Dorotea Daniele. Narzędzia finansowe Lombardii na rzecz rozwoju przedsiębiorczości społecznej

Dorotea Daniele Narzędzia finansowe Lombardii na rzecz rozwoju przedsiębiorczości społecznej 1

Spis treści: Rozdział 1 - Spółdzielnie socjalne we Włoszech s. 3 1.1 Początki spółdzielczości we Włoszech s. 3 1.2 Ustawa 381/91 i charakterystyka spółdzielni socjalnych we Włoszech s. 4 1.3 Dane liczbowe s. 5 1.4 Włoskie spółdzielnie socjalne: kluczowe czynniki rozwoju s. 8 Rozdział 2 Narzędzia finansowania spółdzielni socjalnych w Lombardii s. 13 2.1 Finlombarda s. 13 2.2 FRIM - Rotacyjny Fundusz dla Przedsiębiorczości. Kierunek działania Współpraca. s. 13 2.3 EFS Jeremie s. 18 2.4 Dotacje dla osób niepełnosprawnych Dote disabili s. 26 Rozdział 3 Porównanie spółdzielczości w Lombardii i w Małopolsce s. 29 2

Rozdział 1 Spółdzielnie socjalne we Włoszech 1.1 Początki spółdzielczości we Włoszech Spółdzielczość socjalna we Włoszech doświadczyła szybkiego i intensywnego rozwoju, który rzadko można zaobserwować w innych sektorach. Pierwsze kroki poczyniono już w latach 70tych, ale naprawdę znaczące doświadczenia miały miejsce w kolejnej dekadzie, kiedy to opracowano pierwszy projekt ustawy regulującej ten sektor i kiedy powstały pierwsze krajowe organizacje reprezentujące go. W latach 70tych i 80tych spółdzielnie generujące nowe miejsca pracy, które włączały do rynku pracy osoby zagrożone wykluczeniem (ze względu na ich stan fizyczny, psychiczny lub pozycję społeczną) i spółdzielnie oferujące usługi opiekuńczo-socjalne zostały określone mianem spółdzielni solidarności społecznej. W wielu przypadkach jedna i ta sama spółdzielnia pełniła obie te funkcje: włączania do pracy, a także świadczenia usług na rzecz społeczności. W niektórych regionach Włoch spółdzielnie solidarności społecznej działały w bardzo ważnych i innowacyjnych obszarach jak na przykład spółdzielnie pracy utworzone w celu integracji zawodowej osób po hospitalizacji psychiatrycznej lub w celu uruchomienia usług opieki domowej dla osób starszych. Działalność tego typu cieszyła się poparciem gmin, a była realizowana przez pracujących członków spółdzielni usługowych. Spółdzielnie często same promowały swoje usługi na terytorium swojej działalności, który to obszar przeważnie pokrywał się z terytorium gminy, prowincji (powiatu), miasta lub dzielnicy; czasem działały dzięki udziałowi członków, którzy poświęcali w ramach wolontariatu swój wolny czas i swoją pracę oraz dzięki dofinansowaniu napływającemu ze strony gmin i powiatów lub Zakładów Opieki Zdrowotnej. W tych latach pojawiły się nowe tematy i nowe problemy społeczne: deinstytucjonalizacja, która nie dotyczyła tylko psychiatrii, ale również usług poświęconych osobom nieletnim, osobom niepełnosprawnym i osobom starszym; dostarczanie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osób, które takiej pomocy potrzebowały lub jak najbliżej miejsca ich zamieszkania; wzrost średniego wieku społeczeństwa i zwiększenie populacji osób starszych; coraz rzadsza obecność kobiet w środowisku rodzinnym gdzie poświęcałyby się opiece nad dziećmi, nad osobami starszymi itp. Tego typu zjawiskami kulturalnymi i społecznymi, zajmują się władze lokalne. Jednak nie zawsze dysponują odpowiednimi środkami, aby móc poradzić sobie z ich negatywnymi następstwami. Coraz częściej mówi się o kryzysie państwa socjalnego, które nie jest w stanie sprostać nowym wymaganiom włoskiego społeczeństwa. To właśnie spółdzielczość i inne formy organizacji trzeciego sektora stają się odpowiedzialne za zwalczanie tegoż kryzysu. Fenomen spółdzielczości socjalnej zrodził się zatem z konieczności zaspokojenia nowych potrzeb społecznych niedopełnionych przez administrację publiczną. W listopadzie 1991 roku miało miejsce zatwierdzenie ustawy nr 381. Doszło do niego w sytuacji, którą uznać można za względny rozwój. Istniały już wówczas, szczególnie na północy kraju, różnego rodzaju porozumienia i umowy pomiędzy spółdzielniami a władzą lokalną. Od tego momentu przedsiębiorstwa, o których mowa zyskały miano spółdzielni socjalnych i miały na celu zawodową integrację osób zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy, a także zarządzanie usługami socjalno-zdrowotnymi oraz edukacyjnymi. 3

1.2 Ustawa 381/91 i charakterystyka spółdzielni socjalnych we Włoszech Innowacyjność tych organizacji podsumowuje artykuł pierwszy ustawy 381/91, który definiuje spółdzielnie socjalne jako instytucje, których celem jest dążenie do realizacji interesów wspólnych społeczności oraz integracja społeczna obywateli poprzez dwie różne formy spółdzielni: jedne zapewniają usługi socjalno-zdrowotne i edukacyjne (spółdzielnie typu A), inne gwarantują warunki sprzyjające integracji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem (spółdzielnie typu B). Jest to pierwszy krok w kierunku firmy społecznej. Biorąc pod uwagę tradycyjne ujęcie spółdzielczości, ustawa tworzy nowy rodzaj podmiotu: mamy do czynienia z organizacją o charakterze przedsiębiorstwa non-profit, której głównym zadaniem jest dążenie do zaspokojenia interesu wspólnego; pojęcie samopomocy typowe dla tradycyjnych spółdzielni nie jest tym razem ograniczone do członków spółdzielni. Spółdzielnia swoim zasięgiem obejmuje całą społeczność, w obrębie której działa, zgodnie z logiką zwaną dziś multi-stakeholders (zasada wielu interesariuszy). Ustawa w sposób ogólny traktuje o definicji spółdzielni i o ewentualnej regulacji tego sektora. Spółdzielnie socjalne mają następujące cechy: w nazwie przedsiębiorstwa zawiera się termin spółdzielnia socjalna ; statut przewiduje również członków wolontariuszy, którzy świadczą pracę nieodpłatnie, mając prawo jedynie do zwrotu poniesionych kosztów; liczba wolontariuszy nie może przekraczać 50% całkowitej liczby członków spółdzielni; rutynowa kontrola powinna odbywać się przynajmniej raz do roku. Cechy szczególne charakteryzujące spółdzielnie socjalne typu B: osoby wykluczone powinny stanowić co najmniej 30% pracowników spółdzielni i powinny zarazem być jej członkami; podmioty publiczne i spółki kapitałowe udziału publicznego mogą zawierać umowy ze spółdzielniami typu B na dostarczanie dóbr i usług innych niż socjalno-zdrowotne i edukacyjne, pod warunkiem, że wartość usługi nie przekracza pewnych progów (próg ustalony na dziś dyrektywą UE to 300.000 ) i pod warunkiem, że przyczyniają się do utworzenia nowych miejsc pracy z myślą o osobach wykluczonych. Spółdzielnie socjalne typu A zajmują się w szczególności dostarczaniem usług na rzecz osób nieletnich, osób starszych, osób niepełnosprawnych, osób młodych, osób chorujących psychicznie, uzależnionych od narkotyków oraz na rzecz imigrantów bez stałego miejsca zamieszkania. Usługi te zachodzą zarówno w miejscach zamieszkania wyżej wymienionych osób jak i w placówkach dziennych, wspomagających oraz w miejscach pracy chronionej. Spółdzielnie socjalne zajmują się tym samym znaczącą ilością usług opiekuńczo-socjalnych, które nie są zagwarantowane przez administrację lokalną. Poza tym często oferują swoje usługi bezpośrednio rodzinom i odbiorcom prywatnym. Spółdzielnie socjalne poprzez utworzenie nowych miejsc pracy i rozwój profesjonalny oraz personalny osób wykluczonych, przyczyniają się do integracji zawodowej i społecznej tych osób. Spółdzielnie mogą prowadzić dowolną działalność gospodarczą rolniczą, handlową, przemysłową, rękodzielniczą, usługową mają jednak obowiązek przeznaczenia 30% miejsc pracy dla osób wykluczonych z rynku pracy. Osoby z tej kategorii wyszczególniono w artykule 4 ustawy 381/91: są to niepełnosprawni, byli więźniowie, osoby uzależnione od narkotyków i alkoholu, osoby chorujące psychicznie, zagrożeni wykluczeniem ludzie młodzi w wieku produkcyjnym. 4

Ostatnimi laty spółdzielnie poszerzają zakres swojej działalności, obejmując nią również osoby nie ujęte w ustawie 381/91. Przyczyniają się do integracji zawodowej podmiotów wykluczonych z rynku pracy ze względu na braki kadrowe, ze względu na utratę poprzedniego miejsca pracy lub z braku wymaganego doświadczenia zawodowego. To zagadnienie wzbudza coraz większe zainteresowanie wśród osób, które badają fenomen spółdzielczości socjalnej i jej rozwój. Ustawa 381/91 ustala kręgi działalności spółdzielni socjalnych oraz kategorie osób zagrożonych przez co prawdopodobnie hamuje dalszy rozwój tych przedsiębiorstw oraz ich otwieranie się na nowe problemy społeczne. Strategia spółdzielni od początków ich istnienia opierała się na tworzeniu konsorcjów lokalnych, aby zapobiec zbytniemu rozrostowi pojedynczych spółdzielni, by zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na ich usługi oraz by promować nowe inicjatywy tego typu jak również specjalizację spółdzielni już istniejących. Konsorcja zostały utworzone głównie na poziomie powiatowym (włoskie prowincje), a następnie krajowym. W ostatnich latach powstał zintegrowany system przedsiębiorczości (przedsiębiorstwa sieciujące lub sieć przedsiębiorstw). System składa się z trzech poziomów: 1) Pierwszy poziom to pojedyncza spółdzielnia; 2) Drugi poziom to konsorcja lokalne, które działają na zasadzie wsparcia strategicznego dla zrzeszonych spółdzielni, oferując takie usługi jak marketing, doradztwo w zarządzaniu, kształcenie i rozwój zasobów ludzkich, doradztwo organizacyjne i administracyjne. Konsorcja lokalne często przyjmują funkcję generalnego wykonawcy zamówień zleconych przez administrację publiczną. 3) Trzeci poziom krajowy pełni funkcje planowania długoterminowego takie jak działalność badawcza, kształcenie kierowników konsorcjów lokalnych, doradztwo i działalność rozwijająca. 1.3 Dane liczbowe Według statystyk ilość spółdzielni socjalnych we Włoszech wzrosła z 650 spółdzielni w roku 1985 do ok. 14.000 spółdzielni w roku 2009 (ostatnie dostępne dane Stowarzyszenia Włoskich Izb Handlowych Unioncamere). Spółdzielnie zatrudniają 304.645 pracowników wynagradzanych (ponad 30.000 pracowników to osoby wykluczone), mają 3.500.000 beneficjentów i ponad 6.381 milionów euro obrotów. Ten znaczący wzrost, który jak wynika ze statystyk, trwa nadal niezależnie od kryzysu finansowego, jest napędzany rosnącym zapotrzebowaniem na usługi jak również przekonaniem, że spółdzielnie socjalne są dobrym narzędziem zaspokajania potrzeb społecznych niegwarantowanych przez państwo. Ustawa 381/91 przewidywała przygotowanie kluczowych dla rozwoju spółdzielczości socjalnej środków wykonawczych na poziomie lokalnym takich jak: ustawodawstwo regionalne dla wdrażania normatyw krajowych, rejestry regionalne, różne formy zachęt i umów dla spółdzielni typu B. Wzrost ilości spółdzielni na danym terytorium był głęboko uwarunkowany szybkością przystosowania się regionu do legislacji szczebla krajowego. 5

Wzrost ilości spółdzielni socjalnych we Włoszech Źródło: Konsorcjum Gino Mattarelli (Consorzio CGM); Dział Współpracy; Krajowy Instytut Statystyczny (l Istat); Unioncamere. Z początku, rozwój spółdzielczości socjalnej miał miejsce szczególnie w regionach północnych gdzie kapitał społeczny był wysoki, a kultura przedsiębiorczości rozwinięta. Dziś, statystyki i liczne badania potwierdzają, że wciąż istnieje znaczna różnica w dojrzałości zjawiska spółdzielczości socjalnej. Spółdzielczość licznie obecna w środkowo-północnej części kraju jest dobrze zorganizowana, zakorzeniona w terytorium, powiązana zarówno ze światem biznesu jak i z partnerami z sektora publicznego, jej typologia natomiast jest dobrze utrwalona. Na południu natomiast przeważają nowopowstałe spółdzielnie, głównie typu A, które ciągle borykają się z nawiązywaniem współpracy z przedsiębiorcami czy z organami publicznymi. Rozłożenie geograficzne płd. 32% płn. 50% centrum 18% Źródło: Krajowy Instytut Statystyczny (l Istat). 6

Lombardia jest regionem z największą we Włoszech liczbą spółdzielni socjalnych, w którym współpraca społeczna cieszy się zakorzenieniem w terytorium i rozpowszechnieniem, które nie ma sobie równych w całych Włoszech (jedna spółdzielnia socjalna przypada na 6128 mieszkańców). Na poniższym diagramie możemy zauważyć stały przyrost ilości spółdzielni. Liczba spółdzielni wzrosła o 118% od 1998 roku 1. Spółdzielnie socjalne zarejestrowane w latach 1998 2012 spółdzielnie typu A spółdzielnie typu B konsorcja Spółdzielnie socjalne zatrudniają w sumie 68.354 osoby, z których 80% znajduje zatrudnienie w spółdzielniach typu A oraz 20% w spółdzielniach typu B. Z tego 5201 pracowników to osoby z kategorii wykluczonych, spośród których ponad połowa to osoby niepełnosprawne fizycznie. Spółdzielnie mają w sumie 81.330 członków (76,41% spółdzielnie typu A i 23,59% spółdzielnie typu B), z których 7444 osoby to wolontariusze. 1 Źródło: Ronchi 2012. 7

Kategorie osób defaworyzowanych włączonych do pracy niepełnosprawni uzależnieni chorujący psychicznie nieletni byli więźniowie 1.4 Włoskie spółdzielnie socjalne: kluczowe czynniki rozwoju Finansowanie Sukces przedsiębiorstw społecznych na całym świecie opiera się nie tylko na zaangażowaniu indywidualnym i zbiorowym, ale również na obecności infrastruktury wspierającej, także finansowo. We Włoszech istnieje prawdziwy system finansowania spółdzielczości w tym tej socjalnej który jest kluczowym elementem wpływającym na jej rozwój. Spółdzielnie socjalne cieszą się szczególnymi przepisami dotyczącymi ich finansowania, które pochodzi zarówno ze źródeł publicznych jak i prywatnych. Szczegółowa analiza najważniejszych narzędzi finansowania ze źródeł publicznych na rzecz spółdzielni socjalnych w Lombardii wzorcowym i mocno rozwiniętym w tej dziedzinie regionie Włoch przedstawiona zostanie w rozdziale drugim. Natomiast w niniejszym rozdziale zostaną pokrótce opisane podstawowe źródła finansowania wykorzystywane aktualnie przez spółdzielnie socjalne na bieżącą działalność i na projekty rozwojowe. Na szczeblu lokalnym, konsorcja spółdzielni negocjują z bankami korzystne umowy, aby spółdzielnie mogły pozyskać kredyty na preferencyjnych warunkach. Jest to szczególnie ważne dla spółdzielni typu A, które są w znacznym stopniu zależne od zamówień publicznych a podmioty publiczne zazwyczaj wypłacają należność z 60 lub 90 dniowym opóźnieniem. Spółdzielnie muszą pokrywać koszty płac i dostaw usług zanim same otrzymają wynagrodzenie za dostarczane usługi, a co za tym idzie zmuszone są ubiegać się u instytucji bankowych o finansowanie zaliczkowe. 8

Fundusze wzajemnościowe 2 na rzecz promocji spółdzielczości powstały na mocy ustawy o promocji i rozwoju współpracy nr 59 z roku 1992. Działają pod nadzorem Ministerstwa Działalności Produkcyjnej, są zarządzane przez instytucje finansowe utworzone specjalnie z tą myślą przez centralne spółdzielnie i podejmują kroki w celu promocji, wzmocnienia i poszerzenia spółdzielczości w ramach krajowego systemu ekonomicznego, promując i finansując różne rodzaje inicjatyw, szczególnie tych ukierunkowanych na innowacje technologiczne, wzrost zatrudnienia i rozwój południowych regionów kraju. Środki dostępne w funduszu pochodzą z zysków spółdzielni, które są zobowiązane przeznaczyć 3% od własnych dochodów na rzecz funduszu. Spośród interwencji bezpośrednich o charakterze rotacyjnym, środki z funduszy przyczyniają się do utworzenia nowych przedsiębiorstw spółdzielczych lub są wykorzystywane do umocnienia przedsiębiorstw już istniejących poprzez udzielenie kapitału ryzyka i/lub pożyczki. Fundusze wzajemnościowe ułatwiają także spółdzielniom dostęp do kredytowania średnio i długo terminowego na korzystnych warunkach we współpracy z pośrednikami kredytowymi i finansowymi. Kredyty są udzielane za pośrednictwem banków i są ukierunkowane na wsparcie nowych inwestycji, umocnienie finansowe i wsparcie rozwoju w szczególności spółdzielni typu B. Ostatnio zatwierdzona ustawa przewiduje zwolnienia podatkowe od darowizn prywatnych na rzecz organizacji non-profit, w tym spółdzielni socjalnych. Istnieją też dodatkowe ulgi podatkowe dla osób, które kupują obligacje solidarnościowe emitowane w celu finansowania działalności organizacji non-profit. Stowarzyszenia spółdzielni i konsorcja mogą negocjować specjalne linie kredytowe oraz preferencyjne oprocentowania poprzez zawieranie z bankami umów na szczeblu tak lokalnym jak i regionalnym. W takich przypadkach, każda spółdzielnia socjalna wchodzi w uprzywilejowaną relację z bankiem poprzez przystąpienie do konsorcjum lub federacji. We Włoszech działają liczne instytucje finansowe, które dofinansowują spółdzielnie socjalne. Chodzi tu zarówno o podmioty wyspecjalizowane dla spółdzielni socjalnych i dla trzeciego sektora jak również o pośredników, którzy działają na rzecz całego systemu spółdzielczości, a także o podmioty po prostu zainteresowane sektorem non-profit. Bank Etyczny 3 (Banca Etica) powstał w roku 1999 w charakterze spółki joint venture organizacji trzeciego sektora. Pomyślany jako miejsce spotkań dla inwestorów wrażliwych na bardziej świadome inwestowanie oraz odpowiedzialnych za swoje osobiste oszczędności i inicjatywy społecznoekonomiczne. Bank ten, o zasięgu ogólnowłoskim, ma postać spółdzielczą; oferuje komplet czynności bankowych dla klientów indywidualnych oraz dla przedsiębiorstw; finansuje inicjatywy, które tworzą wartość społeczną i środowiskową. Spółdzielnie MAG (MutuaAutoGestione samorządna spółka wzajemnościowa) to przede wszystkim spółki osób oparte na relacji zaufania pomiędzy ich członkami a finansowaną rzeczywistością. Polegają na zbiórce pieniędzy od członków pod postacią kapitału społecznego na rzecz finansowania inicjatyw gospodarczych zarządzanych przez interesariuszy. Oferują dofinansowania etyczne i solidarnościowe, udzielając pożyczek na korzystnych warunkach zwrotu odsetek. Fundusze raz wpuszczone w obieg są ponownie wykorzystywane na nowe dofinansowania i projekty. Konsorcjum CGM Finanse 4 jest częścią sieci CGM i najważniejszym we Włoszech konsorcjum spółdzielni socjalnych. Jego celem jest zapewnienie zrzeszonym spółdzielniom socjalnym finansowania krótko i średnio terminowego jak również zagwarantowanie wsparcia technicznego oraz usług doradztwa finansowego i administracyjnego jeśli chodzi o kredyty i operacje inwestycyjne. 2 www.coopfond.it, www.fondosviluppo.coop 3 www.bancaetica.it 4 www.cgmfinance.eu 9

CFI (współpraca, finanse, przedsiębiorstwo) 5 to spółdzielnia, która działa od roku 1986 na mocy Prawa Marcora na rzecz spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni pracy i spółdzielni socjalnych. Jej głównym członkiem jest Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego. CFI partycypuje w kapitale społecznym i umożliwia dofinansowania ukierunkowane na plany inwestycyjne. Jej celem jest utworzenie wartości dodanej, zwiększenie zatrudnienia, wspieranie tworzenia, rozwoju i repozycjonowania spółdzielni. Działa w oparciu o spójne i opłacalne projekty, które cechują się innowacyjnością, konkurencyjnością oraz trafnością społeczną. Kiedy interweniuje w kapitał społeczny, CFI podpisuje udział mniejszościowy na okres średnio 7 lat (nie więcej niż 10), na wartość nie przekraczającą kapitału zakładowego spółki. CFI wspiera przedsiębiorstwa również poprzez finansowanie realizacji planów inwestycyjnych. Fincooper działa od roku 1969 i świadczy usługi w zakresie zbiórek pieniędzy, wypłat, umów dotyczących rekompensaty finansowej pomiędzy członkami spółdzielni, płynności finansowej, usług zarządzania finansami. Ponadto, zapewnia wsparcie finansowe na rzecz rozwoju, umocnienia i reorganizacji przedsiębiorstw. Dzięki niektórym z ostatnich dyrektyw, fundacje pochodzenia bankowego rozpoczęły nową i ściślejszą współpracę ze spółdzielniami socjalnymi. Fundacje bankowe inwestują w inicjatywy dążące do realizacji interesów wspólnych i użyteczności społecznej w sektorze badań naukowych, edukacji, sztuki i zdrowia. Na początku lat 90tych tradycyjne banki promowały szybki rozwój etycznych narzędzi finansowych, szczególnie tych zaprojektowanych i uruchomionych, w celu finansowania organizacji non-profit (konta bankowe, certyfikaty depozytowe, fundusze inwestycyjne). Założony w roku 2000 ICCREA 6 (Istituto Centrale del Credito Cooperativo Centralny Instytut Kredytów Spółdzielczych) jest jedynym włoskim bankiem, którego głównym zadaniem jest wspieranie systemu spółdzielczego poprzez zapewnianie spółdzielniom szerokiej gamy usług finansowych, kredytów i usług ubezpieczeniowych niskim kosztem. Organizacje przedstawicielskie i wspierające Włoski ruch spółdzielczy ma bogatą tradycję, sięgającą drugiej połowy XIX wieku. Dziś, zajmuje znaczącą pozycję w różnych sektorach ekonomii, składa się z wielu dużych przedsiębiorstw i rozpowszechnionych sieci. Z punktu widzenia historycznego włoski ruch spółdzielczy doczekał się swojej pierwszej ekspansji na początku XX wieku, w trakcie tak zwanej złotej ery współpracy. Pierwsza organizacja przedstawicielska, Legacoop 7 (Krajowa Liga Spółdzielni i towarzystw wzajemnościowych, zainspirowana myślą socjalistyczną) została założona w roku 1886. Z kolei Confcooperative 8 (Konfederacja Włoskich Spółdzielni, zainspirowana myślą katolicką) powstała w roku 1919. Spółdzielnie socjalne, bardziej niż jakiekolwiek inne spółdzielnie, charakteryzują się intensywną działalnością sieciową. To doprowadziło do powstania różnorodnych struktur reprezentacji i koordynacji, zarówno na szczeblu lokalnym jak i krajowym. Sieci spółdzielni socjalnych są aktywne zarówno na poziomie politycznym/związków zawodowych jak i na poziomie przedsiębiorstwa. 5 www.cfi.it 6 www.gruppoiccrea.it 7 www.legacoop.it 8 www.confcooperative.it 10

Na poziomie politycznym, struktury reprezentacji i koordynacji powstały na łonie najważniejszych federacji: Federsolidarietà 9 (w ramach Confcooperative) zrzeszająca spółdzielnie socjalne będące członkami Confcooperative; Legacoopsociali 10 (w ramach Legacoop) zrzeszająca spółdzielnie socjalne będące członkami Legacoop; AgciSolidarietà 11 (w ramach AGCI Generalnego Stowarzyszenia Włoskich Spółdzielni) zrzeszająca spółdzielnie socjalne będące członkami AGCI. Jeśli chodzi o sieci utworzone w celu rozwijania umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, większa część spółdzielni socjalnych przynależy do konsorcjów. We Włoszech istnieje ponad 200 konsorcjów, które zapewniają swoim członkom całą serię usług, w tym płace, księgowość, kształcenie, doradztwo biznesowe, marketing, opracowywanie wspólnych ofert i pozyskiwanie funduszy na większe projekty (patrz paragraf 1.2). Korzystne związki Rola spółdzielni socjalnych i ich relacje z władzami lokalnymi ciągle ewoluują. Coraz częściej spółdzielnie socjalne są postrzegane jako potencjalnie ważny aktor w dostarczaniu usług społecznych na rzecz przedsiębiorstw lokalnych. Bodziec do większego udziału spółdzielni socjalnych jako dostawców usług socjalnych wynikał z różnorakich czynników. Rosnące niezadowolenie obywateli z jakości niektórych podstawowych usług sugerowało konieczność większego zaangażowania usługobiorców. Ponadto, usługi oferowane przez państwo generują wysokie koszty. Spółdzielnie socjalne natomiast są zdolne do zapewnienia wysokiej jakości usług za przystępną cenę, gwarantując tym samym ściślejsze powiązanie obywateli z sektorem publicznym. Bezpośrednie zamówienia dla spółdzielni socjalnych typu B Użytecznym narzędziem promocji współpracy społecznej i integracji zawodowej osób wykluczonych stało się we Włoszech udzielanie spółdzielniom socjalnym bezpośrednich zamówień na drodze odstępstwa od przepisów dotyczących zamówień administracji publicznej. Podmioty publiczne, w tym gospodarcze oraz spółki kapitałowe i udziału publicznego, na drodze odstępstwa od przepisów o zamówieniach w administracji publicznej, mogą zawierać umowy ze spółdzielniami prowadzącymi działalność, o której mowa w artykule 1, punkt 1, podpunkt b (tzn. spółdzielnie typu B) lub z podobnymi instytucjami mającymi siedzibę w krajach członkowskich Wspólnoty Europejskiej, na dostarczanie dóbr i usług innych niż socjalne, zdrowotne lub edukacyjne, których szacowany koszt netto jest mniejszy niż próg dla zamówień publicznych ustalony dyrektywami unijnymi oraz pod warunkiem, że zawarte umowy będą tworzyły nowe miejsca pracy dla osób wykluczonych określonych w artykule 4, punkt 1. Powyższy akapit artykułu 5 ustawy 381/91 przedstawia najważniejsze rozwiązanie dla spółdzielni typu B, gdyż pozwala władzom publicznym udzielać zamówień bezpośrednich i/lub zastrzeżonych na usługi i/lub dostawy, których wartość jest niższa od progów unijnych. Należy zauważyć, że udzielenie zamówienia bezpośredniego nie może przebiegać w sposób bezkrytyczny, ale poprawnie stosowane odgrywać będzie kluczową rolę. Umowy bezpośrednie są pierwszym wyborem, tym najbardziej zaawansowanym politycznie, który może być dokonany przez władze publiczne. Ten zgodny z prawem i przez prawo przewidziany wybór zakłada podział obowiązków związanych z projektem pomiędzy podmioty lokalne a spółdzielnie socjalne typu B tak, aby umożliwić integrację zawodową w miejscu gdzie jest to trudne do osiągnięcia. Procedura, o której mowa w artykule 5 ustawy jest zintegrowana dla wszystkich regionów. 9 www.federsolidarieta.confcooperative.it 10 http://www.legacoop.it/visualizzapagina.aspx?idpagina=68 11 www.agci.it 11

Opodatkowanie Spółdzielnie socjalne działają pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym: ich cele społeczne odróżniają je od innych przedsiębiorstw, które działają dla zysku. Z tego powodu spółdzielnie powinny być traktowane w odmienny sposób, tak z punktu widzenia prawnego jak i fiskalnego. Wartość dodana przedsiębiorstw społecznych jest we Włoszech uznana zarówno przez ustawodawstwo zwyczajne jak i przez Konstytucję. Spółdzielniom socjalnym nadawane są ulgi podatkowe i konkretne korzyści: ich akcje nie są opodatkowane; ich coroczny wkład do Funduszu na rzecz wspierania spółdzielczości nie jest opodatkowany; mają obniżoną do 4% stawkę podatku VAT lub są z niego całkowicie zwolnione (podczas gdy standardowa stawka to 21%); mają obniżoną stawkę podatku dochodowego od osób prawnych (podatek dochodowy firm); pracownicy spółdzielni typu B z grupy zagrożonej wykluczeniem są zwolnieni z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne; dostępne są też zwolnienia podatkowe od darowizn prywatnych na rzecz spółdzielni. 12

Rozdział 2 Narzędzia finansowania spółdzielni socjalnych w Lombardii 2.1 Finlombarda Finlombarda jest spółką finansową Regionu Lombardia, która wspiera regionalną politykę rozwoju ekonomiczno-społecznego poprzez inicjatywy oraz narzędzia finansowe i zarządcze. W praktyce Finlombarda jest działaczem finansowym, który zarządza przedsiębiorstwami i finansuje je, wspierając tym samym rozwój projektów z sektora infrastruktury i usług użyteczności publicznej. Wsparcie Finlombarda jest zwrócone w szczególności do małych i średnich przedsiębiorstw, które są kluczowym elementem przedsiębiorczości lombardzkiej. Zaliczyć tutaj można również spółdzielnie socjalne, określane jako małe i średnie przedsiębiorstwa trzeciego sektora. Linie finansowania, poprzez które działa Finlombarda to FRIM Współpraca, fundusz Jeremie EFS oraz dotacje do miejsc pracy. 2.2 FRIM - Rotacyjny Fundusz dla Przedsiębiorczości. Kierunek działania Współpraca. FRIM to fundusz rotacyjny ustanowiony przez region Lombardii w roku 2007 i zarządzany przez Finlombarda S.A. w celu wsparcia i promocji działalności przedsiębiorczej na terytorium regionu. Fundusz finansuje przedsiębiorstwa zorientowane na innowację, transfer technologiczny i rozwój konkurencyjności na rynku krajowym i międzynarodowym. FRIM jest podzielony na różne linie finansowania, wśród nich znajduje się linia Współpraca, mająca na celu wspieranie i rozwijanie konkurencyjności przedsiębiorstw spółdzielczych, a w szczególności spółdzielni socjalnych zajmujących się zarządzaniem usługami socjalnymi, opieki zdrowotnej, edukacyjnymi oraz integracji zawodowej osób wykluczonych jak również tworzeniem nowych spółdzielni. FRIM Współpraca został uruchomiony po raz pierwszy w 2010 roku, z roczną dotacją ze strony regionu w wysokości 2.000.000 oraz dodatkowymi środkami finansowymi udostępnionymi przez zrzeszonych pośredników finansowych. Z dofinansowania mogą korzystać przedsiębiorstwa spółdzielcze (wszystkie spółdzielnie, nie tylko spółdzielnie socjalne) oraz ich konsorcja, które mieszczą się w definicji małych lub średnich przedsiębiorstw, mają siedzibę w Lombardii i są wpisane do Krajowego Rejestru. Spółdzielnie socjalne muszą być również wpisane do Rejestru Regionalnego. Pomoc finansowa w ramach FRIM Współpraca podzielona jest na współfinansowanie średnioterminowe i dzierżawę dóbr kapitałowych. Pierwszy rodzaj dofinansowania jest przyznawany przez podlegające pod FRIM banki, drugi natomiast polega na dzierżawie dóbr od spółek leasingowych zrzeszonych w funduszu. Spółdzielnie mogą zgłaszać się do licznych banków i spółek leasingowych, które są zrzeszone we FRIM. Uaktualniona lista dostępna jest na stronie internetowej Finlombarda. Wysokość dofinansowania nie może przekraczać 80% wydatków kwalifikowanych, a w przypadku programów zakupu dóbr kapitałowych w celu integracji zawodowej osób wykluczonych lub dla ochrony środowiska pracy zostaje podniesiona do 100%. Dotacja przeznaczona jest na projekt 13

inwestycyjny, co warto zaznaczyć na zakup lub wynajem większej ilości dóbr dla wspólnych celów (zakup pojedynczego dobra nie jest traktowany jako projekt). Łączna suma wydatków finansowanego projektu inwestycyjnego powinna się zawierać pomiędzy 20.000 a 250.000 w przypadku spółdzielni socjalnych założonych nie więcej niż 12 miesięcy wcześniej, oraz pomiędzy 25.000 i 1.000.000 w przypadku starszych spółdzielni. Dofinansowanie składa się z kwoty przyznanej przez region i z kwoty dostarczonej przez zrzeszonych kredytodawców. Dofinansowanie przyznawane jest jak następuje: w przypadku inwestycji spółdzielni socjalnych i ich konsorcjów w 70% ze środków funduszu FRIM, a w pozostałych 30% ze środków pośredników finansowych zrzeszonych w Finlombarda S.A.; w przypadku inwestycji innego typu spółdzielni w 50% ze środków funduszu FRIM, a w pozostałych 50% ze środków pośredników finansowych zrzeszonych w Finlombarda S.A.. Wsparcie finansowe de minimis przyznawane jest w ramach limitów określonych w rozporządzeniu unijnym Komisji Europejskiej nr 1998/2006 z 15 grudnia 2006 roku. Zgodnie z tym ustawodawstwem, za pomoc uznaje się kwotę zaoszczędzoną podczas transakcji finansowych poprzez zastosowanie obniżonego opodatkowania w miejsce opodatkowania na zasadach rynkowych. Kwota uznana za pomoc to w szczególności różnica pomiędzy kwotą odsetek raty finansowania opodatkowanego na obniżonych zasadach (oszacowany jako średnia opodatkowania regionalnego i bankowego), a kwotą wynikającą z dofinansowania objętego opodatkowaniem rynkowym (tożsama z opodatkowaniem stosowanym przez wybraną spośród zrzeszonych we FRIM placówkę bankową). Suma tych różnic określona w momencie przyznawania dofinansowania, z zastosowaniem obowiązującej stopy procentowej określonej w tym samym dniu przez Komisję Europejską, będzie oznaczała stopień wsparcia, który jest wykazywany do celów wspomnianej wcześniej zasady de minimis. Maksymalna łączna kwota zapomogi wchodzącej w skład pomocy de minimis przyznanej przedsiębiorstwu w okresie trzech lat obrachunkowych nie może przekraczać 200.000. Z tego powodu, w momencie składania podania o zapomogę, przedsiębiorstwo jest zobowiązane złożyć deklarację otrzymanej w przeciągu ostatnich trzech lat obrachunkowych pomocy de minimis. Nie mogą zostać przyznane nowe zapomogi jeśli zsumowane z poprzednimi dofinansowaniami będą przekraczać wspomniane 200.000. FRIM finansuje wydatki poniesione na rozwój biznesowy, technologiczny, handlowy, środowiskowy, na zabezpieczenie środowiska pracy, na integrację zawodową osób wykluczonych. Wydatki kwalifikowane to: zakup dóbr kapitałowych takich jak nowy lub używany sprzęt, maszyny, narzędzia, specjalistyczne urządzenia, umeblowanie i środki transportu; nabycie nieruchomości na siedzibę działalności, prace remontowe i instalacyjne w budynku; wyłącznie w przypadku młodych spółdzielni (założonych nie wcześniej niż 12 miesięcy przed złożeniem prośby o dofinansowanie): pokrycie przez jeden rok kosztów wynajmu budynku przeznaczonego na siedzibę działalności; nabycie rzeczywistych usług na podstawie konkretnych umów w celu zwiększenia wydajności, transferu technologii planowania, organizacji i produkcji, pozyskiwania nowych rynków i rozwoju systemów jakości; zakup patentów, licencji produkcyjnych, oprogramowań przeznaczonych na produkcję/zarządzanie; wydatki zewnętrzne na kształcenie personelu; wydatki ogólne. 14

Program inwestycji powinien rozpoczynać się po dniu złożenia wniosku i powinien zakończyć się w przeciągu 12 miesięcy od momentu przyznania dofinansowania, co może przedłużyć się do 18 miesięcy w przypadku inwestycji w nieruchomości. Rozpoczęcie inwestycji musi rozpocząć się w terminie do dwóch miesięcy od momentu przyznania kredytu. Czas trwania kredytu wynosi 7 lat, z czego 2 pierwsze to lata amortyzacyjne. W przypadku inwestycji w nieruchomości czas kredytowania wynosi 12 lat. W przypadku operacji leasingowych, ponieważ całkowity koszt najmu danego dobra podlega ulgom podatkowym, dzierżawiony przedmiot musi być częścią programu inwestycyjnego czyli sumy powiązanych kosztów na ten sam cel. W związku z powyższym, wnioski o leasing nie mogą odnosić się do pojedynczych przedmiotów; takie dobra muszą stanowić integralną część dopuszczonego programu inwestycyjnego. Tylko w wypadku, gdy interwencja jest wnioskowana przez spółdzielnię socjalną, a leasingowane dobro będzie przeznaczone na przystosowanie warunków miejsca pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem, może mieć miejsce wniosek opiewający na wyłącznie jeden przedmiot. Aby ułatwić wnioskowanie i zwracanie przyznanych środków, FRIM przewiduje korzystne oprocentowanie dla spółdzielni socjalnych, które jest zależne od tego czy jest to kredytowanie czy dzierżawa. Oprocentowanie na kredytowanie wynosi 0,1% od sumy pozyskanej od regionu, a stopa zmienna EURIBOR lub stała IRS + spread jest w wysokości do 0,9% rocznie w odniesieniu do sumy pozyskanej od instytucji bankowych. Dla dzierżawy stosuje się roczną stawkę nominalną 0,10% nałożoną na kwotę pozyskaną od funduszu regionalnego oraz zmienną stopę (Euribor) lub stałą (IRS) + spread w wysokości do 1,70% rocznie, nałożoną na kwotę pozyskaną od spółki leasingowej. W praktyce, oprocentowanie nałożone na spółdzielnię jest mniejsze o około 6-7% od stawek rynkowych jeśli chodzi o oprocentowanie kwoty wniesionej przez fundusz FRIM (w 70% w przypadku spółdzielni socjalnych i w 50% w przypadku innych spółdzielni) oraz jest nieznacznie niższe od stawek rynkowych jeśli chodzi o pozostałe środki pokryte przez fundusze pośredników finansowych. W celu zagwarantowania dokładnego i terminowego wypełniania zobowiązań finansowych wynikających z przyznanego dofinansowania, od beneficjenta wymagane są zabezpieczenia: od majątku wnioskodawcy i/lub osób trzecich; bankowe lub ubezpieczeniowe; osobiste członków i/lub osób trzecich; udzielane przez zaufane konsorcja lub fundusze poręczeniowe. W większości przypadków, spółdzielnie korzystają z zabezpieczeń wydawanych przez zaufane konsorcja ruchu spółdzielczego. Koszt takich gwarancji jest równy 1,8% od połowy wartości wnioskowanego dofinansowania. Dofinansowanie nie łączy się z innymi interwencjami finansowymi lub z innymi ulgami podatkowymi przyznanymi na te same wydatki. Wypłata dofinansowania przeprowadzona jest przez placówkę bankową/spółkę leasingową w zależności od postępów w realizacji projektu lub rodzaju interwencji; wypłata dofinansowania odbywa się zazwyczaj w dwóch transzach: pierwsza transza w wysokości 60% interwencji finansowej, w oparciu o rachunkowość wydatków kwalifikowanych równa co najmniej 30% przyznanego dofinansowania; wypłata na koniec realizacji projektu, w oparciu o rachunkowość wydatków kwalifikowanych i należycie pokwitowanych. 15

W przypadku, gdy przedmiotem interwencji finansowej są nieruchomości, wypłata dofinansowania może mieć miejsce w oparciu o akt notarialny, po uprzedniej weryfikacji odpowiedniej dokumentacji identyfikującej obiekt będący przedmiotem interwencji. Region, również poprzez osobę Zarządcy, przewiduje wyrywkowe kontrole przyjętych podań i inspekcje w siedzibach dofinansowanych spółdzielni, aby sprawdzić stan realizacji, przestrzeganie procedur przewidzianych w postępowaniu przyznawania dofinansowania oraz prawdziwość deklaracji i dostarczanych informacji. Dofinansowanie może zostać cofnięte jeśli beneficjent nie będzie przestrzegać wymogów i ograniczeń przyjętych dla udzielania dofinansowania. Podobnie w przypadku, gdy realizacja nie jest zgodna tak w treści jak i w osiąganych wynikach z projektem i deklaracjami zawartymi w przyjętym wniosku. W przypadku modyfikacji w realizacji zatwierdzonego programu inwestycyjnego, spółdzielnia może zwrócić się z prośbą o naniesienie zmian do finansowania, które będą musiały być zatwierdzone przez organ regionalny, po uprzednim sprawdzeniu adekwatności z zasadami równoważności, zgodności wydatków i realizowanych celów. Aby uzyskać dofinansowanie, spółdzielnie socjalne muszą na drodze przetargu on-line przedstawić spółce Finlombarda oficjalny wniosek, który znajduje się na stronie internetowej regionu Lombardia, do wyczerpania środków (tzn. wnioski mogą być prezentowane do momentu, w którym zostaną wykorzystane przewidziane fundusze). Wnioski powinny być składane zarówno w formie on-line jak i w formie papierowej wraz z załączonymi dokumentami (budżet, lista członków spółdzielni, deklaracja otrzymywanych dotychczas świadczeń państwowych, kopia dowodu osobistego przedstawiciela prawnego). Badanie i ocena złożonych wniosków jest wybiórcza, ponieważ wnioski dotyczą wsparcia konkurencyjnych przedsiębiorstw. Weryfikacja wniosków wykonywana jest przez spółkę Finlombarda w porządku chronologicznym napływania wniosków w przeciągu trzech miesięcy od dnia przyjęcia kompletnych wniosków. Finlombarda: sprawdza kwalifikowalność wnioskodawców i przedstawionych podań; sprawdza zgodność projektów z linią interwencji określoną przez wnioskodawców; dokonuje analizy technicznej, ekonomiczno-finansowej i merytorycznej przedsiębiorstwa i projektu; przygotowuje wzorcowe formularze i raporty ze złożonych wniosków; przedstawia wyniki weryfikacji wniosków regionowi, który w celu oceny wniosków może utworzyć odrębną Komisję. 16

Kryteria oceny podań SPÓŁDZIELNIE KRYTERIA ELEMENTY PODLEGAJĄCE OCENIE PUNKTACJA Program inwestycyjny Relacja program/struktura produkcyjna/rynek 0 35 Nowe możliwości związane z inwestycją Adekwatność środków finansowych i zasobów ludzkich (wewnętrznych i zewnętrznych) zaangażowanych w projekt Struktura produkcyjna Jakość zarządzania w odniesieniu do celów i treści 0-25 projektu Oczekiwane efekty w zakresie jakości usługi/zdolności produkcyjnych, wpływu na zatrudnienie, wartości dodanej ekonomicznej/społecznej Certyfikacja jakości i warunków pracy Pozycjonowanie Analiza szans i zagrożeń związanych z realizacją 0-5 w odniesieniu do rynku Ocena ekonomicznofinansowa programu inwestycyjnego Metodologia oceny ryzyka kredytowego: - struktura kapitałowa - struktura ekonomiczno-finansowa - zdolność do generowania środków 0-35 Znajomość tendencji wewnętrznych i zewnętrznych (gwarancje systemu bankowego) W SUMIE 0 100 NOWE SPÓŁDZIELNIE KRYTERIA ELEMENTY PODLEGAJĄCE OCENIE PUNKTACJA Program inwestycyjny Spójność i powiązania programu inwestycyjnego 0 30 Synergia i uruchamiana integracja Adekwatność środków finansowych wykorzystywanych w projekcie Model zarządzania Strategia rozwoju i strategie konkurencyjności 0-25 Oczekiwane efekty w odniesieniu do rynku, w zakresie zdolności produkcyjnych, wpływu na zatrudnienie, wartości dodanej i utrzymania stabilności ekonomicznej/finansowej Jakość zarządzania, doświadczenie i struktura organizacyjna w odniesieniu do celów i treści programu inwestycyjnego Pozycjonowanie Analiza szans i zagrożeń związanych z realizacją programu 0-10 w odniesieniu do rynku Ocena ekonomicznofinansowa inwestycyjnego Metodologia oceny ryzyka kredytowego: - struktura kapitałowa - struktura ekonomiczno-finansowa - zdolność do generowania środków 0-35 Znajomość tendencji wewnętrznych i zewnętrznych (gwarancje systemu bankowego) W SUMIE 0 100 17

Przyznanie dofinansowania może nastąpić po uzyskaniu pozytywnej oceny ekonomiczno-finansowej (przynajmniej 20 otrzymanych punktów). Ocena ekonomiczno-finansowa jest dokonywana metodą oceniania zdolności kredytowej creditscore i powstaje w oparciu o dwa ostatnie zatwierdzone budżety lub w oparciu o przewidywane dane, jeśli budżety nie są dostępne. Dla młodych spółdzielni oraz dla spółdzielni, które nie posiadają dostępnych zatwierdzonych budżetów, ocena przebiega w oparciu o przewidywaną ocenę zdolności kredytowej z uwzględnieniem prognoz przygotowanych zgodnie ze wzorem znajdującym się w formularzu zgłoszeniowym. Do finansowania programów inwestycyjnych nie kwalifikują się projekty, które otrzymały łączny wynik poniżej 60 punktów. Ocena opiera się głównie na kryteriach ekonomiczno-finansowych i ma na celu sprawdzić czy spółdzielnia będzie w stanie spłacić zaciągnięty kredyt. Formularze, które należy wypełnić nie są skomplikowane i koncentrują się bardziej na danych ekonomicznych i finansowych niż na treści projektu. Spółdzielnie mogą korzystać z pomocy organizacji przedstawicielskich i ich ekspertów, którzy pełnią przede wszystkim funkcję filtra: jeśli spółdzielnia nie spełnia odpowiednich wymagań, a szanse na odniesienie sukcesu są nikłe, odradza się jej kontynuowanie procesu oceny. Na ogół, z FRIM korzystają spółdzielnie socjalne prowadzące działalność już od kilku lat, których budżety nie wykazują strat od co najmniej trzech lat, i które ubiegają się o dofinansowanie, aby zakupić budynek pod swoją siedzibę lub inne nieruchomości konieczne do prowadzenia działalności. Na dzień dzisiejszy inwestycje sfinansowane przez FRIM sięgają 44.717.950 z czego 29.891.405 jest pokryte przez FRIM, reszta przez pośredników finansowych, a 85,82% z całej kwoty jest kierowane dla spółdzielni socjalnych (66,35% dla spółdzielni typu A, 28,05% dla spółdzielni typu B, 5,6% dla konsorcjów). W większości przypadków dofinansowanie zostało wykorzystywane na zakup i remont budynków (88,76% całego dofinansowania). Spośród 130 spółdzielni socjalnych 28 dopuszczonych do dofinansowania to mikro-przedsiębiorstwa, 75 to małe przedsiębiorstwa, a 27 to przedsiębiorstwa średnie. 2.3 EFS Jeremie JEREMIE (Wspólne Europejskie Źródła Finansowania dla Mikro, Małych i Średnich Przedsiębiorstw) to wspólna inicjatywa Komisji Europejskiej (KE) i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) instytucji grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). JEREMIE umożliwia państwom członkowskim Unii Europejskiej, za pośrednictwem odpowiednich władz krajowych i regionalnych, korzystanie z części Funduszy Strukturalnych UE w celu lepszego dostępu do dofinansowania małych i średnich przedsiębiorstw za pośrednictwem takich rozwiązań jak udział w kapitale przedsiębiorstwa, pożyczki czy gwarancje dostępne poprzez Fundusz Powierniczy wielu udziałowców. Państwa członkowskie UE mogą korzystać z inicjatywy JEREMIE, tworząc Fundusz Powierniczy sfinansowany przez Fundusze Strukturalne (EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i EFS Europejski Fundusz Społeczny). Zarządzanie takim funduszem może być w gestii Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub innych instytucji finansowych zgodnie z zasadami mającymi zastosowanie dla Funduszy Strukturalnych UE 12. Instytucje zarządzające mogą przekazać zarządzanie funduszem bezpośrednio EFI lub jakiejkolwiek innej instytucji państwowej lub też instytucji 12 Rozporządzenie Komisji Europejskiej 1083/2006 i Rozporządzenie wykonawcze 1828/2006. 18

finansowej, poprzez konkurs przetargowy. W ten sposób instytucje zarządzające mogą oddelegować profesjonalistom część działań, koniecznych do realizacji inicjatywy, takich jak określenie kryteriów konkursów przetargowych na wykonanie inwestycji, ocena i przedstawienie działań, negocjowanie umów, kontrole. Fundusz Powierniczy może być utworzony jako konto bankowe zarządzane w imieniu i na rzecz Instytucji zarządzającej lub też jako niezależny podmiot prawny (poprzez strukturę ad hoc). Wybór najodpowiedniejszej struktury prawnej zależy od złożoności funduszu JEREMIE i od krajowych ram regulacyjnych. Fundusz Powierniczy jako fundusz udziałowy ustanawia dla małych i średnich przedsiębiorstw partnerstwa z różnego rodzaju lokalnymi instytucjami finansowymi: finansiści, fundusze kapitału wysokiego ryzyka, fundusze pożyczkowe, spółki transferu technologicznego, dostawcy mikrofinansowania, banki i fundusze powiernicze. Środki oferowane tym instytucjom przez Fundusz Powierniczy będą wykorzystane do utworzenia i rozwoju MŚP. Szczebel krajowy i regionalny Instytucje zarządzające Fundusz Powierniczy (FP)/ Zarządca FP Szczebel krajowy, regionalny lub lokalny Pośrednicy finansowi Zgodnie z Regionalnym Planem Operacyjnym EFS 2007-2013, Lombardia przeznacza całą oś programowania na rzecz wsparcia spółdzielni socjalnych, co zachodzi także poprzez wykorzystanie narzędzi inżynierii finansowej takich jak JEREMIE. Lombardia była pierwszym regionem w Europie, który uruchomił program JEREMIE w ramach EFS i połączył go oddolnie z funduszem utworzonym dla wspierania zatrudnienia, zapobiegania i zwalczania bezrobocia oraz inwestowania w zasoby ludzkie. Ponadto EFS jest narzędziem, które promuje wysoki poziom zatrudnienia i integracji społecznej, równouprawnienie kobiet i mężczyzn oraz spójność ekonomiczną i społeczną. Jest to tym samym fundusz, który stanowi integralną część interwencji na rzecz spółdzielni socjalnych. Oś, poprzez którą JEREMIE wykorzystuje EFS dla wsparcia spółdzielczości socjalnej to oś III, Integracja Społeczna. Podstawowym celem osi III jest poprawa dostępności do rynku pracy i utrzymania się na rynku osób z grupy zagrożonych, poprzez podnoszenie stabilności i pewności zatrudnienia oraz poprzez zmniejszanie czynników powodujących bezrobocie, niestałość zatrudnienia i wykluczenie. W ramach celu ogólnego, region Lombardia dąży do osiągnięcia trzech określonych rezultatów: Obniżenia niepewnego zatrudnienia, które wynika z elastycznych form zatrudnienia, poprzez rozwijanie systemu flexsicurity z prawdziwego zdarzenia; Ułatwienie dostępu do pracy osobom zagrożonym wykluczeniem poprzez zwiększenie ich zatrudnienia; Wzmocnienie rozwoju trzeciego sektora i współpracy społecznej. Aby korzystać z JEREMIE EFS, Lombardia utworzyła dekretem regionalnym (lipiec 2008, nr 7687) fundusz o początkowym wkładzie w wysokości 10.000.000, zintegrowany z kolejnym wkładem 10.000.000 z 2009 roku, przekazany pod zarząd Finlombarda S.A. 19

W ramach osi III RPO, środki z funduszu zostały przeznaczone na konsolidację i rozwój przedsiębiorstw społecznych, które realizują programy integracji społecznej dzięki dokapitalizowaniu na rzecz pracowników i członków korzystających z interwencji finansowych. JEREMIE finansuje tym samym spółdzielnie socjalne typu A i typu B oraz spółdzielnie produkcji i pracy. W ramach interwencji z pomocą wybranych na drodze przetargu publicznego (przeprowadzonego przez zarządcę Finlombarda S.A.) instytucji kredytowych, które pełnią funkcję pośredników, dofinansowuje się działania dokapitalizacji spółdzielni socjalnych i produkcyjnych, które działają na terenie Lombardii oraz zatrudniają osoby niepełnosprawne lub zagrożone wykluczeniem. Wybrane instytucje kredytowe zobowiązują się przekazać dodatkowe środki o wartości niemal równoznacznej z tą określoną w przetargu, tak aby pomnożyć inwestycję regionalną na rzecz systemu spółdzielczego. Z jednej strony EFS zapewnia pewną kwotę, którą region Lombardia poprzez przetarg ogłoszony przez Finlombarda przekazuje jednej lub większej ilości instytucji kredytowych. Z drugiej strony instytucje, które wygrały przetarg przeznaczają niemal identyczną kwotę jak ta otrzymana z przetargu. W 2009 roku w ramach przetargu ogłoszonego przez Finlombarda przyznano kwotę 10.000.000 dwóm włoskim bankom, które zainwestowały podobną kwotę każdy z banków po 5.000.000. W 2010 roku przetarg wygrały trzy instytucje kredytowe, które przekazały po 3.000.000 każda. 2009 UBI-Banca Popolare di Bergamo 5 mln Lombardzka Federacja Banków Kredytu Spółdzielczego 5 mln EFS 20 mln Banca Popolare di Sondrio 3 mln 2010 Banca Popolare Etica 3 mln UBI-Banca Popolare di Bergamo 3 mln 20

Schemat JEREMIE EFS - Lombardia INTERMEDIARI FINANZIARI SELEZIONATI Fundusz Jeremie EFS Region Lombardia Etap 1 zobowiązuje ZARZĄDCA Finlombarda Finlombarda GESTORE zarządza wyznacza REGION REGIONE LOMBARDIA zakłada FUNDUSZ FONDO JEREMIE JEREMIE upoważnia WYZNACZENI INTERMEDIARI POŚREDNICY FINANZIARI FINANSOWI SELEZIONATI Etap 2 przyznają Micro Mikrokredyty crediti na rzecz gwarantuje BENEFICJENCI BENEFICIARI Etap 3 podpisują i przekazują CapitaleSociale Kapitał społeczny COOPERATIVE SPÓŁDZIELNIE Techniczny przebieg interwencji z funduszu JEREMIE EFS polega na przyznaniu mikro-dofinansowania o stałej wartości (4.000 ) osobom fizycznym, które pracują lub będą pracowały jako członkowie spółdzielni socjalnej i/lub produkcyjnej i pracy, gdzie przynajmniej 30% pracowników to osoby defaworyzowane. W ramach JEREMIE za pracowników zagrożonych wykluczeniem uznane są nie tylko osoby określone w ustawie 381/91 dla spółdzielni socjalnych typu B (niepełnosprawni fizyczni, chorujący psychicznie, byli pacjenci szpitali psychiatrycznych, poddani leczeniu psychiatrycznemu, uzależnieni od narkotyków, alkoholicy, osoby młode w wieku produkcyjnym w trudnej sytuacji rodzinnej, skazani wyrokiem, ale na inne formy kary niż pozbawienie wolności), ale również osoby defaworyzowane określone rozporządzeniem Komisji Europejskiej (osoby młode w wieku 16-25 lat, kobiety powyżej 40 roku życia, mężczyźni powyżej 50 roku życia, imigranci, osoby o wykształceniu niższym, osoby szukające pracy od ponad 12 miesięcy, rodzice samotnie wychowujący dzieci). SPÓŁDZIELNIE Beneficjenci Funduszu JEREMIE EFS Przyznawanie interwencji finansowych SPÓŁDZIELNIE Spółdzielnie typu A (w myśl ustawy 381/91) Spółdzielnie typu B (w myśl ustawy 381/91) Spółdzielnie pracy i produkcyjne usługi socjalne, sanitarne, edukacyjne usługi włączenia zawodowego do rynku pracy osób z grupy zagrożonej wykluczeniem (*) gdzie przynajmniej 30% pracowników, to osoby z grupy zagrożonej wykluczeniem (*) 21