TESTY PIŁKARSKIEJ SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ ANGIELSKIEGO I NIEMIECKIEGO ZWIĄZKU PIŁKI NOśNEJ

TESTY PIŁKARSKIEJ SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ ANGIELSKIEGO I NIEMIECKIEGO ZWIĄZKU PIŁKI NOśNEJ TŁUMACZENIE I OPRACOWANIE Dr Miłosz Stępiński Instytut Kultury Fizycznej Uniwersytet Szczeciński

2 PROPOZYCJA OCENY PIŁKARSKIEJ SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ - THE SOCCER STAR CHALLENGE OPRACOWANY PRZEZ ANGIELSKĄ FEDERACJĘ PIŁKI NOśNEJ Przez kontrolę efektów szkolenia, zdaniem Talagi (1999b) naleŝy rozumieć sprawdzenie i weryfikację pracy wykonywanej przez zawodników, która dokonywana jest przez trenera lub fachowców w danej dyscyplinie sportowej. Jednym z jej zadań jest sprawdzenie aktualnego poziomu techniki, moŝliwości działań taktycznych i cech motorycznych. Jedną z metod analizy i kontroli efektów treningowych są próby sprawności fizycznej za pomocą specjalnie opracowanych testów. W piłce noŝnej najczęściej ocenie podlegają poziom sprawności ogólnej, specjalnej i psychicznej. Sprawność ogólna w testach najczęściej powiązana jest ze sprawnością ukierunkowaną, i badana jest na ogół za pomocą prób oceniających zdolności kondycyjne bez piłki. Sprawność specjalna obejmuje sprawności techniczną i taktyczną. Największe znaczenie ma kontrola jej poziomu w szkoleniu piłkarskim dzieci i młodzieŝy. W tym celu najczęściej wykorzystuje się testy sprawności technicznej zawierające elementy występujące w grze takie jak: dokładność uderzeń, przyjęć i prowadzenia piłki. W Polsce na co dzień trenerzy grup młodzieŝowych stosują własne testy lub opierają się na wystandaryzowanych i znormalizowanych bateriach testów takich jak: testy sprawności technicznej INKF, Talagi, czy Odznaka młodzieŝowa PZPN. Polska nie jest jednak jedynym krajem w którym prowadzi się próby opracowania testów piłkarskiej sprawności technicznej. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie propozycji prób oceniających poziom sprawności technicznej w piłce noŝnej opracowanych przez specjalistów zrzeszonych w Angielskiej Federacji Piłki NoŜnej. Projekt The Soccer Star Challenge W latach 80 zeszłego stulecia w Anglii na zlecenie Angielskiej Federacji Piłki NoŜnej (Football Association FA) opracowano projekt The Soccer Star Challange, którego załoŝeniem było ocenienie poziomu sprawności technicznej młodych zawodników uprawiających w Anglii piłkę noŝną (www.fa-soccerstar.com, www.the-fa.org) a pośrednio takŝe, wyszukanie w kraju piłkarsko uzdolnionej młodzieŝy. W tym celu opracowano zestaw 6 prób oceniających, zdaniem angielskich specjalistów futbolu, najwaŝniejsze elementy techniki gry piłkarza noŝnego. Wszystkie próby przystosowane są do przeprowadzenia

3 zarówno w hali sportowej, boisku piłkarskim jak i na dowolnym równym placu o wymiarach co najmniej 30 x 40 m.. Do przeprowadzenia testu potrzeba tylko 5 piłek i kilku znaczników. Do przebadania 12 osób wystarczy 1 godzina. Próby zostały sprawdzone pod względem rzetelności i trafności w katedrze Statystyki Społecznej Uniwersytetu w Southampton przez zespół badawczy po kierownictwem prof. Tima Holta. Badania pilotaŝowe przeprowadzone na ponad 10 tys. dzieci w wieku między 6-16 lat (zarówno uprawiających jak i nie piłkę noŝną w klubach) potwierdziły 90% rzetelność i ponad 90% trafność omawianego testu. Dla kaŝdej próby opracowano normy przeznaczone dla poszczególnych kategorii wiekowych między 6 a 16 rokiem Ŝycia, które są nieustannie aktualizowane od 1988 roku. Za kaŝdą próbę badany otrzymuje punkty, które następnie przelicza się na tzw., gwiazdki w tabelach poszczególnych grup wiekowych (patrz załączniki) Za perfekcyjne wykonanie próby moŝna otrzymać maksymalnie 6 gwiazdek. 1 Dzięki temu, Ŝe test jest za pośrednictwem Internetu ogólnie dostępny dla wszystkich zainteresowanych trenerów piłki noŝnej, do chwili obecnej 20 000 trenerów przebadało juŝ ponad 500 tyś. młodych piłkarzy w ponad 20 krajach świata. W ten sposób powstał, zdaniem autorów testu, największy na świecie test piłkarskiej sprawności technicznej. Jednocześnie Autorzy testu podkreślają, Ŝe wyniki prób nie pozwolą przewidzieć ani udowodnić, który z badanych jest lub w przyszłości będzie wielkim piłkarzem. Na ostateczny sukces w futbolu składa się bowiem wiele czynników jak choćby właściwości psychiczne czy fizyczne. Bateria testów Soccer Star Challenge jest natomiast w stanie określić poziom piłkarskiej (ukierunkowanej) sprawności fizycznej (test zwinności) i umiejętności piłkarskich, które są podstawą współczesnego piłkarza. Test składa się z 6 następujących prób: PROWADZENIE PIŁKI Zawodnik ma za zadanie poprowadzić piłkę dowolną częścią stopy na dystansie 30 yardów (27,43 m.) od linii startu do linii mety (rys. 1). Pomiar czasu rozpoczyna się wraz z przekroczeniem linii STARTU, a kończy w momencie przekroczenia przez piłkę linii mety na wysokość nie większej niŝ 60 cm. Zawodnik moŝe piłkę prowadzić do linii mety, albo ją w jej kierunku uderzyć, jednak dopiero po przebiegnięciu linii AB (oddalonej od mety o 10 yardów 9,14 m). Próbę zawodnik wykonuje 1 raz. Ewentualne powtórzenie moŝe nastąpić jedynie 1 6 poziom (gwiazdka) reprezentuje 1% - najlepszych wśród wszystkich przebadanych piłkarzy w kraju.

4 wtedy, gdy badany nie ukończył próby w prawidłowy sposób, czyli np. uderzył piłkę za linię mety przed przekroczeniem linii AB, uderzył piłkę za wysoko, poślizgnął się lub upadł. ZWROTY Z PIŁKĄ Zawodnik ma za zadanie wykonać jak najszybciej 9 zwrotów z piłką 3 róŝnymi sposobami między liniami o długości 4,57 m oddalonymi od siebie o 4,57 m. Pomiar czasu rozpoczyna się wraz z poruszeniem piłki leŝącej na linii przez badanego zawodnika. Zawodnik musi poprowadzić piłkę od linii A do linii B (rys. 2), a następnie (gdy pika przekroczy całym obwodem linię B) wykonać zwrot i poprowadzić piłkę z powrotem do linii A. Zawodnik kończy próbę przekraczając linię A i zatrzymując piłkę stopą. Próbę wykonuje się 1 raz. W przypadku, gdy badany nie ukończył próby w prawidłowy sposób (poślizgnął się, przewrócił, nie przekroczył linii lub zatrzymał piłki za linią) próbę naleŝy powtórzyć. Drugie błędne wykonanie oznacza dyskwalifikację zawodnika.

5 DRYBLING Zawodnik stoi z nogą na piłce na linii STARTU (między pkt. X/Y) i ma za zadanie wykonać drybling po określonym torze (rys. 3). Odmierzanie czasu rozpoczynamy w momencie, gdy badany przekroczy linię startu. Zawodnik ma po kolei dobiegać z piłką do punktów A, B, C i D, a następnie przebiec linię METY (między pkt. E/F) i zatrzymać za nią piłkę. Badany nie obiega pachołków a jedynie wykonuje przed nimi zwrot w taki sposób by piłka całym obwodem przekroczyła linię 1 i 2. Pachołków nie wolno dotknąć piłką. W przypadku, gdy badany nie ukończył próby w prawidłowy sposób (poślizgnął się, przewrócił, obiegł lub dotknął któregoś z pachołków, nie zatrzymał piłki lub nie przebiegł linii mety próbę musi powtórzyć. Drugie błędne wykonanie oznacza dyskwalifikację zawodnika. UDERZENIA PIŁKI GŁOWĄ Zawodnik ma za zadanie uderzyć głową dorzuconą z linii XY (rys. 4) piłkę do pełnowymiarowej bramki. Piłka moŝe się maksymalnie 1 raz odbić od ziemi zanim wpadnie do bramki. Bardzo istotna jest jakość dorzuconej piłki. Dlatego teŝ, sugeruje się by wszystkie dorzuty wykonywał samodzielnie trener oburącz od dołu na wysokość głowy badanego. JeŜeli mimo to badany uzna, Ŝe jakość dogranej piłki jest niezadowalająca, moŝe prosić o powtórzenie dorzutu. Zawodnik startuje z linii CD i musi uderzyć piłkę głową przed linią AB. Próbę badany wykonuje 3 razy. Liczy się ilość zdobytych w ten sposób goli. W przypadku, gdy badany przekroczy linię AB, nie trafi w bramkę lub piłka wleci do bramki po drugim odbiciu od ziemi bramki nie uznaje się. Na rys. 4, przedstawiono poszczególne odległości dla kaŝdej grupy wiekowej. W wersji uproszczonej zamiast bramki moŝna ustawić tyczki lub pachołki, wtedy jednak trener musi samemu osadzić czy uderzona głową piłka wleciała do bramki.

6 UDERZENIA PIŁKI STOPĄ Zawodnik ma za zadanie uzyskać jak największą ilość punktów za uderzenie piłki stopą do pełnowymiarowej bramki (bez siatki) jak najdalej od miejsca uderzenia tzw. po długim słupku. W odległości 3 metrów od kaŝdego słupka bramki ustawione są pachołki. Na środku bramki stoi tyczka z flagą. Za bramką oznaczone są równieŝ dwie tzw. linie mocy oddalone od linii bramkowej odpowiednio o 4,57 i 9,14 m. Zawodnik stoi z piłką na linii pola karnego na równi z pachołkiem. Na własny sygnał uderza piłkę do przodu i zanim piłka przekroczy linię A (oddaloną od linii pola karnego o 3 m) za drugim kontaktem uderza poruszającą się futbolówkę w stronę bramki prostym lub wew. podbiciem stopy (rys. 5). JeŜeli zawodnik uderzy piłkę czubem buta lub wewnętrzną częścią stopy (po ziemi) lub przekroczy linię A zanim uderzy piłkę próbę naleŝy powtórzyć, ale tylko 1 raz. Punktacja jest następująca: - 3 pkt. za uderzenie w bramkę między tyczką na środku bramki a dalszym słupkiem bramki.

7-2 pkt. - za uderzenie w bramkę między tyczką na środku bramki a bliŝszym słupkiem bramki - 1 pkt za uderzenie niecelne piłki między dalszym słupkiem bramki a dalszym pachołkiem poniŝej wysokości poprzeczki, za trafienie dalszego słupka bramki. - 0 pkt. za uderzenie niecelne (inne niŝ opisane wyŝej), za powtórne nieprawidłowe wykonanie próby (uderzenie piłki np. szpicem lub wewnętrzną częścią stopy, uderzenie piłki poza linią A, uderzenie piłki stojącej itd.) Badany wykonuje po trzy uderzenia z prawej (tylko prawa noga) i lewej (tylko lewa noga) strony bramki. PowyŜsze zasady dotyczą tylko zawodników do 8 roku Ŝycia. 9 i 10-latkowie, aby uzyskać 1,2 lub 3 punkty muszą uderzyć piłkę tak, by ta przekroczyła linię mocy 4,57 m za bramką. Zawodnicy od 11 roku Ŝycia wzwyŝ muszą uderzyć piłkę poza linię mocy 9,14 m. JeŜeli piłka po uderzeniu nie przekroczy wymaganej linii przyznaje się badanemu 0 pkt. BIEG BEZ PIŁKI Zawodnik ma za zadanie przebiec jak najszybciej z linii STARTU (między pkt. X/Y) dookoła markerów A, B, C i D do linii METY (między pkt. E/F). Zawodnik startuje na komendę GOTÓW START. Czas jest zatrzymywany w momencie, gdy badany przekroczy linię mety (rys. 6). Próbę zawodnik wykonuje 1 raz. Ewentualne powtórzenie

8 moŝe nastąpić jedynie wtedy, gdy badany nie ukończył próby w prawidłowy sposób tj.: np. upadł, poślizgnął się lub nie obiegł któregoś z pachołków. Śledząc fachowa literaturę przedmiotu dotyczącą zagadnienia kontroli poziomu sprawności technicznej w piłce noŝnej róŝni autorzy najczęściej polecają testy sprawnościowe i obserwacje zachowań zawodników podczas małych gier (Neumann 2001, Bowinkelmann i wsp. 2001). Jak słusznie podkreślają Autorzy omawianych prób, testy sprawności technicznej nie zawsze mają bezpośrednie przełoŝenie na skuteczność w grze właściwej, jako Ŝe o wyniku meczu oprócz wysokiego poziomu sprawności technicznej zawodników decyduje takŝe m.in. ich przygotowanie fizyczne i psychiczne. Ocena umiejętności piłkarskich za pomocą testów sprawności technicznej winna być ZAWSZE poparta obserwacją zachowania zawodników podczas małych gier. W USA i Anglii propaguje się w tym celu tzw. mini piłkę noŝną (micro soccer), czyli grę 5 x 5 z bramkarzami na zmniejszonym polu gry. Jest to niewątpliwie słuszne stwierdzenie, jako, Ŝe po pierwsze liczne badania potwierdziły, iŝ ocena doświadczonego trenera jest często zbieŝna z wynikami testów analitycznych, a po drugie podczas gry moŝna zaobserwować i ocenić praktyczne wykorzystanie prawie wszystkich elementów piłkarskiego kunsztu. Małe gry jednak, mimo swej wszechstronności nie dają pełnej moŝliwości kształtowania i oceny wszystkich elementów techniki specjalnej piłkarzy. Dlatego teŝ, szczególnie w celach selekcyjnych, dla pełnej oceny umiejętności technicznych młodego piłkarza powinno się stosować ZARÓWNO testy jak i obserwacje. W polskiej literaturze fachowej moŝna znaleźć wiele propozycji testów sprawności technicznej (Stuła 1989, Kapera 1997, Gołaszewski 1998, Talaga 1999a, Cicirko i Syryjczyk 2000 i inni). Bardzo rzadko posiadają one takŝe normy, dzięki którym trenerzy mogliby porównać poziom swoich podopiecznych z szersza grupą zawodników z całego kraju. PowyŜsza praca prócz przedstawienia form kontroli sprawności technicznej, daje takŝe moŝliwość porównania polskich zawodników róŝnych grup wiekowych z ich rówieśnikami z

9 Anglii i innych części świata. Dzięki temu trenerzy będą mogli ocenić poziom techniki specjalnej swoich zawodników i dokonać ewentualnych korekt w planie pracy szkoleniowej. Piśmiennictwo Bauer G. (1994) Lehrbuch Fussball. BLV Verlag MbH, Munchen Bischops K., Gerards H.W. (1998) Kinder- und Jugendfussball Meyer&Mayer Verlag. Bowinkelmann J., Grein A., Meier W., Mobius W., Rotemoller E., Trockel K.H., Schrader D. (2001) Das DFB-Fussball-Abzieichen. DFB Frankfurt/Main. Cicirko L., Syryjczyk J. (2000) Zarys teorii i praktyki piłki noŝnej. Calamus Biała Podlaska. Gołaszewski J. (1998) Piłka noŝna. Przewodnik metodyczno-szkoleniowy. AWF Poznań Kapera R. (1997) Piłka noŝna. Trening dzieci. PWS Sprint Warszawa Maier W., Pfeifer W., Wittmann F. (1986) Fussball Praxis. WFV, Stuttgart Neumann W. (1997) Lehrprogramm, B-Lizenz Aufbaukurs. Landesfussballverband Meklemburg-Vorpommern E.V. Neumann W. (2001) Testformen zur komplexen leistungsuberprufung. Landesfussballverband Meklemburg-Vorpommern E.V Rogalski N., Degel G. (1982) Fussball. Sportverlag Berlin. Przybylski W. (1998) Struktura i metody oceny specjalnego przygotowania piłkarzy. Trener nr 2, s. 16-19. Stuła A (1989) Testy i sprawdziany stosowane w szkoleniu piłkarzy noŝnych. AWF Poznań. Talaga J. (1999a) Atlas ćwiczeń piłkarskich, tom 1: Technika. Ypsylon, Warszawa. Talaga J. (1999b) Piłka noŝna. Program szkolenia dzieci i młodzieŝy COS Warszawa www.facoachingcourses.org.uk www.fa-soccerstar.com/index.phtml www.the-fa.org

10 Załączniki U - 7 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 5 16 i wiecej 10 5,8 28 13,5 17 5,8-6,2 4 28-32,9 12 13,5-14,5 4 17-20,9 12 2 3 14-15 8 6,3-7,3 3 33-37,9 9 14,6-15,8 3 21-22,9 9 1 2 10-13 6 7,4-8,4 2 38-42,9 6 15,9-17,1 2 23-26,9 6 0 1 7-9 4 8,5 i 1 43 i 3 17,2 i 1 27 i 3 PoniŜej 7 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 53 i ponad - 6 37-52 - 5 30-36 - 4 18-29 - 3 14-17 - 2 poniŝej 14-1

11 U - 8 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 5 16 i wiecej 10 5,3 27 13,3 16 5,3-5,6 4 27-31,9 12 13,3-14,1 4 16-19,9 12 2 3 14-15 8 5,7-6,7 3 32-36,9 9 14,2-15,4 3 20-21,9 9 1 2 10-13 6 6,8-7,7 2 37-40,9 6 15,5-16,7 2 22-25,9 6 0 1 8-9 4 7,8 i 1 41 i 3 16,8 i 1 26 i 3 PoniŜej 8 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 53 i ponad - 6 37-52 - 5 30-36 - 4 20-29 - 3 16-19 - 2 poniŝej 16-1

12 U - 9 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy bez piłki piłki głową stopą Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 5 16 i wiecej 10 4,9 26 13,1 15 4,9-5,2 4 26-30,9 12 13,1-13,7 4 15-18,9 12 2 3 14-15 8 5,3-6,2 3 31-33,9 9 13,8-15 3 19-20,9 9 1 2 12-13 6 6,3-7,0 2 34-38,9 6 15,1-16,3 2 21-22,9 6 0 1 9-11 4 7,1 i 1 39 i 3 16,4 i 1 23 i 3 PoniŜej 9 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 53 i ponad - 6 37-52 - 5 30-36 - 4 22-29 - 3 17-21 - 2 poniŝej 17-1

13 U - 10 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 10 16 i 10 4,6 25 12,9 14 4,6-4,9 4 25-28,9 12 12,9-13,5 4 14-17,9 12 2 6 15 8 5-5,8 3 29-31,9 9 13,6-14,6 3 18-19,9 9 1 4 12-114 6 5,9-6,5 2 32-36,9 6 14,7-15,9 2 20-21,9 6 0 2 9-11 4 6,6 i 1 37 i 3 16 i 1 22 i 3 PoniŜej 9 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 57 i ponad - 6 38-56 - 5 31-37 - 4 23-30 - 3 18-22 - 2 poniŝej 18-1

14 U - 11 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 10 16 i 10 4,4 24 12,5 13 4,4-4,7 4 24-27,9 12 12,512,9 4 13-16,9 12 2 6 15 8 4,8-5,5 3 28-29,9 9 13-14,2 3 17-18,9 9 1 4 12-14 6 5,9-6 2 30-24,9 6 14,3-15,5 2 19-20,9 6 0 2 9-11 4 6,1 i 1 35 i 3 15,6 i 1 21 i 3 PoniŜej 9 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 57 i ponad - 6 38-56 - 5 31-37 - 4 23-30 - 3 18-22 - 2 poniŝej 18-1

15 U - 12 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 10 17 i 10 4,3 22 11 12 4,3-4,5 4 22-25,9 12 11-12,5 4 12-15,9 12 2 6 16 8 4,6-5,3 3 26-28-9 9 12,6-13,8 3 16-17,9 9 1 4 13-15 6 5,4-5,7 2 29-32,9 6 13,9-15,1 2 18-19,9 6 0 2 10-12 4 5,8 i 1 33 i 3 15,2 i 1 20 i 3 PoniŜej 10 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 57 i ponad - 6 38-56 - 5 31-37 - 4 23-30 - 3 18-22 - 2 poniŝej 18-1

16 U - 13 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 10 17 i 10 4,2 19 9,6 11 4,2-4,4 4 19-23,9 12 9,6-12,1 4 11-12,9 12 2 6 16 8 4,5-5,2 3 24-27,9 9 12,2-13,4 3 13-16,9 9 1 4 13-15 6 5,3-5,5 2 28-29,9 6 13,5-14,7 2 17-18,9 6 0 2 10-12 4 5,6 i 1 30 i 3 14,8 i 1 19 i 3 PoniŜej 10 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 57 i ponad - 6 38-56 - 5 31-37 - 4 23-30 - 3 18-22 - 2 poniŝej 18-1

17 U - 14 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 10 17 i 10 4,1 18 8,6 10 4,1-4,3 4 18-21,9 12 8,6-11,1 4 10-11,9 12 2 6 16 8 4,4-5,1 3 22-24,9 9 11,2-12,4 3 12-15,9 9 1 4 13-15 6 5,2-5,4 2 25-27,9 6 12,5-13,7 2 16-17,9 6 0 2 11-12 4 5,5 i 1 28 i 3 13,8 i 1 18 i 3 PoniŜej 11 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 57 i ponad - 6 38-56 - 5 31-37 - 4 23-30 - 3 18-22 - 2 poniŝej 18-1

18 U - 15 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 10 17 i 10 4,0 17 7,6 9 4-4,2 4 17-19,9 12 7,6-10,1 4 9-10,9 12 2 6 16 8 4,3-5 3 20-22,9 9 10,2-11,4 3 11-14,9 9 1 4 13-15 6 5,1-5,3 2 23-25,9 6 11,5-12,7 2 15-16,9 6 0 2 11-12 4 5,4 i 1 26 i 3 12,8 i 1 17 i 3 PoniŜej 11 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 57 i ponad - 6 38-56 - 5 31-37 - 4 23-30 - 3 18-22 - 2 poniŝej 18-1

19 U - 16 Prowadzenie Zwroty z Bieg Drybling Uderzenia Uderzenia piłki piłki piłką zwinnościowy piłki głową stopą bez piłki Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Czas Pkt. Gole Pkt. Wynik Pkt. PoniŜej 5 PoniŜej 15 PoniŜej 5 PoniŜej 15 3 10 17 i 10 4,0 17 7,6 9 4-4,2 4 17-19,9 12 7,6-10,1 4 9-10,9 12 2 6 16 8 4,3-5 3 20-22,9 9 10,2-11,4 3 11-14,9 9 1 4 13-15 6 5,1-5,3 2 23-25,9 6 11,5-12,7 2 15-16,9 6 0 2 11-12 4 5,4 i 1 26 i 3 12,8 i 1 17 i 3 PoniŜej 11 2 Przelicznik punktów na gwiazdki Punkty gwiazdki 57 i ponad - 6 38-56 - 5 31-37 - 4 23-30 - 3 18-22 - 2 poniŝej 18-1

20 PROPOZYCJE OCENY PIŁKARSKIEJ SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ OPRACOWANE PRZEZ NIEMIECKI ZWIĄZEK PIŁKI NOZNEJ - DFB W kaŝdym kraju specjaliści, na podstawie wieloletnich doświadczeń i historii futbolu w danym państwie, opracowali własne metody kontroli efektów treningowych w piłce noŝnej. Kontrola treningowa młodych piłkarzy, zdaniem niemieckich specjalistów (Bauer 1994, Bowinkelmann i wsp. 2001, Neumann 2001) powinna opierać się o obserwację zachowań zawodnika podczas małych gier (szczególnie 4 na 4) lub gry właściwej oraz wyniki testów sprawności ukierunkowanej i specjalnej. Podobnego zdania są szkoleniowcy z USA. Zdaniem Philla i Simeona Nationall Staff Coaches with US Soccer (www.ntxsoccer.org), autorów obszernego programu 4 vs. 4, małe gry poparte testami są kluczem do kształtowania umiejętności piłkarskich młodych zawodników. Testy sprawności specjalnej technicznej, jak pisze Talaga (1997), polegają na wykonaniu zadania ruchowego lub szeregu zadań przez zawodnika (lub zawodników) i ocenie ich wykonania na tle badanej grupy czy większej populacji. Testy stosowane w piłce noŝnej, zdaniem Neumanna (2001) maja za zadanie dostarczyć trenerowi wiadomości na temat poziomu i ewentualnych postępów w kształtowaniu sprawności ukierunkowanej i specjalnej piłkarzy. Na podstawie danych dostarczonych w wyniku systematycznej kontroli trener moŝe wyciągnąć wnioski, co do efektywności dotychczasowej pracy oraz załoŝyć lub zmodyfikować plan pracy z zawodnikami. W byłych RFN i NRD opracowano szereg testów sprawności specjalnej, których przykładem są: Zestaw testów Degela i Rogalskiego opracowany w byłym NRD (Rogalski i Degel 1982). Próby badały stopień opanowania techniki piłki noŝnej i przeznaczone były dla róŝnych grup wiekowych. Składał się on z 7 prób, których stopień trudności oraz ocena punktowa zmieniała się w zaleŝności od wieku badanych. Próby obejmowały: Ŝonglerkę, strzały do małej bramki z piłki stojącej, po prowadzeniu i po podaniu, dośrodkowania do celu, oraz prowadzenie piłki w slalomie z i bez strzału na bramkę (Stuła 1989) Test techniki juniorów opracowany w byłej RFN (Maier, Pfeifer, Wittmann 1986). Próby obejmowały: strzały plasowane do róŝnej wielkości małych bramek, górne uderzenia piłki do celów, wrzut piłki z autu na odległość, strzały do bramki podzielonej na sektory, piłkarski slalom z prowadzeniem piłki oraz próbę szybkościowo-techniczną.

21 W latach 90. swoją propozycję oceny sprawności technicznej przedstawił takŝe Bauer (1994). Jego test ocenia: celność strzałów na bramkę, prowadzenie piłki połączone z podaniem w biegu po obwodzie kwadratu, podanie piłki w biegu po obwodzie kwadratu, dośrodkowania piłki do celu i prowadzenie piłki slalomem. Wartości testu ujmuje jednak brak punktacji i norm dla poszczególnych grup wiekowych. Republika Federalna Niemiec jest federacją, w skład, której wchodzi 16 krajów związkowych, zwanych landami. KaŜdy land posiada własny związek piłki noŝnej, który posiada względnie duŝą autonomię. Do jego obowiązków oprócz prowadzenia rozgrywek piłkarskich, naleŝy takŝe nadzorowania szkolenia w klubach i selekcja utalentowanej piekarsko młodzieŝy. W związku z tym kaŝdy związek ma takŝe prawo opracować własne lub stosować proponowane przez DFB, środki kontroli treningowej, które pomagają szkoleniowcom i selekcjonerom kontrolować poziom umiejętności i ukierunkowanej sprawności fizycznej młodych piłkarzy we własnym landzie. 1. Propozycja oceny sprawności specjalnej OZPN landu Meklemburgi i Pomorza Przedniego W 2001 roku okręgowy związek piłki noŝnej landu Meklemburgi i Pomorza Przedniego opracował i wydał własną propozycje testów sprawności specjalnej przeznaczonych dla wszystkich grup wiekowych. Testy moŝna podzielić na analityczne i syntetyczne. Testy analityczne starają się w załoŝeniu koncentrować na jednym wybranym elemencie piłkarskiej techniki specjalnej (np. uderzenie, przyjęcie lub prowadzenie piłki). Testy syntetyczne natomiast oceniają poziom kilku elementów w formie kompleksowej. Ze względu na wąskie ramy opracowania ograniczono się do przedstawienia tylko kilku testów analitycznych (Neumann 2001). Próba uderzenie piłki wewnętrzną częścią stopy. Zawodnik uderza piłkę po prowadzeniu (3-5m) do bramki o szerokości 150 cm (rys 7). Próbę wykonuje się 12 razy (6 razy prawą i 6 razy lewą nogą). Odległość miejsca uderzenia piłki od bramki wynosi: do U6 2 włącznie 8 m, do U10 10 m, do U14 12 m i do U18 15 m. 2 U6 (Under 6) to oznaczenie FIFA grup wiekowych obejmujących zawodników poniŝej 6 roku Ŝycia.

22 Ryc. 7. Próba uderzenie piłki wewnętrzną częścią stopy Próba uderzenia piłki wewnętrznym/zewnętrznym podbiciem stopy 1. Zawodnik uderzą górną lub półgórną piłkę do kwadratu po prowadzeniu (3-5m). Próbę wykonuje się 12 razy (6 razy prawą i 6 razy lewą nogą). Odległość miejsca uderzenia piłki od najbliŝszej linii kwadratu wynosi: do U6 8 m, do U10 12 m, do U14 16,5 m i do U18 25 m (ryc. 8). Ryc. 8. Próba uderzenia piłki wewnętrznym/zewnętrznym podbiciem stopy 1 Uderzenie piłki prostym podbiciem stopy Zawodnik uderza piłkę prostym podbiciem po prowadzeniu (3-5m) do pełno wymiarowej bramki (do U10 bramka o wymiarach 5 x 2m). Próbę wykonuje się 12 razy (6 razy prawą i 6 razy lewą nogą). Odległość miejsca uderzenia piłki od bramki wynosi: do U6 8 m, do U10 10 m, od U14 wzwyŝ 16,5 m (rys. 9).

23 Ryc. 9. Próba uderzenia piłki prostym podbiciem stopy Próba uderzenia piłki wewnętrznym/zewnętrznym podbiciem stopy do celu 2. Zawodnik uderza piłkę wewnętrznym/zewnętrznym podbiciem stopy do celu, który stanowi 5 zawieszonych na poprzeczce bramki obręczy gimnastycznych (rys. 10). Obręcze nie mogą się poruszać. Trafienie w zewnętrzne obręcze daje 3 pkt., kolejne dwie 2 pkt., natomiast trafienie w środkową obręcz daje 1 pkt. Zawodnik zadanie wykonuje 10 razy (5 razy prawą i 5 razy lewą nogą). Odległość miejsca uderzenia piłki od najbliŝszej linii kwadratu wynosi: do U10 10 m, do U14 12 m i do U18 14 m. Ryc. 10. Próba uderzenia piłki wewnętrznym/zewnętrznym podbiciem stopy 2 Próba prowadzenie piłki stopą Zawodnik prowadzi piłkę slalomem między 7 tyczkami (rys. 11). Zawodnik wykonuje próbę dwukrotnie zaczynając raz z lewej, raz z prawej strony pachołka z 5 min. Przerwą miedzy powtórzeniami.

24 Ryc. 11. Próba uderzenia piłki wewnętrznym/zewnętrznym podbiciem stopy 2 Inna formą oceny umiejętności piłkarskich proponowana przez DFB jest obserwacja gry zawodnika podczas gry 4 x 4. Autorzy proponują w skali od 1 do 6 (1- niedostateczny; 6- celująco) oceniać następujące elementy sprawności technicznej w formie kompleksowej (syntetycznej). Pomimo niewątpliwej przydatności przedstawionych wyŝej testów sprawności technicznej w piłce noŝnej w oczy rzuca się brak norm, do których moŝna byłoby przyrównać badanych osobników by móc wiarygodnie ocenić ich poziom na tle populacji czy innych piłkarzy w danym roczniku. Ten niedostatek zmniejsza w pewnym stopniu wartość owych testów jako narzędzi diagnostycznych. Odmienną propozycją oceny sprawności specjalnej, wzbogaconą dodatkowo o normy dla trzech przedziałów wiekowych piłkarzy noŝnych, przedstawili specjaliści z Niemieckiego Związku Piłki NoŜnej (DFB)

25 2. Propozycja oceny piłkarskiej sprawności specjalnej Niemieckiego Związku Piłki NoŜnej - DFB W 2001 roku na zlecenie Niemieckiego Związku Piłki NoŜnej opracowano baterie testów tzw. Odznakę DFB (Bowinkelmann i wsp. 2001), która stała się częścią aktualnego programu Niemieckiego Związku Piłki NoŜnej o nazwie Talente Fordern und Fordern. Jego zadaniem jest dodatkowe wyselekcjonowanie utalentowanej piłkarko młodzieŝy. W tym celu utworzono w kaŝdym landzie dziesiątki tzw. punktów kontrolnych, w których zatrudnieni przez DFB trenerzy mają za zadanie za pomocą testów i obserwacji meczów dostarczyć związkowi danych o wybitnie uzdolnionych zawodnikach w danym landzie. Odznaka DFB składa się z 7 prób sprawności technicznej przeznaczonych dla piłkarzy od 10 roku Ŝycia. Za kaŝdą próbę moŝna otrzymać maksymalnie 60 punktów. W sumie, za cały bezbłędnie wykonany test moŝna było otrzymać 420 punkt. Do 13 roku Ŝycia zawodnicy wykonują zadania testowe piłkami o rozmiarze 4 (350g). Określona liczba zdobytych punktów, udokumentowana i potwierdzona przez trenera, przesłana następnie do siedziby DFB, uprawnia do otrzymania złotej, srebrnej lub brązowej odznaki. Według zaleceń związku piłkarze odznaczeni złotą odznaką powinni być poddani szczególnej obserwacji. Detale dotyczące punktacji przedstawia tabela 1. Tabela 1. Normy punktowe dla poszczególnych grup wiekowych. Dzieci (10-13 lat) MłodzieŜ (14 16 lat) Dorośli (od 17 lat) Odznaka 260 i 300 i 340 i Złota 220 260 300 Srebrna 180 220 260 Brązowa Testy sprawności specjalnej obejmują 7 następujących prób (www.dfb.de):

26 Uderzenia rotacyjne piłki z naroŝnika pola karnego przy linii bramkowej Zawodnik uderza piłkę czterokrotnie z jednego z trzech następujących punktów (ryc. 12): A. Punktu łączącego pole karne z linią końcowa boiska. B. Punktu lezącego na linii pola karnego, oddalonej od linii końcowej o 1 m. C. Punktu lezącego na linii pola karnego, oddalonej od linii końcowej o 3 m. Zawodnik sam wybiera stronę i punkt, z którego będzie oddawał strzały. Punktacja jest następująca: za uderzenie A 20 pkt., B 15 pkt., C 10 pkt. Końcowy wynik testu stanowi suma trzech najlepszych rezultatów. W sumie maksymalnie za próbę moŝna otrzymać 60 pkt. (wyłącznie wtedy, gdy zawodnik oddał trzy celne strzały z punktu A). Ryc. 12. Uderzenia rotacyjne piłki z naroŝnika pola karnego przy linii bramkowej Źródło: www.dfb.de *TORLINIE linia bramkowa

27 Drybling Zawodnik ma za zadanie przeprowadzić piłkę po torze przeszkód (kwadrat 14x14 m) w jak najkrótszym czasie (rys. 13). Próbę wykonuję się dwa razy. Wynik końcowy stanowi lepszy rezultat. Odliczanie czasu rozpoczyna się wraz z pierwszym ruchem badanego, a kończy w momencie gdy przekroczy on wraz z piłką linię mety (między punktem startu i mety). Punktację dla wszystkich grup wiekowych prezentuje tabela 2. Tabela 2. Punktacja próby dryblingu dla wszystkich grup wiekowych. Czas Punkty PoniŜej 18 sek. 60 pkt. 18-20 sek. 50 pkt. 21-23 sek. 40 pkt 24-26 sek. 30 pkt. 27-30 sek. 20 pkt. Ponad 30 sek. 0 pkt. Ryc. 13. Drybling Źródło: www.dfb.de *START punkt startowy *ZIEL meta *UMLAUFEN obiegnąć *MARKIERUNGSKREIDE linia kredą

28 śonglerka piłką Zawodnik ma za zadanie jak najdłuŝej Ŝonglować piłką w kwadracie 10x10 m. Zadanie rozpoczyna on z własnego podrzutu rękoma. Próbę wykonuje się dwukrotnie. W momencie upadku piłki na podłoŝe lub jej wyjścia całym obwodem poza pole kwadratu - liczenie zostaje wstrzymane. Wynik końcowy stanowi lepszy rezultat. Przed właściwym testem zawodnik moŝe dwa razy spróbować Ŝonglerki poza kwadratem. Za kaŝde dotkniecie piłki badany otrzymuje 1 pkt. Maksymalna liczba punktów moŝliwych do zdobycia w tej próbie wynosi 60. Odbicia piłki od ławeczki Zawodnik musi uderzać piłkę wyłącznie wewnętrzną częścią stopy, o ławeczkę o wysokości max. 30 cm (rys. 14), znajdującej się na linii o długości 10 m. Odległość uderzającego od ławki nie moŝe być mniejsza niŝ 5 m. Piłkę moŝna uderzać po lub bez przyjęcia. Zawodnik wykonuje próbę 1 raz przez 30 sekund, a kaŝde odbicie od ławeczki liczy się za 3 pkt. Podczas próby badany moŝe raz skorzystać z zapasowej piłki (leŝącej przy jednym ze słupków), bez zatrzymywania czasu. Maksymalna ilość punktów do zdobycia wynosi 60. Ryc. 14. Odbicia piłki od ławeczki as krótkich podań Źródło: www.dfb.de *BANK ławeczka gimnastyczna

29 Uderzenia piłki głową do bramki Zawodnik w ruchu uderza piłkę dorzuconą przez partnera (oburącz od dołu) stojącego obok słupka bramki, w jedno z wyznaczonych na bramce 5 x 2 m pól (rys.15). Uderzając piłkę w dolny sektor moŝe się ona odbić tylko jeden raz od ziemi. Trafienie jest takŝe zaliczone, gdy piłka, dotykając linii ograniczających sektor, wpadnie do bramki. KaŜdy zawodnik wykonuje z odległości 5 m trzy uderzenia w dolny i trzy uderzenia w górny sektor bramki. Za kaŝde trafienie zawodnik otrzymuje 10 pkt. Maksymalna ilość punktów do zdobycia w tej próbie wynosi 60. Ryc. 15. Uderzenia piłki głową do bramki Źródło: www.dfb.de *ZIELRECHTECK cel o kształcie prostokąta

30 Dośrodkowania piłki do celu Zawodnik uderza stojącą piłkę wewnętrznym podbiciem dowolnej stopy do celu, który stanowi kwadrat o bokach 5 m. BliŜszy bok kwadratu jest oddalony od linii uderzenia piłki o 20 m (do 13 lat) lub o 25 m (od 14 lat). Zawodnik uderza pikę 3 razy, a kaŝde trafienie liczy się za 20 pkt. Wynik końcowy stanowi suma rezultatów 3 uderzeń. Maksymalna ilość punktów do zdobycia wynosi 60 (rys. 16). Ryc. 16. Dośrodkowania piłki do celu Źródło: www.dfb.de

31 Uderzenia piłki na dokładność z punktu rzutów karnych Z punktu rzutu karnego zawodnik oddaje 6 strzałów na bramkę, podzieloną na 6 sektorów (rys.17). Trafienie w dany sektor daje zawodnikowi określoną ilość pkt. Maksymalna ilość punktów do zdobycia wynosi 60. Ryc. 17. Uderzenia piłki na dokładność z punktu rzutów karnych Źródło: www.dfb.de *ELFMETERPUNKT punkt rzutów karnych Podsumowanie Polska literatura przedmiotu dotycząca kontroli treningowej, podobnie jak niemiecka jest takŝe bogata. Liczni autorzy (Stuła 1989, Kapera 1997, Talaga 1999, Gołaszewski 1998, Przybylski 1998, Cicirko i Syryjczyk 2000 i inni) od lat podejmują próby optymalizacji istniejących oraz opracowania nowych metod i środków kontroli przebiegu procesu szkolenia w piłce noŝnej. Jest rzeczą oczywistą, Ŝe nawet najbardziej kompleksowy test nie będzie perfekcyjnym narzędziem kontroli sprawności technicznej młodych piłkarzy. Nie mniej jednak wyniki testów podparte obserwacja zawodników podczas gry moŝe pomóc trenerom nie tylko kontrolować proces szkoleniowy, ale takŝe wyselekcjonować uzdolnioną piłkarsko młodzieŝ do reprezentacji regionalnych i narodowych. RozwaŜenia wymaga równieŝ idea konstrukcji,

32 wzorem Niemiec, ogólnokrajowego nowoczesnego Polskiego testu lub baterii testów sprawności piłkarskich. Piśmiennictwo: Bauer G. (1994) Lehrbuch Fussball. BLV Verlag MbH, Munchen Bischops K., Gerards H.W. (1998) Kinder- und Jugendfussball Meyer&Mayer Verlag. Bowinkelmann J., Grein A., Meier W., Mobius W., Rotemoller E., Trockel K.H., Schrader D. (2001) Das DFB-Fussball-Abzieichen. DFB Frankfurt/Main. Cicirko L., Syryjczyk J. (2000) Zarys teorii i praktyki piłki noŝnej. Calamus Biała Podlaska. DFB-CD-Rom Ballzauber Lehrprogramm fur das interaktive Eigentraining., Philippka Sportverlag. 2001. Gołaszewski J. (1998) Piłka noŝna. Przewodnik metodyczno-szkoleniowy. AWF Poznań Kapera R. (1997) Piłka noŝna. Trening dzieci. PWS Sprint Warszawa Maier W., Pfeifer W., Wittmann F. (1986) Fussball Praxis. WFV, Stuttgart Neumann W. (1997) Lehrprogramm, B-Lizenz Aufbaukurs. Landesfussballverband Meklemburg-Vorpommern E.V. Neumann W. (2001) Testformen zur komplexen leistungsuberprufung. Landesfussballverband Meklemburg-Vorpommern E.V Przybylski W. (1998) Piłka noŝna dzieci i młodzieŝy. W: Piłka noŝna część 2 Trening. (red. W. Przybylski) s. 155 197, AWF Gdańsk. Rogalski N., Degel G. (1982) Fussball. Sportverlag Berlin. Stuła A (1989) Testy i sprawdziany stosowane w szkoleniu piłkarzy noŝnych. AWF Poznań. Talaga J. (1999) Atlas ćwiczeń piłkarskich, tom 1: Technika. Ypsylon, Warszawa. Www.dfb.de. Www.ntxsoccer.org.