Biuletyn Informacyjny 3/2002

Biuletyn Informacyjny 3/2002 Warszawa, sierpieƒ 2002

Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ 31.07.2002 r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce: Corbis/Free Sk ad i druk: Drukarnia NBP Wyda : Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo ecznej 00-919 Warszawa, ul. Âwi tokrzyska 11/21 Telefon (22) 53 27 97 Fax (22) 53 13 21 Copyright Narodowy Bank Polski, 2002 ISSN 1230-0020

Spis treêci Wst p.................................................................... 5 1. Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju.................................. 1.1. Produkcja sprzedana przemys u.............................................. 1.2. Poziom cen............................................................. 7 1.3. Rynek pracy............................................................. 8 1.4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne........................................ 9 1.5. Bud et paƒstwa......................................................... 10 2. Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji.................................. 12 2.1. Struktura poda y pieniàdza.................................................13 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza.................................................. 14 2.2.1. Nale noêci........................................................... 15 2.2.2. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego........................ 15 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto................................................ 1 2.2.4. Saldo pozosta ych pozycji (netto)........................................... 1 3. Polityka monetarna banku centralnego................................. 17 3.1. Stopy procentowe....................................................... 17 3.2. Rezerwy obowiàzkowe.................................................... 17 3.3. Kursy walutowe......................................................... 18 3.4. Rynek pierwotny bonów skarbowych.......................................... 18 3.5. Operacje otwartego rynku................................................. 20 4. Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w I kwartale 2002 r................... 22 4.1. Rachunek bie àcy........................................................ 22 4.1.1. P atnoêci towarowe..................................................... 22 4.1.2. P atnoêci us ugowe..................................................... 23 4.1.3. Dochody............................................................. 23 4.1.4. Transfery bie àce....................................................... 24 4.1.5. Niesklasyfikowane obroty bie àce........................................... 25 4.2. Rachunek kapita owy i finansowy............................................ 25 4.2.1. Inwestycje bezpoêrednie................................................. 25 4.2.2. Inwestycje portfelowe................................................... 2 4.2.3. Pozosta e inwestycje.................................................... 2 4.2.4. Pochodne instrumenty finansowe........................................... 2 4.2.5. Stan oficjalnych aktywów rezerwowych...................................... 27 5. Najwa niejsze decyzje Rady Polityki Pieni nej........................... 28. Aneks statystyczny..................................................... 29.1. Tabele................................................................ 30.2. Wykresy............................................................... 9.3. Szeregi czasowe pozbawione wahaƒ sezonowych................................ 74.4. Uwagi metodyczne......................................................83 3

Wst p Wst p Oddajemy do ràk odbiorców Biuletyn Informacyjny za I kwarta 2002 r. Biuletyn ten zawiera dane w nowym uk adzie prezentacyjnym. Obecny uk ad zestawieƒ tabelarycznych umo liwia prezentacj d u szych szeregów czasowych informacji statystycznych. Zmieniony zosta tak e zakres merytoryczny prezentowanych w Biuletynie Informacyjnym danych monetarnych. Poczàwszy od danych na koniec marca 2002 r. Narodowy Bank Polski wprowadzi szereg zmian w sprawozdawczoêci statystycznej banków zmierzajàcych do dostosowania zakresu i metodyki opracowywanej przez NBP statystyki monetarnej do standardów obowiàzujàcych w krajach Unii Europejskiej. Zmiany te polegajà przede wszystkim na dostosowaniu zasad klasyfikacji sektorowej klientów banków do standardów europejskich. Pozwoli o to na rozpocz cie wyliczania i publikacji miar poda y pieniàdza, w tym podstawowej miary M3, zgodnie z definicjà obowiàzujàcà kraje Eurosystemu. Uk ad prezentacji danych monetarnych dostosowany zosta równie do standardów stosowanych przez Europejski Bank Centralny. Wszelkie zmiany metodyczne opisane zosta y szczegó owo w Uwagach metodycznych zamieszczonych w koƒcowej cz Êci Biuletynu Informacyjnego. Zdajàc sobie spraw ze znaczenia mo liwie d ugich szeregów czasowych porównywalnych danych statystycznych dla prowadzonych przez u ytkowników analiz makroekonomicznych, NBP podjà si oszacowania podstawowych kategorii pieni nych zgodnie z definicjami obowiàzujàcymi poczàwszy od marca 2002 r. za okresy wczeêniejsze. te zosta y równie opublikowane w niniejszym wydaniu Biuletynu Informacyjnego. Pragniemy jednoczeênie podkreêliç, e zakres informacji zamieszczanych w Biuletynie zostanie w kolejnych wydaniach uzupe niony o bardziej szczegó owe przekroje analityczne. Mamy nadziej, e zarówno zmiany o charakterze edycyjnym, jak i zmiany definicyjne, umo liwiajàce w wi kszym stopniu porównywalnoêç danych polskich z informacjami publikowanymi przez Europejski Bank Centralny, przyczynià si do zwi kszenia wartoêci informacyjnej Biuletynu i zostanà pozytywnie ocenione przez odbiorców. Wszelkie uwagi pozwolà autorom na dalsze doskonalenie metod prezentacji informacji statystycznych, jak równie dostosowanie ich zakresu do ró norodnych potrzeb u ytkowników. W zwiàzku z szerokim zakresem wprowadzanych zmian obecne wydanie Biuletynu ukazuje si z opóênieniem. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 5

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 1 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Tabela 1.0. Wybrane kategorie sfery realnej (w %) Wyszczególnienie Przyrost w miesiàcu I Przyrost w I kwartale 2002 Produkcja sprzedana przemys u -5,0-2,1 10,8 * Ceny towarów i us ug konsumpcyjnych 0,8 0,1 0,2 1,2 Ceny produkcji sprzedanej przemys u 0,1 0,2 0,2 0,5 Ceny produkcji budowlano-monta owej 0,2 0,2 0,2 0, Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw -0,2-0,2-0,1 * Przeci tne miesi czne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsi biorstw -11, 0,1 2,9 * Przeci tna miesi czna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto 0,4 0,1 0,2 * * niepublikowane przez GUS. èród o: dane GUS. 1.1. Produkcja sprzedana przemys u W I kwartale 2002 r. produkcja sprzedana przemys u 1 ukszta towa a si na poziomie o 1,% ni szym ni przed rokiem. Na spadek ten z o y o si zmniejszenie produkcji w sekcji górnictwa i kopalnictwa o 3,% oraz w sekcji przetwórstwa przemys owego o 2,3%. Wzrost produkcji w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz i wod o 3,8% ograniczy tempo spadku produkcji sprzedanej przemys u ogó em. Jedynie w lutym miesi czny wskaênik tempa wzrostu produkcji ogó em, w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku, wykazywa wartoêç dodatnià: 0,2%. W miesiàcu tym wzrost produkcji zarejestrowano w sekcjach przetwórstwa przemys owego oraz wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz i wod, natomiast spadek odnotowano w sekcji górnictwa i kopalnictwa. W styczniu i marcu produkcja sprzedana przemys u ogó em by a ni sza ni przed rokiem odpowiednio o 1,4% i 3,1%. W styczniu ujemny wskaênik wzrostu produkcji ogó em kszta towany by przez spadek produkcji w sekcjach: górnictwo i kopalnictwo oraz przetwórstwo przemys owe, w marcu natomiast spadek produkcji odnotowano w sekcji przetwórstwa przemys owego. Ograniczajàco na spadek produkcji w analizowanym okresie wp ywa wzrost produkcji w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz i wod, odnotowany w ka dym miesiàcu I kwarta u. W strukturze produkcji sprzedanej przemys u ogó em w I kwartale 2002 r., w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, zmniejszy si udzia przetwórstwa przemys owego (z 81,2% do 79,2%), wzrós natomiast udzia sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz i wod (z 13,2% do 15,1%) oraz górnictwa i kopalnictwa (z 5,% do 5,7%). Podobnie jak w latach 2000 i 2001 równie w I kwartale 2002 r. g ównymi barierami ograniczajàcymi wzrost bie àcej dzia alnoêci produkcyjnej by y: niski popyt krajowy i zagraniczny oraz konkurencyjny import. Istotne znaczenie mia y równie wysokie obcià enia bud etowe. 1 W przedsi biorstwach o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres 1.1.1. Produkcja sprzedana przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) 110 1 105 % 100 95 90 I 2002 Ogó em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod 1.2. Poziom cen Ceny produkcji sprzedanej przemys u w marcu 2002 r. by y o 0,5% wy sze od cen w grudniu 2001 r. (w analogicznym miesiàcu poprzedniego roku wskaênik ten by ujemny i wynosi 0,3%). W okresie od stycznia do marca 2002 r. wzrost cen odnotowano we wszystkich sekcjach: wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod (0,8% wobec 9,2% przed rokiem), górnictwo i kopalnictwo (1,5% wobec 8,1% przed rokiem) oraz przetwórstwo przemys owe (0,4% wobec spadku o 1,2% przed rokiem). Obserwowana od sierpnia 2000 r. malejàca dynamika wzrostu cen produkcji sprzedanej przemys u w skali dwunastomiesi cznej zosta a nieco przyhamowana w sierpniu 2001 r., by ponownie obni yç si od wrzeênia. Od stycznia br. natomiast notuje si nieznaczne, choç systematyczne zwi kszenie dwunastomiesi cznego tempa wzrostu cen, w styczniu wskaênik dynamiki wzrostu cen wyniós 100,0%, a w marcu 100,3%. W marcu najwy szà dynamik cen zanotowano w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz i wod (10,4%), natomiast ujemnà dynamik cen (99,0%) zarejestrowano w przetwórstwie przemys owym. Ceny produkcji budowlano-monta owej w okresie od stycznia do marca 2002 r. wzros y o 0,% (wobec 1,0% przed rokiem). Podobnie jak w 2001 r., równie w I kwartale 2002 r. dwuna- Wykres 1.2.1. Wskaêniki cen produkcji sprzedanej przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) 115 110 % 105 100 95 I 2002 Ogó em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 7

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres 1.2.2. Wskaêniki cen wybranych grup towarów i us ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) 110 105 % 100 95 I 2002 Ogó em U ytkowanie mieszkania i noêniki energii Odzie i obuwie Transport ywnoêç i napoje bezalkoholowe àcznoêç Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe Opieka zdrowotna stomiesi czne tempo wzrostu cen mia o charakter malejàcy i wynosi o: w styczniu 2,2%, a w lutym i marcu 2,0%. W marcu 2002 r. ceny towarów i us ug konsumpcyjnych by y o 1,2% wy sze od cen w grudniu 2001 r. (wobec 1,4% przed rokiem). Wolniej ni w analogicznym okresie ubieg ego roku ros y m.in. ceny napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (0,8% wobec 1,4%), u ytkowania mieszkaƒ i noêników energii (1,9% wobec 4,0%) oraz ochrony zdrowia (0,8% wobec 1,%). Obni y y si ceny napojów bezalkoholowych (-0,4% wobec 0,8%) oraz odzie y i obuwia (-1,4% wobec -0,8%). Natomiast wy szy ni przed rokiem by wzrost cen ywnoêci (1,9% wobec 0,9%), wynikajàcy przede wszystkim ze znacznie wi kszego ni przed rokiem wzrostu cen warzyw (21,% wobec 5,3%). Wi kszym wspó czynnikiem charakteryzowa y si równie ceny transportu (1,2% wobec -1,4%) oraz àcznoêci (0,1% wobec -2,8%). Obserwowany od sierpnia 2000 r. systematyczny spadek dwunastomiesi cznego tempa wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych uleg zahamowaniu w kwietniu i maju 2001 r. Ponowny spadek tempa wzrostu cen w skali dwunastu miesi cy zarejestrowany od czerwca, utrzyma si do koƒca 2001 r. W I kwartale br. dwunastomiesi czne tempo wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych waha o si : w styczniu spad o do 3,4%, w lutym wzros o do 3,5%, a w marcu ponownie obni y o si do 3,3%. Podobnie jak w poprzednich okresach, w kierunku spadku dwunastomiesi cznej dynamiki cen w I kwartale 2002 r. oddzia ywa o przede wszystkim doêç niskie tempo wzrostu cen ywnoêci i napojów bezalkoholowych oraz spadek cen paliw. Stosunkowo wysokim tempem wzrostu charakteryzowa y si natomiast ceny zwiàzane z u ytkowaniem mieszkaƒ, ochronà zdrowia i edukacjà. W ciàgu I kwarta u 2002 r. miesi czne tempo wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych wynosi o: w styczniu 0,8%, w lutym 0,1%, a w marcu 0,2%. 1.3. Rynek pracy Od marca 2001 r. do koƒca roku obserwowano systematyczny spadek liczby pracujàcych i przeci tnego zatrudnienia w sektorze przedsi biorstw 2. Spadkowa tendencja przeci tnego zatrudnienia utrzyma a si równie w I kwartale 2002 r., natomiast w styczniu br., po raz pierwszy od 10 miesi cy, odnotowano nieznaczny wzrost liczby pracujàcych w sektorze przedsi biorstw, w stosunku do poprzedniego miesiàca (o 0,5%). Kolejne miesiàce omawianego okresu charakteryzowa y si ju spad- 2 Patrz: przypis 1. 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres 1.3.1. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia tys. osób 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 I I I I I I I I I I I I I 1999 2000 2001 2002 19 18 17 1 15 14 13 12 11 10 % 1 Bezrobotni ogó em Stopa bezrobocia kiem liczby zatrudnionych. Na koniec marca 2002 r. liczba pracujàcych w tym sektorze obni y a si w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku o 4,4% i wynios a 5.105 tys. osób. Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw w okresie styczeƒ marzec 2002 r. wynios o 4.939 tys. osób i by o o 4,8% ni sze ni przed rokiem. Najwi kszy spadek zatrudnienia, w porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku, odnotowano w budownictwie (12,0%) oraz w przetwórstwie przemys owym (7,5%). Na koniec marca 2002 r. przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw obni y o si do poziomu 4.924 tys. osób i by o o 4,8% ni sze ni przed rokiem. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urz dach pracy w marcu 2002 r. wynios a 3.259,9 tys. osób i by a o 12,5% wy sza ni w tym samym okresie 2001 r. Najwy szy wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w odniesieniu do bezrobotnych dotychczas niepracujàcych (14,0%) oraz bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczàcych zak adów pracy (13,8%). W omawianym okresie stopa bezrobocia w dalszym ciàgu, choç nieznacznie ros a: od 18,0% w styczniu, do 18,1% w lutym i marcu. W I kwartale 2002 r. urz dy pracy wykaza y 19,2 tys. bezrobotnych nowo zarejestrowanych. W tym samym okresie z ewidencji urz dów pracy wyrejestrowano 474,4 tys. osób, w tym 231,2 tys. w zwiàzku z podj ciem pracy. Na koniec marca 2002 r. liczba ofert pracy pozostajàcych w dyspozycji urz dów pracy wynosi a 8,7 tys. i by a o 1,1% ni sza ni przed rokiem. 1.4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne W porównaniu z analogicznym okresem 2001 r., w I kwartale 2002 r. odnotowano wzrost poziomu przeci tnych miesi cznych wynagrodzeƒ realnych brutto w sektorze przedsi biorstw, wzros a równie si a nabywcza przeci tnych emerytur i rent, zarówno z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych, jak i rolników indywidualnych. Wzrost si y nabywczej przeci tnych emerytur i rent utrzyma si na wysokim, podobnym jak w drugiej po owie 2001 r., poziomie, natomiast przyrost przeci tnych miesi cznych wynagrodzeƒ brutto by ni szy ni w i kwartale ub.r. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw w I kwartale 2002 r. ukszta towa o si na poziomie 2.210,99 z, o 5,3% wy szym ni przed rokiem, ale o 5,7% ni szym ni w kwartale 2001 r. W marcu przeci tna miesi czna p aca brutto w sektorze przedsi biorstw wynios a 2.252,19 z i by a o 2,9% wy sza ni w lutym i o 4,8% wy sza ni w tym samym miesiàcu 2001 r. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto bez wyp at z zysku w sektorze przedsi biorstw wzros- o w omawianym okresie z 2.185,42 z w styczniu do 2.247,74 z w marcu. Poziom osiàgni ty w marcu by o 2,9% wy szy ni w lutym i o 5,0% wy szy ni w tym samym miesiàcu 2001 r. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 9

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Si a nabywcza przeci tnego miesi cznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsi biorstw w I kwartale 2002 r. by a o 1,9% wy sza ni przed rokiem (wobec 1,7% przed rokiem) i o,7% ni sza ni w kwartale 2001 r. W marcu przeci tne miesi czne wynagrodzenie realne brutto by o o 1,% wy sze ni przed rokiem i o 2,% wy sze ni w lutym. W omawianym okresie przeci tna liczba emerytów i rencistów nieznacznie spad a i w marcu wynios a 9.257 tys. osób, o 0,9% mniej ni przed rokiem. W ostatnim miesiàcu I kwarta u 2002 r. emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych pobiera o o 0,5% mniej osób ni w analogicznym okresie poprzedniego roku, z systemu rolniczego zaê o 2,4% mniej. Przeci tna miesi czna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto ukszta towa a si, w omawianym okresie, na poziomie 1.029,93 z i by a o 14,4% wy sza ni w analogicznym kwartale 2001 r. W marcu 2002 r. Êwiadczenia te wynios y 1.031,91 z i by y o 14,1% wy sze ni przed rokiem i o 0,2% wy sze ni w lutym. Przeci tna miesi czna emerytura i renta rolników indywidualnych wynios a w I kwartale 2002 r. 9,81 z i by a o 11,7% wy sza ni przed rokiem. W marcu Êwiadczenia te wynios y 92,19 z i by y o 8,5% wy sze ni w analogicznym miesiàcu 2001 r. i o 0,1% wy sze ni w lutym. 1.5. Bud et paƒstwa W okresie styczeƒ marzec 2002 r. wykonanie postanowieƒ ustawy w zakresie dochodów by- o nieco wy sze ni w tym samym okresie 2001 r.: 21,% w 2002 r., w porównaniu z 20,7% przed rokiem. W porównaniu z analogicznym okresem ubieg ego roku wy sze wp ywy odnotowa- Tabela 1.5.1. Wykonanie bud etu paƒstwa za okres styczeƒ marzec 2002 r. (w ) Wyszczególnienie Ustawa bud etowa na 2002 r. Wykonanie % realizacji ustawy bud etowej Dochody 145.101, 31.275,3 21, z tego: podatki poêrednie 91.324,5 20.339,4 22,3 podatek dochodowy od osób prawnych 13.833,8 3.42,3 1 25,0 podatek dochodowy od osób fizycznych 2.540,4 4.755,1 1 17,9 dochody paƒstwowych jednostek bud etowych 9.801,9 2.317,7 23, w tym: wp ywy z c a 3.479,0 87,9 24,9 pozosta e dochody 3.01,0 400,9 11,1 w tym: wp aty z zysku NBP 1.91,8 - - Wydatki 185.101, 47.712,1 25,8 w tym: obs uga d ugu krajowego 21.310,0 5.09,4 2,3 obs uga zad u enia zagranicznego 4.380,0 728,9 1, dotacja dla Funduszu Pracy 3.34, 1.228,7 33,8 dotacja dla Funduszu Emerytalno-Rentowego 15.391,7 3.8,0 25,1 dotacja dla Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych 27.279,3 7.298,0 2,8 subwencje ogólne dla jednostek samorzàdów terytorialnych 30.000,4 10.157,8 2 33,9 Deficyt bud etowy -40.000,0-1.43,8 41,1 1 Dochody pomniejszone sà o udzia y za marzec i przekazane w kwietniu 2002 r. zgodnie z ustawà o dochodach jednostek samorzàdu terytorialnego w latach 1999 2002; udzia y wynoszà: w podatku dochodowym od osób fizycznych: 474, w podatku dochodowym od osób prawnych: 85. 2 Subwencja na zadania oêwiatowe na kwiecieƒ 1.99,. èród o: GUS i MF. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju no po stronie podatków poêrednich oraz podatku dochodowego od osób prawnych i osób fizycznych. Ni sze natomiast ni przed rokiem wp ywy zarejestrowano z c a, zwiàzane m.in. z wprowadzanymi w bie àcym roku, ni szymi ni w 2001 r., stawkami celnymi. W omawianym okresie wy sze ni przed rokiem by y równie wydatki bud etu paƒstwa. W okresie styczeƒ marzec 2002 r. wydatkowano 25,8% zaplanowanej na ten rok kwoty, podczas gdy w tym samym okresie 2001 r. wydatki by y o 0,7 pkt. proc. ni sze. W omawianym okresie stosunkowo wysokie by o wykonanie dotacji dla Funduszu Pracy oraz subwencji ogólnej dla jednostek samorzàdu terytorialnego. 1 Na koniec I kwarta u br. deficyt bud etu paƒstwa wyniós 1.43,8, co stanowi o 41,1% kwoty za o onej w ustawie bud etowej na 2002 r. Zaplanowane w ustawie bud etowej na 2002 r. przychody z prywatyzacji w wysokoêci.00,0 zosta y zrealizowane w omawianym okresie jedynie w 9,4%. Wobec tak niskich przychodów z prywatyzacji bud et paƒstwa finansowa swoje potrzeby g ównie przez zwi kszenie emisji papierów wartoêciowych. Poda bonów skarbowych w I kwartale br. przekroczy a zaplanowane w ustawie bud etowej na 2002 r. wartoêci, natomiast wartoêç emisji obligacji w tym okresie stanowi a 45,1% zapisów ustawowych. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 11

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 2 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Poczàwszy od marca 2002 r. Narodowy Bank Polski wprowadzi zmiany w sprawozdawczoêci bankowej zmierzajàce do dostosowana jej do standardów Europejskiego Banku Centralnego. Podstawowe zmiany dotyczy y modyfikacji zasad klasyfikacji sektorowej podmiotów oraz definicji agregatów monetarnych. Zmiany te, w tym mi dzy nowà miarà pieniàdza M3 a poprzednio obowiàzujàcà M2, zosta y opisane w Uwagach metodycznych zamieszczonych na koƒcu biuletynu. Poni ej szerzej omówiono podstawowe kategorie zawierajàce si w agregacie M3: pieniàdz gotówkowy w obiegu gotówka poza kasami monetarnych instytucji finansowych (kategoria bez zmian w stosunku do poprzednio obowiàzujàcej), depozyty i inne zobowiàzania obejmujà: depozyty bie àce z otowe i walutowe poszczególnych sektorów (ró nica polega na zaliczeniu do tej kategorii depozytów 24-godzinnych typu overnight, wykazywanych w depozytach terminowych), depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie z otowe i walutowe poszczególnych sektorów (z miary pieniàdza M3 wy àczono wszystkie depozyty z terminem pierwotnym powy ej 2 lat), depozyty zablokowane z otowe i walutowe, depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesi cy w àcznie z otowe i walutowe (sà to Êrodki zdeponowane bez okreêlenia terminu, które nie mogà byç wycofane bez uprzedniego powiadomienia monetarnej instytucji finansowej (banków) o zamiarze podj cia ca oêci lub cz Êci depozytu, a okres wypowiedzenia okreêlony jest w umowie), zobowiàzania z tytu u zabezpieczeƒ pieni nych (zobowiàzania banku z tytu u Êrodków przyj tych na w asny rachunek w celu zabezpieczenia wierzytelnoêci), z otowe i walutowe kredyty i po yczki z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie, otrzymane przez monetarne instytucje finansowe od podmiotów niemonetarnych. pozosta e sk adniki M3: d u ne papiery wartoêciowe z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie, wyemitowane przez monetarne instytucje finansowe w z otych i walutach obcych, a zakupione przez podmioty niemonetarne, zobowiàzania monetarnych instytucji finansowych wobec podmiotów niemonetarnych z tytu u sprzeda y papierów wartoêciowych z przyrzeczeniem odkupu. Stosownie do zmian wprowadzonych w sektoryzacji podmiotów oraz definicji agregatów monetarnych poczàwszy od danych na koniec marca 2002 r. zmodyfikowany zosta uk ad prezentacyjny publikowanych informacji statystycznych. Chcàc umo liwiç u ytkownikom danych kontynuowanie prac analitycznych, Narodowy Bank Polski podjà si opracowania porównywalnych szeregów czasowych danych statystycznych. Podstawowe kategorie monetarne, prezentowane zgodnie z obowiàzujàcymi poczàwszy od koƒca marca 2002 r. standardami, zosta y wyszacowane dla wczeêniejszych okresów sprawozdawczych. Poni sza analiza zosta a oparta na danych sprawozdawczych na koniec marca 2002 r. oraz szacunkowych danych za okresy wczeêniejsze. 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2.1. Struktura poda y pieniàdza WielkoÊç poda y pieniàdza M3 wynios a na koniec marca 2002 r. 319.371,8. W stosunku do szacowanych wielkoêci tej kategorii za grudzieƒ 2001 r. stan zasobów pieniàdza w I kwartale 2002 r. zmniejszy si o 8.490,9. Na spadek zasobów pieniàdza w ca ym omawianym okresie z o y si zarówno spadek poziomu depozytów bie àcych, jak i terminowych z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie. Po stronie depozytów bie àcych najwi ksze zmniejszenie stanu w stosunku do grudnia 2001 r. zanotowano w podsektorze przedsi biorstw, natomiast po stronie depozytów terminowych do 2 lat w àcznie w podsektorach: niemonetarnych instytucji finansowych, przedsi biorstw oraz funduszy ubezpieczeƒ spo ecznych. W analizowanym okresie zwi kszenie poziomu zanotowano natomiast, zarówno w kategorii depozytów bie àcych, jak i terminowych do 2 lat, w podsektorach: gospodarstwa domowe oraz instytucje samorzàdowe. 2 W I kwartale 2002 r. spadek poda y pieniàdza odnotowano w styczniu i w marcu, odpowiednio o 5.424,3 i 5.44,5. Na zmniejszenie zasobów pieniàdza w styczniu z o y si spadek poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ bie àcych, w tym przede wszystkim w podsektorze przedsi biorstw, oraz doêç znaczne obni enie si poziomu pieniàdza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków). W marcu, podobnie jak w styczniu, zmniejszenie poziomu depozytów bie àcych kszta towa o spadek poda y pieniàdza, jednak e w znacznie wi kszym stopniu na obni enie si zasobów pieniàdza wp ynà istotny spadek poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie. W lutym odnotowano przyrost zasobów pieniàdza, kszta towany przez zwi kszenie poziomu depozytów bie àcych oraz pieniàdza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków). Zwi kszone zapotrzebowanie na pieniàdz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) obserwowane w ostatnich trzech kwarta ach 2001 r. nie wystàpi o w I kwartale 2002 r. Popyt na pieniàdz gotówkowy by znacznie ni szy ni w ostatnich trzech kwarta ach 2001 r., ale w przeciwieƒstwie do analogicznego okresu dwóch poprzednich lat charakteryzowa si dodatnim wskaênikiem. Na koniec marca 2002 r. zasoby pieniàdza gotówkowego wynios y 38.789,8 i zwi kszy y si w stosunku do koƒca grudnia 2001 r. o 577,2. W uj ciu nominalnym wzrost ten wyniós 1,5%, realnie zaê 0,4%. Najwi ksze zapotrzebowanie na gotówk odnotowano w lutym; tempo przyrostu w tym miesiàcu w uj ciu nominalnym wynios o 3,2%. Styczeƒ tradycyjnie charakteryzowa si znaczàcym spadkiem zasobów pieniàdza gotówkowego w stosunku do grudnia 2001 r. poziom gotówki obni y si o 3,8% (4,% realnie). àczny poziom depozytów i innych zobowiàzaƒ bie àcych wyniós na koniec marca 2002 r. 7.012,9 i zmniejszy si w porównaniu z grudniem 2001 r. o 4.00,2. Najwi kszy spadek tej kategorii, wynoszàcy.521,5 (2,3%), zanotowano w podsektorze przedsi biorstw. Zmniejszenie poziomu tych depozytów obserwowano w ka dym miesiàcu omawianego okresu, a najwi ksze zarejestrowano w styczniu. Zmniejszy si stan depozytów bie àcych zarówno z otowych, jak i walutowych, z tym e spadek poziomu depozytów z otowych by prawie 5-krotnie wi kszy ni depozytów walutowych. Znaczàco spad y zarówno zobowiàzania bie àce przedsi biorstw i spó ek paƒstwowych (30,3%), jak i przedsi biorstw i spó ek prywatnych oraz spó dzielni (25,4%). W I kwartale 2002 r. ograniczajàco na spadek poziomu zobowiàzaƒ bie àcych ogó em wp ynà wzrost poziomu depozytów i innych zobowiàzaƒ bie àcych gospodarstw domowych, w tym przede wszystkim osób prywatnych. Depozyty bie àce gospodarstw domowych wzros y o 1.23,4, tj. o 3,7% nominalnie. Depozyty bie àce z otowe tego podsektora zwi kszy y si o 5,8%, natomiast poziom depozytów walutowych obni y si o 4,4%. W omawianym okresie najwi kszy przyrost tej kategorii odnotowano w lutym w stosunku do stycznia zobowiàzania te przyros y o 3,5%. W okresie od stycznia do marca 2002 r. stosunkowo du à dynamikà wzrostu charakteryzowa y si równie depozyty bie àce instytucji samorzàdowych. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 13

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Poda wàskiego pieni dza M1, obejmujàcego pieniàdz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) oraz depozyty i inne zobowiàzania bie àce, wynios a na koniec I kwarta u 2002 r. 114.802,7 i zmniejszy a si w stosunku do szacowanych danych na koniec grudnia 2001 r. o 3.483,0. 2 Podobnie jak zobowiàzania bie àce, równie poziom depozytów i innych zobowiàzaƒ z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie i zablokowanych obni y si w I kwartale 2002 r. Na koniec marca br. àczny stan tych zobowiàzaƒ wyniós 204.192,3 i zmniejszy si w porównaniu z szacowanymi danymi za grudzieƒ 2001 r. o 5.108,4, tj. o 2,4%. W ciàgu 3 miesi cy omawianego okresu jedynie styczeƒ charakteryzowa si przyrostem tej kategorii (0,%), w lutym zobowiàzania te spad y o 0,%, a w marcu o 2,4%. Spadek poziomu tych zobowiàzaƒ kszta towany by z jednej strony przez znaczàce obni enie si stanu depozytów z otowych (3,%), z drugiej zaê przez wzrost stanu depozytów walutowych w przeliczeniu na z ote (3,3%). W omawianym okresie zmniejszenie poziomu zobowiàzaƒ zanotowano we wszystkich podsektorach z wyjàtkiem: gospodarstw domowych i instytucji samorzàdowych. W podsektorze gospodarstw domowych wzros y one o 2.849,0, a instytucji samorzàdowych o 55,1. Wzrost poziomu depozytów gospodarstw domowych determinowany by przez znaczàcy, typowy dla tego miesiàca, przyrost w styczniu (2,1%). Kolejne miesiàce omawianego okresu charakteryzowa y si spadkiem stanu tej kategorii. Poziom depozytów terminowych do 2 lat gospodarstw domowych kszta towany by w g ównej mierze przez zmiany w poziomie depozytów osób prywatnych w omawianym okresie wzros y one o 2.91,1. Najwi kszy spadek stanu depozytów i innych zobowiàzaƒ z terminem pierwotnym do 2 lat w àcznie zarejestrowano w podsektorach: niemonetarnych instytucji finansowych oraz przedsi biorstw. W porównaniu z grudniem 2001 r. poziom depozytów terminowych niemonetarnych instytucji finansowych obni y si o 4.879,3, tj. o 57,%. Zmiana stanu tych depozytów kszta towana by a w g ównej mierze przez znaczàcy spadek depozytów z otowych (4,8%). W ciàgu I kwarta u br. najwi ksze zmiany o charakterze ujemnym wystàpi y w styczniu i marcu w miesiàcach tych stan depozytów obni y si odpowiednio o 22,9% i 57,1%. Poziom depozytów przedsi biorstw obni- y si w omawianym okresie o 1.587,4, tj. o 5,4%. Spadek zarejestrowano zarówno w odniesieniu do depozytów z otowych, jak i walutowych. Depozyty z otowe zmniejszy y si o 5,9%, a walutowe o 3,%. Obni enie poziomu depozytów terminowych przedsi biorstw wystàpi o w styczniu i lutym, z tym e spadek ich poziomu w lutym (5,3%) by znacznie wi kszy ni w styczniu (1,5%). 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza Konsekwencjà zmian w zakresie sektoryzacji podmiotów oraz agregatów monetarnych by y modyfikacje definicji czynników kreacji pieniàdza. Zmiany te zosta y opisane w Uwagach metodycznych. Poni ej szerzej omówiono podstawowe kategorie zaliczane do czynników kreacji poda y pieniàdza: Aktywa zagraniczne netto saldo z otowych i walutowych nale noêci i zobowiàzaƒ sektora monetarnych instytucji finansowych wobec nierezydenta. Nale noêci od poszczególnych sektorów obejmujà: kredyty i po yczki udzielone w z otych i walutach obcych, skupione wierzytelnoêci z otowe i walutowe, zrealizowane gwarancje i por czenia, odsetki zapad e od nale noêci, inne nale noêci, d u ne papiery wartoêciowe w portfelu monetarnych instytucji finansowych, wyemitowane w z otych i walutach obcych przez podmioty niemonetarne, 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji papiery z prawem do kapita u i udzia y (w Informacji Wst pnej publikowanej przez NBP pozycja ta wykazywana jest w saldzie pozosta ych pozycji netto ). Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego saldo z otowych i walutowych nale noêci i zobowiàzaƒ sektora monetarnych instytucji finansowych wobec jednostek sektora instytucji rzàdowych szczebla centralnego. Saldo pozosta ych pozycji (netto). W I kwartale 2002 r. decydujàcy wp yw na spadek poda y pieniàdza mia o zmniejszenie poziomu zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego. W przeciwnym kierunku natomiast oddzia ywa przyrost stanu aktywów zagranicznych netto. 2 2.2.1. Nale noêci W I kwartale 2002 r. zmiana stanu nale noêci nie mia a istotnego wp ywu na poda pieniàdza. Najwi ksze zmiany tej kategorii zanotowano w odniesieniu do kredytów, po yczek i innych nale no- Êci w podsektorach gospodarstw domowych oraz przedsi biorstw. Stan zad u enia z tytu u kredytów, po yczek i innych nale noêci w podsektorze gospodarstw domowych wyniós na koniec marca 2002 r. 85.887,9 i zwi kszy si w porównaniu z grudniem 2001 r. o 3,9%, natomiast w podsektorze przedsi biorstw wyniós 122.230,1 i spad w stosunku do koƒca kwarta u 2001 r. o 2,4%. Zmiany w omawianym okresie kszta towane by y przede wszystkim przez wzrost poziomu tej kategorii, odnotowany w marcu; w stosunku do lutego nale noêci te zwi kszy y si o 3,9%. W I kwartale 2002 r. obserwowano doêç znaczne zainteresowanie kredytami i po yczkami walutowymi ze strony podmiotów obj tych podsektorem gospodarstw domowych. Kwartalny przyrost tej kategorii w uj ciu dolarowym wyniós 372,3 mln USD (10,1%), a w przeliczeniu na z ote 2.074,8 mln (14,1%). Nale noêci z tytu u kredytów i po yczek z otowych zwi kszy y si w znacznie mniejszym stopniu ni walutowe w porównaniu z koƒcem grudnia 2001 r. przyros y o 1.113,8, tj. o 1,%. Zad u enie przedsi biorstw z tytu u kredytów i po yczek spad o w omawianym okresie o 3.022,9, tj. o 2,4%. O ile styczeƒ i luty charakteryzowa y si wzrostem poziomu tych nale noêci odpowiednio o 1,2% i 0,8%, to w marcu zanotowano ich spadek o 4,4%. Zmiana tej kategorii kszta towana by a w znacznej mierze przez spadek poziomu kredytów z otowych w omawianym okresie ich poziom obni y si o 4.907,9, tj. o 5,4%, podczas gdy poziom kredytów walutowych zwi kszy si o 5,5% (w uj ciu walutowym wzrost ten wyniós 1,8%). 2.2.2. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego Spadek zad u enia netto sektora instytucji rzàdowych szczebla centralnego, obserwowany w I kwartale 2002 r., determinowa wysokoêç poda y pieniàdza w omawianym okresie. W stosunku do grudnia 2001 r. zad u enie to zmniejszy o si o.89,1, tj. o 9,7% i na koniec marca 2002 r. wynosi o 2.515,2. Spadek zad u enia netto sektora bud etowego w omawianym okresie kszta towany by w g ównej mierze przez wzrost stanu zobowiàzaƒ wobec instytucji rzàdowych szczebla centralnego. Na koniec I kwarta u br. wynios y one 24.771,3 i zwi kszy y si w stosunku do grudnia ubieg ego roku o 11.525,, tj. o 87,0%. Istotny wzrost poziomu tej kategorii obserwowano w styczniu i marcu, odpowiednio o 54,5% i 52,2%. Luty natomiast charakteryzowa si spadkiem poziomu zobowiàzaƒ o 20,5%. W analizowanym okresie ograniczajàco na spadek zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego wp ynà wzrost poziomu ich nale noêci w systemie bankowym. W porównaniu z grudniem 2001 r. wzros y one o 4.83,4, tj. o 5,9% i na koniec marca br. wynios y 87.28,5. Najwy szy wzrost poziomu tych nale noêci, o 4.91,1, tj. o,0%, odnotowano w styczniu. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 15

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 W I kwartale 2002 r. bud et paƒstwa zad u a si znaczàco poprzez zwi kszenie emisji rzàdowych papierów wartoêciowych. WartoÊç papierów skarbowych, zakupionych przez banki, zwi kszy a si o.474, (8,1%) i osiàgn a na koniec marca poziom 8.431,. W omawianym okresie kategoria ta kszta towa a si przede wszystkim w efekcie zmian w styczniu, kiedy to wolumen papierów wartoêciowych, emitowanych przez bud et paƒstwa, a zakupionych przez system bankowy, zwi kszy si o.285,5 (7,9%). 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto Aktywa zagraniczne netto w uj ciu dolarowym osiàgn y na koniec marca 2002 r. 33.298,3 mln USD i zmniejszy y si w stosunku do grudnia 2001 r. o 292,5 mln USD (0,9%). Na zmian poziomu tej kategorii z o y si z jednej strony spadek o 3,5% zarejestrowany w styczniu, z drugiej zaê wzrost poziomu o 2,8% odnotowany w marcu. Poziom aktywów zagranicznych netto kszta towany by z jednej strony przez spadek poziomu aktywów zagranicznych, z drugiej zaê przez wzrost stanu pasywów zagranicznych. Aktywa zagraniczne wynios y na koniec I kwarta u br. 43.042,4 mln USD i zmniejszy y si w stosunku do koƒca grudnia 2001 r. o 254,4 mln USD, tj. o 0,%. Pasywa zagraniczne osiàgn y poziom 9.744,1 mln USD, o 38,1 mln USD (0,4%) wy szy ni na koniec kwarta u 2001 r. W uj ciu z otowym aktywa zagraniczne netto zwi kszy y si w I kwartale 2002 r. o 3.88,9 (2,8%) i osiàgn y na koniec marca 137.592,0. 2.2.4. Saldo pozosta ych pozycji (netto) W I kwartale 2002 r. ujemne saldo pozosta ych pozycji netto (SPPN) wzros o o 5 mld z, tj. o 9% i na koniec marca wynios o -53,8 mld z. O skali i kierunku zmiany tej kategorii zadecydowa y w I kwartale pozosta e aktywa netto w NBP. W ciàgu I kwarta u pasywne saldo pozosta ych aktywów netto NBP wzros o o 3,9 mld z, tj. o 15,3%. Wzrost ten spowodowany by g ównie zwi kszeniem si stanu rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu z otego do walut obcych w wyniku wystàpienia dodatnich ró nic z wyceny aktywów i pasywów walutowych przeliczonych na z ote w zwiàzku z deprecjacjà z otego. Zmiany w pozosta ych aktywach netto NBP by y zwiàzane z technicznymi zapisami na kontach rezerwy..., wi c nie wp yn y na poda pieniàdza ogó em w I kwartale 2002 r., poniewa nie spowodowa y ani kreacji pieniàdza, ani jego absorpcji. 1 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Polityka monetarna banku centralnego 3 Polityka monetarna banku centralnego 3.1. Stopy procentowe 3 W I kwartale 2002 r. decyzj o zmianie wysokoêci podstawowych stóp procentowych, ustalanych przez Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieni nej podj a na posiedzeniu w dniu 30 stycznia 2002 r. Od 31 stycznia 2002 r. wysokoêç stopy redyskonta weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski obni ona zosta a z 14,0% do 12,0% w skali rocznej, a oprocentowanie kredytu refinansowego, udzielanego pod zastaw papierów wartoêciowych, zwanego kredytem lombardowym, obni y o si z 15,5% do 13,5% w skali rocznej. Zmniejszy o si równie oprocentowanie kredytu refinansowego na finansowanie inwestycji centralnych obj tych por czeniem Skarbu Paƒstwa, które równe jest oprocentowaniu kredytu lombardowego i od 31 stycznia 2002 r. wynosi 13,5%. Równie od 31 stycznia stopa rentownoêci 28-dniowych operacji otwartego rynku, prowadzonych przez Narodowy Bank Polski, zmniejszy a si i wynosi nie mniej ni 10,0% w skali rocznej. Rada Polityki Pieni nej obni y a tak e oprocentowanie lokaty terminowej przyjmowanej od banków przez Narodowy Bank Polski z 7,5% do,5%. Na decyzj Rady Polityki Pieni nej o obni eniu wysokoêci stóp procentowych wp yw mia y przede wszystkim dane wskazujàce na niskà presj inflacyjnà w gospodarce, w tym wysokie i nadal rosnàce bezrobocie, brak waloryzacji p ac w sferze bud etowej oraz niskà dynamik kredytów. Wykres 3.1.1. Zmiany wysokoêci stóp procentowych oraz inflacji 25 20 15 % 10 5 0 I I I 1999 2000 2001 2002 Stopa redyskonta weksli I I I I * I I I I Minimalna stopa rentownoêci 28-dniowych operacji otwartego rynku Stopa kredytu lombardowego Wskaêniki cen towarów i us ug konsumpcyjnych (CPI) * W marcu 2001 r. zosta y dwukrotnie zmienione podstawowe stopy procentowe NBP. 3.2. Rezerwy obowiàzkowe W dniu 19 grudnia 2001 r. Rada Polityki Pieni nej podj a uchwa nr 20/2001 o zmianie wysokoêci stopy rezerwy obowiàzkowej banków z 5% na 4,5%. Uchwa a wesz a w ycie z dniem 1 stycznia 2002 r. i ma zastosowanie poczàwszy od rezerwy obowiàzkowej podlegajàcej odprowadzeniu w dniu 28 lutego 2002 r. Uzasadnieniem podj tej uchwa y jest fakt, i efektywna stopa rezerwy utrzymywanej na rachunkach bie àcych banków bàdê rachunkach rezerwy obowiàzkowej wynosi BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 17

Polityka monetarna banku centralnego 4,5%, poniewa banki mogà do 10% rezerwy obowiàzkowej, naliczonej wg 5% stopy, utrzymywaç w formie gotówki w swoich kasach, sk adajàc deklaracje w tej sprawie. Z mo liwoêci tej korzysta przeci tnie 90% banków. Tylko nieliczne banki, nieprowadzàce dzia alnoêci detalicznej, bàdê prowadzàce jà w znikomym stopniu, nie korzystajà z mo liwoêci zaliczania utrzymywanej gotówki do wymaganej rezerwy obowiàzkowej. Zniesienie utrzymywania cz Êci rezerwy obowiàzkowej w formie pieniàdza gotówkowego w kasach banku, przy jednoczesnym obni eniu stopy rezerwy obowiàzkowej, przewidziane w Za o eniach polityki pieni nej na 2002 rok, wprowadzono w ycie uchwa à Nr 4/2001 Zarzàdzu Narodowego Banku Polskiego z 21 grudnia 2001 r. 3 3.3. Kursy walutowe W I kwartale 2002 r. Êredni miesi czny kurs z otego do dolara amerykaƒskiego w Narodowym Banku Polskim waha si od 4,049 PLN/1 USD w styczniu do 4,1871 PLN/1 USD w marcu. Kurs Êredni oscylowa w przedziale 3,9079 PLN/1 USD w dniu 7 stycznia 2002 r. do 4,228 PLN/1 USD w dniu 7 lutego 2002 r. W omawianym okresie, z wyjàtkiem stycznia, kurs z otego charakteryzowa si doêç stabilnà pozycjà i nie wykazywa znaczàcych wahaƒ. W styczniu natomiast z oty osiàgnà najwy szà od sierpnia 1999 r. cen w stosunku do dolara: 3,9079. Czynnikiem umacniajàcym z otego w tym okresie by y oczekiwania rynku na obni k stóp procentowych. W drugiej dekadzie stycznia wystàpi a doêç wyraêna tendencja do deprecjacji z otego, kszta towana, podobnie jak w ca ym analizowanym okresie, przede wszystkim pod wp ywem czynników wewn trznych. Spotkanie przedstawicieli rzàdu z Radà Polityki Pieni nej w po owie stycznia oraz przedstawienie przez rzàd za o eƒ programu spo eczno- -ekonomicznego wp yn o na wzrost ceny dolara w z otych. W kolejnych miesiàcach wêród czynników wewn trznych wp ywajàcych na cen z otego nale y wymieniç wypowiedzi przedstawicieli rzàdu i ekonomistów m.in. o dewaluacji z otego przed wejêciem Polski do Unii Europejskiej, a tak e oczekiwania inwestorów na kolejne redukcje stóp procentowych oraz niskà inflacj. W I kwartale 2002 r. Êredni miesi czny kurs z otego do euro waha si od 3,5951 PLN/1 EUR w styczniu do 3,414 PLN/1 EUR w lutym. W ciàgu analizowanego okresu kurs euro waha si od 3,5015 PLN/1 EUR w dniu 8 stycznia 2002 r. do 3,974 PLN/1 EUR w dniu 7 lutego 2002 r. Relacja Êredniego kursu dolara do Êredniego kursu euro waha a si od 0,80 USD/EUR w dniach 1 3 lutego 2002 r. do 0,9021 USD/EUR w dniu 3 stycznia 2002 r. Wykres 3.3.1. Kurs Êredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR w I kwartale 2002 r. PLN 4,4000 4,3000 4,2000 4,1000 4,0000 3,9000 3,8000 3,7000 3,000 3,5000 3,4000 3,3000 01.01 08.01 1.01 24.01 01.02 08.02 1.02 24.02 01.03 08.03 1.03 24.03 31.03 0,9100 0,9000 0,8900 0,8800 0,8700 0,800 0,8500 0,8400 0,8300 0,8200 USD/EUR Kurs Êredni NBP - PLN/1 USD Kurs Êredni NBP - PLN/1 EUR Relacja USD/EUR 3.4. Rynek pierwotny bonów skarbowych W I kwartale 2002 r. odby o si 13 aukcji bonów skarbowych, w tym 4 w styczniu, 4 w lutym i 5 w marcu. Do sprzeda y zaoferowano bony o àcznej wartoêci nominalnej 1.400,00. W ciàg ej sprzeda y by y bony o 2- i 52-tygodniowym terminie wykupu, a bony 13-tygodniowe 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Polityka monetarna banku centralnego sprzedawano w styczniu i marcu. W omawianym okresie w ofercie sprzeda y nie znalaz y si bony o 2-, 3-, -, 8- i 39-tygodniowym terminie wykupu. Najwi kszy udzia w ofercie sprzeda y, wahajàcy si od 92,% w styczniu do 75,5% w lutym, mia y bony o 52-tygodniowym terminie wykupu. W analizowanym okresie popyt zg oszony przez inwestorów wyniós ogó em 43.97,1 i w ka dym miesiàcu ponad dwukrotnie przewy sza wartoêç bonów oferowanych do sprzeda y. Najwy szy popyt, wynoszàcy 18.097,4, odnotowano w styczniu, najni szy zaê, 11.53,2, w lutym. Najwi kszym zainteresowaniem cieszy y si bony o 52-tygodniowym terminie wykupu popyt na nie waha si od 71,2% ogó u popytu zg aszanego na przetargach w lutym do 88,8% w styczniu. W sumie w I kwartale 2002 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios a 1.394,5, co stanowi o blisko 100% wartoêci bonów zaoferowanych do sprzeda y. Nominalna wartoêç sprzeda y poszczególnych rodzajów bonów przedstawia a si nast pujàco: 3 bony 13-tygodniowe 497,52, bony 2-tygodniowe 2.200,00, bony 52-tygodniowe 13.9,97. WartoÊç sprzeda y bonów skarbowych w cenach nominalnych w omawianym okresie by a o 15% wy sza ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. W I kwartale 2002 r. Êredni wa ony zysk wszystkich bonów oferowanych do sprzeda y waha si od 9,% w styczniu do 9,7% w lutym, a na koniec marca by o 1,15 pkt. proc. ni szy ni na koniec kwarta u 2001 r. Najwy szy zysk 10,14% przynios y kupujàcemu nabyte w styczniu bony o 13-tygodniowym terminie wykupu. Wykres 3.4.1. Oferta sprzeda y, popyt zg oszony przez oferentów i sprzeda bonów skarbowych na przetargach w 2002 r. 20.000 18.000 1.000 14.000 12.000 10.000 8.000.000 4.000 2.000 0 I WartoÊç bonów zaoferowanych do sprzeda y Popyt zg oszony przez oferentów Sprzeda bonów Wykres 3.4.2. Sprzeda bonów skarbowych na przetargach w 2002 r. w podziale na instrumenty 7.000.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 I 13-tygodniowym 2-tygodniowym 52-tygodniowym BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 19

Polityka monetarna banku centralnego W I kwartale stan bonów skarbowych pochodzàcych z przetargów i b dàcych w posiadaniu inwestorów systematycznie wzrasta : od 34.532,42 w styczniu do 37.293,2 w marcu. Poziom osiàgni ty w marcu by o.750,80 wy szy w porównaniu z koƒcem grudnia 2001 r. 3.5. Operacje otwartego rynku 3 Zgodnie z Za o eniami polityki pieni nej na 2002 rok Narodowy Bank Polski wprowadzi zmiany w systemie operacji otwartego rynku. Od lutego 2002 r., stosownie do uchwa y nr 1/2002 Rady Polityki Pieni nej z dnia 29 stycznia 2002 r., NBP prowadzi operacje otwartego rynku: podstawowe, polegajàce na regularnej (raz w tygodniu) emisji bonów pieni nych Narodowego Banku Polskiego z 28-dniowym terminem zapadalnoêci; dostrajajàce, prowadzone doraênie (bez okreêlania regularnych terminów) w celu agodzenia wp ywu znacznych zaburzeƒ p ynnoêci na rynkowe stopy procentowe, polegajàce na: emisji bonów pieni nych Narodowego Banku Polskiego z terminem zapadalnoêci od 1 do 7 dni, zasilaniu systemu bankowego w p ynnoêç, w drodze zakupu od banków (w trybie przetargowym) skarbowych papierów wartoêciowych na okresy wynoszàce od 1 do 7 dni (transakcje typu repo), przedterminowym wykupie bonów pieni nych Narodowego Banku Polskiego; o charakterze strukturalnym, polegajàce na bezwarunkowej sprzeda y przez Narodowy Bank Polski obligacji skarbowych. Operacje sà dost pne dla banków pe niàcych funkcj dealera rynku pieni nego. RentownoÊç operacji podstawowych i dostrajajàcych nie mo e byç ni sza od obowiàzujàcej wysokoêci stopy referencyjnej dla operacji podstawowych, ustalanych przez Rad Polityki Pieni nej. W I kwartale 2002 r. odby o si 21 przetargów na bony pieni ne, w tym 12 w styczniu, 4 w lutym i 5 w marcu. Do sprzeda y zaoferowano bony o 28-tygodniowym terminie wykupu, o àcznej wartoêci nominalnej 1.700,00. W omawianym okresie popyt zg oszony przez inwestorów wyniós ogó em 84.310,10. W styczniu i marcu przekroczy on ofert sprzeda y, natomiast w lutym wynosi jedynie 70% oferty. W sumie, w I kwartale 2002 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios a 53.11,30, co stanowi o 8,2% wartoêci bonów oferowanych do sprzeda y. W analizowanym okresie Êredni miesi czny wa ony zysk z kupionych bonów waha si od 11,54% w styczniu do 10,07% w lutym, a na koniec marca by o 1,44 pkt. proc. ni szy ni na koniec kwarta u 2001 r. Wykres 3.5.1. Oferta sprzeda y, popyt zg oszony przez oferentów i sprzeda oraz rentownoêç 28-dniowych bonów pieni nych w 2002 r. (w cenach nominalnych) 0.000 50.000 40.000 13 12 30.000 11 % 20.000 10.000 10 0 I 9 WartoÊç bonów zaoferowanych do sprzeda y Popyt zg oszony przez oferentów Sprzeda bonów RentownoÊç bonów 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Polityka monetarna banku centralnego Na koniec I kwarta u 2002 r. stan bonów pieni nych pochodzàcych z przetargów i b dàcych w posiadaniu inwestorów wyniós 9.884,48 i by o 3.173,5 wy szy od notowanego na koniec kwarta u 2001 r. W omawianym okresie Narodowy Bank Polski prowadzi równie operacje bezwarunkowej sprzeda y obligacji skarbu paƒstwa outright sale. W I kwartale odby o si 13 przetargów, w tym 5 w styczniu, 4 w lutym i 4 w marcu. àczna wartoêç nominalna papierów wartoêciowych przeznaczonych przez NBP do sprzeda y wynios a 3.900,00, a ofert zg oszonych przez banki.887,00. W sumie przyj to oferty o wartoêci nominalnej 2.127,00. Maksymalnà rentownoêcià 10,48% cechowa y si obligacje 10-procentowe o terminie wykupu 22.12.2002 r., sprzedawane na aukcji 3 stycznia 2002 r. 3 BIULETYN INFORMACYJNY 3/2002 21

Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w I kwartale 2002 r. 4 Bilans p atniczy na bazie p atnoêci w I kwartale 2002 r. 4.1. Rachunek bie àcy 4 Deficyt rachunku bie àcego za I kwarta 2002 r. wyniós 2.33 mln USD. W porównaniu z analogicznym okresem 2001 r. zwi kszy si o 10 mln USD. Relacja deficytu rachunku bie- àcego do PKB nieznacznie pogorszy a si, z 5,5% 3 w I kwartale 2001 r. do 5,% 4 w I kwartale 2002 r. Pogorszenie salda rachunku bie àcego wynika o ze zmiany z dodatniego na ujemne salda dochodów oraz zmniejszenia salda niesklasyfikowanych obrotów bie àcych. Saldo towarów, us ug i transferów poprawi o si w porównaniu z analogicznym okresem 2001 r. Salda poszczególnych pozycji rachunku bie àcego przedstawia tabela 4.1.1. Tabela 4.1.1. Salda rachunku bie àcego (w mln USD) 1 2002 2001 Wyszczególnienie I I kwarta I kwarta Zmiana 2 3 4 5 5- Saldo p atnoêci towarowych -1.108-810 -701-2.19-3.147 528 Saldo p atnoêci us ugowych -88-14 -9-303 -350 47 Saldo p atnoêci dochodowych -47-84 -147-278 15-443 Saldo transferów bie àcych 123 140 12 389 372 17 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bie àcych 252 84 139 475 730-255 Saldo rachunku bie àcego -88-81 -52-2.33-2.230-10 4.1.1. P atnoêci towarowe Wp ywy z eksportu towarów w I kwartale 2002 r. wynios y.893 mln USD i by y ni sze o 543 mln USD, tj. o 7,3% ni w tym samym okresie 2001 r. Wyp aty za import towarów wynios y 9.512 mln USD i zmniejszy y si o 1.071 mln USD, tj. o 10,1% w stosunku do analogicznego okresu 2001 r. Deficyt p atnoêci towarowych w I kwartale 2002 r. by o 528 mln USD ni szy ni w I kwartale 2001 r. P atnoêci towarowe w I kwartale 2002 r. przedstawia tabela 4.1.1.1. Tabela 4.1.1.1. P atnoêci towarowe (w mln USD) 2002 2001 Wyszczególnienie I I kwarta I kwarta Dynamika 1 2 3 4 5 5/*100 Wp ywy z eksportu towarów 2.30 2.140 2.447.893 7.43 92,7 Wyp aty za import towarów 3.414 2.950 3.148 9.512 10.583 89,9 3 WartoÊç PKB za I kwarta 2001 r. wg danych Departamentu Rachunków Narodowych GUS. 4 WartoÊç PKB za I kwarta 2002 r. wg szacunku Departamentu Rachunków Narodowych GUS. 22 N a r o d o w y B a n k P o l s k i