawie wzajemnej pomocy i współpracy między administracjami celnymi (Dz. U. z 2008 r. Nr 6, poz. 31). Zadania kontroli skarbowej w tym zakresie ograniczone są obecnie jedynie do wykonywania zadania nadzoru transgranicznego osób oraz dostawy kontrolowanej. Powierzenie tych zadań kontroli skarbowej uzasadnione jest faktem, iż w resorcie finansów wyłącznie kontrola skarbowa wywiad skarbowy ma uprawnienia do prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz niejawnego nadzorowania przesyłek. Pozostałe zadania wynikające z konwencji, niewymagające podejmowania czynności operacyjnych, wykonuje Służba Celna. Wskazać należy, że także nowe brzmienie art. 24 ust. 1 pkt 2 lit. b związane jest z pozbawieniem kontroli skarbowej właściwości w zakresie kontroli obrotu towarowego z zagranicą oraz obrotu towarami pochodzenia zagranicznego. 24 Sylwester Marciniak

Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 2. Pojęcie kontroli skarbowej nie zostało wprost zdefiniowane w omawianej ustawie. Jednakże przepis art. 1 w zw. z art. 2 pozwala określić pojęcie kontroli skarbowej poprzez jej cel i zakres, a w powiązaniu z art. 6 i 8 poprzez analizę regulacji dotyczącej organów tę kontrolę sprawujących. 3. Należy podzielić pogląd J. Kulickiego 1, że art. 1 u.k.s. nie odnosi się oczywiście do wszystkich działań Skarbu Państwa, lecz jedynie do sprecyzowanych w art. 2 u.k.s., które wyznaczają przedmiotowy zakres obowiązywania komentowanej ustawy. Chodzi tu o działania przede wszystkim na płaszczyźnie finansowej i materialnej, a więc mieszczące się w kompetencjach ministrów kierujących takimi działami, jak: budżet, finanse publiczne, gospodarka oraz instytucje finansowe i Skarb Państwa, zdefiniowanymi w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 z późn. zm.). 4. Natomiast nie sposób zgodzić się, że użyte w art. 1 ust. 1 ustawy określenie interesy i prawa majątkowe Skarbu Państwa należy rozumieć w zasadzie wyłącznie zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego 2. Kładąc bowiem nacisk na słowo interesy, należy zauważyć, że zwykle oznacza to przedsięwzięcie przynoszące korzyść materialną; transakcję handlową czy też sprawy finansowe 3. Natomiast do praw majątkowych należy zaliczyć: własność, współwłasność, użytkowanie wieczyste i ograniczone prawa rzeczowe (art. 244 k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 2 lipca 2004 r., Dz. U. Nr 172, poz. 1804, od dnia 19 sierpnia 2004 r. do ograniczonych praw rzeczowych zalicza: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę) 4. 5. Pojęcie Skarbu Państwa także nie zostało zdefiniowane w ustawie o kontroli skarbowej, a kodeks cywilny w art. 33 wskazuje, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Zatem z tego przepisu wynika bezpośrednio osobowość prawna Skarbu Państwa. W myśl art. 34 k.c. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych. Zauważyć należy, że Skarb Państwa nie ma odrębnego od samego państwa ustroju czy odrębnych zasad działania. Skarbu Państwa nie reprezentują szczególne instytucje zarządzające, lecz właściwe państwowe jednostki organizacyjne (stationes fisci). Jednostki te, w odróżnieniu od Skarbu Państwa, nie posiadają osobowości prawnej. Skarb Państwa w obrocie cywilnoprawnym jest zasadniczo reprezentowany przez organy administracji publicznej, które wykonując w ramach przyznanych im 1 J. Kulicki, Kontrola skarbowa. Komentarz, Warszawa 2004, s. 40. 2 E. Ruśkowski, W. Stachurski, J. Stankiewicz, Ustawa o kontroli skarbowej. Komentarz, Warszawa 2000, s. 15. 3 Por. Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 2004, s. 426. 4 A. Kidyba (red.), K.A. Dadańska, T.A. Filipiak, Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Własność i inne prawa rzeczowe, LEX/el. 2009. Sylwester Marciniak 25