PROBLEMY ZDROWOTNE OSÓB STARSZYCH (PO 65 ROKU ŻYCIA) I ZAPOTRZEBOWANIE NA REHABILITACJĘ W WARUNKACH DOMOWYCH SENIORS HEALTH PROBLEMS (AFTER 65 YEARS OLD) AND DEMAND FOR REHABILITATION IN A HOME CONDITION. mgr. Katarzyna Doktór E-mail; belaradio@wp.pl
Wprowadzenie W wielu państwach na świecie przybywa osób w starszym wieku. Mały przyrost naturalny, poprawa warunków życia, postępy nauk medycznych to, czynniki, które przyczyniają się do wzrostu liczby osób po 60 roku życia. Część osób po 60 roku życia zaczyna odczuwać różnego typu dolegliwości, które ograniczają aktywne życie. Dolegliwości te mają różny charakter i w części przypadków wymagają nie tylko konsultacji lekarskiej, ale pomocy fizjoterapeuty. Choroby dotykające ludzi starszych powodują nie tylko pogorszenie jakości życia tych osób. Brak pomocy w różnym zakresie dotyka także inny z wymiarów, równie ważny co fizyczny, a mianowicie wymiar psychiczny. Rehabilitacja schorzeń osób starszych powoduje, iż następuje poprawa stanu zdrowia. Obserwuje się coraz większe zapotrzebowanie na rehabilitację nie tylko w warunkach ambulatoryjnych, ale także domowych.
Cel pracy, materiał i metody badań Aim of the study, material and test methods. Celem niniejszej pracy jest ukazanie problemów zdrowotnych osób starszych oraz ich zapotrzebowania na rehabilitację w warunkach domowych. Zapotrzebowanie na rehabilitację po 65. to sprawa indywidualna każdego człowieka. Stan zdrowia każdego człowieka zależy od wielu czynników, choć ludzie starsi zapadają częściej na różnego typu schorzenia, niż młodsze roczniki. Stąd rodzi się potrzeba zapewnienia nie tylko właściwej opieki ludziom starszym, ale także rehabilitacji, jeżeli pojawi się taka konieczność. Analizie zostały poddane opracowania książkowe oraz artykuły z czasopism poświęcone problematyce zdrowotnej osób starszych po 60. roku życia i ich zapotrzebowania na rehabilitację The aim of this work is to show the health problems of older people and their needs for rehabilitation at home. The demand for rehabilitation after the 65th is an individual matter of every human. The health status of each person depends on many factors, but older people often are passed to various types of diseases than younger generations. Hence the need to ensure not only the proper care of the elderly, but also rehabilitation, if the need arises. The analysis has been the development of books and magazine articles devoted to health issues of the elderly over 60 years old and their demand for rehabilitation.
Wyniki Dzisiejsze czasy charakteryzują się tym, iż najczęściej starość łączy się z występowaniem chorób przewlekłych. Starość tego typu przejawia się, m.in. przyspieszeniem procesu starczego i zwyrodnieniowego, a także występowaniem chorób współistniejących. Najczęstsze przyczyny zgonu osób starszych to: choroby serca, nowotwory różnego typu, choroba Alzheimera, zapalenie płuc, udary. Jeżeli chodzi o starość prawidłową, to jest ona uwarunkowana różnorodnymi czynnikami, takimi jak: genetycznymi, środowiskowymi, zdrowotnymi, a także trybem życia. Wielu starszych ludzi charakteryzuje zmniejszona odporność, osłabienie reakcji obronnych, współwystępowanie wielu chorób (polipatologia), niestabilność środowiska wewnętrznego, a także zmienione oddziaływanie leków. Praktyka dnia codziennego dowodzi, iż zacieraniu ulegają charakterystyczne objawy chorobowe. Niekiedy pojawiają się objawy nietypowe, a taka sytuacja bez wątpienia znacznie utrudnia rozpoznanie, a także skuteczne leczenie jednostki chorobowej.
Potrzeby ludzi zamykają się w różnych aspektach codziennego życia. Ludzie starsi zapadają na szereg chorób somatycznych. Są to między innymi choroby infekcyjne, które są związane z obniżeniem odporności organizmu, choroby układu sercowo-naczyniowego, oddechowego i pokarmowego, choroby narządu ruchu, a także układu hormonalnego - przede wszystkim cukrzycę. Niekiedy ludzie starsi zapadają na kilka schorzeń, co staje się istotnym problemem wpływającym nie tylko na zdrowie fizyczne, ale także psychiczne. Młodzi ludzie dość często źle znoszą różnego typu choroby, które ich dotknęły. Dlatego warto zwrócić uwagę na tę grupę społeczną, która z racji wieku zapada częściej na choroby, niż młodsza część społeczeństwa. Istotną rolą w przywracaniu do życia w społeczeństwie, w tym osób starszych, pełni rehabilitacja.
Lekarze podkreślają, iż dość powszechnie występującym schorzeniem ludzi starszych jest miażdżyca tętnic, w dalszej kolejności osteoporoza. Schorzenie to polega na ubytku substancji organicznych oraz mineralnych kości. Osteoporoza stwarza niebezpieczeństwo złamania kręgów lub kości długich. Statystyki lekarskie wykazują, iż dość często występuje również zwyrodnienie stawów, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma płuc. Zauważalne jest większe występowanie części nowotworów oraz psychicznych zespołów o charakterze otępiennym. Zaburzeniami psychicznymi, które pojawiają się u części osób w wieku starszym, są demencja oraz depresja. Demencja to synonim starzenia się mózgu. Zaburzenie to dotyczy całej osobowości, pamięci oraz intelektu. Przyczyną demencji u osób starszych jest najczęściej miażdżyca tętnic mózgowych, a także choroba Alzheimera.
Głównym celem rehabilitacji jest utrzymanie lub przywrócenie zdolności do samodzielnego funkcjonowania, przede wszystkim w zakresie głównych czynności życia codziennego. Rehabilitacja ma również za zadanie usprawnienie poszczególnych narządów oraz układów, w których występuje dysfunkcja. Nie trzeba dodawać, iż duże znaczenie ma rehabilitacja jeżeli chodzi o poprawę jakości osób, które osiągnęły wiek zaliczający ich do osób starszych. Uważa się, iż u osób starszych, które zostały objęte procesem usprawniania, zastosować można różne formy oddziaływań terapeutycznych. Może to być kinezyterapia, fizykoterapia, a także terapia zajęciowa. Nadmienić należy, iż wykorzystanie w praktyce wymienionych oddziaływań terapeutycznych pozwala na właściwe, a także nieinwazyjne postępowanie usprawniające. Celem każdej przeprowadzanej rehabilitacji jest także ograniczenie czasu trwania niesprawności pacjenta. Współpracując z lekarzem, rehabilitant może stosować takie metody rehabilitacji, które pozwolą na maksymalne osiągnięcie założonego celu. Poznając historię schorzenia, rehabilitant planuje odpowiednią metodę rehabilitacji, a także zestaw ćwiczeń, które mogą przynieść najlepszy rezultat.
Zabiegi fizjoterapeutyczne w warunkach domowych udzielane są pacjentom: w stanie wegetatywnym lub apalicznym; z zaburzeniami funkcji motorycznych, których przyczyną jest, m.in. ogniskowe uszkodzenie mózgu, ciężkie uszkodzenia centralnego i obwodowego układu nerwowego, uszkodzenie rdzenia kręgowego, choroby przewlekłe postępujące, przede wszystkim: miopatie, choroba Parkinsona, zapalenie wielomięśniowe, rdzeniowy zanik mięśni, guzy mózgu, procesy demielinizacyjne, kolagenozy, przewlekłe zespoły pozapiramidowe, reumatoidalne zapalenie stawów; choroby zwyrodnieniowe stawów biodrowych lub kolanowych, po zabiegach endoprotezoplastyki stawu - przez okres 6 miesięcy od dnia wykonania operacji; urazy kończyn dolnych - przez okres 6 miesięcy od dnia powstania urazu.
Każda wykonywana czynność życia codziennego wymaga dość częstej zmiany pozycji, również w operowanym stawie. Zaznaczyć należy, iż pozycja siedząca, przede wszystkim siadanie oraz wstawanie są bardzo niebezpieczne. W tym przypadku będzie pomocny fizjoterapeuta, który może nauczyć starszą osobę nie tylko metod właściwego poruszania się, siadania i wstawania, ale także ćwiczeń, które będą pomocne przy dalszym usprawnianiu. Osoby starsze bardzo chętnie wykonują ćwiczenia, które fizjoterapeuta zaleca. Jest to bardzo ważny czynnik, który pomaga w rehabilitacji. Seniorzy po tak ciężkim zabiegu, jakim jest bez wątpienia wymiana stawu biodrowego, chcą ponownie samodzielnie poruszać się. Jednakże potrzebna jest im rehabilitacja, która pomoże nie tylko w usprawnianiu, ale nauczy określonych nawyków, które będą pomocne w zachowaniu właściwych zachowań. Jak wcześniej podkreślano, także dla starszych osób ważne jest zachowanie higieny osobistej oraz możliwość samodzielnego wykonywania czynności fizjologicznych. Rehabilitant mając bezpośredni kontakt z osobą starszą, podejmuje rozmowę, która dla chorego może mieć bardzo ważne znaczenie. Znaczenie rehabilitacji w stosunku do osób starszych może mieć znaczenie wielowymiarowe, co trzeba mieć na uwadze.
Rehabilitacja osób starszych, które zapadły na określoną jednostkę chorobową (jednostki chorobowe), jest zajęciem wymagającym cierpliwości i zrozumienia nie tylko ze strony fizykoterapeuty. Osoba starsza chce w wielu przypadkach pomóc, gdyż chce jak najszybciej wrócić do stanu, który pozwala samodzielnie się poruszać. Jest to zadanie trudne, jednakże w wielu przypadkach kończy się pełnym sukcesem. Populacja ludzi starszych we współczesnych czasach systematycznie rośnie. Nie wszystkie osoby starsze czują brzemię lat, które przeżyły. Jednakże w okresie starości seniorów zaczynają dotykać różnorodne schorzenia, które wymagają opieki i rehabilitacji. Liczba osób starszych, które poddawane są zabiegom rehabilitacyjnym rośnie. Nie znaczy, iż są to schorzenia, które wymagają znacznej liczby zabiegów rehabilitacyjnych, są wynikiem groźnych chorób. Człowiek starszy wymaga specyficznego podejścia ze strony osób, które podjęły się przeprowadzenia rehabilitacji. Fizjoterapeuta musi być osobą empatyczną, wsłuchiwać się w to, co mówi osoba starsza. Ważne jest, by złapać tzw. kontakt z osobą, którą fizjoterapeuta ma usprawniać. Jest to bardzo ważny element udanej współpracy.
Ryc. 1. Współczesny podział okresu starości Młodzi starzy Współczesny podział okresu starości Starzy starzy Długowieczni
Ryc. 2. Główne cele rehabilitacji Usprawnienie poszczególnych narządów i układów Główne cele rehabilitacji Poprawa jakości życia Ograniczenie czasu niesprawności pacjenta
Ryc. 3. Warunki finansowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia zabiegów rehabilitacyjnych w warunkach domowych Warunki finansowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia zabiegów rehabilitacyjnych w warunkach domowych Stan wegetatywny lub apaliczny Zaburzenia funkcji motorycznych
Wnioski Conclusion liczba osób starszych wzrasta w wielu państwach, w tym w Polsce; po 60 roku życia wiele starszych osób zapada na schorzenia, które utrudniają życie w wielu wymiarach; większa liczba osób po 60. roku życia sprawia, iż wzrasta zapotrzebowanie na rehabilitację również w warunkach domowych; dzięki rehabilitacji poprawia się nie tylko kondycja fizyczna starszych osób, ale także psychiczna the number of older people is increasing in many countries, including Poland after 60 years many older people falls on the conditions that make their life difficult in many ways increased number of people over 60 years old, makes an increasing demand for well rehabilitation at home through rehabilitation improves not only the physical condition of the elderly, but mental condition as well
Bibliografia [1] Dragan A.: Starzenie się społeczeństwa polskiego i jego skutki, Biuro Informatyki, Dział Edycji i Poligrafii, Warszawa, 2011 [2] Leszczyńska-Rejchert A.: Człowiek starszy - jego wspomaganie, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego, Olsztyn, 2010 [3] Szarota Z.: Gerontologia społeczna i oświatowa, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków, 2004 [4] Łój G.: Rehabilitacja a jakość życia osób w starszym wieku. Gerontologia Polska, 2007, 4: 153 [5] Istrati J., Kocot-Kępska, Gądek A.: Zespoły bólowe narządu ruchu - leczenie. Terapia, 2010, 12-12: 27-34