INSTRUMENTY INśYNIERII FINANSOWEJ CZY DOTACJE? Arkadiusz Lewicki Dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 (CIP) II SME WEEK- POLAND Wsparcie dla innowacyjnych przedsiębiorstw nowe perspektywy, 26 maja 2010 r.
Plan wystąpienia 1. Definicje, wady i zalety- na przykładzie instrumentów CIP 2. Teraźniejszość mapa dostępnych instrumentów 3. Przyszłość 2020?
ŹRÓDŁA A FINANSOWANIA środki własne środki zewnętrzne W krajach rozwiniętych : ok. 2/3 środków przeznaczanych na działalność badawczo rozwojową, w tym transfer technologii, pochodzi ze źródeł prywatnych, a 1/3 ze środków publicznych. W Polsce: bardzo niski udział podmiotów gospodarczych w finansowaniu B+R: Polska 33,1%, UE-27 54,6 % (2006 r.). PUBLICZNE /np. unijne, budŝetowe/. PRYWATNE /w tym fundusze vc, anioły biznesu, banki, giełda/ Instrumenty inŝynierii finansowej
FUNDUSZE UE W latach 2007-2015- w PL najwaŝniejsze źródło finansowania projektów związanych z rozwojem innowacyjności gospodarki. Mimo to i tak jest to kropla w morzu potrzeb (to tylko 3% łącznej wartości inwestycji przedsiębiorstw). Programy i instrumenty na wszystkich poziomach administracyjnych: regionalnym, krajowym, wspólnotowym (ramowe) Łącznie (bez programów ramowych) na inwestycje w B+R, innowacje i przedsiębiorczość z EFRR zaplanowano prawie 11 mld EUR
DEFINICJA Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z 11.07.2006 r. : Sekcja 4 InŜynieria finansowa Artykuł 44 Instrumenty inŝynierii finansowej: W ramach programu operacyjnego fundusze strukturalne mogą finansować wydatki dotyczące operacji składające się z wkładów we wsparcie instrumentów inŝynierii finansowej dla przedsiębiorstw, przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw, takich jak: fundusze kapitału podwyŝszonego ryzyka (venture capital funds), fundusze gwarancyjne i fundusze poŝyczkowe oraz fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich, czyli fundusze inwestujące w partnerstwa publicznoprywatne i inne projekty ujęte w zintegrowanym planie na rzecz trwałego rozwoju obszarów miejskich.
DEFINICJA ale instrumenty inŝynierii finansowej to takŝe w ekonomii oraz w powszechnej kolokacji pojęcie oznaczające obszar finansów o charakterze interdyscyplinarnym, gdzie korzysta się z rozwiniętej matematyki finansowej. Oznacza takŝe zarządzanie ryzykiem finansowym oraz tworzenie instrumentów wysokospecjalizowanych, dostosowanych do indywidualnych potrzeb inwestorów. Instrumenty finansowe mają na celu m.in. minimalizację ryzyka ponoszonego w trakcie inwestycji. W zakresie problematyki absorpcji środków UE, w praktyce, przyjęto określać instrumentami inŝynierii finansowej wszelkie zwrotne instrumenty finansowe (przeciwieństwo dotacji) w których dystrybucji uczestniczą instytucje finansowe (pośrednicy finansowi).
WADY: nadal dość długi okres uruchamiania tych instrumentów (przynajmniej w Polsce ) konieczność posiadania i rozwijania przez administrację wiedzy i doświadczenia nt. inŝynierii finansowej lub outsorcowanie niektórych zadań dylemat: bezpieczny rozwój czy bezpieczeństwo rozwojowe wyŝszy poziom skomplikowania dot. odpowiedniego stosowania reguł o pomocy publicznej trudno osiągalny wymóg dostosowania niektórych zachowań administracji do standardów rynkowych (np. terminowość, komunikacja)
ZALETY (CELE): Priorytet dla wsparcia inwestycyjnego Odchodzenie od dotacji na rzecz instrumentów zwrotnych Wsparcie większej liczby przedsiębiorców Zapobieganie naruszeniu zasad konkurencji Budowanie trwalszego oddziaływania zaangaŝowanych środków publicznych Zmniejszanie luki kapitałowej; budowanie spójnego systemu otoczenia finansowego podmiotów gospodarczych Ukierunkowanie wsparcia: im wyŝszy poziom rozwoju beneficjenta tym bardziej zaawansowany instrument finansowy Istotne zaangaŝowanie instytucji komercyjnych (głównie banków) Pobudzenie rynku prywatnego do finansowania określonych, waŝnych dla Państwa sektorów Efekt edukacyjny
MAPA INSTRUMENTÓW W W PL 2010-2017 2017 1. CIP- SMEG, GIF, CBS: gwarancje/inwestycje kapitałowe/ pomoc techniczna 2. 7 PR- RSFF: gwarancje 3. PO IG- kredyt technologiczny; wsparcie rynku vc 4. PO RPW- poręczenia/gwarancje 5. Polsko-Szwajcarski mechanizm współpracy: wsparcie rynku vc 6. RPO- JEREMIE, JESSICA, INNE : poręczenia/gwarancje, poŝyczki, inwestycje kapitałowe; fundusze inwestycyjne PPP 7. JOSEFIN: gwarancje 8. JASSMINE: wsparcie rynku mikropoŝyczkowego
MAPA Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007- INSTRUMENTY 2013 INśYNIERII (CIP): FINANSOWEJ PROGRAMY RAMOWE UE PROGRAMY KRAJOWE: OGÓLNOKRAJOWE i PONAREGIONALNE PROGRAMY KRAJOWE: REGIONALNE PROGRAMY WSPÓŁPRACY MIĘDZYNAR. Np. CIP Np. PO IG, PO RPW RPO Np. PROGRAM REGIONU MORZA BAŁTYCKIEGO 4
INSTRUMENTY INśYNIERII FINANSOWEJ NA PRZYKŁADZIE CIP
Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 Instrumenty finansowe dla MŚP INSTRUMENTY FINANSOWE KORZYŚCI DLA MŚP: stworzenie mechanizmów wspierających zakładanie i finansowanie MŚP we wszystkich fazach rozwoju ułatwienie firmom dostępu do finansowania zewnętrznego na korzystniejszych warunkach wsparcie procesów tworzenia i rozwoju róŝnorodnych produktów i form finansowania MŚP powstanie zdywersyfikowanej oferty finansowej dla MŚP poprawa struktury finansowej MŚP poprzez zapewnienie szerszego dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania zachęcanie i wspieranie instytucji finansowych w finansowaniu mikroprzedsiębiorstw, takŝe produktami o niŝszych kwotach zwiększanie podaŝy instrumentów dłuŝnych dla MŚP poprzez wspieranie instytucji finansowych w procesach ulepszania procedur oceny zdolności kredytowej MŚP, dostosowanych do specyfiki ich działania 12
Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 Instrumenty finansowe dla MŚP Instrumenty finansowe dla MŚP BudŜet 1,13 mld EUR GIF SMEG CBS High Growth and Innovative SME Facility Instrument na rzecz wysokiego wzrostu i innowacji w MŚP SME Guarantee Facility System poręczeń dla MŚP Capacity Building Scheme System rozwijania zdolności instytucji pośrednictwa finansowego 550 mln EUR 506 mln EUR 73 mln EUR 13
INSTRUMENTY WSPARCIA INNOWACJI W MŚPM Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 Instrumenty finansowe dla MŚP BudŜet UE zapewnia środki regwarantuje gwarantuje Fundusz poręczeniowy (EFI pełni tu rolę m.in. funduszu funduszy VC) inwestuje Fundusz Venture capital Informuje, promuje, doradza, szkoli Bank/Fundusz poŝyczkowy poŝycza MŚP inwestuje MŚP CIP- Instrumenty finansowe dla MŚP: BudŜet 1,13 mld 14
Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 Instrumenty finansowe dla MŚP GIF w praktyce Przykłady wspartych funduszy inwestujących w MŚP Serena Capital jest funduszem z siedzibą w ParyŜu, skierowanym na inwestycje w dziedzinie ICT we Francji i innych krajach Europy. Fundusz inwestuje w spółki znajdujące się we wczesnych fazach rozwoju, na etapie poprzedzającym wejście na rynek ich produktów/ usług spółek, które mają uznaną technologie i robią pierwsze kroki w kierunku rynku. Początkowa kapitalizacja funduszu wyniosła 90 mln EUR. Inwestycja EFI została dokonana w ramach instrumentu GIF1. Chalmers Innovation Fund jest to fundusz partnerski Uniwersytetu Technologicznego Chalmers w Goeteborgu (Szwecja) oraz inkubatora Chalmers Innovation. Początkowa kapitalizacja funduszu wyniosła ok. 12 mln EUR, z prognozowaną końcową kapitalizacją na poziomie ok. 27 mln EUR. Fundusz stanowi wehikuł transferu technologii opracowanych na Uniwersytecie Technologicznym i będzie inwestował głównie w spółki technologiczne, dla których Chalmers Innovation stanowi inkubator przedsiębiorczości. EFI dokonał inwestycji w ramach GIF1 jako inwestor kluczowy (cornerstone investor) BaltCap Private Equity Fund fundusz skierowany na inwestycje w MŚP w Estonii, Łotwie i Litwie. Sektorami będącymi w polu zainteresowania tego funduszu są: handel detaliczny, firmy produkcyjne nastawione na rozwój eksportu, turystyka i wypoczynek, ochrona środowiska, łączność, transport i budownictwo. Fundusz BaltCap inwestuje w dojrzałe spółki 15 będące w fazie ekspansji rynkowej. Transakcja została zawarta w ramach instrumentu GIF2.
SMEG Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji 2007-2013 Instrumenty finansowe dla MŚP Instrument II: System poręczeń dla MŚP Cel: udzielanie gwarancji bezpośrednich na rzecz instytucji finansowych + udzielanie regwarancji na rzecz działających programów gwarancyjnych Nabór wniosków: Otwarty (tryb ciągły) SMEG System poręczeń dla MŚP BudŜet SMEG 506 mln EUR Gwarancje kredytów Gwarancje mikrokredytów Gwarancje inwestycji kapitałowych Gwarancje transakcji sekurytyzacji portfeli dłuŝnych MŚP 16
SMEG W PRAKTYCE Kraj Pośrednik Finansowy Instrument finansowy dla MŚP Opcja Instrumentu Portfel objęty Gwarancją EFI Produkty finansowe dla MŚP wchodzące w skład Portfela objętego Gwarancją EFI Wysokość Gwarancji EFI POLSKA Bank BPH SA Pierwszy Pośrednik Finansowy Programu CIP w Polsce SMEG System poręczeń dla MŚP Gwarancje kredytów 709 mln PLN (150 mln EUR) Prosty Kredyt Inwestycyjny Standardowy Kredyt Inwestycyjny Auto Sezam (kredyt samochodowy) 50% kwoty kaŝdego kredytu Okres funkcjonowania 2010 2012 17
Program ramowy na rzecz konkurencyjności ci i innowacji 2007-2013 2013 SMEG System poręcze czeń dla MŚPM Produkt finansowy dla MŚP Przeznaczenie kredytu Kwota kredytu Prosty Kredyt Inwestycyjny Zakup środków trwałych takich jak maszyny, urządzenia, sprzęt, wyposaŝenie, sprzęt komputerowy wraz z oprogramowaniem Do 500 000 PLN Waluta kredytu PLN Wkład własny Dzięki poręczeniu EFI obniŝony do 15% Zabezpieczenie Oprocentowanie Uproszczona forma zabezpieczenia poręczenie EFI, przewłaszczenie lub zestaw rejestrowy wraz z cesją polisy ubezpieczeniowej Stałe lub zmienne według stawki WIBOR 1M Uproszczona dokumentacja (bez biznesplanu i prognoz finansowych) Decyzja kredytowa w ciągu 3 dni 18
Program ramowy na rzecz konkurencyjności ci i innowacji 2007-2013 2013 SMEG System poręcze czeń dla MŚPM Kraj HISZPANIA Pośrednik Finansowy MicroBank La Caixa Instytucja mikrokredytowa Instrument finansowy dla MŚP Opcja Instrumentu Portfel objęty Gwarancją EFI SMEG System poręczeń dla MŚP Gwarancje mikrokredytów 131 mln EUR Produkty finansowe dla MŚP wchodzące w skład Portfela objętego Gwarancją EFI Mikrokredyt finansowy Mikrokredyt socjalny 19
Program ramowy na rzecz konkurencyjności ci i innowacji 2007-2013 2013 SMEG System poręcze czeń dla MŚPM Mikrokredyt finansowy Mikrokredyt socjalny Na rozpoczęcie lub rozwój firmy, kierowany do jednostek posiadających projekt pracy na własny rachunek, które wykaŝą zdolność rozpoczęcia i kontynuacji projektu Dla jednostek finansowo wykluczonych, które zostały skierowane do MicroBank La Caixa przez róŝne instytucje współpracujące (władze miasta, organy rządowe, uniwersytety, instytucje socjalne), które wspierają rozwój projektów pracy na własny rachunek i nadzorują ich wprowadzenie Kredyt przeznaczony dla jednostek, które mają trudności z pozyskaniem konwencjonalnego finansowania bankowego Cel kredytu: promocja produkcji i tworzenia miejsc pracy Maksymalna kwota kredytu: 25 000 EUR Okres spłaty: 1 rok 5 lat MoŜliwa karencja w spłacie maksymalnie 12 miesięcy 20
PORÓWNANIE POTENCJAŁU ODDZIAŁYWANIA POSZCZEGÓLNYCH FORM WSPARCIA Nazwa Programu / Mechanizmu BudŜet Liczba wspartych przedsiębiorców, w tym MŚP, poprzez: a) dotacje, b) pośredników finansowych Liczba pośredników i instytucji zaangaŝowanych SPO WKP 2004-2006 2,91 mld EUR a) 5.940 b) ok. 11.000 (20.000 poŝyczek i poręczeń) ponad 100 Instrumenty finansowe w Programie MAP 2001-2006 504 mln EUR b) 234.000 MŚP (w tym 7.100 MŚP z PL) 50 /z 28 krajów/ (w tym 2 z PL) 21
PORÓWNANIE POTENCJAŁU ODDZIAŁYWANIA POSZCZEGÓLNYCH FORM WSPARCIA Nazwa Programu / Mechanizmu BudŜet Prognozowana liczba wspartych MŚP PO IG 2007-2013 Instrumenty inŝ. finansowej Priorytetu 3 i Działania 4.3 750 mln EUR 1.700 MŚP Programie CIP 2007-2013 Instrumenty finansowe dla MŚP 1,13 mld EUR 325.000 400.000 MŚP 22
BARIERY Rosnąca luka kapitałowa Wzrost ceny kapitału w efekcie kryzysu ParaliŜ ws. nowelizacji kredytu technologicznego i cbr = obnaŝa brak porozumienia co do strategicznych kierunków rozwoju kraju Brak określenia priorytetów/strategii i rozproszenie środków ze strony sektora publicznego. Efekty spowolnienie rozwoju gospodarczego i spadku dynamiki inwestycyjnej w gospodarce oraz kryzysu w UE Nadal brak wystarczających: dialogu, zaufania i kompetencji w łańcuchu innowacyjnym. Banki i Fundusze vc/pe podnoszą: brak atrakcyjnych ekonomicznie projektów
WNIOSKI I REKOMENDACJE 1. Przesunięcie akcentu z wzmacniania podaŝy innowacji na wzmocnienie popytu i dostosowanie do oczekiwań przedsiębiorców. Popyt wytworzy podaŝ. 2. Dialog sektora publicznego i prywatnego usuwanie barier; wspólne planowanie i finansowanie; etc. 3. Ryzyko i odwaga niezbędne elementy postępu. 4. Szybkie usuwanie barier oczywistych- v. paraliŝ ws. nowelizacji ustawy o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (efekt: zawieszenie inwestycji przez przedsiębiorców juŝ prawie rok). 5. Efektywne wykorzystanie środków UE 2007-2013 6. Rozpoczęcie prac ws. okresu 2014-2020- musimy w tym od początku aktywnie uczestniczyć!
Program ramowy na rzecz konkurencyjności ci i innowacji 2007-2013 2013 ZALETY OPINIE PRZEDSIĘBIORCÓW, KTÓRZY SKORZYSTALI Z INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH PROGRAMU MAP (Poprzednik Programu CIP) Opracowanie KPK CIP na podstawie danych zawartych w Interim evaluation of the Entrepreneurship and Innovation Programme (CIP-EIP), 30 kwietnia 2009 roku, Komisja Europejska Pełne badanie zostało przeprowadzone na grupie 413 firm z 11 Państw UE (Anglia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Litwa, Niemcy, Polska, Węgry, Włochy), które skorzystały z instrumentów finansowych przygotowanych przez Komisję Europejską w ramach Programu MAP 25
MAP SMEG Poręczenia kredytów Cel finansowania wnioski: ponad 55% firm sfinansowało nowy produkt lub usługę, rozpoczęcie działalności gospodarczej lub zakup nieruchomości Pytanie: Na jaki cel poszukiwaliście Państwo środków finansowych? Ankietowanych: 238 firm (moŝliwy wybór więcej niŝ jednej odpowiedzi) 26
MAP SMEG Realizacja projektu wnioski: bez kredytu gwarantowanego w ramach SMEG 67,2% firm nie zrealizowałoby projektu lub zrealizowałoby go w mniejszym zakresie Pytanie: Czy rozpoczęliby Państwo prowadzenie działalności lub zrealizowali projekt finansowany gwarantowanym w ramach SMEG kredytem bez tego kredytu? 27
MAP SMEG MoŜliwości pozyskania finansowania wnioski: dla 42,9% firm kredyt gwarantowany w ramach SMEG był jedynym moŝliwym źródłem finansowania projektu Pytanie: Które z poniŝszych stwierdzeń najlepiej obrazuje sytuację Państwa firmy w momencie aplikowania o kredyt gwarantowany w ramach SMEG? 28
MAP SMEG Innowacje wnioski: 48,1% firm dzięki kredytowi gwarantowanemu w ramach instrumentu SMEG rozwinęło nowy produkt lub usługę, a 31,2% firm rozwinęło nową technologię lub proces Pytanie: Czy kredyt gwarantowany w ramach instrumentu SMEG pozwolił Państwa firmie rozwinąć nowy produkt lub usługę / nową technologię lub proces? 29
MAP SMEG Poręczenia mikrokredytów Wpływ na długoterminowy rozwój i wzrost firmy wnioski: ponad 80% firm odczuło pozytywny wpływ mikrokredytu gwarantowanego w ramach instrumentu SMEG na ich długoterminowy rozwój i wzrost Pytanie: Jaki wpływ miał mikrokredyt gwarantowany w ramach instrumentu SMEG na perspektywy długoterminowego (ponad 2 lata) wzrostu Państwa firmy? 30
PRZYSZŁOŚĆ CO PO 2013 ROKU? Dotacje unijne => Instrumenty InŜynierii Finansowej Instrumenty bezzwrotne => Instrumenty odnawialne 1. Nowa perspektywa finansowa lata 2014 2020 wyŝszy poziom rozwoju kraju niŝsza kwota alokacji Funduszy Strukturalnych dla Polski konieczna zmiana sposobu dystrybucji środków Unii Europejskiej zapewnienie moŝliwości dostępu do wsparcia unijnego szerokiej grupie odbiorców 2. Rozwój unijnych Instrumentów InŜynierii Finansowej przygotowanie do przejścia z instrumentów dotacyjnych na instrumenty odnawialne przygotowanie do aktywnego wykorzystywania dodatkowych programów Unii Europejskiej opartych na odnawialnych, zwrotnych mechanizmach finansowych 31
PO 2013 ROKU STRATEGIA EUROPA 2020 kluczowy cel: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji środki UE katalizatorem; nacisk na maksymalny efekt dźwigni. grupa EBI wiodącym narzędziem i źródłem finansowania inwestycji w UE odchodzenie od rozdrobnienia instrumentów finansowych UE na rzecz wzmocnienia instrumentów proinnowacyjnych, w tym tworzenia nowych wspólnie z rynkiem komercyjnym Jako przykład narzędzi na nowy okres - instrumenty CIP Promowanie instrumentów umoŝliwiających wzrost prywatnych inwestycji w b+r, w tym rynku vc PPP Ułatwianie MŚP taniego dostępu do finansowania Poprawić otoczenie biznesu i dialog ze środowiskami gospodarczymi
POTRZEBA WSPÓLNEGO DZIAŁANIA ŚRODOWISK GOSPODARCZYCHN NA RZECZ ROZWOJU INśYNIERII FINANSOWEJ W OKRESIE 2014-2020! Przykład: Koalicja Polskich Środowisk Finansowych na rzecz absorpcji środków Unii Europejskiej w Polsce: Misja: Polskie Stowarzyszenie Funduszy PoŜyczkowych Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych Związek Polskiego Leasingu Polskie Stowarzyszenie Aniołów Biznesu Związek Banków Polskich Wzmocnienie udziału organizacji środowisk finansowych w stanowieniu ram prawnych dla działania mechanizmów gospodarki Ułatwienie beneficjentom dostępu do finansowania zewnętrznego projektów współfinansowanych ze środków UE Przygotowanie i udział w uruchomieniu nowego systemu absorpcji środków UE w Polsce 33
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ kontakt: kpkcip@zbp.pl