Plan prezentacji. Cel badawczy. Polityki zorientowane na rozwój przedsiębiorczości. Instrumenty wspierające rozwój przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Plan prezentacji Instrumenty polityki strukturalnej i regionalnej w rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich dr Adam Wasilewski dr Barbara Chmielewska dr Marcin Gospodarowicz dr Emil Ślązak - SGH Cel Metodyka badań i metody badawcze Argumenty interwencji publicznej w sferze rozwoju działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Przykłady instrumentów finansowanych ze środków Unii Europejskiej Podsumowanie i wnioski Cel badawczy Identyfikacja instrumentów polityki regionalnej i strukturalnej, wspierających rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich oraz określenie ich znaczenia w tym procesie Polityki zorientowane na rozwój przedsiębiorczości Polityka spójności działania koncentrują się na niwelowaniu róŝnic w rozwoju gospodarczo-społecznym i osiągnięciu konwergencji pomiędzy krajami i regionami; Polityka regionalna jest to w pewnym uproszczeniu składowa polityki spójności. Jej celem jest bowiem zmniejszanie dysproporcji pomiędzy gospodarkami poszczególnych regionów, w obrębie danego kraju; Polityka strukturalna działania, których celem jest zmiana istniejących struktur gospodarki danego kraju, np. wynikających z relacji pomiędzy poszczególnymi gałęziami gospodarki, która ma prowadzić do poprawy efektywności alokacji zasobów. Instrumenty wspierające rozwój przedsiębiorstw Bezpośrednie związane z transferami środków finansowych lub określonych usług finansowanych przez sektor publiczny do przedsiębiorstw, spełniających określone kryteria selekcji, wśród których wyróŝniamy instrumenty: bezzwrotne, zwrotne; Pośrednie oddziałujące na wszystkie przedsiębiorstwa poprzez otoczenie, w jakim one działają. Zwrotny a bezzwrotny system dystrybucji środków finansowych w ramach instrumentów bezpośrednich Pomoc i programy unijne Instrumenty bezzwrotne (dotacje) Instytucja pośrednicząca dotacja bezzwrotna Beneficjenci np. MŚP, JST zwrot środków przy zamknięciu programu Pomoc i programy unijne Instrumenty zwrotne (instrumenty inŝynierii finansowej) Pośrednik finansowy (bank, fundusz na rzecz rozwoju obszarów miejskich (FROM), fundusz venture capital, fundusze poŝyczkowe i poręczeniowe) poŝyczka, poręczenie, wkład kapitałowy, gwarancja zwrotny charakter środków Beneficjenci np. MŚP, JST 1

2 Instrumenty bezpośrednie granty lub subsydia do działalności bieŝącej lub inwestycyjnej, subsydiowane poŝyczki i kredyty, gwarancje kredytowe, gwarancje dla dostarczycieli funduszy venture capital, publiczne fundusze venture capital, usługi doradcze i szkoleniowe, zwolnienia i ulgi podatkowe. Instrumenty pośrednie rozwiązania administracyjne prowadzące do ograniczenia biurokracji, instrumenty polityki makroekonomicznej jak np. ustalanie stóp procentowych, regulacje dotyczące podejmowania, prowadzenia i zakończenia działalności gospodarczej, system podatkowy, system ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, zasiłki dla bezrobotnych, infrastruktura techniczna i społeczna, planowanie przestrzenne. Metody badawcze Studia dokumentacji; Analiza opisowa; Analiza porównawcza; Analiza korelacji; Analiza wariancji ANOVA. Właściwości obszarów wiejskich determinujące konieczność rozwoju pozarolniczej działalności gospodarczej Znaczną część ludności wiejskiej stanowią osoby z rodzin bezrolnych; Następuje sukcesywny spadek liczby osób zatrudnionych w rolnictwie; Ograniczona mobilność ludności wiejskiej; W wyniku rozwoju rolnictwa wzrasta popyt gospodarstw rolnych oraz gospodarstw domowych rolników na usługi nierolniczych sektorów gospodarstwa; Znaczna część gospodarstw rolnych nie zapewnia dochodów pozwalających na utrzymanie gospodarstwa domowego. Podstawowe problemy rozwoju pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich NiŜsza jakość kapitału ludzkiego niŝ na obszarach zurbanizowanych ograniczone moŝliwości wykorzystania innowacji oraz transferu wiedzy; Niska koncentracja zasobów pracy oraz mała dywersyfikacja kwalifikacji ograniczone moŝliwości rozwoju duŝych przedsiębiorstw; Słabiej rozwinięta infrastruktura (techniczna, społeczna i ekonomiczna) w porównaniu do obszarów zurbanizowanych; Ograniczone zasoby kapitału własnego niŝsza skłonność do korzystania z kapitału obcego; Niewielki popyt lokalny; Ograniczony dostęp do informacji rynkowej niwelowanie asymetrii informacji generuje wyŝsze koszty transakcyjne. Liczba podmiotów gospodarczych osób fizycznych (2010 r.) Polska ogółem 2,9 mln, w tym: miasta 1,7 mln, gminy miejsko-wiejskie 0,6 mln, gminy wiejskie 0,6 mln. 2

3 Średnioroczny wzrost liczby podmiotów gospodarczych Polska ogółem 1,9% gminy miejskie 1,3% gminy miejsko-wiejskie 2,0% gminy wiejskie 3,7% Alokacja środków polityki spójności w Polsce, w latach Program operacyjny Infrastruktura i Środowisko Regionalne Programy Operacyjne Kapitał Ludzki Innowacyjna Gospodarka Kwota środków (mld euro) 27,9 16,6 9,7 8,3 Udział (%) w środkach ogółem 41,9 24,9 14,6 12,4 Źródło finansowania EFRR, FS EFRR EFS EFRR Rozwój Polski Wschodniej 2,3 3,4 EFRR (w tym dodatkowe 992 mln euro przyznane przez Radę Europejską) Publiczne środki finansowe przeznaczone na realizację działań osi III i osi IV Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Subsydiowanie pozarolniczej działalności gospodarczej w ramach PROW Oś Środki publiczne ogółem (mln zł) Udział środków Udział osi w EFRROW (%) środkach przeznaczonych na realizację całego programu (%) Działanie Zawarte umowy (do końca 2010 r.) Liczba Kwota (mln zł) Oś III Poprawa jakości Ŝycia na obszarach wiejskich i róŝnicowanie gospodarki wiejskiej ,7 75,0 19,9 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw ,6 Oś IV - Leader PROW ogółem 3 150, ,3 80,0 76,8 4,6 100,0 RóŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej ,7 europejski Program na rzecz konkurencyjności i innowacji (Competitiveness and Innovation Framework Programme - CIP) SMEG (SME Guarantee Facility) system poręczeń dla MŚP, udzielanie regwarancji na rzecz działających programów gwarancyjnych, udzielanie gwarancji bezpośrednich na rzecz instytucji finansowych - gwarancje GIF (High Growth and Innovative SME Facility) inwestycje Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego w wyspecjalizowane fundusze podwyŝszonego ryzyka inwestycje kapitałowe CBS (Capacity Building Scheme) system rozwijania zdolności instytucji pośrednictwa finansowego; zwiększanie podaŝy kredytów dla MŚP poprzez ulepszenie procedur oceny wiarygodności finansowej w ramach kredytowania MSP pomoc techniczna europejski 7. Program Ramowy UE w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji Finansowy Instrument Podziału Ryzyka - RSFF (Risk-Sharing Finance Facility) wspieranie badań naukowych i innowacyjności poprzez zwiększenie dostępu do funduszy dla ryzykownych projektów badawczo-rozwojowych i innowacyjnych (B+R), kredyty i gwarancje EBI i KE - MŚP, większe firmy, organizacje badawcze, z włączeniem szkół wyŝszych, wspólne inicjatywy technologiczne i podmioty z obszaru Partnerstwa Publiczno-Prywatnego Programy współpracy międzynarodowej JOSEFIN Program regionu Morza Bałtyckiego, wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw JASSMINE wsparcie rynku mikro-poŝyczkowego poprzez pomoc techniczną i wsparcie finansowe Polsko-Szwajcarski Mechanizm Współpracy - wsparcie sektora funduszy Venture Capital 3

4 krajowy Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Kredyt technologiczny wsparcie inwestycji w zakresie wdroŝenia nowych technologii poprzez udzielanie kredytu technologicznego z moŝliwością częściowej spłaty ze środków FKT w formie premii technologicznej - oś priorytetowa 4 - Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia (Działanie 4.3) Wsparcie sektora funduszy Venture Capital oś priorytetowa 3 Kapitał dla innowacji (Działanie 3.2 Wspieranie funduszy kapitału podwyŝszonego ryzyka) Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Poręczenia/gwarancje re-poręczenia dla funduszy poręczeniowych, na wsparcie sektora MSP w 5 woj. Polski Wschodniej krajowy Regionalny Program Operacyjny JEREMIE poprawa wykorzystania oraz zwiększenie efektywności środków przeznaczanych na wsparcie sektora MSP w ramach funduszy unijnych w Polsce; JESSICA instrument przeznaczony dla JST, ułatwiający kompleksowe podejście do problemu rewitalizacji zaniedbanych obszarów miejskich Wielkośćśrodków finansowych uruchomionych w poszczególnych programach instrumentów inŝynierii finansowej Inwestycje gminne ze środków UE pośredni instrument wsparcia przedsiębiorczości LP a 4b Program (instrument) CIP/SMEG 7 PR/RSFF RPO/JEREMIE POIG Działanie 4.3 POIG Działanie 3.2 Kapitał alokowany u pośredników finansowych (mln zł) Rzeczywiste wsparcie dla MŚP (mln zł) ,71 Liczba podmiotów znajdująca się w orbicie wpływu instrumentu W latach gminy uzyskały z Unii Europejskiej, za pośrednictwem programów operacyjnych z okresu oraz , ponad 8,7 mld. zł na inwestycje infrastrukturalne (kwota nie obejmuje środków PROW ). Działanie PROW Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej do końca grudnia 2010 zawarto umowy na kwotę 4,9 mld zł, tj. 82% budŝetu działania. 5 RPW 29,9 6 JESSICA 257 Łącznie 5758,9 1388,71 ~ Struktura środków inwestycyjnych gmin z Unii Europejskiej oraz podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON wg rodzajów gmin 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 14,2 14,4 71,4 19,5 19,6 20,3 20,4 17,5 18,7 18,6 20,2 63,0 61,7 61,2 59, Wzrost liczby podmiotów gospodarczych w gminach miejsko-wiejskich i wiejskich w latach ,7% w gminach, które skorzystały ze wsparcia, 6,5% w gminach, które nie skorzystały ze wsparcia, Współczynniki korelacji: 0,39 - pomiędzy poziomem nakładów inwestycyjnych poszczególnych gmin, pochodzących z funduszy unijnych, a liczbą podmiotów gospodarczych osób fizycznych; 0,33 - pomiędzy poziomem nakładów inwestycyjnych poszczególnych gmin, pochodzących z funduszy unijnych, a zmianą liczby podmiotów gospodarczych osób fizycznych w badanym okresie. Udział w środkach Udział podmiotów gospodarczych w inw estycyjnych z ogólnej liczbie podmiotów w kraju UE w latach Udział podmiotów gospodarczych osób fizycznych w ogólnej liczbie podmiotów osób fizycznych w kraju miejskie wiejskie miejsko-wiejskie 4

5 Podsumowanie i wnioski Instrumenty finansowe wspierania przedsiębiorczości wykorzystywane w ramach róŝnych funduszy UE nie są jedynymi instrumentami polityki strukturalnej i regionalnej i mogą okazać się niewystarczające do pobudzenia przedsiębiorczości wiejskiej; Stosowanie bezzwrotnych instrumentów finansowych ogranicza skalę wykorzystania instrumentów zwrotnych; Skala wykorzystania instrumentów wsparcia (zarówno zwrotnych jak i bezzwrotnych) jest uzaleŝniona od sytuacji makroekonomicznej zarówno kraju, jak i UE (przykład PROW); Instrumenty bezzwrotne powinny być stosowane przede wszystkim wobec przedsiębiorstw nowopowstających (dostosowanie instrumentu do fazy rozwoju przedsiębiorstwa) istnieje moŝliwość wprowadzenia dofinansowania działalności pozarolniczej działalności gospodarczej podejmowanej przez rolników z drobnych gospodarstw rolnych w latach , którą naleŝałoby wykorzystać Przykład infrastruktury świadczy, Ŝe istotną rolę w rozwoju działalności gospodarczej na obszarach wiejskich odgrywają i będą nadal odgrywać instrumenty pośrednie obszary wiejskie nie będą jednak konkurencyjne w tej sferze dla miast; Podsumowanie i wnioski - raport W prowadzeniu działalności gospodarczej występuje szereg barier mających swoje źródło zarówno w czynnikach określających tzw. zawodność systemu rynkowego, jak równieŝ funkcjonowaniu administracji publicznej określających warunki i zasady funkcjonowania przedsiębiorczości; Interwencje publiczne powinny być ograniczone do tych obszarów gospodarki i grup podmiotów, gdzie zakres niesprawności rynku jest szczególnie wysoki i trwale uniemoŝliwia poprawę konkurencyjności prowadząc do obniŝenia tempa wzrostu gospodarczego; NaleŜy wskazać na ryzyko związane z upodmiotowieniem działań interwencyjnych i pokusę oceny ich skuteczności przez pryzmat efektywności samych procedur niŝ skuteczności w realizowaniu postulowanych celów makroekonomicznych; Dziękuję bardzo za uwagę! 5