Pszenżyto ozime Pszenżyto jest młodym rodzajem zboża, uzyskanym przez hodowców na skutek skrzyżowania pszenicy z żytem. W Polsce pierwsze odmiany rolnicze pszenżyta zarejestrowano w latach 80. XX w. Ziarno wykorzystuje się na cele paszowe. Można być także surowcem do produkcji bioetanolu. Wymagania klimatyczno-glebowe Temperatura Pierwsze odmiany ozime pszenżyta charakteryzowały się bardzo słabą zimotrwałością. Obecnie zarejestrowane odmiany nie ustępują pod tym względem innym gatunkom, np. pszenicy, a ich uprawa jest możliwa na terenie całego kraju. Pszenżyto zaczyna kiełkować w temperaturze 2-6 C. Dobremu rozwojowi jesienią (krzewieniu) i hartowaniu roślin sprzyja średnia dobowa temperatura około 14 C, a przed zimą około 8 C. Wiosną, ze względu na nieco wyższe wymagania termiczne, pszenżyto rozpoczyna wegetację później aniżeli żyto. Opady Wymagania wodne pszenżyta ozimego są niewielkie. Największe zapotrzebowanie na wodę rośliny wykazują w stadiach strzelania w źdźbło i kłoszenia. Bardzo niekorzystne są
natomiast nawet niezbyt intensywne opady w okresie dojrzewania ze względu na bardzo wysoką podatność tego gatunku na porastanie. Gleba Wymagania glebowe pszenżyta można określić jako pośrednie między pszenicą a żytem, aczkolwiek są bardziej zbliżone do wymagań pszenicy. Pszenżyto plonuje najlepiej na kompleksach pszennych - bardzo dobrym i dobrym oraz żytnim bardzo dobrym, na glebach zaliczanych do kasy bonitacyjnej od I do IV a. Jednak ekonomicznie najbardziej uzasadniona wydaje się uprawa pszenżyta na kompleksie żytnim bardzo dobrym, gdzie plonuje lepiej niż pszenica, żyto i jęczmień. Dobór odmiany W 2016 r. zarejestrowanych było 43 odmian pszenżyta ozimego. W przypadku tego gatunku ważniejszym kryterium dzielącym odmiany na grupy jest wysokość roślin. Wyróżniamy odmiany tradycyjne - wysokie i krótkosłome. Wszystkie odmiany są wyhodowana w Polsce. W tabeli podano wybrane wyniki z doświadczeń PDO, które charakteryzują plon i mrozoodporność odmian. Przykłady odmian pszenżyta ozimego. Wg COBORU 2007 r. Odmiana Grupa Przeciętny plon [t/ha] Mrozoodporność skala 1-9 Algoso 9,7 5 Kazo 9,0 5,5 Moderato 9,3 5 odmiany Pawo 9 3 6 wysokie Todan 9,1 5 Trismart 9,4 6 Witon 9,3 5,5 Baltiko 9,4 4 odmiany Grenado 9,2 6 krótkosłome Wolta rio 8,9 5 Wielkość plonu poszczególnych odmian uzyskano przy tzw. wysokim poziomie agrotechniki, tzn. nawożenie azotem w dawce średnio 130 kg N na 1 ha, stosowanie dolistnych preparatów wieloskładnikowych (łącznie z fungicydami), ochrona przed wyleganiem (1 zabieg) i chorobami (2 zabiegi). W uzasadnionych przypadkach (w razie konieczności) stosowano dodatkowo regulator wzrostu i fungicyd.
Agrotechnika Dobór przedplonu Wymagania pszenżyta co do przedplonu są podobne do wymagań pszenicy. Dobry przedplon pod pszenżyto ozime powinien zostawić glebę wolną od chwastów, zasobną w składniki pokarmowe, o gruzełkowatej strukturze. Powinien także być zbierany na tyle wcześnie, aby umożliwić siew pszenżyta w optymalnym terminie agrotechnicznym. Najlepsze przedplony: groch, bobik odmian samokończących, rzepak, ozime mieszanki zbożowo-motylkowate. Dobrym przedplonem są ziemniaki wczesne i średnio wczesne uprawiane na oborniku, a ze zbóż - owies. Najgorszymi przedplonami dla pszenżyta są: pszenżyto, pszenica i żyto. Uprawa roli Uprawa gleby pod pszenżyto jest taka, jak pod pszenicę ozimą. Nawożenie PH Do 4,5 bardzo kwaśne 4,6-5,5 kwaśny 5,6-6,5 lekko kwaśny 6,6 7,2 obojętny Pow. 7,2 - zasadowe Pszenżyto jest zbożem lepiej tolerującym zakwaszenie gleby niż pszenica czy jęczmień, jednak nawożenie pszenżyta daje najlepsze efekty w stanowiskach o odczynie od obojętnego do lekko kwaśnego. Dlatego w uprawie tego zboża na glebach o niskim odczynie (ph < 5,5) konieczne jest wapnowanie, najlepiej wapnem magnezowym po zbiorze przedplonu, a w najgorszym przypadku przed orką przedsiewną. Nawożenie fosforem i potasem Podobnie jak w przypadku innych gatunków, tak i tu optymalne dawki nawozów fosforowych i potasowych należy ustalać na podstawie potrzeb pokarmowych roślin i naturalnej zasobności gleb w te składniki. Fosfor i potas można stosować w całości przedsiewnie w formie nawozów stałych, pojedynczych bądź wieloskładnikowych. Nawozy te po zastosowaniu należy płytko wymieszać z glebą.
Nawożenie azotem Pszenżyto charakteryzuje się dużą zawartością białka w ziarnie, dlatego ma duże zapotrzebowanie na azot. Na wytworzenie 5 t ziarna wraz z odpowiednią ilością słomy pobiera 135 kg azotu. Stosowanie azotu zależy od stanowiska. Po przedplonach niezbożowych nie jest potrzebne stosowanie azotu jesienią, a nawet jest ono niewskazane. Natomiast po przedplonie zbożowym, szczególnie w przypadku pozostawionej dużej ilości słomy na polu, powinno się zastosować niewielką dawkę azotu (30-40 kg N/ha) w celu przyspieszenia mineralizacji resztek pożniwnych. Wiosną, podobnie jak w przypadku pszenicy, celowe jest dzielenie dawki azotu na trzy części. Pierwszą część wiosennej dawki trzeba zastosować jak najwcześniej, tuż po ruszeniu wegetacji, w celu zwiększenia ilość źdźbeł produktywnych (zakończonych kłosami). Drugą część stosuje się w okresie strzelania w źdźbło (KD 32-35). Wpłynie ona dodatnio na liczbę ziarniaków w kłosach. Trzecią część dawki zaleca się stosować w okresie rozwiniętego liścia flagowego, w stadium kłoszenia (KD 40-59). Wpłynie ona na zwiększenie masy ziarniaków i zawartości białka w ziarnie. Trzecią część dawki azotu można zastosować zarówno w formie nawozów stałych doglebowo, jak i w formie płynnej nalistnie. Siew Pszenżyto ozime, podobnie jak żyto, jest jednym z bardziej wrażliwych zbóż na termin siewu. Pszenżyto powinno zakończyć krzewienie jesienią. Może też krzewić się wiosną, ale plon jest wtedy mniejszy, gdyż liczba źdźbeł kłosonośnych jest mniejsza. Opóźniony siew wpływa na zmniejszenie krzewistości ogólnej i krzewistości produktywnej. Optymalny termin siewu zależy także od regionu Polski. W północno-wschodniej części kraju (V) siew trzeba wykonać w okresie 10-20 września, w Polsce centralnej (III) - 15-25 września, w części zachodniej (II) - 20-30 września. Natomiast w rejonie północno-zachodnim Polski (I) siew pszenżyta można wykonać w okresie 20 września do 5 października. Terminy siewu pszenżyta ozimego w poszczególnych regionach Polski.
Ilość wysiewu pszenżyta ozimego jest warunkowana zarówno czynnikami środowiskowymi, jak i terminem siewu i odmianą. Zalecana ilość ziaren na 1 m 2 mieści się w granicach 350-650. Najmniejszą ilość wysiewu (350-450 ziaren na 1m 2 ) stosuje się na glebach kompleksów pszennych i dla odmian silniej krzewiących się, wysiewanych w optymalnym terminie. Na glebach kompleksów żytnich oraz przy opóźnionym terminie siewu wskazane jest zwiększenie ilości wysiewu od 500 do 600 ziaren na 1 m 2, a nawet do 650 na najsłabsze. Zabiegi pielęgnacyjne Chwasty Pszenżyto uprawiane w dobrym stanowisku, np. po okopowych, jest konkurencyjne w stosunku do chwastów. Jednak w uprawie po przedplonie zbożowym trzeba liczyć się z koniecznością zwalczania chemicznego chwastów. Miotłę zbożową i inne chwasty ozime, podobnie jak w przypadku innych zbóż ozimych, najlepiej zwalczać jesienią. Bronowanie wiosenne nie jest wskazane. Choroby Do niedawna pszenżyto było uznawane za gatunek stosunkowo mało podatny na choroby, chociaż może być atakowany przez patogeny pszenicy i żyta. Ostatnio jednak, prawdopodobnie ze względu na zwiększającą się powierzchnie uprawy tego zboża, intensyfikację nawożenia i ogólny wzrost presji infekcyjnej chorób wzrasta również porażenie pszenżyta chorobami. Dlatego coraz częściej zachodzi potrzeba stosowania w okresie wegetacji fungicydów. Ochronę chemiczną trzeba rozpocząć od zaprawiania ziarna przeciwko chorobom atakującym młode rośliny od najwcześniejszych stadiów rozwojowych. Wiosną po ruszeniu wegetacji powinno się zastosować środki chroniące
rośliny przed chorobami podstawy źdźbła, źdźbeł i liści. W okresie rozwoju liścia flagowego lub kłoszenia można zastosować środki przeciwko chorobom liści i kłosów. Charakterystykę tych szkodników można znaleźć w atlasach wydanych przez firmy chemiczne oraz w Internecie. Szkodniki W pszenżycie mogą występować szkodniki takie jak w pszenicy ozimej. Dlatego też zasady ich zwalczania są takie same jak dla pszenicy. Charakterystykę tych szkodników można znaleźć w atlasach wydanych przez firmy chemiczne oraz w Internecie.