BAROMETR RYNKU PRACY VI

BAROMETR RYNKU PRACY VI III kwartał 2016 r. www.workservice.pl

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 RAPORT W LICZBACH 6 ZDANIEM PRACOWNIKA 8 OBAWY O UTRATĘ PRACY 10 ZMIANA MIEJSCA PRACY 11 CZAS ZNALEZIENIA PRACY 12 OCZEKIWANIA PŁACOWE 13 ZDANIEM PRACODAWCY 14 PREFERENCJE ZATRUDNIENIA PRACOWNIKÓW 16 PLANOWANE REKRUTACJE 17 POLITYKA PŁACOWA PRZEDSIĘBIORSTW 18 REGIONALNY BAROMETR RYNKU PRACY 20 TRENDY NA RYNKU PRACY 26 MIASTO VS. WIEŚ 28 RYNEK PRACY W OCZACH PRACOWNIKA 29 WYZWANIA REKRUTACYJNE 30 PRACOWNICY Z UKRAINY 31 OKIEM EKSPERTA WORK SERVICE 32 OKIEM PRACODAWCÓW 33 METODOLOGIA BADANIA 34

WPROWADZENIE 4

BAROMETR RYNKU PRACY VI WPROWADZENIE Szanowni Państwo, z przyjemnością oddajemy w Państwa ręce szóstą edycję Barometru Rynku Pracy, w którym prezentujemy aktualne dane o polskim rynku zatrudnienia. W celu uchwycenia całościowego obrazu, podobnie jak przy poprzednich wydaniach, spojrzeliśmy na rynek pracy z perspektywy pracownika i pracodawcy. W naszym opracowaniu znajdą Państwo odpowiedzi na pytania: czy pracownicy obawiają się o swoje miejsce zatrudnienia, czy planują zmienić obecne stanowisko pracy, czy spodziewają się wzrostu czy raczej obniżenia poziomu swoich wynagrodzeń oraz czy odczuwają poprawę sytuacji na rynku pracy. Z drugiej strony, pracodawcy podzielili się planami dotyczącymi zatrudnienia oraz polityki płacowej. W ostatniej części raportu przedstawiliśmy najważniejsze trendy, z którymi będziemy mieć do czynienia na rynku pracy w najbliższym czasie. Dodatkowo, po raz pierwszy oprócz regionalnego barometru, który uwzględnia terytorialny podział Polski na województwa, porównaliśmy opinie dotyczące rynku pracy na wsi i w mieście. Z obecnej edycji badania wynika, że choć wskaźniki makroekonomiczne są bardzo dobre, pracownicy nie do końca podzielają entuzjazm panujący na rynku. Pomimo, że bezrobocie jest na bardzo niskim poziomie z prognoz MRPiPS wynika, że w lipcu stopa bezrobocia wyniosła 8,6% i była najniższa od 25 lat, wynagrodzenia w I półroczu tego roku wzrosły o ponad 4% rok do roku, to aż 24% pracujących obawia się utraty pracy. Jednak gdy spojrzymy głębiej w strukturę tego wyniku, to zobaczymy, że w największym stopniu dotyczy on pracowników 55+, którzy mogą być dotknięci niepewnością co do przyszłych rozwiązań emerytalnych i ich wpływu na zatrudnienie. Co równie istotne, obawy o zatrudnienie są mocno odroczone w czasie, bo dotyczą perspektywy 1-2 lat. Dodatkowo, aż 53% pracowników twierdzi, że sytuacja na rynku pracy w ciągu ostatniego roku nie poprawiła się. Przeciwnego zdania jest 39% zatrudnionych. Również w zakresie wynagrodzenia mniej Polaków niż pół roku temu spodziewa się jego podwyżki. Jak w tym otoczeniu odnajdują się pracodawcy? Przede wszystkim deklarują, że na rynku jest deficyt pracowników problemy z rekrutacją dotyczą aż 34,9% firm. Najwięcej trudności sprawia znalezienie odpowiedniej kadry niższego szczebla. Pracodawcy, żeby wypełnić lukę, sięgają po pracowników z Ukrainy już co trzeci przedsiębiorca rozważa taką możliwość. Warto jednak zwrócić uwagę, że rosnące deficyty pracownicze, nie przekładają się wprost na skłonność do dawania podwyżek niecałe 10% pracodawców zadeklarowało wzrost wynagrodzeń. Wpływ na tą sytuację mogą mieć utrzymujące się trendy deflacyjne, które ograniczają stronę przychodową przedsiębiorstw, a co za tym idzie, możliwości płacowe. Te i inne ciekawe wnioski znajdą Państwo w Barometrze Rynku Pracy VI. Życzę Państwu przyjemnej lektury, Maciej Witucki Prezes Zarządu Work Service S.A. 5

RAPORT W LICZBACH PRACOWNICY 24% pracujących Polaków obawia się utraty zatrudnienia 39,8% pracowników 55+ obawia się utraty zatrudnienia 22% 52,3% 53,2% zatrudnionych oczekuje wzrostu wynagrodzenia w najbliższych miesiącach pracowników planuje zmienić swoją obecną pracę w ciągu najbliższych dwóch lat pracowników nie odczuwa poprawy sytuacji na rynku pracy 6

RAPORT W LICZBACH PRACODAWCY 29,9% firm planuje rekrutacje, w celu utrzymania lub zwiększenia poziomu zatrudnienia, w ciągu najbliższych 3 miesięcy 9,4% 34,9% 38,1% 70,9% przedsiębiorstw planujących rekrutacje, będzie poszukiwało pracowników niższego szczebla pracodawców planuje podwyżki poziomu wynagrodzeń pracodawców ma trudności w realizacji rekrutacji firm planuje zatrudniać osoby z Ukrainy ze względu na deficyt pracowników na polskim rynku pracy 7

ZDANIEM PRACOWNIKA 8

OBAWY O UTRATĘ PRACY ZMIANA MIEJSCA PRACY CZAS ZNALEZIENIA PRACY OCZEKIWANIA PŁACOWE 9

ZDANIEM PRACOWNIKA OBAWY O UTRATĘ PRACY 24% pracujących Polaków, obawia się o swoje miejsce pracy. Utraty zatrudnienia dużo częściej obawiają się osoby starsze 29,8% osób powyżej 55 roku życia, niż pracownicy będący w wieku od 35 do 44 lat (18,6%). Obawy o utratę pracy różnicują się również w zależności od płci zwolnienia bardziej boją się kobiety (27,5%) niż mężczyźni (21,3%). Z drugiej strony, spokojni o swoje miejsce pracy są zarabiający powyżej 4 tys. zł (14,9%) oraz prowadzący własną działalność gospodarczą (19,4%). Czy obawia się Pan/Pani utraty pracy? Wiek 69,1% Nie 24% Tak 6,9% 8,4% Tak, w najbliższych dwóch latach 6,9% Tak, w najbliższym półroczu 6,5% Tak, w najbliższym roku 2,2% Tak, w najbliższym miesiącu III kwartał 2016 a poprzednie edycje badania Pomimo bardzo dobrych wskaźników makroekonomicznych, takich jak spadek bezrobocia czy wzrost wynagrodzeń, Polacy bardziej niż na początku roku obawiają się o swoje miejsca pracy. W porównaniu do poprzedniej edycji badania odsetek ten wzrósł o ponad 5 p.p., a w porównaniu rok do roku o ponad 4 p.p. Choć należy podkreślić, że dotyczy to dość odległej pespektywy czasowej, bo niepokój związany z perspektywami zawodowymi wyrażany jest w kontekście zmian w ciągu 1-2 lat. Płeć 18-34 lat 35-44 lat 45-54 lat 55-67 lat Mężczyzna Kobieta 07.2016 01.2016 07.2015 01.2015 06.2014 09.2013 24,1% 18,6% 26,3% 29,8% 21,3% 27,5% 24% 18,6% 19,4% 28% 16% 27% 75,5% 69,6% 64,7% 60,6% 72,4% 64,5% 69,1% 77,3% 76,1% 65,9% 79% 64,5% 0,4% 11,8% 9% 9,6% 6,3% 8% 6,9% 4,1% 4,5% 6,1% 5% 8,5% 10 Tak Nie

ZDANIEM PRACOWNIKA ZMIANA MIEJSCA PRACY Czy zamierza Pan/Pani zmienić swoje obecne miejsce pracy? Dlaczego zamierza Pan/Pani zmienić swoje obecne miejsce pracy? Co piąty pracujący Polak (22%) chce zmienić swoje obecne miejsce zatrudnienia w ciągu najbliższych dwóch lat to stały odsetek od początku realizacji badania. Zmianę miejsca zatrudnienia najczęściej rozważają młodzi pracownicy (32,7% osób w wieku 18-34 i 11,2% osób w wieku 45-54) oraz osoby o najniższych dochodach 41,4%. Spośród osób planujących zmianę pracy 8,7% obawia się zwolnienia. Aspekt finansowy zyskuje na znaczeniu przy podejmowaniu decyzji o zmianie pracy zbyt niski poziom wynagrodzenia wskazało aż 59,1% respondentów jako główny powód ewentualnego odejścia z danej firmy. W I kwartale 2016 roku taką odpowiedź udzieliło mniej, bo 48,3% respondentów. Na drugim miejscu znajduje się brak perspektyw awansu (38,9%), a na trzecim chęć samorealizacji (33,8%). 74,7% Nie Poprzez znajomych Przeglądanie ogłoszeń na portalach pracy Samodzielne wyszukiwanie ofert w zakładkach Kariera na stronach internetowych firm Poprzez media społecznościowe Poprzez Urząd Pracy Poprzez zgłoszenie się do agencji zatrudnienia Na targach pracy 22% Tak 3,3% 15,9% 14,7% 14,5% 23,5% 28,5% 7,8% Tak, w najbliższym półroczu 7,8% Tak, w najbliższych dwóch latach 3,3% Tak, w najbliższym roku 3,1% Tak, w najbliższym miesiącu 41,4% 47,6% 52,7% 59,1% Zbyt niski poziom wynagrodzenia 38,9% Brak perspektywy awansu 33,8% Chęć samorealizacji 26,1% Zła atmosfera pracy 17,5% Rutyna/nuda 14% Redukcja etatów W jaki sposób zamierza Pan/Pani poszukiwać nowej pracy? 13% Powody osobiste Co drugi zapytany Polak (52,7%) zamierza szukać nowego miejsca zatrudnienia poprzez znajomych. Nieco mniej, bo 47,6% poszukujących pracy będzie samodzielnie przeglądało ogłoszenia na dedykowanych portalach, a 41,4% przejrzy firmowe zakładki Kariera. Co ciekawe, w porównaniu z poprzednią edycją badania, wzrósł odsetek osób, które nie mają pomysłu jak szukać pracy 14,5% w tej edycji badania w porównaniu do 3,9% w I kwartale 2016 roku. 11

ZDANIEM PRACOWNIKA CZAS ZNALEZIENIA PRACY Jak długo spodziewa się Pan/Pani szukać nowej pracy? Wykształcenie 24,6% 14,1% 12,7% 15% 9,5% 6,6% 17,5% podstawowe zawodowe średnie 25,8% 17,2% 51,8% 22,2% 28,1% 13,9% 19,2% 29% 7,1% 8,2% 9,9% 3% 17,9% 16,3% 6,3% 10,5% 13,6% 38,7% 43,8% Około tygodnia Około miesiąca Wśród respondentów obawiających się utraty pracy i zamierzających ją zmienić aż 38,7% jest zdania, że znajdzie nowe miejsce zatrudnienia w czasie nieprzekraczającym 30 dni. Największe przekonanie o możliwości szybkiego znalezienia nowej pracy w około tydzień mają osoby z wykształceniem zawodowym 25,8% w porównaniu do zaledwie 6% pracowników z wykształceniem wyższym. Wśród osób z wykształceniem podstawowym żadna nie spodziewa się szukania nowej pracy przez tydzień. III kwartał 2016 a poprzednie edycje badania Około 3 miesięcy Polacy są nadal optymistyczni, jeżeli chodzi o czas szukania nowej pracy, choć entuzjazm minimalnie spada. W tej edycji badania 14,1% respondentów twierdzi, że znajdzie pracę w czasie nieprzekraczającym tygodnia, podczas gdy w poprzedniej edycji badania było to 20,7%. Oznacza to spadek o prawie 7 p.p. w stosunku do I kwartału 2016 roku. Około pół roku wyższe 07.2016 01.2016 07.2015 01.2015 06.2014 6% 14,1% 20,7% 19,2% 11,8% 14% 17,8% Około roku 17,7% 24,6% 18,4% 25% 18,7% 26,2% 19,4% Ponad rok 12,7% 20,6% 16% 22,4% 15% 20,5% 20,4% 9% 9,9% 9,5% 6,6% 12,2% 5,1% 12,3% 14,4% 7,4% 4% 7% 7,3% 6,7% 5,7% 7,3% 10,3% 17,9% 25% 17,5% 10,7% 13% 12 Około tygodnia Około miesiąca Około 3 miesięcy Około pół roku Około roku Ponad rok Nie wiem

ZDANIEM PRACOWNIKA OCZEKIWANIA PŁACOWE Czego oczekuje Pan/Pani w najbliższych miesiącach w kwestii wynagrodzenia? 52,3% Podniesienia 38,5% Utrzymania 2,7% Obniżenia 6,5% W grupie zatrudnionych Polaków połowa spodziewa się podniesienia poziomu swojego wynagrodzenia (52,3%). Mniej, bo 38,5% twierdzi, że ich pensja utrzyma się na tym samym poziomie. Obniżenia zarobków obawia się zaledwie 2,7% pracujących. Największymi optymistami w zakresie wzrostu wynagrodzeń są zarabiający od 1 tys. zł do 2 tys. zł aż 61,1% z nich spodziewa się wzrostu płac. Również zatrudnieni w ramach umowy o pracę liczą na podwyżki 55,6% z nich spodziewa się wzrostu wynagrodzenia. Dochód do 999 zł 1 000-1 999 zł 2 000-2 999 zł 3 000-3 999 zł powyżej 3 999 zł Stosunek pracy umowa o pracę na pełny etat umowa o pracę na niepełny etat umowa zlecenia/dzieło samozatrudnienie Podniesienia 40,5% 61,1% 53,7% 57,1% 37,3% 55,6% 51,1% 37,3% 46,5% Utrzymania 41% 18,5% 30,3% 5,1% 3,5% 37,9% 4,2% 4,2% 38,9% 4% 54,5% 8,2% 38,1% 1,8% 4,5% 48,9% 39,4% 15,2% 8,1% 37,3% 1,4% 14,8% Obniżenia KOMENTARZ EKSPERTA Artur Skiba, wiceprezes Stowarzyszenia Agencji Zatrudnienia, prezes zarządu Antal Obecnie dla firm coraz bardziej odczuwalny jest rynek kandydata. Pracownicy mogą przebierać w ofertach pracy, w szczególności w sektorze usług wspólnych oraz nowych technologii. Przekłada się to na większą rywalizację o talenty, i co za tym idzie wzrost wysokości oferowanych płac. W przypadku większości stanowisk specjalistycznych i menedżerskich średnie wynagrodzenia przekraczają 6 tys. złotych brutto i wciąż rosną. Coraz bardziej rozbudowane stają się również pakiety różnorodnych benefitów pozapłacowych. Firmy kuszą pracowników zapewniając im dodatkowe dni urlopowe, karty lunchowe, karty fitness, bilety do kin oraz teatrów czy nawet karnety do spa. W Antal zauważamy, że aby nadążyć za tendencjami rynkowymi, przedsiębiorstwa coraz częściej sięgają po raporty płacowe. Ułatwiają one skonstruowanie oferty zatrudnienia, która z jednej strony będzie realistyczna budżetowo, z drugiej strony atrakcyjna dla kandydatów. Błąd w ocenie stawek rynkowych może kosztować utratę świetnie wykwalifikowanego specjalisty. W najgorszym wypadku skutkować może nawet utratą reputacji i pogorszeniem wizerunku na rynku pracy, gdy do firmy zostanie przyklejona łatka pracodawcy oferującego zaniżone wynagrodzenia. 13

ZDANIEM PRACODAWCY 14

PREFERENCJE ZATRUDNIENIA PRACOWNIKÓW PLANOWANE REKRUTACJE POLITYKA PŁACOWA PRZEDSIĘBIORSTW 15

ZDANIEM PRACODAWCY PREFERENCJE ZATRUDNIENIA PRACOWNIKÓW Podczas gdy prawie co czwarty pracownik obawia się o swoje zatrudnienie, zdecydowana większość pracodawców (74,2%) planuje utrzymać obecny poziom miejsc pracy. Na zwiększenie poziomu zatrudnienia w najbliższym kwartale zdecyduje się 14,6% pracodawców, a 29,9% otworzy nowe rekrutacje. O redukcji etatów myśli jedynie 6,3% respondentów. Najwięcej rekrutacji będzie miało miejsce w firmach handlowych (44,7% planuje rekrutacje) i produkcyjnych (42,3% planuje rekrutacje). Sektor publiczny planuje utrzymać obecny poziom miejsc pracy. Co w ciągu najbliższego kwartału planują firmy w kwestii zatrudnienia? Wielkość firmy 22,9% 16 14,6% Firm planuje zwiększenie zatrudnienia 07.2016 01.2016 07.2015 01.2015 06.2014 09.2013 Zwiększenie 14,6% 16,4% 14,7% 12,4% 11,7% 12% Utrzymanie 74,2% Firm planuje utrzymanie obecnego poziomu miejsc pracy 74,2% 73% 77,3% 81% 78% 74,3% Zmniejszenie 15,3% Utrzymanie poprzez rekrutację 58,9% Utrzymanie bez rekrutacji 6,3% Zmniejszenie 4,9% 6,3% 4,9% 7,4% 3,2% 6,6% 1,4% 6,1% 0,5% 6,2% 4,1% 7,5% 6,2% Zwiększenie Utrzymanie poprzez rekrutację pracowników Utrzymanie bez rekrutacji pracowników Zmniejszenie Handel 4,3% 8% 4,6% 4,3% 2,6% 7% 9% 2,7% 15% 23,1% 9,3% 21,8% 16,6% 19,2% 10,6% Usługi Produkcja 48,4% 53,4% 44,1% III kwartał 2016 a poprzednie edycje badania 73,1% Sektor publiczny W porównaniu do poprzedniej edycji badania zwiększył się odsetek pracodawców deklarujących utrzymanie poziomu zatrudnienia, przy jednoczesnym spadku odsetka deklarujących redukcję etatów. Spadł również o 2 p.p. odsetek pracodawców deklarujących zwiększanie liczby rekrutacji.

ZDANIEM PRACODAWCY PLANOWANE REKRUTACJE Jakich pracowników planują rekrutować firmy? 70,9% Wielkość firmy Kadrę zarządzającą 16,7% 14% 12% 49,6% Pracowników średniego szczebla 52,1% 44,2% 52% Pracowników niższego szczebla 70,8% 76,7% 68% 4,2% 0% 12,9% Kadrę zarządzającą Pracowników średniego szczebla Pracowników niższego szczebla 0,3% Aż 29,9% przedsiębiorstw planuje w najbliższym czasie uruchomić rekrutacje pracowników w celu utrzymania lub zwiększenia poziomu zatrudnienia. Większość z nich będzie zatrudniać pracowników niższego szczebla (70,9%). Co drugi, otworzy rekrutacje na stanowiska średniego szczebla (49,6%), a kadrę zarządzającą będzie poszukiwała co ósma firma. Warto jednak zwrócić uwagę, że zanotowano wzrost zapotrzebowania na pracowników wyższego szczebla aż o 11 p.p. w porównaniu do I kwartału 2016 roku. Największe zapotrzebowanie na pracowników niższego szczebla zgłasza branża usługowa (77,6%), najmniejsze sektor publiczny (44,5%). Średniego szczebla pracowników będzie poszukiwało prawie 60% firm z branży handlowej. Natomiast na kadrę zarządzającą największe zapotrzebowanie będzie w sektorze związanym z produkcją (33,4%). Branża Kadrę zarządzającą Pracowników średniego szczebla Pracowników niższego szczebla 0% Firmy duże (powyżej 249 pracowników) Handel 4,4% 0% 0% 0,5% 0,7% 15,6% 16,6% Usługi Firmy średnie (50-249 pracowników) 33,4% 44,5% Produkcja Firmy małe (10-49 pracowników) 59,4% 50,5% 49,3% 56,2% 55,8% 77,6% 73,4% Sektor publiczny 17

ZDANIEM PRACODAWCY POLITYKA PŁACOWA PRZEDSIĘBIORSTW Co w ciągu najbliższych miesięcy planują firmy w zakresie wynagrodzeń? Wielkość firmy 81,1% Utrzymanie 9,4% Zwiększenie 0,5% Zmniejszenie 9% Zdecydowana większość firm (81,1%) zamierza utrzymać aktualny poziom płac. Niemal co dziesiąty pracodawca planuje podwyżki dla swoich pracowników. Największą skłonność do podnoszenia wynagrodzenia będą miały firmy średniej wielkości (14% z nich deklaruje podwyżki płac). III kwartał 2016 a poprzednie edycje badania Od początku realizacji badania pracodawcy deklarują bardzo niską chęć obniżania poziomu wynagrodzeń. Wahają się jednak deklaracje dotyczące podwyżek w porównaniu z poprzednią edycją badania, odsetek pracodawców deklarujących zwiększanie poziomu wynagrodzeń spadł o 4 p.p. W porównaniu rok do roku jest to odsetek o ponad 4 p.p. wyższy. Zwiększenie Utrzymanie Zmniejszenie 1% 2% 0% Firmy duże (powyżej 249 pracowników) 07.2016 01.2016 07.2015 01.2015 2014 2013 9,4% 13,5% 5,2% 5,3% 2,8% 14,1% 11% 14% 8% 9% 9% 9% Firmy średnie (50-249 pracowników) 81,1% 86,5% 87,2% 88,3% 81,2% 80,6% 79% 75% 83% Firmy małe (10-49 pracowników) 0,5% 1,2% 7,1% 1,3% 4% 1,5% 9% 5,3% 6% 2,3% 6,6% 18 Zwiększenie Utrzymanie Zmniejszenie

19

REGIONALNY BAROMETR RYNKU PRACY 20

21

REGIONALNY BAROMETR RYNKU PRACY Północny Północno-zachodni 6 Południowo-zachodni REGIONÓW 16 WOJEWÓDZTW Centralny Południowy Wschodni 22

REGIONALNY BAROMETR RYNKU PRACY ZDANIEM PRACOWNIKA Czy obawia się Pan/Pani utraty pracy? Czy oczekuje Pan/Pani zmiany wysokości wynagrodzenia? Północny 32,2% Północny 55,9% Północno-zachodni 17,3% Południowo-zachodni 12,2% Na mapie zaprezentowano procent odpowiedzi TAK Centralny 30% Południowy 22,3% Wschodni 23,7% Tegoroczne wyniki Regionalnego Barometru Rynku Pracy stanowią potwierdzenie utrzymywania się podziału na Polskę A, czyli zachodnią, gdzie nastroje pracowników są pozytywne, oraz Polskę B, czyli wschodnią, gdzie panuje większy sceptycyzm. W południowo-zachodniej Polsce, czyli województwach dolnośląskim i opolskim, zaledwie co ósmy pracownik obawia się o swoje miejsce pracy. To najniższy wskaźnik wśród wszystkich regionów. Pozytywne nastroje są również w północno-zachodniej Polsce. Najgorsze nastroje panują w regionie północnym, który obejmuje województwa warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie i pomorskie 32,2% obawiających się utraty pracy. Północno-zachodni 58,1% Południowo-zachodni 54,1% Na mapie zaprezentowano procent spodziewających się podwyżki wynagrodzenia Centralny 45,8% Południowy 54,3% Wschodni 49,7% Najwięcej pracujących optymistów mieszka w województwach zachodniopomorskim, wielkopolskim i lubuskim aż 58,1% pracowników spodziewa się podwyżek. To również tam odsetek obawiających się o utratę pracy jest najmniejszy. Natomiast najmniej optymistyczni są mieszkańcy Centralnej i Wschodniej Polski. We wszystkich regionach Polski odsetek pracowników spodziewających się podwyżek wynagrodzenia jest wysoki i dotyczy prawie co drugiego pracującego. 23

REGIONALNY BAROMETR RYNKU PRACY ZDANIEM PRACODAWCY Plany dotyczące rekrutacji w których regionach Polski najlepiej szukać pracy? Plany dotyczące wynagrodzeń w których regionach Polski pracownicy mogą liczyć na podwyżki? Północny 30,1% Północny 9,1% 24 Północno-zachodni 35,6% Południowo-zachodni 35,3% Na mapie zaprezentowano procent deklarujących zamiar zwiększania poziomu zatrudnienia Centralny 24,8% Południowy 34,1% Wschodni 23,7% Największe zapotrzebowanie na pracowników będzie w zachodniej Polsce. W województwach wielkopolskim, zachodniopomorskim i lubuskim aż 35,6% firm planuje rekrutacje, a na Dolnym Śląsku i w województwie opolskim 35,3%. Nieznacznie mniej będzie ich w małopolskim i śląskim - 34,1%. Najmniej rekrutacji, podobnie jak w poprzednich edycjach badania, będzie we wschodniej Polsce, czyli w województwach świętokrzyskim, podkarpackim, lubelskim i podlaskim, gdzie zaledwie 23,7% firm planuje zwiększyć zatrudnienie. Warto jednak odnotować, że jest to wzrost o 9 p.p. w stosunku do I kwartału 2016 roku. Północno-zachodni 11,7% Południowo-zachodni 8,6% Na mapie zaprezentowano procent deklarujących podwyżki płac Centralny 16,4% Południowy 6,7% Wschodni 3% Prawie co szósty pracownik (16,4%) mieszkający w województwach mazowieckim i łódzkim może liczyć na podwyżkę to najwyższy odsetek ze wszystkich regionów, który przewyższa średnią ogólnopolską o 7 p.p. Natomiast w województwach świętokrzyskim, podkarpackim, lubelskim i podlaskim tylko 3% pracodawców deklaruje podwyżki płac.

25

TRENDY NA RYNKU PRACY 26

MIASTO VS. WIEŚ RYNEK PRACY W OCZACH PRACOWNIKA WYZWANIA REKRUTACYJNE PRACOWNICY Z UKRAINY 27

TRENDY NA RYNKU PRACY MIASTO VS. WIEŚ 28 Czy zamierza Pan/Pani zmienić swoje obecne miejsce pracy? Tak 13% Nie 82,3% Wieś 4,7% Tak 21,5% Nie 73,8% Miasto 4,7% Pomimo że mieszkańcy wsi i miasta tak samo boją się ewentualnej utraty pracy średnio co czwarty pracownik to mieszkańcy miast są odważniejsi, jeżeli chodzi o decyzję dotyczącą zmiany miejsca zatrudnienia. 21,5% pracujących w miastach ma zamiar zmienić pracę w ciągu najbliższych dwóch lat. Na wsi taką chęć wyraża zaledwie 13% pracowników. Wieś Miasto Około tygodnia 9,3% 16,1% Około miesiąca 21,6% 25,9% Około 3 miesięcy 12% 13,1% Ponadto, 42% mieszkańców miast spodziewa się, że poszukiwanie pracy będzie trwało maksymalnie 30 dni. Wśród osób ze wsi ten odsetek wynosi 30,9%, zatem o 11 p.p. mniej. 11% Około pół roku 13,2% 16,8% Około roku 4,8% 7,9% Ponad rok 28,1% 7,4% 12,8% Nie wiem W jaki sposób zamierza Pan/Pani poszukiwać nowej pracy? Wieś Poprzez znajomych Przeglądanie ogłoszeń na portalach pracy Samodzielne wyszukiwanie ofert w zakładkach Kariera na stronach internetowych firm Poprzez media społecznościowe Poprzez Urząd Pracy Poprzez zgłoszenie się do agencji zatrudnienia Na targach pracy Miasta do 100 tys. osób 59,9% 53,8% 49,9% 41,4% 39,6% 51,5% 36,8% 62,8% 39,3% 38,8% 31,2% 58,6% 23,8% 36,6% 20% 28,8% 36,3% 20,8% 18,6% 11,9% 20% 16,2% 24,1% 1,8% 18,8% 14,3% 12,9% 10,4% Miasta 100-499 tys. osób Miasta powyżej 499 tys. osób Mieszkańcy wsi poszukując pracy najczęściej zgłaszają się do swoich znajomych (59,9%), następnie co trzeci przegląda ogłoszenia na portalach pracy lub zakładki Kariera firm. Na czwartym miejscu znajduje się natomiast korzystanie z usług Urzędów Pracy 36,3% poszukujący zatrudnienia szuka w ten sposób nowego pracodawcy. To najwyższy odsetek ze wszystkich analizowanych grup. Mieszkańcy największych miast, szukając pracy najczęściej przeglądają ogłoszenia na dedykowanych portalach (62,8%). Równie popularne jest śledzenie zakładek Kariera firm (58,6%). Media społecznościowe są najchętniej wykorzystywane przez mieszkańców miast do 100 tys. mieszkańców 36,6% planujących zmienić pracę właśnie tam przeszukuje ofert.

TRENDY NA RYNKU PRACY RYNEK PRACY W OCZACH PRACOWNIKA Czy Pana/Pani zdaniem sytuacja na rynku pracy poprawiła się w ciągu ostatnich 12 miesięcy? Prawie 40% pracujących Polaków uważa, że w ciągu ostatniego roku poprawiła się sytuacja pracowników na rynku pracy. Wśród nich 8,5% jest zdecydowanie przekonanych, że jest lepiej. Przeciwnego zdania jest ponad połowa respondentów (53,2%). Płeć Mężczyzna 46,2% 47,4% 6,4% Kobieta 29,9% 61% 9,2% 8,5% Zdecydowanie tak 53,2% Nie 39,3% Tak 7,5% 30,8% Raczej tak 33,8% Raczej nie 19,4% Zdecydowanie nie Subiektywna ocena dotycząca poprawy sytuacji pracowników na rynku pracy różnicuje się znacznie w zależności od płci respondenta. Prawie co drugi mężczyzna (46,2%) jest przekonany, że jest lepiej, natomiast wśród kobiet tego samego zdania jest zaledwie 29,9% respondentek. Co ciekawe, dochód nie różnicuje subiektywnego odczucia dotyczącego poprawy sytuacji pracowników na rynku pracy. Dochód do 999 zł 1000-1999 zł 2000-2999 zł 3000-3999 zł powyżej 3999 zł Tak 42,1% 31,9% 45% 39,8% 44,6% Nie 46,2% 61,2% 50% 55,8% 49% 11,7% 6,9% 5% 4,4% 6,4% 29

TRENDY NA RYNKU PRACY WYZWANIA REKRUTACYJNE Czy w ostatnich miesiącach Państwa firma miała problemy ze znalezieniem pracowników? 30 65,1% Nie 34,9% Tak 34,9% firm miało ostatnio problemy ze znalezieniem pracowników. Najczęściej pojawiające się problemy rekrutacyjne dotyczyły pracowników niższego szczebla (20,4%). Częściej problemy z rekrutacją miały firmy duże oraz związane z handlem i produkcją. Tylko 11% firm z sektora publicznego miało ostatnio problem z rekrutacją pracowników. KOMENTARZ EKSPERTA Paweł Gos, ekspert Polskiej Izby Motoryzacyjnej, prezes zarządu Exact Systems 20,4% Tak, niższego szczebla 9,2% Tak, średniego szczebla 3,1% Tak, wyższego szczebla 2,2% Tak, wszystkich szczebli Wielkość firmy 52% 67% 65% Branża Motobranża to jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi polskiej gospodarki: nowe inwestycje, rekordowe wartości eksportu, a przy tym wzrost zatrudnienia. Producenci samochodów i części czy firmy usługowe działające w automotive uruchamiają setki nowych rekrutacji, jednak spotykają się z mniejszym odzewem ze strony kandydatów niż rok temu. Jak wynika z naszych wewnętrznych danych, problemem jest przede wszystkim responsywność na publikowane oferty pracy. Jeśli weźmiemy tę samą liczbę ogłoszeń o pracę opublikowanych w pierwszym półroczu bieżącego i ubiegłego roku oraz liczbę odpowiedzi, jakie otrzymaliśmy, to zobaczymy, że liczba aplikujących zmniejszyła się nawet o jedną trzecią. Dostęp do wykwalifikowanej kadry jest coraz trudniejszy, dlatego bardzo ważna jest dywersyfikacja kanałów poszukiwania kandydatów i wyjście poza utarte schematy. Na przykład w Exact Systems uruchomiliśmy na swojej stronie internetowej live chat, przy pomocy którego kandydat zainteresowany pracą może szybko, w czasie rzeczywistym, i bez wychodzenia z domu otrzymać szczegóły oferty. Innym narzędziem, które wspiera nabór pracowników w Exact Systems, jest platforma e-learningowa, przy pomocy której wdrażamy kandydatów w działania firmy i przygotowujemy do przyszłej pracy. 4% 6% 1% 6% 3% 3% 14% 9% 9% 19% 15% 22% Firmy duże (powyżej 249 pracowników) Firmy średnie (50-249 pracowników) Firmy małe (10-49 pracowników) Nie Tak, wszystkich szczebli Tak, wyższego szczebla Tak, średniego szczebla Tak, niższego szczebla 5% 2,6% 5,7% 0,3% 2,7% 4,2% 5,7% 0,7% 17,5% 11,9% 11,2% 1,4% 23,4% 24,7% 23,7% 8,5% Handel Usługi Produkcja Sektor publiczny 51,2% 56,6% 53,1% 88,9%

TRENDY NA RYNKU PRACY PRACOWNICY Z UKRAINY Czy w związku z deficytem pracowników, myśleli Państwo o zatrudnieniu pracowników z Ukrainy? 59,2% Nie 38,1% Tak 22,3% Tak, niższego szczebla 8,2% Tak, średniego szczebla 2,6% Tak, wyższego szczebla 5% Tak, wszystkich szczebli 2,7% Wśród firm, które ostatnio miały problem z rekrutacją, 38,1% zamierza zatrudniać pracowników z Ukrainy. Najczęściej firmy, które zamierzają posiłkować się pracownikami z Ukrainy, zatrudnią ich jako kadrę niższego szczebla (22,3%), rzadziej jako kadrę średniego szczebla (8,2%), a najrzadziej jako kadrę zarządzającą (zaledwie 2,6%). Zatrudnianie osób z Ukrainy a branża i wielkość firmy Pracowników z Ukrainy częściej będą zatrudniały firmy średnie (57,6%) i duże (55,8%), niż małe (31,4%). Bez względu jednak na wielkość firmy, będą oni pracować głównie na stanowiskach niższego szczebla. Co ciekawe, firmy z sektora publicznego, mające problem ze znalezieniem pracowników, raczej nie będą rekrutować osób z Ukrainy. Po takich pracowników, i to wszystkich szczebli, najczęściej sięgną firmy z branży produkcyjnej. Wielkość firmy 65,7% 44,2% 39,4% 39,5% 36,4% 18,2% 2,3% 9,3% 17,1% 3% 5,7% 0% 2,9% 4,7% 5,7% Firmy duże (powyżej 249 pracowników) Firmy średnie (50-249 pracowników) Firmy małe (10-49 pracowników) Nie Tak, wszystkich szczebli Tak, wyższego szczebla Tak, średniego szczebla Tak, niższego szczebla 7,5% 8,4% 15,4% 0% 0% 4,4% 0,4% 3,9% 10,4% 5,7% 4,8% 0% 11,3% 23,9% 25,5% 1,3% Handel Usługi Produkcja Sektor publiczny 63,7% 53,3% 46,3% Branża 94,8% 31

OKIEM EKSPERTA WORK SERVICE Rzeczywistość nie nadąża za aspiracjami Krzysztof Inglot, Pełnomocnik Zarządu Work Service S.A. Pracodawcy wiedzą doskonale, że mamy w Polsce do czynienia z umacniającym się rynkiem kandydata. Świadczą o tym duże problemy ze znalezieniem wykwalifikowanej kadry aż 35% przedsiębiorców deklaruje trudności rekrutacyjne w ostatnim czasie. Mimo to tylko 10% z nich zamierza podnieść wynagrodzenia. Winą za tą sytuację można z jednej strony obarczyć utrzymującą się deflację, a z drugiej strony wysoki klin podatkowy. Choć trzeba powiedzieć, że realne wynagrodzenia rosną w tempie ok. 5% r/r, co stanowi największe wzrosty od lat. Patrząc na dane makroekonomiczne powinny one napawać optymizmem. Bezrobocie w Polsce jest na rekordowo niskim poziomie według danych Głównego Urzędu Statystycznego w czerwcu br. stopa bezrobocia wyniosła zaledwie 8,8%. Rośnie również przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, które w czerwcu tego roku wzrosło o 5,3% w porównaniu rok do roku i wyniosło 4252,19 zł. Mimo to 53,2% pracujących Polaków uważa, że w ciągu ostatniego roku ich sytuacja na rynku pracy nie uległa zauważalnej poprawie. Widać to choćby po rosnącej niepewności na rynku pracy. Co czwarty zatrudniony nie jest pewny swojego zatrudnienia, co oznacza wzrost w porównaniu do ostatniej edycji naszego badania z I kwartału tego roku o całe 5 p.p. Warto przy tym jednak zaznaczyć, że obawy te dotyczą dość odległej pespektywy czasowej niepokój wyrażany jest w kontekście zmian w ciągu 1-2 lat, a nie najbliższej przyszłości. Jednocześnie notujemy wysoki odsetek obawiających się utraty pracy w wieku powyżej 55 roku życia (30%). Osoby te najprawdopodobniej nie są pewne swojej przyszłości w kontekście zapowiadanych zmian w systemie emerytalnym. Wydaje się również, że aspiracje pracowników są znacznie wyższe niż dotychczasowe rynkowe warunki. Już co drugi zatrudniony oczekuje podwyżki w najbliższym czasie. Ten wysoki odsetek utrzymuje się od początku realizacji naszego badania. Zderza się to jednak niezmiennie z niskim poziomem deklaracji pracodawców dotyczących wzrostu wynagrodzeń. Firmy zamiast stawiać na podwyżki wolą wdrażać systemy szkoleń, podnosić kwalifikacje pracowników i budować ścieżki ich karier. Oznacza to tyle, że preferowane sposoby radzenia sobie z problemami rynku pracy przez pracodawców nie do końca odzwierciedlają oczekiwania pracowników. Po latach prowadzenia innej polityki, w której to pracodawcy byli na uprzywilejowanej pozycji, nie wszyscy są gotowi od razu przestawić się na kierunek, który zakłada, że inwestowanie w pracowników to jedyna metoda na rozwój. Trzeba także powiedzieć, że tak długo jak pracownicy nie będą czuć, że ich stawki są konkurencyjne wobec tych proponowanych w krajach Unii Europejskiej, ich optymizm będzie raczej ostrożny. Widzimy to wyraźnie w wynikach naszego badania. 32

OKIEM PRACODAWCÓW Zmiana jest nową stałą Wojciech Popławski, Wiceprezes ABSL, Dyrektor Zarządzający, Accenture Operations Na czele listy cenionych pracodawców Polacy od lat umieszczają duże organizacje, zarówno polskie, jak i międzynarodowe. Firmy te wyróżniają się pod względem wysokości wynagrodzenia, oferowanych benefitów oraz szerokiej gamy możliwości rozwoju zawodowego. Jak pokazują wyniki VI Barometru Rynku Pracy, są to aspekty, które bardzo wyraźnie zarysowały się w świadomości pracowników. Szansę na przyciągnięcie najlepszych pracowników mają oczywiście te firmy, które umożliwiają dynamiczny rozwój kariery i są w stanie w nieszablonowy sposób dotrzeć do kandydatów. Odpowiednio zaprojektowany proces rekrutacyjny to jedno z największych wyzwań współczesnych pracodawców, którzy kierują swoją ofertę do przedstawicieli różnych generacji. Ten trend doskonale wpisuje się w specyfikę sektora nowoczesnych usług dla biznesu, najdynamiczniej rozwijającej się branży w Polsce. Jak pokazują dane ABSL, zaledwie w ciągu ostatniego roku łączna liczba ludzi zatrudnionych w centrach wzrosła do 212 tysięcy, a do 2020 ma wynieść aż 300 tysięcy osób. Czy sprostanie tak wysokim potrzebom w zakresie pozyskania nowych pracowników jest możliwe? Pod tym względem sektor usług wyznacza szerszy trend na rynku. Chodzi tu przede wszystkim o nowatorskie techniki rekrutacyjne i retencyjne, uwzględniające siłę mediów społecznościowych oraz employer brandingu. Zwiększenie szans na znalezienie osób z odpowiednim poziomem kompetencji, zdolnych zbudować długofalową relację z pracodawcą, wymaga też wyjścia poza aglomeracje, w których najczęściej działają firmy z sektora, i poszukiwania nisz w mniejszych miastach. Z badań Barometru wynika, że ponad 24% Polaków obawia się utraty pracy. Może się to wiązać z brakiem umiejętności dostosowania się do szeroko rozumianej zmiany. W myśl zasady change is a new constant, ciągła adaptacja do nowych warunków zaczyna być koniecznością, którą doskonale rozumieją zarówno pracodawcy, jak i pracownicy sektora usług. Remedium na deficyt mniej oczywistych kompetencji u przyszłych kandydatów firmy upatrują w bliższej współpracy biznesu ze szkołami wyższymi. Kluczowe jest stałe pogłębianie istniejących już relacji, wzajemne zrozumienie potrzeb obu tych środowisk. Dobrze wykształceni i ukierunkowani absolwenci będą lepiej przygotowani do tego, by odnaleźć się w zmiennym i wymagającym środowisku biznesowym. 33

METODOLOGIA BADANIA Dane prezentowane w ramach Barometru Rynku Pracy VI zostały przygotowane i opracowane na zlecenie Work Service S.A. przez instytut Millward Brown S.A. Badanie zostało podzielone na dwie kategorie: Pracowników Pracodawców Badanie zrealizowano na próbie osób pracujących (N=498) dobranej z ogólnopolskiej reprezentatywnej próby dorosłych Polaków N=1000 (dobranych zgodnie ze strukturą populacji pod względem płci, wieku, wykształcenia oraz klasy wielkości i województwa miejsca zamieszkania), wyniki poddano procedurze ważenia. Maksymalny błąd pomiaru dla całej próby pracujących to +/-4,4%. Badanie zostało przeprowadzone za pomocą wspomaganych komputerowo wywiadów telefonicznych CATI w czerwcu i lipcu 2016 roku. Badanie zrealizowano na próbie pracodawców (N=300) dobranych w kwotach dla wielkości zatrudnienia, po 100 wywiadów dla firm małych (10-49 pracowników), średnich (50-249 pracowników) oraz dużych (250+ pracowników), z uwzględnieniem województwa miejsca prowadzenia działalności oraz branży firmy. Maksymalny błąd pomiaru dla całej próby to +/- 4,2%, a dla wyróżnionych trzech klas wielkości zatrudnienia +/- 10,2%. Badanie zostało przeprowadzone za pomocą wspomaganych komputerowo wywiadów telefonicznych CATI w czerwcu i lipcu 2016 roku. 34 Grupa Kapitałowa Work Service działa od 1999 roku i jest największym dostawcą kompleksowych usług HR na polskim rynku. Prowadzi działalność na terenie całego kraju za pośrednictwem sieci oddziałów oraz za granicą w 16 krajach (Rosja, Niemcy, Czechy, Turcja, Rumunia, Węgry, Słowacja, Wielka Brytania, Belgia, Francja, Szwajcaria, Słowenia, Chorwacja, Serbia, Bułgaria, Chiny). Specjalizuje się zarówno w usługach z zakresu doradztwa personalnego, jak i restrukturyzacji w obszarze HR, rekrutacji i outsourcingu pracowniczym. Już ponad 3000 firm wybrało Work Service na swojego partnera w biznesie. Każdego dnia 50 000 osób i 300 000 pracowników rocznie znajduje zatrudnienie za pośrednictwem spółek należących do Grupy Kapitałowej Work Service. Work Service jest pierwszą spółką z sektora usług personalnych notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Więcej informacji na www.workservice.pl

REDAKCJA: Andrzej Kubisiak, Beata Pilichowska Work Service S.A. Monika Banyś i Sylwia Maj, ZOOM bsc Sp. z o.o. Opracowanie graficzne: LABORATORIUM Grzegorz Janiszewski WIĘCEJ INFORMACJI udziela: Krzysztof Inglot, Pełnomocnik Zarządu, Work Service S.A. M: 508 040 345, E: krzysztof.inglot@workservice.pl Andrzej Kubisiak, Szef Biura Prasowego, Work Service S.A. M: 512 176 030, E: andrzej.kubisiak@workservice.pl BAROMETR RYNKU PRACY VI 2016 Work Service S.A., Wszystkie prawa zastrzeżone. Cytowanie danych za: Raport Work Service Barometr Rynku Pracy VI