Klasa II LO Historia rozszerzona Nauczyciel - Beata Budzik Plan wynikowy z wymaganiami na poszczególne oceny Dzieje nowożytne Temat lekcji 1. Cywilizacje pozaeuropejskie Zagadnienia pierwsi mieszkańcy Ameryki najstarsze cywilizacje Mezoameryki cywilizacja Majów, Azteków i Inków cywilizacje Azji cywilizacje Afryki Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń: ludy półosiadłe, ludy osiadłe wymienia trzy największe cywilizacje Ameryki. Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, oraz: Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: EUROPA I ŚWIAT W EPOCE ODRODZENIA okres prekolumbijski, nomadzi postać Montezumy obszary zamieszkiwane przez ludy prekolumbijskie oraz wielkie cywilizacje azjatyckie osiągnięcia cywilizacyjne Majów omawia osiągnięcia Mezoameryka, siogun zna czas powstania (III w.) i upadku (IX X w.) pierwszych miastpaństw Majów, ekspansji Azteków (XV XVI w.), rozkwitu potęgi Inków (XVI w.) ludy zamieszkujące Mezoamerykę omawia organizację plemienia Majów Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, oraz: politeizm astrobiologiczny, animizm postać Franciszka Ksawerego wymienia najstarsze cywilizacje Mezoameryki i ich osiągnięcia cywilizacyjne system wierzeń cywilizacji prekolumbijskich Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz: postacie: Toyotomi Hideyoshiego, Babera porównuje osiągnięcia cywilizacji Majów, Inków i Azteków z dokonaniami cywilizacji europejskiej w tym samym czasie.
2. Wielkie odkrycia geograficzne średniowieczna wiedza o świecie stare i nowe wyobrażenia na temat kształtu Ziemi przyczyny odkryć geograficznych rozwój żeglugi i nawigacji pierwsze wyprawy Portugalczyków odkrycie karawela, Nowy Świat I wyprawy Kolumba (1492 1493 r.), odkrycia drogi morskiej do Indii (1497 1498 r.), I wyprawy dookoła świata (1519 1522 r.) postacie: Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda cywilizacyjne Inków cechy charakterystyczne cywilizacji afrykańskich. terminu: handel lewantyński odkrycia Przylądka Dobrej Nadziei (1487 r.), odkrycia Brazylii (1500 r.) postacie: Henryka Żeglarza, Bartolomeu Diaza, Ameriga Vespucciego zasięg kolonizacji omawia organizację państwa i społeczeństwa Azteków organizację państwa Inków omawia następstwa zjednoczenia Japonii w XVI w. wpływ islamu na rozwój państw afrykańskich. kwadrant, astrolabium zna datę opłynięcia przez Portugalczyków Przylądka Zielonego (1446 r.) postacie: Izabeli Kastylijskiej, Ferdynanda Aragońskiego kierunki wypraw wymienia podobieństwa oraz różnice pomiędzy kulturami Majów, Azteków i Inków próby chrystianizacji Japonii i ocenia jej skutki wyjaśnia okoliczności powstania państwa Wielkiego Mogoła w Indiach. postacie: Toscanellego, Giovanniego Caboto, Pedro Cabrala wyjaśnia, jakie znaczenie dla nowożytnych odkryć geograficznych miały teoretyczne prace Toscanellego ekspedycje zmierzające do odkrycia i poznania Nowego Świata. postacie: Juana de la Cosa, Alonso de Hojedy omawia i ocenia hipotezy dotyczące odkrycia Ameryki ocenia znaczenie wielkich odkryć geograficznych.
3. Ekspansja kolonialna Ameryki w drodze do Indii i Nowego Świata opłynięcie Ziemi znaczenie wielkich odkryć geograficznych początek kolonizacji Nowego Świata; podział stref wpływów podbój Meksyku kolonizacja Ameryki Południowej organizacja imperium Magellana wymienia przyczyny odkryć geograficznych omawia przebieg i następstwa wypraw odkrywczych Kolumba. terminu: konkwistador zasięg posiadłości hiszpańskich i portugalskich w Ameryce omawia skutki ekspansji kolonialnej dla Europy i ludów podbitych. portugalskiej i hiszpańskiej przyczyny odkryć geograficznych wyjaśnia, dlaczego Portugalczycy jako pierwsi zdecydowali się na wyprawy odkrywcze omawia przebieg i następstwa wyprawy Vasco da Gamy omawia przebieg i następstwa I wyprawy dookoła świata. konkwista, korsarstwo podboju Meksyku (1519 1521 r.), podboju Peru (1530 1533 r.) postacie: Hernána Cortésa, Francisca Pizarra Kolumba, da Gamy i Magellana średniowieczną wiedzę o świecie omawia wpływ rozwoju żeglugi i nawigacji na organizację wypraw odkrywczych okoliczności zorganizowania I wyprawy Krzysztofa Kolumba. traktat z Tordesillas, układ w Saragossie układu w Tordesillas (1496 r.), układu w Saragossie (1529 r.) postacie: Montezumy II, Atahualpy zna datę założenia Nowej Anglii (1643 r.) postać Vasco Núñeza de Balboa działalność misyjną Europejczyków w Nowym Świecie omawia proces kolonizacji Ameryki ocenia skutki ekspansji kolonialnej dla Europy i ludów podbitych ocenia działalność hiszpańskich konkwistadorów ocenia działalność misyjną Europejczyków w Nowym Świecie.
4. Europa w epoce wielkich odkryć hiszpańskiego w Nowym Świecie kolonizacja Ameryki Północnej ekspansja kolonialna w Afryce i Azji znaczenie ekspansji kolonialnej niewolnictwo rozwój demograficzny Europy rozwój miast postęp techniczny i popyt, podaż, kapitalizm, pańszczyzna rozwój omawia zasady kolonialnego podziału stref wpływów w XV i XVI w. przebieg podboju Meksyku i jego następstwa przebieg podboju Peru i jego następstwa omawia organizację imperium hiszpańskiego w Nowym Świecie. migracja, bank, weksel, akcja, giełda, inflacja, dualizm gospodarki europejskiej strefy podziału wpływów kolonialnych wg traktatów w Tordesillas i Saragossie; kolonie angielskie, francuskie i holenderskie w Ameryce Północnej początki kolonizacji hiszpańskiej w Nowym Świecie omawia losy plemion indiańskich po podbojach hiszpańskich rozwój osadnictwa i gospodarki w koloniach hiszpańskich. system nakładczy, grodzenia określa uwarunkowania rozwoju miast i jego Północnej ekspansję kolonialną w Afryce i Azji omawia zjawisko niewolnictwa i ocenia jego znaczenie dla kolonializmu europejskiego. kierunki rozwoju handlu w nowożytnej Europie wymienia przykłady i omawia ocenia wpływ przemian społecznych i gospodarczych na rozwój Europy.
5. Kultura renesansu organizacja produkcji rozwój handlu kredyty, banki i giełdy inflacja i dualizm gospodarczy Europy podstawy przełomu kulturalnego zainteresowanie antykiem i humanizm literatura odrodzenia teatr w epoce odrodzenia demograficzny Europy w XVI i I poł. XVII w. oraz jego skutki społeczne i gospodarcze. renesans (odrodzenie), humanizm, teoria heliocentryczna zna czas narodzin (XIV/XV w.) i upowszechnienia odrodzenia (XVI w.) oraz datę wynalezienia strefy handlowe i strefy gospodarcze w XVI-wiecznej Europie omawia rozwój techniki i jego wpływ na organizację produkcji omawia rozwój systemu finansowego w Europie i jego wpływ na rozwój handlu wyjaśnia, na czym polegał dualizm w rozwoju gospodarczym Europy. mecenat artystyczny, perspektywa, człowiek renesansu postacie: Erazma z Rotterdamu, Niccolò Machiavellego, Thomasa More a (Morusa), Jeana konsekwencje omawia wpływ procesu grodzenia na przemiany gospodarcze w Anglii wpływ przemian gospodarczych na sytuację szlachty europejskiej omawia finansowe skutki napływu kruszców do Europy. patrycjat, manieryzm, światłocień postacie: Wawrzyńca Wspaniałego, Giorgio Vasariego, Miguela Cervantesa, Łukasza Górnickiego, rolę kompanii handlowych. postacie: Tommaso Campanelli, Donatella, Filippa Brunelleschi, Donato Bramantego, Pietera Bruegela Starszego, Hansa Holbeina na wybranych przykładach omawia dorobek humanizmu postacie: Kosmy Starszego, Giovanniego Pico de Mirandoli, Michela de Montaigne a, Miguela Serveta, Paracelsusa ocenia wpływ humanizmu na
sztuka i architektura renesansu wielcy twórcy renesansu nauka w epoce odrodzenia ruchomej czcionki (ok. 1450 r.) postacie: Jana Gutenberga, Williama Szekspira, Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Mikołaja Kopernika, Galileusza cechy charakterystyczne humanizmu wyjaśnia, jaką rolę odegrał wynalazek Gutenberga dla upowszechnienia literatury. Bodina, Dantego Alighieri, Giovanniego Boccaccio, Francesca Petrarki, Rafaela Santi wymienia i opisuje cechy charakterystyczne odrodzenia omawia cechy charakterystyczne piśmiennictwa epoki renesansu opisuje cechy charakterystyczne architektury renesansu opisuje osiągnięcia wybitnych twórców sztuki renesansowej myśl polityczną odrodzenia. Albrechta Dürera wyjaśnia, dlaczego Włochy stały się kolebką renesansu omawia i ocenia rolę renesansowego mecenatu artystycznego wyjaśnia, na czym polegała renesansowa adaptacja antyku rozwój i rolę teatru w epoce odrodzenia wskazuje okresy w rozwoju sztuki renesansowej omawia przemiany w malarstwie i rzeźbie renesansu omawia osiągnięcia nauki w epoce odrodzenia. europejskiego. sztukę, życie intelektualne i myśl polityczną epoki odrodzenia. 6. Reformacja i jej skutki przyczyny reformacji wystąpienie Marcina Lutra reformacja w reformacja, luteranizm (wyznanie sprzedaż odpustów, protestanci, wojna chłopska, pokój w nepotyzm, symonia, kondotierstwo, teoria o I wojny szmalkaldzkiej (1546 1547 r.), II wojny szmalkaldzkiej (1552), wojny sojuszu w Szmalkalden (1531 r.), przyjęcia luteranizmu w Danii i Norwegii (1527 r.)
Niemczech działalność reformatorów w Szwajcarii powstanie Kościoła anglikańskiego reformacja w innych krajach europejskich społeczne skutki reformacji ewangelickoaugsburskie), kalwinizm (wyznanie ewangelickoreformowane), anglikanizm ogłoszenia 95 tez przez Lutra (1517 r.), początku działalności Kalwina (1536 r.), uznania Henryka VII za głowę Kościoła w Anglii (1531 r.) postacie: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII omawia zasady wyznania luterańskiego, kalwińskiego i anglikańskiego. Augsburgu, hugenoci protestu zwolenników reformacji na sejmie Rzeszy w Spirze (1529 r.), wojny chłopskiej w Niemczech (1525 1526 r.), sejmu w Augsburgu (1555 r.) postacie: Thomasa Münzera, Ulricha Zwingliego te państwa, w których zwyciężyła reformacja oraz te, w których oficjalnie obowiązywała religia katolicka, ale część społeczeństwa była przychylna reformacji przyczyny reformacji działalność Lutra i charakteryzuje jego predestynacji, Akt supremacji sejmu Rzeszy w Wormacji (1521 r.), Aktu supremacji (1534 r.), przyjęcia luteranizmu w Prusach Książęcych (1525 r.) postacie: Johannesa Tetzla, Fryderyka III Mądrego, Filipa Melanchtona, Albrechta Hohenzollerna wyjaśnia, z czego wynikała popularność haseł reformacyjnych stosunek różnych grup społecznych w Niemczech do reformacji omawia poglądy i działalność Zwingliego wyjaśnia, w jakich domowej w Szwajcarii (1529 1531 r.), przyjęcia luteranizmu w Inflantach (1561 r.) postacie: Aleksandra VI, Juliusza II, Ulricha von Huttena, Katarzyny Aragońskiej, Marii Tudor, Elżbiety I Wielkiej, Gottharda Kettlera omawia wojny religijne w Niemczech i ich skutki porównuje najważniejsze wyznania powstałe w czasach reformacji. oraz w Szwecji (1544 r.) ocenia wpływ kryzysu w Kościele katolickim na szerzenie się haseł reformacji ocenia społeczne i polityczne skutki reformacji.
7. Kontrreformacja i wojny religijne Kościół wobec reformacji reformy soboru trydenckiego i walka z reformacją powstanie i działalność Towarzystwa Jezusowego walka władców Francji z hugenotami rewolucja w Niderlandach sobór trydencki, kontrreformacja zna datę soboru trydenckiego (1445 1463 r.) reformy soboru trydenckiego. poglądy ideologię Kalwina i organizację jego Kościoła omawia cechy charakterystyczne Kościoła anglikańskiego. inkwizycja, Indeks ksiąg zakazanych, jezuici, noc św. Bartłomieja, Edykt nantejski ogłoszenia Indeksu ksiąg zakazanych (1559 r.), zatwierdzenia zakonu jezuitów przez papieża (1540 r.), nocy św. Bartłomieja (1572 r.), Edyktu nantejskiego (1598 r.) okolicznościach Kościół angielski uniezależnił się od papiestwa opisuje proces rozprzestrzeniania się reformacji w Europie i jego skutki omawia społeczne i polityczne skutki reformacji. terminu: Święte Oficjum zna datę powołania Świętego Oficjum (1542 r.) postacie: Pawła III, Katarzyny Medycejskiej, Henryka IV Burbona, Wilhelma Orańskiego państwa, w których doszło do walk religijnych stosunek Kościoła terminu: wojna trzech Henryków wojny domowej między Gwizjuszami a Burbonami (1562 1594 r.), rewolucji w Niderlandach (1566 1648 r.), proklamowania Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów (1588 r.) postacie: Hadriana VI, Henryka II, Filipa gezowie, pacyfikacja gandawska edyktu tolerancyjnego dla hugenotów (1562 r.), koronacji Henryka IV Burbona (1594 r.), pacyfikacji gandawskiej (1576 r.), unii w Utrechcie (1579 r.) ocenia działalność jezuitów ocenia metody walki Kościoła z reformacją.
8. Europa Zachodnia w XVI wieku kryzys monarchii stanowych imperium Habsburgów rywalizacja o hegemonię w Europie Zachodniej wojny włoskie rywalizacja hiszpańskoangielska zmiany w terminu: monarchia absolutna omawia przyczyny, przejawy i skutki kryzysu monarchii stanowych w Europie. postacie: Pawła IV, Ignacego Loyoli omawia i ocenia działalność inkwizycji organizację zakonu jezuitów omawia postanowienia Edyktu nantejskiego i wyjaśnia, czy wprowadzał on całkowitą tolerancję religijną. terminu: Wielka Armada zna datę klęski Wielkiej Armady (1588 r.) postacie: Maksymiliana I Habsburga, Elżbiety I wyjaśnia przyczyny rywalizacji o hegemonię w Europie Zachodniej katolickiego do reformacji opisuje działalność jezuitów przyczyny, przebieg i skutki wojen religijnych we Francji omawia przyczyny, przebieg i skutki rewolucji w Niderlandach. wojny włoskie, Sacco di Roma wojen włoskich (1494 1559 r.), układu w Wiedniu (1515 r.), Sacco di Roma (1527 r.) postacie: Ferdynanda, Karola V, Filipa II, Karola II porównuje charakter wojen religijnych prowadzonych w XVI w. we Francji i w Niderlandach. bitwy pod Marignano (1515 r.), bitwy pod Pawią (1525 r.), pokoju w Cateau- Cambrésis (1559 r.) postacie: Filipa Pięknego, Karola I omawia zmiany w sztuce wojennej w XVI w. ocenia skutki rywalizacji o hegemonię w Europie Zachodniej.
9. Państwa Europy Wschodniej i Północnej sztuce wojennej ekspansja turecka walki na Morzu Śródziemnym państwo moskiewskie Szwecja w XVI w. postacie: Sulejmana II Wspaniałego, Iwana IV Groźnego ekspansję imperium tureckiego w Europie i jej skutki. przyczyny, przebieg i skutki rywalizacji hiszpańskoangielskiej wyjaśnia, jakie znaczenie dla Anglii miało zwycięstwo nad Wielką Armadą. Liga Święta, samodzierżawie powstania Ligi Świętej (1571 r.), koronacji Iwana IV Groźnego na cara Wszechrusi (1547 r.) kierunki i zasięg ekspansji imperium osmańskiego VIII, Ludwika XII, Franciszka I kraje wchodzące w skład imperium Habsburgów za panowania cesarza Karola V opisuje i ocenia politykę dynastyczną Habsburgów przyczyny, przebieg i skutki wojen włoskich. opricznina, unia kalmarska, Riksdag bitwy pod Mohaczem (1526 r.), bitwy pod Lepanto (1571 r.) postać Ludwika Jagiellończyka wyjaśnia, jakie znaczenie dla sytuacji międzynarodowej unii kalmarskiej (1397 r.), uniezależnienia się Szwecji (1523 r.) postacie: Jana Zápolyi, Iwana III Srogiego, Gustawa I Wazy, Jana III Wazy omawia proces budowania potęgi państwa szwedzkiego. ocenia znaczenie bitwy pod Lepanto ocenia panowanie Iwana IV Groźnego.
1. Społeczeństwo i gospodarka w Rzeczypospolitej w XVI wieku społeczeństwo Rzeczypospolitej wieloetniczna Rzeczpospolita gospodarka folwarcznopańszczyźniana sytuacja chłopów w Rzeczypospolitej w XVI w. Gdańsk główny port Rzeczypospolitej miasta Rzeczypospolitej handel lokalny i międzynarodow y pieniądz w Rzeczypospolitej pańszczyzna, gospodarka folwarcznopańszczyźniana, trójpolówka omawia cechy charakterystyczne gospodarki folwarcznopańszczyźnianej. proces budowania potęgi państwa moskiewskiego panowanie Iwana IV Groźnego. Węgier miały spory polityczne oraz konflikty religijne omawia przebieg walk o dominację na Morzu Śródziemnym. ZŁOTY WIEK RZECZYPOSPOLITEJ SZLACHECKIEJ folwark, monopol dworski, system cechowy, targ miejski, jarmark, myto opisuje strukturę społeczeństwa Rzeczypospolitej wyjaśnia, na czym polegała wieloetniczność w Rzeczypospolitej omawia cechy charakterystyczne stanów społecznych w Polsce wyjaśnia, jakie było znaczenie gospodarcze pańszczyzny omawia rolę ludzie luźni, kahał, monopol propinacyjny zasięg występowania grup narodowościowych w Rzeczypospolitej, znaczące szlaki handlowe grupy narodowościowe zamieszkujące państwo polskolitewskie wyjaśnia, dlaczego Żydzi byli uznawani za odrębny stan społeczny korzyści, jakie przynosiła szlachcie gospodarka folwarcznopańszczyźniana uwarunkowania rozwoju handlu w Rzeczypospolitej wskazuje podobieństwa i różnice między gospodarką Rzeczypospolitej a gospodarką Europy Zachodniej. ocenia sytuację ekonomiczną oraz pozycję społeczną chłopów w Rzeczypospolitej w XVI w. ocenia rolę gospodarczą miast w Rzeczypospolitej.
2. Rozwój demokracji szlacheckiej pozycja prawna szlachty w Rzeczypospolitej liczebność i zróżnicowanie szlachty polski parlamentaryzm ; sejmiki i sejm walny narodziny ruchu egzekucyjnego egzekucja praw i dóbr demokracja szlachecka, sejm, izba poselska, senat, konstytucja Nihil novi zna datę konstytucji Nihil novi (1505 r.) postacie: Zygmunta I Starego, Zygmunta II Augusta cechy charakterystyczne parlamentaryzmu gospodarczą miast w Rzeczypospolitej. nietykalność osobista, przywiązanie do ziemi, magnateria, szlachta średnia, szlachta drobna, szlachta zagrodowa, szlachta gołota, sejmik, sejm walny, ruch egzekucyjny, wojsko kwarciane przywileju jedlneńskokrakowskiego (1430 omawia sytuację ekonomiczną oraz pozycję społeczną chłopów w Rzeczypospolitej w XVI w. przyczyny słabości miast Rzeczypospolitej omawia politykę pieniężną w Rzeczypospolitej. prawo ziemskie, królewszczyzny, możnowładztwo, ustawa o inkompatibiliach, koronacja vivente rege, wojna kokosza, egzekucja praw i dóbr, lustracja statutu piotrkowskiego (1496 r.), przywileju Zygmunta Starego (1518 r.), przywileju mielnickiego (1501 wyjaśnia okoliczności i przejawy konfliktu między magnaterią a szlachtą i porównuje pozycję polityczną magnaterii i szlachty średniej w I poł. XVI w. ocenia prawną pozycję szlachty w Rzeczypospolitej ocenia rolę i znaczenie króla w systemie demokracji szlacheckiej.
3. Kultura i sztuka renesansu w Polsce humanizm w Polsce rozwój nauk ścisłych i medycznych polskiego. attyka, arkady, arrasy r.), zwołania pierwszego sejmu walnego (1493 r.), sejmu egzekucyjnego (1562 r.) postacie: Aleksandra Jagiellończyka, Jana Olbrachta zróżnicowanie statusu społecznego szlachty omawia rolę i znaczenie sejmików szlacheckich postulaty ruchu egzekucyjnego oraz ich realizację. genealogia, heraldyka r.), sejmu piotrkowskiego (1504 r.), I koronacji vivente rege (1529 r.), wojny kokoszej (1537 r.) postacie: Bony Sforzy, Barbary Radziwiłłówny pozycję króla i szlachty w Rzeczypospolitej wyjaśnia przyczyny i przejawy konfliktu między szlachtą a królem omawia narodziny ruchu egzekucyjnego główne założenia ideologii szlacheckiej w XVI w. sztuka epistolarna, polichromia postacie: Bernarda Wapowskiego, Mikołaja Sienickiego, Biernata z Lublina, postacie: Ludwika Decjusza, Andrzeja Krzyckiego, Jana Dantyszka, Klemensa
geografia i historiografia polska myśl społeczna i polityczna literatura polskiego renesansu architektura i sztuka renesansowa w Polsce postacie: Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Kopernika, dorobek polskiej literatury renesansowej. postacie: Łukasza Górnickiego, Marcina Kromera, Macieja z Miechowa, Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Stanisława Orzechowskiego, Jana Zamojskiego mecenat artystyczny w Polsce wymienia czynniki, które wpłynęły na rozwój polskiej literatury w czasach odrodzenia omawia myśl społeczną i polityczną polskiego odrodzenia wyjaśnia, jaką rolę słowo drukowane odgrywało w życiu publicznym w Rzeczypospolitej w XVI w. osiągnięcia sztuki i postacie: Filippa Buonaccorsi (Kallimacha), Sebastiana Klonowica, Szymona Szymonowica, Franciszka Florentczyka, Bartolomea Berrecciego, Bernarda Morando omawia działalność zwolenników idei humanizmu w Polsce wyjaśnia rolę Krakowa i dworu królewskiego w upowszechnianiu idei humanizmu i renesansu wskazuje związki między polską i europejską architekturą renesansową porównuje poglądy społecznopolityczne Andrzeja Santiego Gucci polskie osiągnięcia w dziedzinie nauk ścisłych i medycznych dorobek polskiej geografii i historiografii epoki renesansu wyjaśnia, w jaki sposób Zamość realizował założenia miasta idealnego. Janickiego, Józefa Strusia, Wojciecha Oczko, Marcina Bielskiego, Bartosza Paprockiego, Reinholda Heidensteina, Wawrzyńca Goślickiego, Jana Michałowicza z Urzędowa, Stanisława Samostrzelnika porównuje i ocenia myśl politycznospołeczną renesansu polskiego i europejskiego.
4. Panowanie ostatnich Jagiellonów wojny z państwem moskiewskim stosunki z Habsburgami i polityka węgierska polityka dynastyczna ostatnich Jagiellonów wojny o Mołdawię i stosunki z państwem tureckim zakończenie problemu krzyżackiego hołd pruski i jego ocena walka o wpływy nad Bałtykiem i Inflanty przyłączenie hołd pruski, sekularyzacja pokoju krakowskiego i hołdu pruskiego (1525 r.) postacie: Zygmunta Starego, Albrechta Hohenzollerna, Iwana IV Groźnego, Zygmunta Augusta omawia postanowienia pokoju krakowskiego. architektury renesansu w Polsce. zjazd w Wiedniu, flota kaperska zjazdu w Wiedniu (1515 r.), bitwy pod Mohaczem (1526 r.), wojny z zakonem krzyżackim (1519 1521 r.), I wojny północnej (1563 1570 r.), hołdu lennego Gottharda Kettlera (1561 r.) postacie: Maksymiliana I, Władysława Jagiellończyka, Ludwika Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Gottharda Kettlera omawia politykę dynastyczną Frycza Modrzewskiego i Stanisława Orzechowskiego. I wojna północna, dominium Maris Baltici, Komisja Morska bitwy pod Orszą (1514 r.), powstania Komisji Morskiej (1568 r.), pokoju w Szczecinie (1570 r.), przeniesienia praw do lenna w Prusach na Hohenzollernów z Brandenburgii (1563 r.) postacie: Ferdynanda Habsburga, Jana Tarnowskiego ziemie przyłączone i utracone przez Polskę i Litwę w latach 1492 1572, hospodar, obrona potoczna, Statuty Karnkowskiego wyprawy na Mołdawię (1497 r.), bitwy pod Obertynem (1530 r.), Statutów Karnkowskiego (1570 r.) postacie: Iwana III Srogiego, Jana Zápolyi, Stefana Wielkiego omawia stosunki polsko-tureckie w XVI w. okoliczności przyłączenia Mazowsza do Korony wyjaśnia, dlaczego rozejmu moskiewskiego (1503 r.), pokoju wieczystego z Turcją (1533 r.) ocenia, czy korzystnym dla Polski sposobem rozwiązania konfliktu z Krzyżakami były sekularyzacja zakonu i utworzenie świeckiego państwa pruskiego.
5. Reformacja i kontrreformacja w Rzeczypospolitej Mazowsza do Korony początki reformacji w Polsce bracia polscy i bracia czescy próby zjednoczenia protestantów i walka o tolerancję arianie (bracia polscy), konfederacja warszawska zna datę konfederacji warszawskiej (1573 r.) wymienia wyznania ostatnich Jagiellonów ostatnią wojnę polsko-krzyżacką przyczyny, przebieg i skutki walki o wpływy nad Bałtykiem i Inflanty. zbór, pacyfizm, bracia czescy, ugoda sandomierska, wolność religijna, unia brzeska, Kościół unicki (grekokatolicki) ugody sandomierskiej podział Inflant w 1561 r. omawia przyczyny, przebieg i skutki walk z Wielkim Księstwem Moskiewskim przyczyny, przebieg i skutki wojen o Mołdawię stosunki polsko habsburskie i ich wpływ na losy Węgier omawia politykę morską Zygmunta Augusta i jej skutki. antytrynitaryzm, Kościół narodowy, dysydenci, dyzunici rozłamu wśród polskich kalwinistów (1562 1565 r.), sprowadzenia jezuitów do Polski ostatni Jagiellonowie nie podjęli działań na rzecz odzyskania Śląska. postać Piotra z Goniądza wyjaśnia, dlaczego XVI-wieczna Rzeczpospolita jest nazywana krajem tolerancji wyznaniowej. i ocenia proces kształtowania się tolerancji wyznaniowej w Polsce.
kontrreformacja w Polsce Kościół prawosławny i unia brzeska protestanckie, które rozwinęły się na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI w. postanowienia aktu konfederacji warszawskiej. (1570 r.), unii brzeskiej (1596 r.) postacie: Piotra Skargi, Jakuba Wujka tereny, na których dominowali wyznawcy prawosławia, luteranie, kalwini, arianie i grekokatolicy omawia zasięg reformacji na ziemiach Rzeczypospolitej omawia próby zjednoczenia protestantów polskich omawia działalność jezuitów w Polsce przyczyny i konsekwencje zawarcia unii brzeskiej. (1564 r.), powołania Akademii Wileńskiej (1569 r.) postacie: Fausta Socyna, Jana Łaskiego, Stanisława Hozjusza wyjaśnia, na czym polegała popularność haseł reformacyjnych w Polsce okoliczności powstania braci polskich poglądy i działalność braci polskich realizację postanowień soboru trydenckiego w Polsce wyjaśnia, dlaczego kalwinizm zyskał popularność wśród szlachty.
6. Rzeczpospolita Obojga Narodów unia polskolitewska w XV w. dwa państwa i jeden władca przemiany na Litwie przed unią lubelską unia lubelska i jej znaczenie Rzeczpospolita Obojga Narodów cechy charakterystyczn e Prusy Królewskie w XVI w. inkorporacja, unia lubelska, Rzeczpospolita Obojga Narodów zna datę unii lubelskiej (1569 r.) postacie: Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta terytoria Litwy i Korony po unii lubelskiej postanowienia unii lubelskiej. unia realna, bojarzy, polonizacja zna datę sejmu lubelskiego (1568 1569 r.) postacie: Kazimierza Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Aleksandra ziemie wcielone do Korony na sejmie lubelskim omawia przyczyny dążeń do zacieśnienia unii między Polską i Litwą opisuje przebieg sejmu lubelskiego różnice między unią personalną a realną. unia krakowsko wileńska, unia mielnicka objęcia tronu Polski i Litwy przez Kazimierza Jagiellończyka (1446 r.), unii krakowsko wileńskiej (1499 r.), unii mielnickiej (1501 r.) postacie: Mikołaja Radziwiłła Czarnego, Mikołaja Radziwiłła Rudego omawia losy unii polsko-litewskiej w XV i XVI w. wyjaśnia, z czego wynikała silna pozycja polityczna rodów możnowładczych w Wielkim Księstwie Litewskim wyjaśnia, dlaczego przez długi czas terminu: II statut litewski rozdzielenia władzy w Polsce i na Litwie (1492 r.), II statutu litewskiego (1566 r.), zniesienia autonomii Prus Królewskich (1569 r.) omawia i ocenia rządy Zygmunta Augusta na Litwie przemiany ustrojowe na Litwie omawia konsekwencje zmian wprowadzonych w Prusach Królewskich w II poł. XVI w. utworzenia odrębnego systemu sądownictwa na Litwie (1564 r.), powołania sejmików ziemskich na Litwie (1566 r.) ocenia, czy po przyłączeniu tych ziem do Korony pomiędzy obiema częściami Rzeczypospolitej panowała równowaga terytorialna, czy też jedna z nich przeważała ocenia konsekwencje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe unii lubelskiej.
7. Pierwsi władcy elekcyjni pierwsze bezkrólewie pierwsza wolna elekcja; Artykuły henrykowskie i pacta conventa krótkie rządy Henryka Walezego i drugie bezkrólewie początki rządów Stefana Batorego wojna z Gdańskiem wojna z Moskwą konflikt Stefana Batorego ze szlachtą bezkrólewie, elekcja viritim, Artykuły henrykowskie I wolnej elekcji (1573 r.) postacie: Henryka Walezego, Stefana Batorego zasady ustrojowe określone w Artykułach henrykowskich. konfederacja, interrex, sejm konwokacyjny, pacta conventa sejmu konwokacyjnego (1573 r.), wojny z Rosją (1577 1582 r.) postać Jana Zamojskiego wymienia i charakteryzuje instytucje powołane w wyniku kompromisu zawartego między szlachtą i magnaterią po śmierci Zygmunta Augusta wyjaśnia, w jakich celach w dawnej Polsce zawiązywano Jagiellonowie byli przeciwnikami ścisłego połączenia Polski i Litwy. konfederacja kapturowa, sąd kapturowy, Trybunał Koronny, piechota wybraniecka, rozejm w Jamie Zapolskim śmierci Zygmunta Augusta (1572 r.), ucieczki Henryka Walezego do Francji (1574 r.), elekcji Stefana Batorego (1575 r.), wojny Batorego z Gdańskiem (1576 1577 r.), reformy sądownictwa (1578 r.), rozejmu w Jamie Zapolskim (1582 r.) postacie: Jakuba Uchańskiego, Anny Jagiellonki zniesienia Statutów Karnkowskiego (1585 r.), zajęcia Połocka (1579 r.), zdobycia Wielkich Łuków (1580 r.), zajęcia Pskowa (1581 r.) postacie: Mikołaja Sienickiego, Jana Firleja, Ernesta Habsburga, Iwana IV Groźnego, Jana III Wazy, Samuela Zborowskiego zasięg zdobyczy terytorialnych państwa moskiewskiego w Inflantach do 1577 r. omawia sytuację polityczną w Rzeczypospolitej po postacie: Maksymiliana II Habsburga, Fiodora ocenia politykę zagraniczną i wewnętrzną Stefana Batorego.
1. Angielska wojna domowa przemiany społeczne i konflikty religijne w Anglii spór króla z parlamentem początek rewolucji angielskiej wojna domowa i chwalebna (sławetna) rewolucja, monarchia parlamentarna wojny domowej (1642 1649 r.), chwalebnej konfederacje omawia przebieg pierwszej wolnej elekcji wymienia różnice między Artykułami henrykowskimi a pacta conventa politykę wewnętrzną Stefana Batorego opisuje przyczyny, przebieg i skutki wojny z Rosją. EUROPA W XVII WIEKU nowa szlachta (gentry), Armia Nowego Wzoru, lord protektor, Akt nawigacyjny, Habeas Corpus Act, Ustawa o prawach powstania Armii postanowienia terytorialne rozejmu w Jamie Zapolskim omawia sytuację w Rzeczypospolitej po śmierci ostatniego Jagiellona spór między szlachtą i magnaterią w okresie pierwszego bezkrólewia rolę Jana Zamojskiego w czasach rządów dwóch pierwszych królów elekcyjnych. purytanizm, Petycja o prawo, Krótki Parlament, Długi Parlament, Wielka remonstracja, independenci, Parlament Kadłubowy, torysi, wigowie, Akt o ucieczce Henryka Walezego ocenia rolę Jana Zamojskiego w czasach rządów dwóch pierwszych królów elekcyjnych omawia przyczyny konfliktu Stefana Batorego ze szlachtą. jedenastoletnia tyrania, lewellerzy, diggerzy, Akt tolerancyjny zwołania Krótkiego Parlamentu (1640 r.), obrad Długiego Parlamentu (1640 zna datę rozwiązania parlamentu przez Karola I Stuarta (1629 r.) i ocenia rolę Olivera Cromwella podczas rewolucji omawia i ocenia polityczne skutki
powstanie republiki protektorat Olivera Cromwella od restauracji do monarchii parlamentarnej rewolucji (1688 r.) postać Olivera Cromwella omawia przyczyny i skutki wojny domowej wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do restauracji monarchii Stuartów. Nowego Wzoru (1645 r.), ogłoszenia republiki w Anglii (1649 r.), przyjęcia przez Cromwella tytułu lorda protektora (1653 r.), Aktu nawigacyjnego (1651 r.), Habeas Corpus Act (1679 r.), Ustawy o prawach (1689 r.) postać Wilhelma III Orańskiego wskazuje na kraje, które weszły w skład republiki rządzonej przez Cromwella omawia wpływ przemian gospodarczych na zmiany w społeczeństwie angielskim w XVI w. przyczyny i skutki sporu królów angielskich z parlamentem następstwie tronu Petycji o prawo (1628 r.), Wielkiej remonstracji (1641 r.), bitwy pod Naseby (1645 r.), ścięcia Karola I (1649 r.), restauracji Stuartów (1660 r.), Aktu o następstwie tronu (1701 r.) postać Karola I Stuarta rejony Anglii zdominowane przez zwolenników króla oraz zwolenników Parlamentu gospodarczą rolę nowej szlachty omawia podziały religijne w społeczeństwie angielskim wymienia ugrupowania 1653 r.), powołania Parlamentu Kadłubowego (1648 r.), Aktu tolerancyjnego (1689 r.) postacie: Jakuba I Stuarta, Karola II Stuarta, Jakuba II Stuarta, Marii Stuart ograniczenia w rozwoju gospodarczym Anglii w XVI w. relacje między Karolem I a parlamentem angielskim. chwalebnej rewolucji.
2. Wojna trzydziestoletnia Rzesza Niemiecka na początku XVII w. defenestracja praska początek wojny trzydziestoletnie j działania wojenne w latach 1624 1635 wojna europejska terminu: wojna trzydziestoletnia zna daty wojny trzydziestoletniej (1618 1648 r.) przyczyny polityczne i religijne wojny trzydziestoletniej wyjaśnia, czy wojna trzydziestoletnia powinna być traktowana jako wyjaśnia, jaką rolę w rewolucji angielskiej odegrała Armia Nowego Wzoru omawia rządy Cromwella w okresie jego protektoratu. Unia Protestancka, Liga Katolicka, druga defenestracja praska, pokój westfalski powstania Unii Protestanckiej (1608 r.), utworzenia Ligi Katolickiej (1609 r.), II defenestracji praskiej (1618 r.), pokoju westfalskiego polityczne mające wpływ na przebieg rewolucji angielskiej wyjaśnia, w jakich okolicznościach stracono Karola I omawia konflikt między Karolem II a parlamentem wyjaśnia wpływ Habeas Corpus Act i Ustawy o prawach na ustrój polityczny Anglii. okresu czeskopalatynackiego (1618 1624), okresu duńskiego (1624 1629 r.), okresu szwedzkiego (1630 1635 r.), okresu francuskiego (1635 1648 r.) postacie: Ferdynanda II, Fryderyka V Wittelsbacha, list majestatyczny, edykt restytucyjny listu majestatycznego (1609 r.), bitwy pod Białą Górą (1620 r.), edyktu restytucyjnego (1629 r.), bitwy pod Lützen (1632 r.) postacie: Fryderyka IV, Fryderyka V, pokoju w Nikolsburgu (1622 r.), bitwy pod Dessau (1626 r.), pokoju w Lubece (1629 r.), pokoju w Pradze (1635 r.), bitwy pod Rocroi (1643 r.), bitwy pod Lens (1648 r.) postacie: Ernsta von Mansfelda, Johana von Tilly ego ocenia skutki
3. Absolutyzm we Francji francuski okres wojny trzydziestoletnie j armie okresu wojny trzydziestoletnie j pokój westfalski i skutki wojny Ludwik XIII i kardynał Richelieu rządy konflikt niemiecki, czy ogólnoeuropejski. racja stanu, merkantylizm początku (1648 r.) najważniejsze państwa protestanckie i katolickie uczestniczące w wojnie trzydziestoletniej omawia sytuację wyznaniową w Rzeszy Niemieckiej i jej wpływ na sytuację Europy wyjaśnia okoliczności i skutki II defenestracji praskiej podaje przyczyny włączania się kolejnych państw do konfliktu w Rzeszy omawia postanowienia pokoju westfalskiego. intendent, szlachta urzędnicza, fronda, Christiana IV, Albrechta von Wallensteina, Gustawa II Adolfa zmiany terytorialne w Europie po pokoju westfalskim sytuację wyznaniową w Królestwie Czeskim wymienia etapy w przebiegu wojny trzydziestoletniej i charakteryzuje je przyczyny wybuchu powstania czeskiego i jego klęski. wojna dewolucyjna, pokój w Akwizgranie, Maksymiliana I, Rudolfa II, Macieja I opisuje cechy charakterystyczne armii okresu wojny trzydziestoletniej. edykt łaski, pokój pirenejski, Liga polityczne, gospodarcze, społeczne i religijne wojny trzydziestoletniej. i ocenia rolę kardynałów de Richelieu oraz
kardynała Mazarina władza absolutna Ludwika XIV gospodarka podporządkowa na państwu polityka zagraniczna Ludwika XIV armia Ludwika XIV rządów osobistych Ludwika XIV (1661 r.) postacie: Armanda de Richelieu, Ludwika XIV omawia cechy charakterystyczne monarchii absolutnej Ludwika XIV. Wysoka Rada, kolbertyzm frondy parlamentarnej (1648 1649 r.), frondy książąt (1649 1653 r.), zniesienia Edyktu nantejskiego (1685 r.) postacie: Ludwika XIII, Jules a Mazarina, Jeana Baptisty Colberta wyjaśnia, na czym polegała centralizacja władzy za rządów Ludwika XIII przyczyny i skutki frondy reformy ustrojowe Ludwika XIV omawia reformy gospodarcze w XVIIwiecznej Francji opisuje proces polityka réunionów, wojny dewolucyjnej (1667 1668 r.), pokoju w Akwizgranie (1668 r.), wojny francuskoholenderskiej (1672 1679 r.), wojny Francji z Ligą Augsburską (1686 1697 r.), pokoju w Rijswijk (1697 r.) postacie: Henryka IV Burbona, Kondeusza zasięg ekspansji Francji za rządów Ludwika XIV omawia rządy Ludwika XIII i kardynała Richelieu omawia rządy kardynała Mazarina wymienia grupy społeczne we Francji zainteresowane wprowadzeniem absolutyzmu i jemu przeciwne Augsburska, pokój w Rijswijk edyktu łaski (1629 r.), pokoju pirenejskiego (1659 r.) postacie: Marii Medycejskiej, Anny Austriaczki rządy Henryka IV Burbona i ocenia politykę zagraniczną Ludwika XIV innowacje w armii francuskiej i ich wpływ na sukcesy militarne Ludwika XIV. Mazarina w dziejach Francji ocenia panowanie Ludwika XIV.
4. Zmiany polityczne w Europie w XVII wieku upadek potęgi Hiszpanii polityka obronna Holandii; wojny angielskoholenderskie wzrost znaczenia Brandenburgii potęga i ekspansja Szwecji Węgry i ekspansja turecka w Europie zna datę bitwy pod Wiedniem (1683 r.) postać Jana III Sobieskiego opisuje przyczyny i skutki rywalizacji Holandii z Francją i Anglią. kształtowania się władzy absolutnej we Francji. terminu: Święta Liga unii personalnej Brandenburgii i Prus Książęcych (1618 r.), zawarcia Świętej Ligi (1684 r.), pokoju w Karłowicach (1699 r.) postacie: Zygmunta III Wazy, Kara Mustafy obszary utracone przez Turcję w wyniku pokoju w Karłowicach okoliczności, w jakich Brandenburgia przejęła pruski tron książęcy oraz charakteryzuje przyczyny takich postaw omawia stosunki Francji z sąsiadami. moryskowie, junkrzy, Święta Liga zajęcia przez Brandenburgię Pomorza Zachodniego (1648 r.), traktatów welawskobydgoskich (1657 r.) postacie: Fryderyka Wilhelma, Karola IX Sudermańskiego, Karola X Gustawa, Gustawa II Adolfa zasięg szwedzkiej ekspansji terytorialnej w Europie przyczyny gospodarcze i wojen angielsko holenderskich (1652 1654 r., 1665 r., 1672 1674 r.), antyhabsburskiego powstania na Węgrzech (1682 r.) postacie: Wilhelma III Orańskiego, Karol XI, Karola Lotaryńskiego okoliczności odzyskania niepodległości przez Portugalię omawia wpływ rywalizacji o rynki europejskie i światowe na politykę międzynarodową opisuje politykę powstań w Katalonii i Portugalii (1640 r.), uznania przez Hiszpanię niepodległości Portugalii (1668 r.), bitwy pod Linköping (1598 r.) postacie: Filipa III, Filipa IV, Gaspara de Guzmana, Jana IV Braganzy, Krystyny Wazy, Axela Oxenstierny, Jerzego II Rakoczego, Imre Thököly ego ocenia sytuację polityczną na wschodzie Europy w XVII w. ocenia zmiany na arenie międzynarodowej,
5. Kultura baroku od renesansu do baroku sztuka i architektura baroku malarstwo barokowe nauka i filozofia epoki baroku teatr, barok, realizm zna czas trwania baroku (k. XVI poł. XVIII w.) postacie: Galileusza, Isaaca Newtona, Kartezjusza, Moliera, Jana Sebastiana politykę wewnętrzną Fryderyka Wilhelma omawia wpływ relacji habsburskowiedeńskich na konflikt z Turcją antyturecką działalność Świętej Ligi. barok dworski, racjonalizm, empiryzm, klasycyzm, rokoko, opera postacie: Giovanniego Lorenza Berniniego, polityczne upadku potęgi Hiszpanii w XVII w. wyjaśnia przyczyny wypędzenia morysków wyjaśnia, dlaczego zmagania między Anglią i Holandią były prowadzone jedynie w koloniach i na morzach omawia ekspansję terytorialną Prus w XVII w. etapy ekspansji szwedzkiej w basenie Morza Bałtyckiego. manieryzm, libertynizm, jansenizm, teatr ludowy, powieść łotrzykowska postacie: El Greca, Diega Velázqueza, Johannesa Keplera, kolonialną Fryderyka Wilhelma proces budowania imperium szwedzkiego. zna datę założenia Royal Society w Londynie (1660 r.) postacie: Francesca Borrominiego, Antoona van Dycka, Jana Brueghel młodszego, Jeana Baptisty Racine a, Jeana de La do których doszło w XVII w. postacie: św. Jana od Krzyża, św. Teresy z Ávila, Kornela Jansena, Lopego de Vegi, Pierre a Corneille a, Claudia Monteverdiego ocenia, które rozwiązania w
literatura i muzyka Bacha wymienia cechy charakterystyczne sztuki baroku. Caravaggia, Petera Paula Rubensa, Rembrandta van Rijna, Francisa Bacona wyjaśnia interpretację terminu barok wpływ kontrreformacji na narodziny epoki baroku omawia cechy charakterystyczne architektury baroku wymienia przykłady rezydencji królewskich i cesarskich epoki baroku omawia osiągnięcia naukowe epoki baroku wymienia największych twórców epoki baroku oraz ich najwybitniejsze dzieła. Blaise a Pascala, Antonia Vivaldiego wskazuje podobieństwa i różnice pomiędzy architekturą renesansową a barokową wyjaśnia, z czego wynikała specyfika baroku mieszczańskoprotestanckiego omawia wpływ manieryzmu na narodziny epoki baroku cechy charakterystyczne barokowego malarstwa kierunki i nurty filozoficzne epoki baroku cechy charakterystyczne literatury baroku omawia tematykę podejmowaną przez Fontaine a, Miguela de Cervantesa, Georga Friedricha Haendla wyjaśnia, dlaczego wielu malarzy epoki baroku określano mianem mistrzów światła i cienia omawia różnice między rokokiem a barokiem związki między ideologią absolutyzmu a sztuką i architekturą baroku omawia wpływ baroku na zmiany w teatrze i muzyce. architekturze barokowej mogły robić szczególne wrażenie na wiernych.
1. Początki rządów Zygmunta III Wazy podwójna elekcja Zygmunt III Waza na tronie polskim król i hetman relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim walka o szwedzki tron i wojna ze Szwecją rokosz Zebrzydowskieg o wojna w Inflantach i Prusach terminu: husaria bitwy pod Kircholmem (1605 r.), bitwy pod Oliwą (1627 r.) postacie: Zygmunta III Wazy, Władysława IV Wazy omawia przyczyny i skutki wojen polsko-szwedzkich w I poł. XVII w. artystów w utworach barokowych. WOJNY I KRYZYS RZECZYPOSPOLITEJ W XVII WIEKU terminu: rokosz wojny polsko-szwedzkiej (1600 1611 r.), wojny polskoszwedzkiej (1617 1622 r.), wojny polsko-szwedzkiej (1625 1629 r.), bitwy pod Trzcianą (1629 r.), rozejmu w Starym Targu (1629 r.), rozejmu w Sztumskiej Wsi (1635 r.) postacie: Jana Zamojskiego, Jana Karola Chodkiewicza ziemie utracone przez Rzeczpospolitą na rzecz Szwecji omawia przebieg wojen polsko- popularyści, sejm inkwizycyjny, regaliści, rozejm w Starym Targu (Altmarku), rozejm w Sztumskiej Wsi elekcji Zygmunta III Wazy (1587 r.), sejmu inkwizycyjnego (1592 r.), bitwy pod Białym Kamieniem (1604 r.), rokoszu Zebrzydowskiego (1606 1608 r.) postacie: Maksymiliana Habsburga, Mikołaja Zebrzydowskiego, Gustawa II Adolfa omawia okoliczności elekcji Zygmunta III Wazy bitwy pod Byczyną (1588 r.), przejęcia tronu Szwecji przez Zygmunta III Wazę (1592 r.), inkorporacji szwedzkiej Estonii do Rzeczypospolitej (1600 r.), bitwy pod Guzowem (1607 r.), bitwy pod Gniewem (1626), bitwy pod Tczewem i Hamersztynem (1627 r.) postacie: Ernesta Habsburga, Karola IX Sudermańskiego, Arendta Dickmanna rywalizację Zygmunta III Wazy z Maksymilianem Habsburgiem bitwy pod Linköping (1598 r.), detronizacji Zygmunta III Wazy przez szwedzki Riksdag (1599 r.) ocenia relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim ocenia skutki rokoszu Zebrzydowskiego dla pozycji władcy i stabilizacji państwowości polskiej.
2. Walka o koronę carów kryzys państwa rosyjskiego w II połowie XVI i na początku XVII w. dymitriady i ich skutki początek wojny z Moskwą i walki o koronę carów wojna smoleńska terminu: dymitriady zna datę bitwy pod Kłuszynem (1610 r.) postać Władysława IV Wazy omawia przyczyny i skutki wojen z Moskwą. szwedzkich w I poł. XVII w. omawia rolę husarii w prowadzeniu działań wojennych. rozejm w Dywilinie, pokój w Polanowie I dymitriady (1604 1605 r.), wyprawy Dymitra II Samozwańca (1607 1610 r.), wojny polsko rosyjskiej (1609 1618 r.), wybrania Michała Romanowa na cara Rosji (1613 r.), na tron Rzeczypospolitej opisuje relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim przyczyny, przebieg i skutki rokoszu Zebrzydowskiego plany Zygmunta III dotyczące wzmocnienia władzy królewskiej. Wielka Smuta, lisowczycy Wielkiej Smuty (1598 1613 r.), powstania Wasyla Szujskiego (1606 r.), zdobycia Moskwy przez Polaków (1610 r.), rządów polskich na Kremlu (1610 1612 r.), oblężenia Smoleńska (1633 1634 r.) etapy walki Zygmunta III Wazy o tron Szwecji i jej skutki. zna datę antypolskiego powstania Minina i Pożarskiego (1611 r.) postacie: Fiodora, Jerzego Mniszcha, Kuźmy Minina, Dymitra Pożarskiego wyjaśnia, dlaczego polscy magnaci zdecydowali się poprzeć roszczenia kolejnych Dymitrów Samozwańców do zna datę rosyjskoszwedzkiego traktatu w Stołbowie (1617 r.) postać Michała Szeina ocenia polityczne skutki wojen z Moskwą.
3. Kozaczyzna i konflikty z Turcją Turcja i księstwa naddunajskie najazdy bitwy pod Cecorą (1620 r.), bitwy pod Chocimiem (1621 r.) rozejmu w Dywilinie (1618 r.), wojny smoleńskiej (1632 1634 r.), pokoju w Polanowie (1634 r.) postacie: Stanisława Żółkiewskiego, Michała Romanowa, Jana Karola Chodkiewicza ziemie, jakie zdobyła Rzeczpospolita w wyniku rozejmu w Dywilinie i pokoju w Polanowie omawia przebieg wojen Rzeczypospolitej z Moskwą. kozaczyzna, Dzikie Pola (Zaporoże, Niż), postacie: Dymitra I Samozwańca, Dymitra II Samozwańca, Borysa Godunowa, Wasyla Szujskiego, Aleksandra Józefa Lisowskiego omawia przyczyny, przejawy i skutki kryzysu wewnętrznego w państwie moskiewskim rządy Dymitra I Samozwańca i ich skutki polskie rządy na Kremlu i reakcję Rosjan wyjaśnia, dlaczego Władysław Waza nie objął władzy w Rosji. pokój hetmański, Sicz, tabor, rejestr, tronu moskiewskiego wyjaśnia, jaką rolę w zmaganiach z Rosją odegrali lisowczycy. kondominium, traktat w Buszy, bitwy pod Bukowem (1600), bitew pod Sasowym Rogiem
tatarskie na Rzeczpospolitą ich skutki polskie wyprawy na Mołdawię narodziny Kozaczyzny rejestr i pierwsze powstania kozackie wojna z Turcją: klęska pod Cecorą i oblężenie Chocimia plany kolejnej wojny z Turcją i ich konsekwencje omawia przyczyny i skutki wojny z Turcją (1620 1621 r.). ataman, pokój w Chocimiu pokoju w Chocimiu (1621 r.) postacie: Jana Zamojskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza obszary zamieszkiwane przez Kozaków, terytoria sporne Rzeczypospolitej i Turcji w XVII w. organizację wewnętrzną Kozaczyzny wyjaśnia, jakie skutki dla Rzeczypospolitej miały najazdy tatarskie omawia przyczyny i skutki powstań kozackich w końcu XVI w. czambuł wyprawy Jana Zamojskiego na Mołdawię (1595 r.) postacie: Piotra Konaszewicza- Sahajdacznego, Stanisława Koniecpolskiego omawia przyczyny, przebieg i skutki interwencji polskich magnatów w Mołdawii omawia wpływ problemu tatarskiego na politykę zagraniczną i wewnętrzną Rzeczypospolitej w I poł. XVII w. omawia geopolityczne położenie Ukrainy i jego wpływ na życie codzienne jej mieszkańców wyjaśnia, jaką funkcję pełnił rejestr układu w Chocimiu (1612 r.), traktatu w Buszy (1617 r.), powstania Kosińskiego (1591 1593 r.), powstania Nalewajki (1595 1596 r.) postacie: Jeremiego Mohyły, Szymona Mohyły, Krzysztofa Kosińskiego, Semena Nalewajki, Mehmeda Abazy omawia relacje między Rzecząpospolitą a Mołdawią w końcu XVI w. (1612 r., 1633 r.) postacie: Michała Walecznego, Samuela Koreckiego, Michała Wiśniowieckiego ocenia politykę Rzeczypospolitej wobec Kozaków.
4. Powstanie Chmielnickiego problem kozacki w I poł. XVII w. wojsko zaporoskie i jego militarne znaczenie przyczyny powstania Chmielnickiego wybuch powstania na Ukrainie walki w latach 1649 1653 Moskwa i Kozacy terminu: wojsko zaporoskie powstania Chmielnickiego (1648 1655 r.) postacie: Bohdana Chmielnickiego, Jana Kazimierza Wazę przyczyny powstania Chmielnickiego. omawia przebieg wojny z Turcją (1620 1621 r.) omawia stosunki polsko-tureckie w latach 30. i 40. XVII w. układ w Perejasławiu, unia w Hadziaczu, księstwo ruskie, rozejm w Andruszowie bitwy nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i Piławcami (1648 r.), obrony Zbaraża (1649 r.), bitwy pod Beresteczkiem (1651 r.), układu w Perejasławiu (1654 r.), unii w Hadziaczu (1658 r.), rozejmu w Andruszowie (1667 r.) postacie: Jeremiego Wiśniowieckiego, kozacki okres sukcesów kozackich w pocz. XVII w. i jego znaczenie dla Rzeczypospolitej. ukraińscy królewięta, ugoda zborowska, ugoda w Białej Cerkwi ugody zborowskiej (1649 r.), ugody w Białej Cerkwi (1651 r.), bitwy pod Batohem (1652 r.), bitwy pod Żwańcem (1653 r.), bitwy pod Ochmatowem (1655 r.), bitew pod Połonką i Cudnowem (1660 r.) postacie: Tuhaj-beja, Janusza Radziwiłła wyjaśnia wpływ problemu rejestru na stosunki polsko- powstania Pawluka (1637 r.), powstania Kostki-Napierskiego (1651 r.) postacie: Pawła Pawluka, Mikołaja Potockiego, Stefana Potockiego, Jerzego Ossolińskiego, Adama Kisiela, Aleksandra Kostki- Napierskiego, Marcina Kalinowskiego organizację i znaczenie militarne wojska zaporoskiego opisuje proces budzenia się świadomości powstania Sulimy (1635 r.), powstania Ostrianicy i Huni (1638 r.), bitwy pod Szepielewiczami (1654 r.) postacie: Iwana Sulimy, Jurija Chmielnickiego omawia powstania kozackie z I poł. XVII w. i ocenia postawy Polaków wobec powstania Chmielnickiego ocenia konsekwencje przymierza kozackorosyjskiego
5. Potop szwedzki przyczyny najazdu szwedzkiego początek potopu szwedzkiego wojna o wyzwolenie Rzeczypospolitej zmiana sytuacji terminu: potop szwedzki potopu szwedzkiego (1655 1660 r.), pokoju w Oliwie (1660 r.) postać Jana Kazimierza Wazy Iwana Wyhowskiego obszary objęte powstaniem Chmielnickiego, ziemie przyłączone do Rosji po rozejmie w Andruszowie omawia okoliczności wybuchu powstania Chmielnickiego omawia przebieg działań militarnych przeciwko Kozakom po elekcji Jana Kazimierza Wazy postanowienia unii w Hadziaczu. wojna podjazdowa, traktat w Radnot, układy welawskobydgoskie, pokój oliwski obrony Jasnej Góry (1655 r.), klęski pod kozackie wyjaśnia, dlaczego Kozacy sprzymierzyli się z Rosją omawia przebieg i skutki wojny z Rosją o Ukrainę. dominium Maris Baltici, regimentarz, śluby lwowskie kapitulacji pod Ujściem i w Kiejdanach (1655 r.), konfederacji w etnicznej Kozaków zaporoskich w XVI i XVII w. terminu: traktat wileński układu szwedzkobrandenburskiego (1656 r.), rozejmu w Niemieży (1656 r.) postacie: Krzysztofa ocenia znaczenie unii w Hadziaczu dla stosunków polskokozackich. i ocenia postawy magnatów w obliczu zagrożenia państwowości polskiej ocenia postawy Polaków i króla Jana Kazimierza w czasie potopu szwedzkiego.
międzynarodow ej Rzeczypospolitej traktat rozbiorowy w Radnot i jego konsekwencje koniec wojny i pokój w Oliwie zmiany w polskiej armii prześladowania protestantów omawia przyczyny najazdu szwedzkiego postanowienia pokoju oliwskiego. Gołębiem (1656 r.), bitwy pod Warką (1656 r.), traktatu w Radnot (1656 r.), układów welawskobydgoskich (1657 r.) postacie: Karola X Gustawa, Stefana Czarnieckiego, Augustyna Kordeckiego działania wojenne w czasie potopu szwedzkiego wyjaśnia, dlaczego obrona Jasnej Góry stała się punktem zwrotnym w przebiegu działań wojennych ze Szwecją postawy Polaków i króla Jana Kazimierza w czasie potopu szwedzkiego. Tyszowcach i Łańcucie (1655 r.), ślubów lwowskich Jana Kazimierza (1656 r.), bitwy pod Prostkami (1656 r.), wygnania arian z Polski (1658 r.) postacie: Hieronima Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła, Wincentego Gosiewskiego główne kierunki działań wojsk szwedzkich w 1655 r. przykłady sukcesów oręża polskiego w walce ze Szwedami opisuje, jakie znaczenie dla państwa polskiego miały traktaty welawsko-bydgoskie wyjaśnia, dlaczego doszło do Opalińskiego, Andrzeja Karola Grudzińskiego, Fryderyka Wilhelma, Jerzego II Rakoczego zmiany w polskie armii XVII w. sytuację międzynarodową Rzeczypospolitej przed potopem szwedzkim i w jego czasie.
6. Wojna domowa i król Piast Rzeczpospolita po potopie szwedzkim plany reform Jana Kazimierza i problem następstwa tronu rokosz Lubomirskiego elekcja Michała Korybuta Wiśniowieckiego konflikt króla z malkontentami początek konfliktu z Turcją terminu: liberum veto, pokój w Buczaczu pierwszego liberum veto (1652 r.), traktatu w Buczaczu (1672 r.) postacie: Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana Sobieskiego omawia przyczyny i skutki wojny z Turcją. abdykacji Jana Kazimierza (1668 r.), elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669 r.), wojny z Turcją (1672 r.) postać Władysława Sicińskiego zmiany terytorialne po traktacie w Buczaczu sytuację Rzeczypospolitej po potopie szwedzkim omawia okoliczności objęcia tronu Rzeczypospolitej przez Michała Korybuta Wiśniowieckiego. prześladowania protestantów i jakie były tego skutki. Związek Święcony, Związek Pobożny, malkontenci rokoszu Lubomirskiego (1665 1666 r.), zawarcia Związku Święconego (1661 r.) i Pobożnego (1662 r.), bitwy pod Mątwami (1666 r.), zdobycia Kamieńca Podolskiego przez Turków (1672 r.) postać Jerzego Sebastiana Lubomirskiego program reform proponowany przez Jana Kazimierza i reakcję szlachty polskiej bitew pod Bracławiem i Kalnikiem (1671 r.), konfederacji pod Szczebrzeszynem (1673 r.) postacie: Filipa Wilhelma, Karola Lotaryńskiego omawia wpływ konfliktu króla Jana Kazimierza z opozycją magnacką na funkcjonowanie państwa konflikt króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego ze stronnictwem profrancuskim omawia zmiany w polskiej polityce zagranicznej i ich wpływ na funkcjonowanie zna datę buntu Piotra Doroszenki (1671 r.) postać Piotra Doroszenki ocenia realną możliwość realizacji reform Jana Kazimierza.