ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2011 ROK ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY 2011 ROK

ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY 2011 ROK 1

SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 ROZDZIAŁ I ZAGADNIENIA OGÓLNE... 4 ROZDZIAŁ II STRUKTURA OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W STAŻACH W 2011 ROKU... 8 ROZDZIAŁ III OBSZARY ZAWODOWE W REALIZACJI STAŻY W 2011 ROKU... 15 ROZDZIAŁ IV STAŻE NA TLE POZOSTAŁYCH INSTRUMENTÓW RYNKU PRACY W LATACH 2008-2011... 19 ROZDZIAŁ V WYDATKI NA REALIZACJĘ STAŻY W STOSUNKU DO INNYCH AKTYWNYCH FORM W LATACH 2008-2011... 21 ROZDZIAŁ VI STAŻE W PROGRAMACH LOKALNYCH REALIZOWANYCH W 2011 ROKU... 24 ROZDZIAŁ VII EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA I KOSZTOWA STAŻY W 2011 ROKU... 27 PODSUMOWANIE... 38 SPIS TABEL... 39 SPIS WYKRESÓW... 40 2

WSTĘP Niniejsze opracowanie jest kontynuacją opracowania z 2010 roku. Zaprezentowane analizy oraz zestawienia powstały na podstawie danych pochodzących z Powiatowych Urzędów Pracy. Wśród aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, realizowanych przez publiczne służby zatrudnienia, prym ponownie wiodły staże zarówno pod względem ilości uczestników, jak i środków przeznaczonych na ich realizację. Przedstawione dane dostarczają informacji w formie zintegrowanej, prezentując efektywność kosztową i zatrudnieniową, realizowaną w stażach w podziale na powiaty oraz porównując efektywność staży z innymi formami aktywizacji osób bezrobotnych. Głównymi źródłami danych były sprawozdania Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, a w szczególności Załączniki 4 i 6, a także sprawozdania MPiPS-01 oraz MPiPS-02. Za ich pomocą można wyszczególnić kategorie osób bezrobotnych, jak np. osoby do 25 roku życia, osoby niepełnosprawne, po 50 roku życia, czy mieszkające na wsi, a także uzyskać szczegółowe informacje o liczbie osób, które uczestniczyły w ww. formach aktywizacji, w tym m.in. w stażach. Ponadto, sprawozdanie MPiPS-02 dostarczyło informacji o wydatkach na staże oraz ich efektywności kosztowej. Wszystkie ww. dokumenty prezentowały stan na koniec 2011 r. Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie przygotowując niniejszy materiał, realizuje powinność wykonania zadania, zgodnie z zapisami art. 8 ust. 1 pkt 13 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 69 poz. 415 ze zm.). 3

ROZDZIAŁ I ZAGADNIENIA OGÓLNE Zgodnie z zapisami art. 2 ust. 1 pkt 34 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej: Ustawy), staż to: nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy, przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Przede wszystkim jednak staż jest formą aktywizacji przynoszącą obustronne korzyści: pracodawca zyskuje osobę świadczącą pracę na jego rzecz (często cennego przyszłego pracownika), nie ponosząc przy tym kosztów wynagrodzenia, a stażysta zdobywa doświadczenie i nowe umiejętności otrzymując jednocześnie stypendium w wysokości 120% podstawowego zasiłku dla bezrobotnych, wypłacane przez działający w imieniu starosty powiatowy urząd pracy. Zachowuje ponadto status osoby bezrobotnej, a odbywanie stażu nie wyklucza poszukiwania zatrudnienia u innego pracodawcy. Staż odbywa się na podstawie umowy zawartej pomiędzy powiatowym urzędem pracy, a organizatorem stażu, w oparciu o program opracowany przez pracodawcę i zaakceptowany przez organizujący go urząd. Przy ustalaniu programu powinny być uwzględnione predyspozycje psychofizyczne i zdrowotne, poziom wykształcenia oraz dotychczasowe kwalifikacje zawodowe bezrobotnego. Można więc pokusić się o stwierdzenie, że staż umożliwia osobie bezrobotnej komfort zdobywania doświadczenia zawodowego w preferowanej przez niego formie i w zakresie dopasowanym indywidualnie do jego potrzeb i predyspozycji. Podsumowując, stażysta nie zawiera z pracodawcą umowy o pracę i nie otrzymuje od niego gratyfikacji finansowych. Na staż trwający od 3 do 12 miesięcy mogą zostać skierowani bezrobotni: - do 25 roku życia, - którzy nie ukończyli 27 roku życia w okresie 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie poświadczającym ukończenie szkoły wyższej. Na staż trwający od 3 do 6 miesięcy mogą zostać skierowani bezrobotni: - długotrwale, - po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, o którym mowa w art. 50 ust. 2 pkt. 2 ustawy, - kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, - powyżej 50 roku życia, - bez kwalifikacji zawodowych, - bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, - samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, - którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, - niepełnosprawni (także poszukujący pracy niepozostający w zatrudnieniu). Wymiar czasu pracy obowiązujący stażystę: - nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a bezrobotnego, będącego osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym lub umiarkowanym 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo, - bezrobotny może odbywać staż w niedzielę i święta, w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej tylko za zgodą starosty i o ile charakter pracy w danym zawodzie wymaga takiego rozkładu czasu pracy, 4

- bezrobotny nie może odbywać stażu w godzinach nadliczbowych, -bezrobotnemu odbywającemu staż przysługuje prawo do okresów odpoczynku na zasadach przewidzianych dla pracowników, - stażysta ma prawo do 2 dni wolnych (za które przysługuje stypendium stażowe) za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu (za ostatni miesiąc odbywania stażu pracodawca jest obowiązany udzielić dni wolnych przed upływem terminu jego zakończenia). Do obowiązków stażysty należą: - sumienne i staranne wykonywanie zadań objętych programem stażu oraz stosowanie się do poleceń organizatora i opiekuna stażu, o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa, - przestrzeganie ustalonego przez organizatora stażu rozkładu czasu pracy, - powiadomienie ustne i pisemne powiatowego urzędu pracy o zaistniałych problemach w realizacji programu stażu, - przestrzeganie przepisów i zasad obowiązujących u organizatora, w szczególności regulaminu pracy, tajemnicy służbowej, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych, - sporządzenie sprawozdania z przebiegu stażu zawierającego informacje o wykonywanych zadaniach oraz uzyskanych kwalifikacjach lub umiejętnościach zawodowych, dostarczenie urzędowi pracy, w terminie 7 dni od jej otrzymania, opinii wydanej przez pracodawcę, wraz z ww. sprawozdaniem. Podstawowe obowiązki pracodawcy wobec stażysty - na zasadach analogicznych jak w stosunku do pozostałych pracowników: - zapoznanie z programem stażu, jego obowiązkami i uprawnieniami oraz regulaminem pracy, - zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków odbywania stażu oraz profilaktycznej ochrony zdrowia, - przeszkolenie w zakresie BHP, przepisów przeciwpożarowych, przydzielenie odzieży i obuwia roboczego, środków ochrony indywidualnej oraz niezbędnych środków higieny osobistej, - zapewnienie bezrobotnemu bezpłatnych posiłków i napoi profilaktycznych, - udziela bezrobotnemu wskazówek i pomocy w wypełnianiu powierzonych zadań. Ponadto pracodawca ma obowiązek: - niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni, poinformować powiatowy urząd pracy o przypadku przerwania stażu, o każdym dniu nieusprawiedliwionej nieobecności bezrobotnego oraz o innych zdarzeniach istotnych dla odbywania stażu, - wyznaczyć opiekuna osoby objętej programem stażu, - niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni po zakończeniu realizacji programu stażu, wydać bezrobotnemu opinię zawierającą informacje o zadaniach realizowanych i umiejętnościach praktycznych pozyskanych w trakcie stażu na tej podstawie starosta wydaje bezrobotnemu zaświadczenie o odbyciu stażu (które bezrobotny może okazać przyszłemu pracodawcy jako dokument potwierdzający posiadanie określonego doświadczenia zawodowego) - dostarczyć staroście w terminie 5 dni po zakończeniu każdego miesiąca stażu listy obecności podpisywanej przez bezrobotnego. 5

Staż może zostać przerwany: - przez osobę bezrobotną odbywającą staż w przypadku podjęcia pracy, - na wniosek bezrobotnego odbywającego staż lub z urzędu, - powiatowy urząd pracy może rozwiązać (po wysłuchaniu organizatora) z pracodawcą umowę w przypadku: nierealizowania przez pracodawcę programu stażu, niedotrzymywania warunków odbycia stażu przez organizatora, - na wniosek organizatora lub z urzędu (po zasięgnięciu opinii pracodawcy i wysłuchaniu bezrobotnego) urząd może pozbawić bezrobotnego możliwości kontynuowania stażu w przypadku: naruszenia przez stażystę podstawowych obowiązków określonych w regulaminie pracy, w szczególności stawienia się do pracy w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych lub spożywania w miejscu pracy alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych - nieusprawiedliwionej nieobecności stażysty podczas więcej niż jednego dnia stażu, - usprawiedliwionej nieobecności stażysty, uniemożliwiającej zrealizowanie programu stażu 1. Konsekwencje przerwania stażu z winy bezrobotnego: - utrata prawa do stypendium stażowego; - pozbawienie statusu osoby bezrobotnej na okres 120, 180 lub 270 dni przy odpowiednio pierwszym, drugim i kolejnym przerwaniu stażu, zwrot kosztów stażu poniesionych przez powiatowy urząd pracy. Staże dostępne są nie tylko dla młodych osób bezrobotnych, ale także dla wszystkich grup bezrobotnych pozostających w szczególniej sytuacji na rynku pracy. Atrakcyjność tej formy aktywizacji spowodowała, iż jest to instrument powszechnie stosowany w praktyce powiatowych urzędów pracy, także naszego regionu. Na udział w stażu zdecydowały się w 2011 r. w województwie zachodniopomorskim 5283 osoby, zaś ukończyło tę formę 8140 osób (dane obejmują zarówno osób bezrobotne, jak i poszukujące pracy). Jest to zdecydowanie mniej, niż w poprzednim roku, kiedy staż rozpoczęło 15596 osób, a ukończyły 13042 osoby. Zdecydowanym liderem w analizowanym okresie było ponownie Miasto Szczecin, gdzie odnotowano rozpoczęcie stażu przez 619 osób, a ukończenie tej formy aktywizacji przez 707 stażystów. Najmniejsza ilość osób, która wzięła udział w stażach pochodziła ponownie ze Świnoujścia 49 osób. Należy mieć jednak na uwadze różnice w liczebności populacji w poszczególnych gminach. Warto jednocześnie zwrócić uwagę na efektywność zatrudnieniową dla poszczególnych aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu. Dla województwa zachodniopomorskiego efektywność staży osiągnęła poziom 55,2%, przy efektywności ogólnopolskiej na poziomie 52,5%. Jest to jednak nieco gorszy wynik w stosunku do poprzedniego roku, gdzie efektywność w województwie osiągnęła poziom 56%, choć ogólnopolska była niższa aż o 4,5%. Poniższy wykres prezentuje ogólną liczbę osób, które rozpoczęły oraz ukończyły staż w 2011 r. Należy mieć jednak na uwadze, że część osób, które ukończyły staż w 2011 r., rozpoczęły go jeszcze w roku 2010. 1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej dnia 20 sierpnia 2009 z r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. z 2009 Nr 142 poz. 1160). 6

Wykres 1. Liczba osób, które rozpoczęły oraz ukończyły program stażu, na terenie poszczególnych powiatów województwa zachodniopomorskiego w 2011 r. rozpoczęły ukończyły Powiat białogardzki Powiat choszczeński Powiat drawski Powiat goleniowski Powiat gryficki Powiat gryfiński Powiat kamieński Powiat kołobrzeski Powiat koszaliński Powiat łobeski Powiat myśliborski Powiat policki Powiat pyrzycki Powiat sławieński Powiat szczecinecki Powiat świdwiński m. Koszalin m. Szczecin m. Świnoujście Powiat wałecki 145 78 382 460 222 470 169 397 268 463 236 196 97 172 235 407 106 420 211 359 129 98 339 501 215 171 320 439 296 446 275 394 49 47 283 430 610 619 707 734 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. 7

ROZDZIAŁ II STRUKTURA OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W STAŻACH W 2011 ROKU W rozdziale II przedstawiono struktury osób bezrobotnych biorących udział w programie stażu. Dane zaprezentowano przede wszystkim graficznie za pomocą wykresów w celu zobrazowania zjawisk zachodzących zarówno w powiatach jak i w szerszym, regionalnym ujęciu. W identyfikacji uwzględniono takie cechy jak: płeć, wiek, a także wybrane grupy osób bezrobotnych (w tym z art. 49 Ustawy). 1.1. Niepełnosprawni bezrobotni oraz poszukujący pracy nie pozostający w zatrudnieniu uczestniczący w programie stażu Osoby niepełnosprawne zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne lub poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu, mają prawo korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy na zasadach określonych w Ustawie. Jest to ponadto grupa, określana przez ustawodawcę jako będąca w szczególnej sytuacji na rynku pracy zgodnie z art. 49 Ustawy oraz Ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2012, poz. 769). Reprezentatywność grupy bezrobotnych osób niepełnosprawnych w gronie stażystów na tle województwa była znikoma, stanowili oni bowiem jedynie niecałe 2% wszystkich uczestników, natomiast niepełnosprawni poszukujący pracy nie pozostający w zatrudnieniu to zaledwie 0,2% ogółu stażystów. Uczestnicy staży w podziale na płeć Kobiety w 2011 r. tak jak w latach minionych stanowiły zdecydowaną większość, jeśli chodzi o uczestnictwo w programach stażowych. Ich udział wyniósł 71%, tj. 3751 osób, w stosunku do mężczyzn gdzie odnotowany odsetek to 29%, tj. 1532 osoby. W porównaniu z rokiem 2010 (70,4% kobiet oraz 29,5% mężczyzn) liczby prezentują się na zbliżonym poziomie. 8

Wykres 2. Liczba osób, które uczestniczyły w stażu w 2011 r. wg płci Mężczyźni; 1532 Kobiety; 3751 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Jak wynika ze zgromadzonych danych (wykres 3), większość uczestników staży, niezależnie od płci, skierowana została w 2011 r. na staże trwające od 3 do 6 miesięcy. W 2010 r. udział kobiet i mężczyzn wg tego podziału prezentował się na zbliżonym poziomie. Wykres 3. Liczba osób, które ukończyły staż w 2011 r. - wg płci oraz czasu trwania programu kobiety 1879 4029 mężczyźni 730 1502 od 6 do 12 miesięcy od 3 do 6 miesięcy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. 9

Wykres 4. Struktura uczestników staży w województwie zachodniopomorskim w 2011 r. - bez osób niepełnosprawnych mężczyźni kobiety 3540 1428 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Uczestnicy staży w podziale na płeć ujęcie powiatowe Przewaga kobiet biorących udział w stażach charakterystyczna dla całego regionu, została jeszcze bardziej zaakcentowana w ujęciu powiatowym. Najwyższy poziom feminizacji osiągnął ponownie powiat wałecki (80% w porównaniu do 76,6% w roku ubiegłym), tuż za nim powiat policki (78%, w ubiegłym roku na drugim miejscu uplasowało się miasto Świnoujście z 76,4%). Najmniej kobiet, bo 63% skierowano na staż w powiecie stargardzkim (w roku 2010 był to powiat białogardzki), ale wciąż była to większość uczestniczących. Poniższe zestawienie dotyczy osób bezrobotnych, bez udziału osób poszukujących pracy. 10

Wykres 5. Udział kobiet wśród osób odbywających staż w 2011 r. w podziale na powiaty [w %] Białogardzki Choszczeński Drawski Goleniowski Gryficki Gryfiński Kamieński Kołobrzeski Koszaliński Łobeski Myśliborski Policki Pyrzycki Sławieński Stargardzki Szczecinecki Świdwiński m. Koszalin m. Szczecin m. Świnoujście Wałecki 77% 71% 65% 80% 68% 71% 74% 74% 65% 75% 72% 78% 76% 73% 63% 77% 65% 67% 74% 69% 67% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. 1.2. Kategorie osób bezrobotnych (bez osób poszukujących pracy) odbywających staż, w tym znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy Kategorie osób, które znajdują się w szczególnej sytuacji na rynku pracy określa art. 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, są to bezrobotni: - do 25 roku życia, - długotrwale, - po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego, o którym mowa w art. 50 ust. 2 pkt 2, - kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka, - powyżej 50 roku życia, - bez kwalifikacji zawodowych, - bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia średniego, - samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia, - po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, 11

- niepełnosprawni. Ustawodawca wyszczególnił ww. grupę osób po to, by kierować do niej wsparcie w sposób rozszerzony i priorytetowy. Wykres 6.Liczba osób bezrobotnych uczestniczących w stażach w 2011 r. w wybranych kategoriach 2770 2907 1670 1189 255 do 25 roku życia długotrwale bezrobotni niepełnosprawni bez doświadczenia zaw. bez kwalfikacji zaw. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Wykres 6 obrazuje liczebność osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy biorących udział w programie stażowym bez osób poszukujących pracy. Najliczniej reprezentowana była grupa osób bez doświadczenia zawodowego (2907), a następnie osoby młode do 25 roku życia (2770), a także długotrwale bezrobotne (1660). Najmniej liczna była grupa osób niepełnosprawnych (255). 12

Wykres 7. Wybrane grupy osób bezrobotnych odbywające staż w 2011 r. w wybranych kategoriach [w %] do 25 roku życia 34% długotrwale bezrobotni 21% niepełnosprawni 3% bez doświadczenia zaw. 36% bez kwalifikcji zaw. 15% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Wykres 7 obrazuje dane dotyczące procentowego udziału wybranych grup bezrobotnych w ogóle osób odbywających staż. Najliczniejsze grupy bez doświadczenia zawodowego oraz do 25 roku życia stanowiły odpowiednio 36% i 34% ogółu stażystów (odsetek osób do 25 roku życia wzrósł niemal dwukrotnie w porównaniu do roku 2010). Warto zaznaczyć, iż dane przedstawione na wykresie nie sumują się do 100% z uwagi na fakt, iż jedna osoba mogła być zakwalifikowana do więcej niż jednej grupy. 13

Do 25 roku życia Kobiety Długotrwale bezrobotni Niepełnosprawni Zamieszkali na wsi Bez kwalifikacji zawodowych Bez doświadczenia zawodowego ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2011 ROK Tabela 1. Udział wybranych grup bezrobotnych w stosunku do ogółu stażystów w 2011 r. ujęcie powiatowe [w %] Powiat białogardzki 62 77 37 3 24 24 50 choszczeński 57 71 30 2 46 25 61 drawski 46 65 43 2 35 30 48 goleniowski 46 81 39 5 45 14 49 gryficki 56 69 27 3 43 35 57 gryfiński 62 72 30 10 49 21 57 kamieński 55 72 28 1 43 21 64 kołobrzeski 54 73 29 8 38 10 29 koszaliński 50 65 37 5 61 22 45 łobeski 51 75 32 1 50 26 43 myśliborski 53 72 34 8 42 24 55 policki 46 76 29 1 27 20 64 pyrzycki 57 76 38 3 52 23 60 sławieński 62 73 27 8 53 27 53 stargardzki 51 61 37 6 33 26 54 szczecinecki 71 77 33 10 38 25 55 świdwiński 27 65 47 4 61 31 26 m. Koszalin 49 67 23 6 0 8 54 m. Szczecin 50 72 18 7 0 19 73 m. Świnoujście 49 69 18 0 0 14 59 wałecki 57 66 27 2 41 15 57 Województwo 51 71 31 5 37 22 53 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Tabela 1 prezentuje procentowy udział wybranych grup bezrobotnych spośród ogółu stażystów w poszczególnych powiatach. W grupie osób do 25 roku życia najwięcej stażystów było w powiecie szczecineckim (71%). Kobiet najwięcej w powiecie goleniowskim (81%), długotrwale bezrobotnych w świdwińskim (47%), niepełnosprawnych w szczecineckim i gryfińskim (10%), zamieszkałych na wsi w koszalińskim i świdwińskim (po 61%), bez kwalifikacji zawodowych w gryfickim (35%), zaś stażystów bez doświadczenia zawodowego było najwięcej w powiecie miasto Szczecin (73%). W skali województwa najliczniejszą grupę stanowiły kobiety (71%), najmniejszą zaś niepełnosprawni (5%). 14

ROZDZIAŁ III OBSZARY ZAWODOWE W REALIZACJI STAŻ W 2011 ROKU 2.1. Obszary zawodowe, w których bezrobotni odbyli program stażu ujęcie regionalne Obszary zawodowe, w których bezrobotni odbyli program stażu zostały wyodrębnione zgodnie z Załącznikiem 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 rok, z uwzględnieniem obszarów kształcenia występujących w ISCED 1997 (Międzynarodowe Normy Klasyfikacji Kształcenia) oraz dziedzin szkolenia wyszczególnionych w Badaniach Ustawicznego Szkolenia Zawodowego w Przedsiębiorstwach CVTS2 prowadzonych wg metodologii Eurostatu. Jak wynika z analizy danych najpopularniejszym obszarem, w którym realizowano staże był prace sekretarskie i biurowe (3747 stażystów), sprzedaż i marketing (1409) oraz pozostałe usługi - 1417. Najrzadziej staże realizowano w takich obszarach jak: matematyka i statystyka (1 osoba), języki obce (4 osoby), weterynaria czy górnictwo i przetwórstwo przemysłowe (po 9 osób). 15

Wykres 8. Liczba osób bezrobotnych, które ukończyły staż w 2011 r. - wg podziału na obszary zawodowe Inne obszary zawodowe Prace sekretarskie i biurowe Pozostałe usługi Sprzedaż, marketing, PR, handel nieruchomościami Opieka społeczna Zarządzanie i administrowanie Usługi gastronomiczne Rachunkowość, księgowość, bankowość Opieka zdrowotna Usługi fryzjerskie, kosmetyczne Architektura i budownictwo Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu Sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne Rolnictwo, leśnictwo, rybołóstwo Technika i handel artykułami technicznymi Informatyka i wykorzystanie komputerów Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja Prawo Usługi stolarskie, szklarskie Usługi transportowe (w tym kursy prawa jazdy) Ochrona własności i osób Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe Ochrona środowiska Usługi krawieckie, obuwnicze Nauki humanistyczne i społeczne Dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna Weterynaria Nauki o życiu i nauki przyrodnicze Matematyka i statystyka Języki obce 33 22 22 17 16 12 12 6 6 5 4 2 1 0 62 61 49 42 125 107 64 37 36 205 184 136 394 579 1564 4279 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Podobnie jak w roku 2010, miejsca od 1 do 4 pod względem liczby ukończonych staży zajęły te same obszary zawodowe inne, prace sekretarskie i biurowe, pozostałe usługi oraz sprzedaż i marketing. Dopiero od miejsca piątego zaszły zmiany w kolejności. Porównanie to obrazuje, iż od lat utrzymuje się tendencja do organizowania staży na stanowiskach biurowych oraz usługowych. 16

białogardzki choszczeński i drawski goleniowski gryficki gryfiński kamieński kołobrzeski koszaliński łobeski myśliborski policki pyrzycki sławieński stargardzki szczecinecki świdwiński m. Koszalin m. Szczecin m. Świnoujście wałecki ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2011 ROK Tabela 2. Liczba osób bezrobotnych, które ukończyły staż w 2011 r. w podziale na obszary zawodowe ujęcie powiatowe Powiat Obszar szkolenia Inne obszary zawodowe 35 2 595 59 249 150 187 166 238 360 189 5 482 0 518 0 67 189 604 44 140 Prace sekretarskie i biurowe 86 188 61 187 110 106 2 0 69 39 43 2 8 85 5 69 127 113 70 0 194 Pozostałe usługi 1 295 29 45 2 1 0 0 23 0 9 17 5 14 0 15 104 18 0 0 1 Sprzedaż, marketing, PR, handel nieruchomościami 4 65 8 61 13 94 0 0 8 10 17 0 2 19 1 43 25 14 0 0 10 Opieka społeczna 1 11 15 16 7 11 0 0 7 3 18 8 0 6 0 20 59 13 0 0 10 Zarządzanie i administrowanie 14 0 1 5 0 1 0 0 25 0 12 2 0 0 0 121 0 3 0 0 0 Usługi gastronomiczne 2 21 2 22 2 22 0 0 1 2 7 2 1 0 0 13 12 3 0 0 18 Rachunkowość, księgowość, bankowość 0 6 4 16 1 30 0 0 5 0 9 5 0 9 0 7 2 9 3 0 19 Opieka zdrowotna 0 6 0 7 3 1 0 0 1 0 11 7 2 5 0 48 1 2 0 0 13 Usługi fryzjerskie, kosmetyczne Architektura i budownictwo Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu Sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne Rolnictwo, leśnictwo, rybołóstwo Technika i handel artykułami technicznymi Informatyka i wykorzystanie komputerów Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja 0 9 2 8 0 10 0 0 4 1 3 6 0 0 0 6 3 8 1 0 3 0 0 4 0 0 4 0 0 2 3 13 5 0 0 0 16 1 6 1 0 7 0 0 0 0 0 0 0 0 9 0 0 6 0 0 0 42 1 2 0 0 1 0 2 0 0 0 5 0 0 1 0 8 2 0 8 0 15 7 1 0 0 0 0 0 6 0 0 2 0 0 8 1 4 1 0 0 0 5 13 2 0 0 0 1 0 0 17 0 6 0 0 1 0 5 2 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 3 7 0 0 0 1 1 2 0 0 0 0 2 5 0 0 5 0 1 1 0 2 0 0 2 0 0 0 3 0 12 0 4 5 0 0 0 3 Prawo 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 2 6 2 3 1 0 0 Usługi stolarskie, szklarskie Usługi transportowe (w tym kursy prawa jazdy) Ochrona własności i osób 0 0 2 7 1 3 0 0 2 0 1 1 0 2 0 0 0 2 0 0 1 0 0 0 1 1 1 0 0 0 0 2 2 0 0 0 6 0 1 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 13 0 0 0 1 17

Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe 0 0 0 2 0 2 0 0 0 0 0 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ochrona środowiska 0 0 2 2 1 3 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 2 0 0 0 0 Usługi krawieckie, obuwnicze Nauki humanistyczne i społeczne Dziennikarstwo i informacja naukowotechniczna 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 2 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 2 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Weterynaria 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 Nauki o życiu i nauki przyrodnicze 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Matematyka i statystyka 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Języki obce 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. W 2011 r. w innych obszarach zawodowych najwięcej osób ukończyło staż w mieście Szczecin, co było najwyższym wynikiem w województwie. W obszarze prac sekretarskich i biurowych prym wiódł powiat wałecki wyprzedzając powiat choszczeński. Natomiast w obszarze pozostałych usług powiat choszczeński utrzymał się na pozycji lidera. Tylko w obszarze języków obcych stażu nie ukończyła ani jedna osoba. Jednocześnie liczba ukończonych staży w porównaniu do roku 2010 była niższa o 3916 osób (23%). 18

ROZDZIAŁ IV STAŻE NA TLE POZOSTAŁYCH INSTRUMENTÓW RYNKU PRACY W LATACH 2008-2011 Zgodnie z Ustawą powiatowe urzędy pracy w ramach środków pozyskanych z Funduszu Pracy, realizują różnorodne zadania na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych i przeciwdziałania bezrobociu, wykorzystując przy tym oprócz staży, także inne usługi i instrumenty przeciwdziałania bezrobociu, do których należą m.in.: szkolenia; prace interwencyjne; przygotowanie zawodowe; roboty publiczne; prace społecznie użyteczne, zajęcia aktywizacyjne. Staże, a inne aktywne formy - 2011 rok W 2011 roku w województwie zachodniopomorskim z ww. aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu skorzystało nieco ponad 22 tys. zarejestrowanych osób bezrobotnych. Na wykresie 9 zaprezentowano procentowy udział poszczególnych form zapobiegających bezrobociu. W opisywanym roku najwięcej bezrobotnych skorzystało z zajęć aktywizacyjnych (26%). Na miejscu drugim uplasowały się staże (24%), na trzecim prace społecznie użyteczne (19%), zaś na czwartym szkolenia (11%). Zaraz za szkoleniami znalazły się roboty publiczne (10%), a za nimi prace interwencyjne (8%). Najmniej, bo 2%, bezrobotnych skorzystało z przygotowania zawodowego dorosłych. Wykres 9. Udział poszczególnych aktywnych form w ogóle wykorzystanych w aktywizacji w 2011 r. [w %] 2% 10% 8% 26% zajęcia aktywizacyjne staże prace społecznie użyteczne szkolenia 11% roboty publiczne prace interwencyjne przygotowanie zawodowe 19% 24% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. 19

Staże, a inne aktywne formy lata 2008-2011 Tabela 3 przedstawia dane dotyczące aktywnych form, w których najwięcej osób bezrobotnych wzięło udział. Chodzi o zobrazowanie sytuacji oraz trendów, które miały miejsce w roku 2011 na tle lat 2008-2010. Tabela 3. Liczba uczestników aktywnych form w województwie zachodniopomorskim w latach 2008-2011 Formy \ Rok 2008 2009 2010 2011 Zajęcia aktywizacyjne 2023 4723 6243 5828 Staże 8724 12085 15596 5283 Prace społecznie użyteczne 4572 4331 4654 4224 Szkolenia 10937 8514 10345 2569 Roboty publiczne 4143 4373 6963 2349 Prace interwencyjne 3024 2554 2780 1780 Przygotowanie zawodowe 5780 465 14 5 Suma (województwo) 39203 37045 46595 22038 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załączników nr 6 do sprawozdania MPiPS-01. 20

ROZDZIAŁ V WYDATKI NA REALIZACJĘ STAŻY W STOSUNKU DO INNYCH AKTYWNYCH FORM W LATACH 2008-2011 4.1. Wydatki na realizację staży w województwie zachodniopomorskim na tle pozostałych aktywnych form w latach 2008-2011 W tabelach 4 i 5 przedstawiono dane dotyczące ilości środków na finansowanie aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w okresie 2008-2011. W przypadku staży przeznaczano największe kwoty, co więcej był to stały trend do 2008 roku. Dane dotyczą osób bezrobotnych, z wyłączeniem osób poszukujących pracy. Tabela 4. Wydatki na aktywne formy w latach 2008 2011 wg obszarów wsparcia [w tys.] Aktywne formy 2008 2009 2010 2011 Szkolenia 20559,8 19993,7 17377 4739,6 Staże 46432 66138,9 95838,4 43058,9 Prace interwencyjne 12894,4 12390,2 14206,2 10724,3 Roboty publiczne 22321 27323,9 43008,3 13896,6 Prace społecznie 3604,9 3940,8 4478,2 4083,7 użyteczne Przygotowanie 23411,9 10415,1 260,6 287,5 zawodowe Dotacje na rozpoczęcie 43941,4 56305,4 77746,5 24165,3 działalności gosp. Refundacja kosztów 24514,3 27016,5 47155,9 7655,4 wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy Suma (województwo) 197679,7 223524,5 300071,1 108435,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań MPiPS-02. 21

Tabela 5. Dynamika aktywnych form w województwie zachodniopomorskim w latach 2008 2011 [w %] Aktywne formy 2008-2009 2009-2010 2010-2011 Szkolenia -2,8-13,1-73 Staże 42,4 44,9-55 Prace interwencyjne -3,9 14,7-25 Roboty publiczne 22,4 57,4-68 Prace społecznie użyteczne 9,3 13,6-9 Przygotowanie zawodowe -55,5-97,5-56 Dotacje na rozpoczęcie działalności gosp. 28,1 38,1-69 Refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska 10,2 74,5-84 pracy Suma (województwo) 13,1 34,2-64 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań MPiPS-02. W 2011 r. przeznaczono na aktywne formy aktywizacji bezrobotnych co najmniej o połowę mniej środków niż w roku poprzednim. W przypadku refundacji kosztów wyposażenia odnotowano spadek na poziomie 84%. Jedynie na prace społecznie użyteczne oraz prace interwencyjne przeznaczono relatywnie mniej funduszy. Z kolei na przygotowanie zawodowe przeznaczono więcej środków niż w roku poprzednim. 4.2. Wydatki na realizację staży w województwie zachodniopomorskim na tle pozostałych aktywnych form w ujęciu powiatowym w roku 2011 Powiatem, który przeznaczył największą pulę środków na staże w roku 2011 był powiat koszaliński z miastem Koszalin (4651,4 tys. zł), co stanowiło 12% kwoty przyznanej dla tego powiatu na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Najmniej zaś przeznaczono na tę formę ponownie w m. Świnoujściu (232,3 tys. zł). Szczegółowe dane dotyczące kwot w poszczególnych powiatach obrazuje tabela 6. 22

Powiat szkolenia Prace interwencyjne Roboty publiczne Prace społecznie użyteczne Refundacja kosztów wyposażenia Środki na podjęcie działalności gosp. staże Przygotowanie zawodowe Suma ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2011 ROK Tabela 6. Wydatki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu realizowane przez powiatowe urzędy pracy województwa zachodniopomorskiego w 2011 r. [w tys.] Białogardzki 149,3 973,4 3,7 286,3 532,3 2105,1 832,4 26,7 4909,2 Choszczeński 36,8 691,1 54,2 242,1 184 585 3289,2 0 5082,4 Drawski 182,9 641,6 17,3 338,6 20,1 864,7 3130,8 0 5196 Goleniowski 308,2 526,6 589,1 95,9-28,4 2025,2 1921 0 5437,6 Gryficki 156 40 2209 252,8 392,8 422,3 2317,8-1,2 5789,5 Gryfiński 368,3 352,6 9,4 83,6 679,5 1863,7 2477,2 0 5834,3 Kamieński 75,9 179,7 1144,4 89,1 268,8 1080,5 1227,6 0 4066 Kołobrzeski 63,7 50,2 59,7 29,9 630 626,1 1607,6 0 3067,2 Koszaliński+ m. Koszalin 384,7 1147,1 1658,6 697,9 1183,3 2008 4651,4 211,5 11942,5 Łobeski 265,4 190,8 175,4 143,6 76,6 1079,7 1759,5 0 3691 Myśliborski 157,8 334 354,3 37,8 0 882,8 2108,2 0 3874,9 Policki 220,7 208,9 1376,6 115,2 96,3 993,3 1019,7 0 4030,7 Pyrzycki 336,1 628,4 154,8 96 180 599,5 2118,1 0 4112,9 Sławieński 186,8 488,8 0 205,3 330 1258,6 1306,9 0 3776,4 Stargardzki 334,5 588 758,7 275,8 301,1 1721,7 3219,6 0 7199,4 Szczecinecki 339,1 2038,9 1854,4 216,8 360 936 2464,2 0 8209,4 Świdwiński 122,7 1031 431,9 627,9 1409,8 1267,2 2131,2 11,3 7033 m. Szczecin 801,1 400,9 2878,8 134,4 717,2 2695,7 3605 0 11233,1 m. Świnoujście 66,1 0 71,9 0 45 416,8 232,3 0 832,1 Wałecki 183,5 212,3 94,4 114,7 277 733,4 1637,4 39,2 3291,9 Suma 4739,6 10724,3 13896,6 4083,7 7655,4 24165,3 43058,9 287,5 142597,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań MPiPS-02 za 2011 r. 23

ROZDZIAŁ VI STAŻE W PROGRAMACH LOKALNYCH REALIZOWANYCH W 2011 ROKU Finansowanie form aktywizacji bezrobotnych odbywa się ze środków Funduszu Pracy. Co roku Minister Pracy i Polityki Społecznej przeznacza 10% kwoty środków określonych w planie Funduszu Pracy na finansowanie w danym roku programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej. Jest to tzw. Rezerwa Ministra. W 2011 r. przeznaczono łącznie w skali kraju 121 780 000 zł, zaś dla województwa zachodniopomorskiego 11 071 800 zł, z czego wykonano 10 889 600 zł. Staże w województwie zachodniopomorskim zrealizowano w 4 programach: związanych z aktywizacją bezrobotnych na terenach, na których miały miejsce klęski żywiołowe oraz inne zdarzenia nieprzewidywalne - 1 902 300 zł, dla osób zwolnionych z przyczyn ich niedotyczących 649 200 zł, zwiększających aktywność zawodową osób w wieku 45/50 plus 1 288 200 zł, programy specjalne 7 232 100 zł. W ramach powyższych programów wykorzystano różnorodne dostępne aktywne formy, m.in. staże, szkolenia, prace interwencyjne, roboty publiczne, prace społecznie użyteczne, lecz w rozdziale skupiono się na stażach niniejsza część opracowania ma stanowić więc dopełnienie obrazu o tej popularnej w województwie formie. Z danych wynika, iż staże w ramach Rezerwy Ministra realizowane były przez 9 powiatów, co przełożyło się na aktywizację 423 osób. W stosunku do ogółu zaktywizowanych osób bezrobotnych w powiecie, stażyści stanowili ok. 24%. Tabela 7 prezentuje podział wydatków z Rezerwy Ministra na poszczególne formy aktywizacji wraz z procentowym udziałem poszczególnych form na tle sumy wydatków. Tabela 7. Wydatki na organizację poszczególnych aktywnych form finansowanych ze środków Rezerwy Ministra w 2011 r. Forma aktywizacji 24 Szkolenia Staże Prace interwencyjne Roboty publiczne Prace społecznie użyteczne Środki na podejmowanie działalności gosp. Wyposażanie lub doposażenie miejsca pracy Wydatki [w tys.] 303,2 1512,1 577 286,1 0 1854,2 3334,1 Udział na tle sumy wydatków 2,8% 14% 0,5% 26% 0,0% 17% 31% [w %] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUP pochodzących z monitoringu programu W 2011 r. staże były czwartą co do ilości przeznaczonych środków formą aktywizacji. W porównaniu do roku 2010 jest to spadek aż o 2 miejsca. Najwięcej środków przeznaczono na wyposażenie lub doposażenie miejsc pracy, najmniej zaś na prace społecznie użyteczne.

Z kolei Tabela 8 pokazuje udział procentowy staży w ogóle wszystkich form aktywizacji zrealizowanych z Rezerwy Ministra, z podziałem na powiaty. Tabela 8. Udział wydatków na organizację staży finansowanych ze środków Rezerwy Ministra w 2011 r. w ogóle wydatków na aktywne formy Powiat Kwota [w tys.] Udział % Białogardzki 0 0% Choszczeński 68 60% Drawski 291,7 18% Goleniowski 0 0% Gryficki 0 0% Gryfiński 0 0% Kamieński 0 0% Kołobrzeski 0 0% Koszaliński+ m. Koszalin 309,3 38% Łobeski 0 0% Myśliborski 184 40% Policki 0 0% Pyrzycki 0 0% Sławieński 0 0% Stargardzki 0 0 Szczecinecki 174,8 10% Świdwiński 484,3 21% m. Szczecin 0 0% m. Świnoujście 0 0% Wałecki 0 0% Suma (województwo) 1512,1 14% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUP pochodzących z monitoringu programu Największy udział odnotowano w powiecie choszczeńskim (60%), najmniejszy zaś w powiecie szczecineckim (10%). Łącznie w województwie przeznaczono z rezerwy na staże 1 512 100 zł, co stanowi 14% ogólnej kwoty przeznaczonej na formy aktywizacji w województwie zachodniopomorskim. W przeciwieństwie do danych z 2010 r., jedynie powiaty choszczeński, drawski, koszaliński, myśliborski, szczecinecki oraz świdwiński przeznaczyły środki z Rezerwy Ministra na staże. 5.1. Staże w podziale na rodzaj programu rynku pracy Środki z Rezerwy Ministra, opisanej na początku rozdziału, przeznaczono w 2011 r. na 4 programy opracowane przez MPiPS: aktywizacja osób w wieku 45/50 plus, aktywizacja osób zwolnionych z przyczyn ich nie dotyczących, aktywizacja bezrobotnych na obszarach dotkniętych klęską żywiołową oraz tzw. programy specjalne. Programy specjalne oprócz oferty w postaci usługi bądź instrumentu (np. staż, szkolenie, poradnictwo zawodowe) zawartej w pozostałych 3 programach, posiadają również tzw. element specyficzny, czyli dodatkowy typ działania opracowany przez konkretny powiat (np. zwrot kosztów dojazdu do pracy, zakup ubrania do pracy). 25

O środki z Rezerwy Ministra przeznaczone na ww. programy ubiegały się Powiatowe Urzędy Pracy z 12 powiatów, z czego 9 (białogardzki, choszczeński, drawski, gryficki, szczecinecki, świdwiński, myśliborski oraz miasta Koszalin i Szczecin) otrzymało dofinansowanie. Powiatowe Urzędy Pracy w Choszcznie, Drawsku Pomorskim, Myśliborzu, Szczecinku, Świdwinie i mieście Koszalin przeznaczyły część uzyskanych środków na sfinansowanie staży. Pozostałe powiaty przeznaczyły uzyskane środki na sfinansowanie wyłącznie robót publicznych, szkoleń, prac interwencyjnych i innych form aktywizacji bezrobotnych, z pominięciem staży. Ze środków Rezerwy Ministra zaktywizowano w województwie zachodniopomorskim łącznie 1418 osób, z czego 423 odbyły staż. W poniższej tabeli przedstawiono dofinansowanie poszczególnych programów w ramach Rezerwy Ministra w ujęciu powiatowym. Tabela 9. Przyznane kwoty dofinansowania dla poszczególnych programów w ramach Rezerwy Ministra w 2011 r. ujęcie powiatowe [w tys.] Rodzaj programu Program związany z aktywizacją osób bezrobotnych na terenach, na których miały miejsce klęski żywiołowe Program związany z aktywizacją osób zwolnionych z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników oraz pracowników objętych zwolnieniami monitorowanymi, w tym w ramach programów współfinansowanych z wkładu Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG) Programy specjalne Program zwiększający aktywność zawodową bezrobotnych w wieku 45/50 plus Dofinansowane powiaty Kwota dofinansowania [w tys.] W tym na staże [w tys.] PUP Gryfice 442,5 0 PUP Koszalin 954,2 0 PUP Szczecinek 505,6 0 PUP Choszczno 114,2 68 PUP Szczecinek 220 0 PUP Szczecin 315 0 PUP Białogard 1 513,3 0 PUP Drawsko Pomorskie 1 578,2 291,7 PUP Szczecinek 1 706,6 174,8 PUP Świdwin 2 434 484,3 PUP Koszalin 824,7 309,3 PUP Myślibórz 463,5 184 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WUP pochodzących z monitoringu programu. 26

ROZDZIAŁ VII EFEKTYWNOŚĆ ZATRUDNIENIOWA I KOSZTOWA STAŻY W 2011 ROKU Analiza instrumentu, jakim są staże nie byłaby pełna bez zobrazowania oceny ich skuteczności w kontekście efektywności zatrudnieniowej oraz kosztowej w skali województwa w badanym okresie. Istotny w wymiarze społecznym, wskaźnik efektywności zatrudnienia (koszt ponownego zatrudnienia) to narzędzie umożliwiające określenie skuteczności realizacji poszczególnych form aktywizacji zawodowej w odniesieniu do celu nadrzędnego, a więc uzyskania zatrudnienia przez osobę bezrobotną. Jest on wyrażonym procentowo stosunkiem dwóch wielkości: liczby osób, które w trakcie trwania lub po zakończeniu aktywnej formy uzyskały zatrudnienie do liczby osób, które ukończyły daną formę aktywizacji. 2 Efektywność kosztowa zaś, pozwala na ocenę skuteczności danej formy aktywizacji w ujęciu ekonomicznym. Pod wyrażanym kwotowo pojęciem efektywności kosztowej (tj. kosztu ponownego zatrudnienia) należy rozumieć stosunek sumy kosztów wydatkowanych na daną aktywną formę do liczby osób, które w trakcie trwania lub po zakończeniu aktywnej formy uzyskały zatrudnienie. 3 W niniejszym rozdziale w pierwszej kolejności omówiona została efektywność zatrudnieniowa w ujęciu regionalnym oraz w podziale na powiaty, z uwzględnieniem wybranych grup osób bezrobotnych i obszarów zawodowych. W drugiej części rozdziału ujęto efektywność kosztową staży w odniesieniu do innych instrumentów wsparcia, zarówno w ujęciu regionalnym jak i powiatowym. Analiza obu typów efektywności dotyczy lat 2008-2011, ze szczególnym akcentem na rok 2011. Przed przystąpieniem do lektury analizy skuteczności zatrudnieniowej i kosztowej staży, należy mieć jednak na uwadze, że istnieje szereg czynników metodologicznych mogących skutkować zniekształceniem wyników w tym obszarze. W celu zapobieżenia mogącym pojawić się wątpliwościom interpretacyjnym, zostały one zdefiniowane poniżej. 2 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Efektywność podstawowych form promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych finansowanych z Funduszu Pracy w 2006 r., Warszawa 2007, s. 3. 3 J.w. 27

6.1. Źródła danych Wyniki zostały opracowane na podstawie trzech źródeł: Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 rok pozwalającego zobrazować dane według stanu na dzień 31.12.2011 r. oraz Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 rok uwzględniającego informacje według stanu na dzień 31.03.2011 r. (a więc w okresie do 3 miesięcy od czasu zakończenia udziału w programie w okresie sprawozdawczym) oraz Sprawozdania MPiPS-02 za 2011 rok tzw. Załącznik finansowy. Natomiast jedna ze składowych obu wskaźników efektywności tj. liczba osób, które zdobyły zatrudnienie po odbyciu danej formy - odnosi się właśnie do tych osób, które po zakończeniu udziału w określonej formie aktywizacji uzyskały w okresie do 3 miesięcy zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub podjęły działalność gospodarczą odpowiada to więc wynikom uzyskanym na podstawie Załącznika nr 6. Pierwszy z wymienionych załączników- pomimo, że nie pozwolił w pomiarze badanych skuteczności na ujęcie ogółu uczestników staży, którzy zdobyli zatrudnienie, stanowił cenne źródło danych o zawartości odmiennej (m.in. podział na: obszary zawodowe, działalność pracodawcy oraz uwzględnienie osób niepełnosprawnych: bezrobotnych i poszukujących pracy itp.), niż w przypadku Załącznika nr 6, dlatego wyniki te zostały ujęte w niniejszym opracowaniu. Należy podkreślić, iż nie spowodowało to istotnego dla wyników analizy, zniekształcenia obrazu opisywanych trendów i tendencji. Czas trwania programu Część programów stażu nie została zakończona wraz z końcem 2011 roku, w związku z czym pewna grupa beneficjentów ujęta w załączniku 4 nie mogła zostać uwzględniona w przedstawionych zestawieniach tabelarycznych jako liczba charakteryzująca składową efektywności zatrudnieniowej: a więc osób, które ukończyły staż. Liczba uczestników Liczebność aktywizowanych grup była w pewnych przypadkach tak znikoma, że nie pozwalała na przedstawienie efektywności zatrudnieniowej w sposób miarodajny (np. efektywność 100% przy jednej osobie skierowanej na staż i uzyskującej zatrudnienie po ukończeniu programu). Dlatego też, w wymagających tego przypadkach, obok zestawień tabelarycznych efektywności, zamieszczano pomocniczo tabele, które zawierały zarówno liczbę osób, które podjęły zatrudnienie, jak i tych, które ukończyły staż czyli dwie składowe efektywności zatrudnieniowej. Wydatki Przy rozpatrywaniu efektywności kosztowej należy mieć na względzie, iż część środków finansowych wydatkowanych na aktywne formy w 2011 r. może skutkować podjęciami pracy dopiero w roku 2012 r. Dotacje i refundacje Efektywność zatrudnieniową dotacji i refundacji określa się zawsze na poziomie 100% - specyfika tych form zobowiązuje bowiem ich uczestnika do kontynuacji udziału w programie, a więc tworzenia miejsca pracy przez określony czas. 28

Sytuacja ZACHODNIOPOMORSKI MONITORING STAŻY ZA 2011 ROK Tabela 10. Interpretacja symboli dotyczących efektywności Przykładowa liczba osób, które: Skutek i interpretacja Efektywność powyżej 100% Oznaczenie bądź wartości liczbowe występujące w ilustracjach graficznych w Rozdziale VI A B C D ukończyły staż 1 podjęły pracę - 3 ukończyły staż 0 podjęły pracę - 3 ukończyły staż 0 podjęły pracę - 0 ukończyły staż 1 podjęły pracę - 0 Interpretacja: Może wystąpić np., gdy według statystyk więcej osób podjęło pracę niż ukończyło staż (bez wartości zerowych w liczbie osób kończących staż). Dzieje się tak np. wtedy, gdy uczestnik aktywnej formy podejmując pracę przerywa staż, a w jego miejsce kierowany jest następny stażysta, który po ukończeniu stażu także podejmuje pracę = efektywność niemożliwa do zweryfikowania (dane liczbowe odnoszące się do tej sytuacji zostały ujęte m.in w Tabeli nr 21) Interpretacja: Niemożność określenia efektywności w przypadku, gdy większa od zera liczba osób podjęła pracę, podczas gdy żadna w statystykach nie ukończyła stażu - wyjaśnienie analogiczne jak w sytuacji pierwszej (odmienność tej sytuacji w porównaniu do sytuacji A, dot. zerowej liczby osób kończących staż). Interpretacja: W danym powiecie nie było zarówno osób, które ukończyły tę formę, jak i tych, które podjęły pracę po czy w trakcie stażu. Efektywność = 0% Interpretacja: Gdy pracy nie podejmuje żadna z osób, które ukończyły staż. Nie zastosowano specjalnego oznaczenia - w ilustracji graficznej to: Efektywność > 100% (-) puste pole w tabeli Nie zastosowano specjalnego oznaczenia w ilustracji graficznej to: efektywność = 0% Źródło: Opracowanie własne 6.2. Efektywność zatrudnieniowa staży w województwie zachodniopomorskim w odniesieniu do innych aktywnych form w latach 2008-2011 Efektywność zatrudnieniowa (tzw. stopa ponownego zatrudnienia) jest procentowym stosunkiem liczby osób zatrudnionych w czasie lub po ukończeniu aktywnej formy do liczby osób, które ukończyły daną formę aktywizacji. Ma na celu wykazanie skuteczności aktywnych form zatrudnienia w zakresie aktywizowania bezrobotnych. 29

W Tabeli 11 usystematyzowano dane dotyczące efektywności zatrudnieniowej w latach 2008-2011 w podziale na wybrane aktywne formy. W analizowanym okresie najwyższą średnią wartością wskaźnika charakteryzowały się prace interwencyjne (77%), a następnie i roboty publiczne (58%) i staże (56%). Najniższa wartość dotyczyła prac społecznie użytecznych efektywność uplasowała się na poziomie 31%. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, iż najwyższa średnia efektywność przedstawionych aktywnych form odnotowana została w 2008 na poziomie 61%, najniższa zaś w 2010 r. na poziomie 45%. Pomimo niemal dwukrotnie mniejszych nakładów na formy aktywizacji w 2011 r., średnia efektywność zatrudnieniowa pozostała na podobnym poziomie, co świadczy o braku wpływu ilości środków finansowych przeznaczonych na formy na ich efektywność zatrudnieniową. Tabela 11. Efektywność zatrudnieniowa aktywnych form w latach 2008 2011 Aktywne formy 2008 2009 2010 2011 Średnia lat 2008-2011 Szkolenia 49% 39% 41% 47% 44% Staże 64% 48% 56% 55% 56% Prace interwencyjne 82% 78% 76% 71% 77% Roboty publiczne 57% 56% 56% 62% 58% Prace społecznie użyteczne 29% 34% 30% 30% 31% Przygotowanie zawodowe 60% 55% 10% 33% 40% Województwo 61% 56% 45% 50% 53% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Wykres 10. Liczba osób w województwie zachodniopomorskim, które w 2011 r. ukończyły staż i podjęły pracę w trakcie lub po jego odbyciu 8140 4492 Ukończyły staż Podjęły pracę w trakcie lub po ukończeniu stażu Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. 30

Jak wskazują uzyskane dane, spośród wszystkich osób, które ukończyły staż w województwie, tj. 8140, pracę uzyskały w okresie do 3 miesięcy od ukończenia stażu 4492 osoby - zatem wojewódzki wskaźnik efektywności zatrudnieniowej tej formy w roku 2011 wyniósł 55%, w porównaniu do 56% w roku 2010. W Tabeli 12 zawarto dane dotyczące niepełnosprawnych osób bezrobotnych na tle ogółu bezrobotnych. Określono dla nich efektywność zatrudnieniową na poziomie 58% oraz porównawczo zestawiono z efektywnością dla pozostałych osób bezrobotnych, którą określono na poziomie 59%. Tabela 12. Efektywność zatrudnieniowa staży w grupie osób niepełnosprawnych w 2011 r. (bez poszukujących pracy) Grupa bezrobotnych Bezrobotni (bez niepełnosprawnych) Niepełnosprawni bezrobotni Liczba osób, które ukończyły staż Liczba osób, która podjęła pracę w trakcie lub po ukończeniu stażu Efektywność 7791 4607 59% 291 170 58% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. W województwie wśród stażystów w roku 2011 r. ponownie jak w roku ubiegłym przeważały kobiety. Efektywność zatrudnieniowa dla obu płci była bardziej rozbieżna niż w roku poprzednim (Tabela 13). Wśród mężczyzn efektywność wyniosła 64%, natomiast wśród kobiet 57% (w 2010 r. było to odpowiednio 44% i 43%). Tabela 13. Efektywność zatrudnieniowa staży w 2011 r. z uwzględnieniem podziału na płeć Grupa bezrobotnych Liczba osób, które ukończyły staż Liczba osób, która podjęła pracę w trakcie lub po ukończeniu stażu Efektywność Kobiety 5908 3359 57% Mężczyźni 2232 1418 64% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 4 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. Dane z wykresu 11 pokazują wybrane grupy osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy w kontekście efektywności zatrudnieniowej. Najwyższą efektywność odnotowano w grupie osób pow. 50 roku życia 60%, najniższą zaś wśród osób bez kwalifikacji i doświadczenia zawodowego (po 54%). Wskaźnik dla województwa miał wartość 55%. 31

Wykres 11. Zestawienie efektywności zatrudnieniowej dla wybranych grup osób bezrobotnych uczestniczących w programie stażu w województwie - 2011 r. bez kwalifikacji zaw. 54% zamieszkali na wsi 56% bez doświadczenia zaw. 54% pow. 50 roku życia 60% długotrwale bezrotobni 58% do 25 roku życia 55% województwo 55% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Załącznika nr 6 do sprawozdania MPiPS-01 za 2011 r. W ujęciu powiatowym efektywność wyglądała następująco: Osoby do 25 roku życia Najwyższą efektywność zatrudnieniową w tej grupie odnotowano w mieście Koszalin: 71%. Wartość wskaźnika dla województwa wynosiła 56%. Najniżej uplasowały się powiaty: szczecinecki i białogardzki osiągając odpowiednio 24% i 20%. Długotrwale bezrobotni W tej grupie wskaźnik efektywności zatrudnieniowej w skali województwa wyniósł 58%. Powiaty koszaliński oraz policki odnotowały najwyższy poziom efektywności odpowiednio: 81% i 79%. Z kolei najmniej efektywne okazały się powiaty: kołobrzeski (37%) i sławieński (36%). Bezrobotni pow. 50 roku życia Wskaźnik dla województwa osiągnął poziom 57% efektywności zatrudnieniowej. Powiaty o najwyższych wartościach wskaźnika to: świdwiński (91%) oraz miasto Świnoujście (86%). W grupie bezrobotnych powyżej 50 roku życia najniższą efektywność odnotowano w powiatach gryfińskim i łobeskim (po 33%) oraz stargardzkim (28%). Bezrobotni bez doświadczenia zawodowego W tej grupie osób odnotowano wskaźnik dla województwa na poziomie 53%. Jeśli chodzi zaś o sytuację powiatową, to staże były najbardziej skuteczne w miastach Świnoujście i Koszalin (oba po 69%) oraz w powiecie świdwińskim - 66%. Najniższa efektywność miała miejsce w powiatach: białogardzkim (23%) i szczecineckim (22%). 32